|
| |
XXII.
‘Allemachtigste!’, gierde tante Toos, zoo
ingehouden-krijschend van ontzetting, dat de electriciën, in 'n razende
bestuiping van angst, z'n hoofd binnen 't raam trok, en met 't gevoel of z'n
haren verkilden, 't achter 'm dreigende onheil, met 'n grimmige balling van z'n
vuisten trachtte te ketsen. Moeder, bij de wieg met de nog gesloten gordijnen,
in 'n stoel gekwakt, had 't 't eerste gezien, zat met paars-bleeke mummlende
lippen - ook Magdaleentje was weg.
‘Wat sta je? Wat kijk je? Wat zie je?’, vroeg de man, en
de ouwe, woeste drift dee 'm snuiven en de kaken spannen.
Toen wees Toos, die 'r spraak net zoo hard kwijt was | |
| |
geraakt, naar 't ingedeukt builtje, waar de zuigeling 't laatst had gelegen. Ze
spraken geen van drie 'n woord, lam-geslagen als ze waren door dat
krankzinnig-onmogelijke. 't Kon niet. 't Was gekkenwerk. As 'r iets gebeurd was
zouen ze 't gehoord hebben. En plots, door de karning van z'n mekaar
over-woelende gedachten, flitste 't in den vader op, dat de jongen iets
onzinnigs moest uitgehaald hebben. In 'n bezeten vaart bolderde-ie de trap af,
wierp de straatdeur open, plompte 'r weer dicht, rende omhoog, ook de tweede
trap en de zoldertrap op, en z'n schouders onder 't luik zettend, probeerde-ie
't zoo als altijd te lichten. De planken kraakten, de trap boog onder z'n
koortsigen druk - 't luik weigerde. De vuist van den man bebeukte 't beschot -
z'n rug spande, om wat 'r op de delen rustte weg te duwen, en net toen-ie
eindelijk met z'n stalen vingers door de spleet kon grijpen, klonk van onder de
dakpannen, 'n huilerig-dreigende kinderstem: ‘As je niet weggaat, smerige
vuile dief, schiet ik je met m'n vader z'n geweer hartstikken dood!’....
Op 'n tree van de zoldertrap in-schurkend, begon de electriciën zoo'n
zenuw-lach uit te bulderen, dat de tranen 'm over z'n ongeschoren gezicht
biggelden. 't Bloed hamerde tegen z'n slapen, zoo benauwd as-ie 't kreeg, en
tegelijk, terwijl-ie zich vasthield, om niet langs de trejen omlaag te
glibberen, dacht-ie: Goddank, Goddank en nog 'ns Goddank! Toos, op 't
daver-gerucht toe-gestrompeld, begreep 'r geen sikkepit van. Die stond 'm an te
kijken met 'n gezicht, of-ie op slag stapel geworden was. En moeder, die geen
fut had de trap op te klauteren, maar die begreep dat 't niet zóó
verschrikkelijk kon wezen, as 'r boven door 't dolle heen geschaterd werd,
hield zich an de leuning vast.
‘Wil je wel is gauw....’ bracht de electriciën 'r
eindelijk in nabrokkelenden lach uit: ‘wil jij as de weerlicht die rommel
wegnemen, die je op 't luik het gestouwd?.... Wil jij dat is héél
gauw?’
‘Ben jij 't héúsch vader?’
| |
| |
‘Hóór je dat niet, rakker?... Mag
jij je grooten broer zoo laten schrikken?’
Boven 't luik kwam 'n kort, moeilijk gestommel, en nou hoorde je ook
Magdaleentje, die 'r fopspeen kwijt was geraakt, erbarmelijk tekeer gaan. Maar
't lukte 't kind niet zoo gemakkelijk de tafel en den stoel, en wat-ie meer in
z'n bereik had gevonden, uit d'r beklemming, na vader's gewelddaad, terug te
wringen. Een van de stoelpooten, verbogen tusschen de dak-glooiïng en de
dwarslat van 't luik, gaf bij 't rukken van den jongen niet mee.
‘Ik krijg 't 'r niet af!’, huilde 't kereltje, bang voor
den aanzwellenden schemer, en hij moest 't wel schreeuwen, omdat de zuigeling,
die in 'n hoek op 'n deken lag, zoo geweldig bulkte as ze 't nog nooit had
gedaan. Toen kwam vader te hulp. Bij 'n buurman klom-ie over 't dak, en omdat
de rechercheur 't tuimelraam niet op slot had gedaan, glee-ie fijn door 't
vierkant omlaag.
‘Wat weerlicht, smakker, heb jij uitgehaald?’, vroeg z'n
grommend-vertroetelende stem, terwijl 't mannetje-met-de-blauwe-oogen in den
greep van z'n armen geknuffeld werd: ‘waarom heb jij je zussie hier na de
zolder gesleept, en wanneer heb jij dat in Godsnaam gedaan? Nou? Mocht jij ons
allemaal zoo ongerust maken? Nou!’
‘Vader,’ zei 't kind, met nog in den naschrik
opgespalkte | |
| |
oogen: ‘d'r zijn inbrekers geweest.... 't Waren
slampampers, die....’
‘Koert, maak 't luik open!’, riep tante Toos, en ze
betrommelde angstig den balk, boven 'r hoofd: ‘mot Riek
wéér 'n toeval krijgen!’ Dat dee 't 'm. Dat gaf den
doorslag. Den jongen op de kleine werkbank zettend, klemde de man z'n stevige
knuisten om de tafel, die door den stoel, denzelfden, dien-ie den morgen van de
reis naar Heerlen tegen 't beschot had gesmeten, tegen gehouen werd. 'n Poot,
van de zitting afgekneld, de hernieuwde mishandeling niet verdragend, stramde
als 'n spalkende wig tusschen 'n dakspint en de koppellat van 't luik. Al had
je benejen met z'n zessen staan duwen, was je 'r niet door-gekommen. Maar nou
vader met z'n reuze-sterke handen eenmaal zag hoe 't most, zee de verroeste
stoelepoot krááák, net as de huiskamer-deur, toen de
inbreker 'r de spaanders van had laten afvliegen, en 't luik, van z'n last
ontdaan, werd door den houten grendel-klos vastgegrepen. Tante Toos steunde met
'r vette armen op 't plankier, net as de turfschipper boven z'n roefie, en met
'n snuit, waarvan je 't onweer met soeplepels kon scheppen - was zij niet de
verantwoordelijke geweest, as 'r iets met de twee gebeurd was? - blafte ze 't
ventje, dat op de werkbank als 'n verschrikt marmotje hurkte, met 'n stem, om
bij te bukken af: ‘Naar dier, wat bennen dat voor kwaje streken? As je
mijn jongen was, kreeg je 'n pak voor je broek, da-je d'r blauw van
wier!’ - ‘Dat zit ook nog voor 'm in 't vet!’, zei de
electriciën, oogen, om van te beven opzettend, maar in z'n stem danste de
niet te bedwingen blijdschap, dat 'r géén ongelukken gebeurd
waren: ‘Pak jij me dochter an, Toos, dan draag ik den jongen....’ -
‘Dat ken 'k niet,’ weerde tante 't gil-schreeuwend Magdaleentje,
dat-ie in 'r armen wou leggen, af: ‘ik ben geen
akkrebaat-van-de-voorjaarskermis, om dat binnenstebuiten-gekeerde trappie
achteruit af te stuntelen, en vooruit waag 'k d'r me gezonde
beenen en 't leven van zoo'n wurm niet an....’ - ‘Trek dan je
bovenlijf uit | |
| |
't trapgat terug, of mot je 'r 'n kurketrekker voor
hebben?’, zei vader, die gos-gruwelijke moeite had z'n teruggewonnen
vroolijkheid, nou z'n maag behoorlijk gelajen was, en de grootste ellende
gelejen leek, zelf niet door de een of andere kwajongensstreek te luchten, en
haast op tante d'r vette kluifies-van-vingers aanstappend, wipte-ie de
ongemakkelijke trejen van 't steek-trappie af, riep ‘Van onderen!’
en lei 'r de drijvende zuigeling op de smetlooze armen van 'r goeie bloes. Dan
de steilte in drie rappe stappen terugbeklimmend, greep-ie 't kereltje tegen
zich aan, en zoo deksels-vlug veerde-ie met z'n kostelijke vracht omlaag,
dat-ie tegelijk met tante bij moeder in de huiskamer, met de schandalige deur
was. Daar werd 't 'n opgewonden vragen en verwijten, en zat Koertje in z'n
hanssop eerst als 'n zondaar, die geducht onder handen genomen moest worden,
toen als 'n kleine, pientere held, die z'n vader zoo in 'n hoekje drong, dat de
electriciën, beduusd en vernietigd door 't kijken van drie paar
bestraffende oogen met z'n houding geen raad wist, en telkens nieuwe lucifers
met natte koppen tegen 'n rafelend doosje streek, om 'n afleidend vlammetje,
dat 't verdraaide 'r te kommen, bij z'n in de hitte van 't geklim langs de
daken, verkauwd eindje sigaar, te houden.
‘Kind, kind, wat heb-ie me 'n verdriet gedaan,’ verweet
moeder, 'r lippen bebijtend, omdat Magdaleentje, over-gulzig door 't lange
vasten en 't gezuig op tante 'r lappie met suiker, as 'n grondwerker, die z'n
prakkie tusschen de heipalen kreeg, begon te bikken.
‘As ik jouw moeder was,’ dreigde tante Toos, de
zweet-bobbeltjes van 'r gelaatsjukken, of 't lastige steek-vliegies waren, met
zwaai-meppen van 'r hand-met-den-ingeroesten-ring verschuierend: ‘wier je
voor je jaardag op 'n extra-pak rammel getrakteerd....! Jij komt op die manier
in 't tuchthuis terecht, as je net as 'n aap met 'n jong waarop je geen recht
het, in de boomen gaat klauteren....’
Toen, bleu en verlegen, klein-geknauwd door de dracht | |
| |
der verwijten, terwijl-ie zoo vreeselijk-goed had meenen te doen, snikte 't
bleeke kereltje 't uit, en dat snikken werd nog sterker, toen vader, zich den
jaardag herinnerend, 'm troostend in z'n armen nam, en 'm zóó
zachies dat noch moeder, noch tante 't hooren konden, lieve dingetjes, vlak bij
z'n oor zei.
‘Gos, Koert!’ kwam tante wrokkig los: ‘wat verwen
jij 'n jongen, die de bretaliteit het z'n zussie uit 'r wieg te lichten, en 'r
mee na zolder te hinken - je ken nog niet eens hinken zeggen, met
één voet in de windselen! As-ie de eerste keer met z'n vingers
van de heetwaterkruik af was gebleven, had-ie jullie 'n boel bespaard.... En
nou met 'n wurm van 'n zuigeling in z'n armen....! As-ie achterover was
geslagen op die akkrebate-trap, ha-je ze allebei morsdood gevonden! 'k Zou 'm
in de watten leggen....? Vaders as jij maken van d'r kinderen vullis in
de maatschappij....’
‘Vertel jij nou 'ns, jongen,’ praatte de electricien,
terwijl-ie z'n schoonzuster de smoor injoeg, omdat-ie 'r liet praten:
‘waarom zoo'n lieve, verstandige baas as jij, op zulke invallen komt....?
Was je bang, of was 'r wat anders....? Wij waren toch allemaal
thuis....’
‘Niewaar,’ vertelde 't kereltje, en hij had moeite 'r
uit te komen, zoo as 't hikken 'm dwars zat, en zoo verongelijkt as-ie zich
voelde: ‘ik zee tegen tante, wat 'k most doen, as de dief van de overzij
hier ook kwam stelen.... Enne toen zee zij: niet uit je bed kommen, enne toen
hè-'k Keesebees me mooie teekeningen van moeder enne van tante enne van
't merakel-van-benejen met d'r eene tand laten zien - enne toen zee
Keesebees.... ga jij maar slapen, want as d'r dieven kommen hoor ik ze al in de
verte.... Enne toen is tante weggegaan....’
‘Dat jokkie zoo groot as je d'r ben,’ viel tante
verontwaardigd in de rede: ‘ik stong an de deur op je vader en moeder te
wachten....’
‘Laat 'm uitvertellen...’, suste de electricien:
‘verder, kind!’
‘Toen lee Keesebees in 't holletje te spinnen, enne toen
| |
| |
lee ik ook fijn, maar toen ineene wier d'r tegen de huiskamerdeur
gebonsd, zat ik op in me bed van de schrik, enne toen - heusch, groote broer,
ik jok niet! - hoorde ik de inbreker-van-de-overzij - die trapte met z'n
schoenen de deur kapot - kijk maar: de spaanders leggen d'r nog - enne die
smeet een van de vaasies op den grond - zie je nou wel, tante: vlak bij je
stoel - enne die hoorde 'k de tafel omgooien - enne wat tegen de muur met de
portretjes keilen - enne toen smeet-ie 't raam zoo rikketik in de hoogte, dat
de gewichten rammelden - enne toen gooide 'n andere dief de deur dicht - enne
stongen ze met d'r voeten te trappen - enne was d'r een, die zoo schrikkelijk
as 'n hond gromde - òf ze hadden 'n hond meegebracht - nou toen dacht
ikke: as ze alles uit de huiskamer gemoerd hebben, kommen ze in de slaapkamer -
enne dan gappen ze mijn en me zuster ook, om ons an de spullemenschen van de
woonwagens te verkoopen - enne toen heb 'k me zuster haasje-reppie in 'r
onderlegger gerold, enne ben 'r de trap na boven mee opgeloopen.... Haast
hadden ze ons te pakken, vader, want net toen ik op me teenen over de brokkies
hout na boven was, smeet 'r een de deur open, enne die most zeker z'n eigen in
de keuken gaan wasschen van 't bloed an z'n handen - enne toen stakken ze de
boel in brand, want 't begon te rooken en te smeulen en te stinken, da'k eerst
met me zuster op 't dak wou klimmen, maar ik kon 'r met haar niet door - enne
'r alleen op zolder achter te laten wou 'k ook niet.... Toen heb 'k me zuster
op den grond in d'r onderlegger geleid en 'r de dot in 'r mond gestopt, dat ze
niet schreeuwen zou, want dan waren we gepiept - enne toen heb 'k de tafel en
de stoel zoo sekuur op 't luik geleid, dat ze 'r niet binnen konnen kommen....
Enne toen ben ik 'r zelf ook op gaan zitten.... Is dat, verdorie, nou
zoo bretaal van me, om me zuster niet te laten stelen door 'n vuile smiegd, die
de deur stuktrapt en 'n vaasie breekt, as-die weet dat we alleen, net as de
zeven geitjes, thuis zijn....?’ | |
| |
Klaar met z'n verhaal, waarbij-ie niemedal zei van z'n angst bij de
geluiden in 't huis, niks van de weer erger pijn in z'n voet, niks van 't lange
en geduldige wiegen van Magdaleentje in z'n vermoeide armen, boven op 't luik,
omdat dat nare schaap, dat enkel an zichzelf dacht, telkes wou beginnen te
blerren, keek-ie sip voor zich uit, bang voor 'n nieuwen roffel van tante, en
bang voor de stille oogen van moeder, die 'm zoo dikwijls verbojen had 't
zuigelingetje op te nemen, of z'n eten met 'r te deelen.
‘Nou, Koert....?’, vroeg tante Toos, na 'n oogenblikje
van rare stilte: ‘ik geloof da-je d'r je bekomst an kan hebben....
Misschien ontmoet jij die inbreker nog wel is, die 't paneel met z'n
schoen gerenuweerd het, en je slapende wurmen op het geschrikt.... Dan heb-ie
méér as 'n uur in de piepzak op zolder gezeten, liefie. Kom is
hier: ik vin jou 'n groote, 'n schattig-lieve jongen - en ik begrijp 'r alleen
geen sikkepit van, dat ik niks van die stuipekop-drift-sunjeur, die z'n
oogen uit z'n kop most schamen, om zoo de wildeman uit te hangen, gehoord noch
gezien heb - je zal 't gedroomd hebben, schat....’ - en ze gaf 'm 'n kus
met 'r stekeltjes-lippen, en keek over 't bolletje van 't kind den schuldige
aan - of ze 't lekker gezeid had, zonder dat de jongen 't had kennen
begrijpen.
‘Gedroomd?’, praatte 't kereltje 'r in dadelijke
verwondering na: ‘hoe ken dat?’ - z'n handje wreef ongegeneerd over
de plek van z'n voorhoofd, waar tante geliefkoosd had -: ‘as je van iets
droomt, bestaat 't niet, wat vader?, enne as ik gedroomd had, zou de deur niet
kapot wezen, zou 't vaassie niet in stukken leggen, zou...’
Of-ie plots iets doorzag, nou-ie vader z'n hoed op den grond zag
liggen met 'n leelijke deuk 'r in - 'n deuk in de Zondagsche hoed! - nou tante
d'r kin zat te bestrijken, en met 'n komiekig pruime-mondje de grootste scherf
van de vaas, naast 'r stoelepoot zat te bemijmeren - en moeder, met 'r ouwen
glimlach 'r oogen niet van vader afhield - en vader zelf, die geen vuur uit de
natte lucifers | |
| |
kon schrapen, en 'n heele verzameling rooie
houtjes, zonder gelen kop, in z'n linker hand kreeg, eindelijk verlegen-vroolijk
floot, zooas-ie wel meer dee, as-ie ondeugend geweest was, 't eerlijk wou
bekennen, en op z'n stoel draaide - of-ie dat allemaal begon te snappen,
hield-ie ineens z'n ratelmondje, en omdat-ie vader, as-die 'r mee gemoeid was,
niet wou verrajen, hinkte-ie, met groote, angstige oogen op den man met 't
verkauwd eindje sigaar en de stakende lucifers toe, en zich op de groote knie
nestelend, vroeg-ie nòg zachter dan vader straks bij zijn oor
gefluisterd had: ‘Groote broer: heb jij 't gedaan? Heb jij de
deur....?’ Nou had vader, die zeventien lucifers geprobeerd had,
eindelijk 'n vlammetje, en omdat 't natte sigare-peukje op zijn beurt
treiterend-weerbarstig dee, most-ie zoo zuigen, dat-ie 'r rood bij werd, en
niet op slag antwoorden kon.
Toen zei moeder, met 'n stem, die zoo evenwichtig als de
klokke-slinger van de scheepjesklok door de stille luistering van de kamer
bewoog: ‘Nee, schattejongen: vader het 't niet gedaan - en d'r is
óók geen inbreker geweest - dat zal moeder je later vertellen....
D'r gebeurt wel meer, dat je niet dadelijk...
Nou krijgt zussie eerst 'n
schoone luier - en dan gaat moeder jouw kleine voetje, dat allemaal ondeugende,
maar erg-lieve dingen gedaan het - is 't niet vader? - weer lekker
verzorgen.... Nou weten we tenminste dat jij op je zussie past, en da-je 'r
niet in de steek zal laten, as d'r ooit wat....’
‘Ik laat je begaan,’ kwam Toos los, terwijl ze 'n
boter- | |
| |
ham voor 't kind klaarmaakte: ‘maar ik
vind 't schande en vooral zonde, dat jij as moeder je kinderen
voorliegt....’
Ze zee 't zoo dat de jongen 't niet hooren kon, want hij was met z'n
vader in de slaapkamer, om de teekeningen te laten kijken.
‘Ach kom,’ verdedigde zich de jonge vrouw: ‘dat
doen we toch allemaal, as 'r wat gebeurt, waarvoor ze te jong
zijn....’
‘Most jouw man dan zoo'n geweldenaar wezen?’, hield Toos
aan.
‘Hoe hebben ze hèm niet in die dagen behandeld!’,
zei de jongere zuster: ‘ik kan me z'n woede best voorstellen - maar wat
heeft 'n kind daar mee te maken?’
‘Ik hou me mond, maar ik denk 'r 't mijne van’, gromde
Toos - en ze vroeg zich af hoe 't in Heerlen zou gaan met dien man, dien ze
niet lùchten kon en met 'n zuster, die door 'm gehipnootieseerd was.
'n Deel van dien nacht werd er voor de laatste maal zaligies in de
woning geslapen, nou ze weer kompleet bij mekaar waren, maar 't was toch niet
heelemaal dàt, omdat vader zoo gek was zijn bed an Tante Toos af te
staan, hij zelf, nog geradbraakt door 't avontuur in de cel van 't
politiebureau, op 'n veldbed op den grond, bij de muizen in de keuken, ging
slapen - en tante, te zwaar voor vader z'n bed, of dat de stille smerissen 't
bij 't zoeken van 't geld van de overzij, uit z'n verband hadden getrokken,
midden in den nacht met 't springveeren matras en 't bovenbed door de
dwarsleggers heenzakte. Niemand merkte 'r wat van - zoo door 't vermoeide heen
as ze waren. Eenmaal wakker geschrikt dacht tante: ik blijf op, om den eersten
trein te halen, want anders begrijpen me jongens d'r niks meer van, maar toen
ze 't keukentje in wou, om zich daar voorzichtig te wasschen, vergat ze dat 'r
'n man op den grond lee, toen ze de lamp op wou steken, en dat gaf in 't
stikkedonker van 't keukentje zoo'n bol mansgelach, dat de waschvrouw-van-benee
met de parapluie | |
| |
van 'r man tegen de zoldering most kloppen, om
an 't schandaal boven 'r hoofd 'n eind te maken.
‘Nou dacht ik an 'n werachtigen insluiper,’
vertelde Toos later. 't Had geen haar gescheeld of ze was op z'n neus gestapt.
Kraaien dee 't ventje, toen-ie 't hoorde.
|
|
Auteursrecht onbekend