|
| |
| |
| |
XXI.
Net, maar ook nèt bezig, de aarpels, die ze in 'r
verbouwereerdheid 'n kwartier te lang had laten opstaan, en die soeperige brei
waren geworden, eindelijk af te gieten - d'r kwammen amper druppels af -
kreeg ze steken door 'r hoofd van den laaienden schrik. 'r Hield 'n rammelkast
voor de deur stil. 'r Wier 'n sleutel in 't slot gestoken, en terwijl ze 'r
vingers brandde door de haast van 't omkieperen van de pan, en 'n oogenblik in
verstarde luistering stond, bonkte de deur alweer dicht, of iemand 'r tegen
trapte, en strompelden zware voetstappen de trap op. Dat kon 'r maar
één wezen. En 't was 'r ook een, die hijgde en vloekte en 'n
vracht in z'n armen droeg.
‘Allemachtigste, wat is 'r met Riek?’, vroeg ze, zoo
overstuur, dat ze de dampende brei tusschen de twee lappen bleef vasthouen, en
'r zich zelfs niet over verbaasde, dat de politie den zwager zoo ineene had
losgelaten.
‘Klets niet en steek je pooten uit!’, zei de
electricien, buiten adem door 't gesjouw tegen de trap-steilte op - hij kon
niet meer - hij stikte: ‘nee, niet in de slaapkamer! Mot de jongen de
stuipen op z'n lijf krijgen?.... Haal 'n leunstoel....!’
Dan, als in 'n lawine van drift, met oogen, die de kassen leken te
ontzwellen en met halsaeren, dik als zich schrap-spannende pezen, raasde-ie als
'n gegrepen dier, dat de wanden van z'n kooi met 't staal van z'n schuimend
gebit en 't beukend geweld van z'n eeltige klauwen be-mokert - met de doffe
zwaarte van z'n vrijen schoer rammeide-ie tegen de gesloten huiskamerdeur op,
dol-van-woede door de machteloosheid van die eeuwigheidsuren en de stomheid van
de schoonzuster, die met de aardappelenpan in 'r handen bleef staan, in plaats
'r handen uit te steken - en toen de steunende deur 't hardde, dee-ie wat-ie
benejen gedaan had, en z'n bespijkerde zool trapte zoo woest tegen 't hout, dat
't paneel knarsend in splinters verbrokkelde. | |
| |
‘Man, ben je krankzinnig geworden!’
angstigde Toos. Ze ketste de pan op 't stel, om 'm te helpen. Maar nog voor ze
zoover was, had de electricien z'n bewustelooze vrouw in den trillenden
linkerarm geheven, en nou-ie den knop te grazen had, bonsde z'n elleboog zoo
bezeten tegen de betimmering, dat de deur in 'r scharnieren krijschte, 't 'r
achter staande kastje besmakte, en 'n vaasje an gruzelementen rinkelde, 't
Luchtte 'm nog niet op. In dezelfde waanzinnige | |
| |
drift-uitbuldering, plompte-ie de tafel die 'm in den weg stond van zich af,
haakte met z'n voet 'n leunstoel naar de zij van den schoorsteen, en toen-ie 'r
de vrouw, die als 'n baal begaf, in had laten strijken, en weer de beschikking
over z'n twee handen had, keilde-ie z'n hoed tegen 't behang, dat 'r met de
portretjes van bleef schudde-wiegelen, en 't venster zoo plomp omhoog-rukkend,
dat de gewichten tegen 't kozijn klotsten, smeet-ie de gordijnen opzij, en
kreunde als 'n gefolterd dier, om 't kraken van z'n adem en 't hameren van z'n
hart baas te blijven.
‘Allemachtigste, wat is 'r met me zuster?’, praatte
Toos, huilerig-onthutst de gerenuweerde deur voor de kinderen sluitend,
maar omdat-ie 't redeloos verdraaide antwoord te geven, as 'n halve gare
gromde, en met 'n zenuw-voet de maat stond te trappelen, greep ze met
vrouwelijke bezorgdheid in, knoopte 't goed los, gespte 't corset open, en toen
dat nog niet dadelijk hielp, haalde ze den azijnflacon uit de buffetkast, en
bette de slapen en polsen.
Koert, nou wat bekomen van z'n dolle-honden-aanval - zulleke mannen
mosten niet trouwen! - liep als 'n grimmige idioot op en neer. Z'n boord had-ie
afgerukt, en omdat-ie z'n natte gezicht met roetvingers gedroogd had, had-ie
zwarte striemen bij z'n oogen en neus, hing z'n haar as 'n bosduvel, om bang
van te worden.
‘Ben ik daarvoor de hééle dag op de kinderen
blijven passen?’, begon Toos, opgelucht omdat Riek al met 'r oogen
draaide, te verwijten: ‘is dat me dank, da-jij geen bek opendoet?.... Zou
jij nou asjeblief willen zeggen wàt 'r gebeurd is.... Jij trapt deuren
in.... Jij smijt dure vaassies kapot.... Jij hangt de wildeman uit!.... 'k Heb
hier gezweet as 'n otter, en jij behandelt me as schoppen-zeven....’
Zonder boe of ba te zeggen, opgevreten van zenuwen, geknauwd door
wat 'm kropte, wild door de tergende vernederingen, kwakte-ie de deur open,
liep over de houtsplinters de gang in, stak z'n gloeiende kop onder de
proesting der waterkraan, dat 't propere keukentje van 't spetten | |
| |
haast blank stond, en nog altijd met z'n hersens an 't ander eind van de wereld
droogde-ie zich, zonder te vragen - of 'r niet vlakbij 'n handdoek hing - an
den vatendoek, waarmee zij de heete pan vast had gegrepen. Toen, z'n mond an de
kraan zettend, terwijl de volle glazen op de keukentafel binnen z'n bereik
stonden, gulpte-ie 'n straal water in z'n keel, goot-ie zich zoo vol, dat 'n
normaal mensch 'r door gebarsten zou zijn. Eerst toen-ie zich zat had gezopen -
anders as zuipen kon je dàt brutale en spektakel-makende niet noemen -
kwam-ie in de huiskamer terug, enne zee z'n eerste paar fatsoenlijke woorden,
die je nòg de smoor injoegen: ‘je mot maar denken, Toos, da'k 'n
klap van de molen te pakken heb - en je aarpels branden smerig an....’
Dat rook ze nou ook door de azijnlucht heen. 't Leek of 'r hout lee te smeulen.
Lekkere smurrie zou dat op tafel geven. 'm Vinnig voorbij-ellebogend stommelde
ze op haar beurt driftig in 't keukentje, dee ze onwijs, om jezelf 'n klap in
je gezicht te geven, door 't werachentig-'n-uur-in-de-verte-ruikende moes, nog
is as heele aarpels te schudden, enne toen ze in de huiskamer terug-kwam zat -
niet om na te vertellen en nog minder om te gelooven - die gekke Riek op zijn
schoot, met d'r armen om z'n hals en snikte en griende en ging tekeer of ze God
weet wat voor kostbaars uit de pure modder geraapt had.
‘Zou ik nou maggen weten....?’ zette ze dik-beleedigd
in, omdat van háár nog niet de notitie van 'n speldeknop genomen
wier.
‘Laat 'r bijkomen,’ dee hij ineens
om-op-te-gaan-zitten-zoo-wijs: ‘hoofdzaak is, dat we 'r weer bennen....
De rest hoor je later....’
‘Ik vin alles goed, liefie,’ zee Toos, maar in 'r oogen
was iets van 'n scheermes: ‘ik zeg alleen, dat 't geen manier van doen,
om iemand, die uit goeiigheid overkomt, zoo op heete kolen te laten, en 'n wurm
van 'n zuigeling d'r maal met 'r duim....’
Dat stak. Met 'n schok stond moeder overeind. Ze wou | |
| |
sebiet de slaapkamer in, maar nou hield Toos 'r zelf tegen, want as je zoo van
je stokkie gelegen had, most je 'n kind niet daalijk de borst geven. Nou ze wat
'r op 'r hart lee gelucht had, dee ze in één gulle bedrijvigheid
alles, om 'r zuster te helpen, en toen ze hoorde dat Riek op 't bureau, toen ze
'r man eindelijk weer te zien had gekregen, in 'n zenuw-toeval, zooas ze sinds
'r meisjesjaren niet meer gehad had, tegen den grond was geslagen, enne dat ze
met de flesschies uit de Verbandkist zelfs niet bij te maken geweest was, keek
ze met de moederlijkste bezorgdheid naar 't fijn-bleeke gezicht van de jonge
vrouw, die met 'n stem of ze met den Dood had gesproken, telkens weer zei, dat
as ze hèm hadden gehouen, hèm, 'r man, ze geen moed en geen fut
zou hebben gehad, om met 'r kinderen verder 't leven in te trekken. En ze
streelde en zoende de slanke mannehand, die haar ring droeg, en de pols
waaromheen 'n boei had gezeten, omdat-ie zich had willen verzetten, toen ze 'm
met d'r drieën an 't station stonden op te wachten, en 'm in z'n kraag
grepen.
Nou zaten ze in 't keukentje om de schaal met de pan-haring, de
kuitjes en hommetjes, en schransen as de man, die 't verdijd had door 't
luchtgat 'n homp brood of 'n spoog water an te nemen - schransen as-ie dee! De
eene haring was nog niet binnen, of de andere most 'm met 'n vaart achter-na.
De ijzeren vork bikte in de kom met sla en de aardappel-breischotel tegelijk,
'n Stukwerker had niet vlugger kennen lajen. En toen-ie eindelijk na nog wat
koeien-van boterhammen, voorloopig z'n bekomst had, en 'n sigaar uit 't
vergeten toetje zat te dampen, da-je geen hand voor oogen kon zien, kwam z'n
verhaal, door grommende uitroepen onderbroken, los. Hij had 't verdomd gewillig
mee te gaan, omdat-ie niks op z'n geweten had - behalve dan die paar borrels in
de slijterij, waar-ie nog nooit 'n voetstap verzet had - toen hadden ze 'm in
de boeien geslagen. De heele nacht was-ie tegen de tralie-deur blijven bonzen
en trappen, maar dat had 'n dronken varken in 't | |
| |
hok 'r naast net
zoo hard. Eerst 's morgens, toen de inspecteur-van-dienst 'r was, hadden ze 'm
verhoord. Verhoord, godbeter, terwijl ze geen woord van wat-ie vertelde
geloofden, achter elke beweging 'n uitvlucht of 'n foefie zochten, an
één stuk bleven hannesen over z'n vinger-afdrukken - of jij 'n
electrischen verklikker an 'n brandkast kon soldeeren met handschoentjes an! -
en telkens weer daasden: ‘over de paar uur da'k in die beroerde kroeg had
zitten doorslaan, en over me verhoor bij den rechter-commissaris, en over 't
kunstje om me weg te maken in Heerlen, terwijl 'k de heele nacht voor me had
gehad, om met valsche sleutels an de overzij in te breken.... Da'k ze niet an
ben gevlogen is nog 'n wonder.... 'k Geef 't jou en jou te doen, om je te laten
uitzuigen, beleedigen en uitvloeken, as je van geen duvel en z'n moer weet....
Na twaalven ben 'k geconfronteerd met de kroegbaas, die 'k vandaag of morgen
z'n twee oogen dichttimmer, omdat-ie stokstijf volhield, da'k an de slampampers
voor de toonbank had staan op te hakken, dat de eerste de beste met 'n beetje
benul van elektrische leidingen maar één van de drajen had door
te knippen, om op z'n dooie gemak z'n slag te slaan, as-ie zich maar niet liet
verlakken door de looze leiding, die met opzet zichtbaar an was gebracht. Ik
heb natuurlijk te veel gekletst, omdat 'k geen borrels verdraag, en, misschien
ja, het 'n jongen-van-de-vlakte m'n gezwam in de ruimte achter z'n ooren
geknoopt, maar dan was-ie 'r nog niet met 't letterslot van de kast - d'r waren
wel krassen en scheuren, maar ze hebben 't met sleutels en niet met boren
gedaan gekregen.... Toen kwam de aannemer van de overzij zelf, en die dee 'r 'n
eed op, dat de schakelaar bij z'n bed op veilig gestaan had, en dat alleen
iemand op de hoogte van den toestand geweten kon hebben, dat de brandkast in 'n
gewone behangselkast verdekt op stond gesteld, en dat-ie nog om half twee,
toen-ie uit 'n koffiehuis kwam, 't heele huis geïnspecteerd, en de
alarmschellen ingekoppeld had. D'r most iemand | |
| |
door 'n
benejenraam binnengeklauterd zijn - daar ontbrak 'n raampen - en daar waren ook
endjes lucifer en kaarsvlekken gevonden, en die had in 't hok van den
gasmeter, waar de elementen stonden, de drajen los-geschroefd. Dat lieg je, zee
ik, want ik heb op de gemeente-telefoon ingeschakeld. Toen zee hij: u liegt, en
u liegt natuurlijk omdat u en niemand anders dan u 't gedaan kan hebben. Toen
wou ik 'm in z'n nek nemen, maar toen kreeg 'k de boeien weer om. En wier weer
in me hok gesmeten, tot 'k geleerd zou hebben me fatsoenlijk te gedragen....
Van wat 'r verder gebeurd is, hè-'k nog geen benul, besloot de
electricien z'n wrokkig verhaal. 'k Had me knokels stuk geklopt tegen 't ijzer
beslag van de cel, zag vlammen in me hoofd as 'k me oogen dicht dee, en, en....
- maar dat gaat verder niemand an, hoe 'k me voelde - daar hoef-ie niet te koop
mee te loopen - 'k dacht net da'k 'n dertig jaar te vroeg, 'n beroerte zou
krijgen, zoo as 'k me zat op te vreten, toen de grendel van 't slot wier
gelicht, en 'n majoor me zee - of 'r niks voor was gevallen, of 't heelemaal
niet noodig kon wezen 'n woord-van-excuus te spreken: je bullen ken je terug
krijgen, die leggen op 't achterkantoor voor je klaar, en je ken met je vrouw,
die op je zit te wachten weer mee gaan. ‘Dus ik heb 't niet
gedaan?’ zee ik door 't dolle heen. Toen zee hij: ‘begin met je
gemak te houen, anders loopt 't nòg faliekant-verkeerd voor je
uit.’ ‘Wie het 't dan gedaan?’ zee ik, met 'n getintel in me
vingers, om den eersten den besten te worgen - ja, daar kennen jullie makkelijk
je hoofd bij schudden: mijn hadden ze in de boeien over straat gesleept, mijn
hadden ze achter tralies gestopt, mijn hadden ze meer as 'n nacht en 'n dag van
me vrouw en me kinderen weggehouen: je mot 't te voelen krijgen, Toos, as je
ineens, zonder reden en zonder behoorlijk onderzoek, in plaats van 'n vrij
mensch, 'n gevangen beest ben geworden.... ‘Wie het 't dàn
gedaan?’ zee ik zoo dreigend, denk 'k, dat hij assistentie noodig had,
want de deur van de wachtkamer | |
| |
smeet-ie open en in plaats van
behoorlijk antwoord te geven, zee-ie: asjeblief, breng 'm bij die juffrouw die
al zoo'n poos wacht. En toen stong ik over jou schat, en begon jij met je
handen te wieken, net as 'n poedel, die boven water wil blijven, en je gaapte
met je mond wijd-open of je je tong in had geslikt, en voor 'k nog bij je was,
sloeg je tegen den grond, en 't is nog 'n goswonder, dat je niet met je slaap
tegen den rand van de bank ben geslagen. Meer as anderhalf uur zijn we met je
bezig geweest, en toen ik goed en wel met je in 't bakkie zat, ging je nog is
onder zeil.... Most je 't je zoo antrekken da-je me werom-zag,
mirakel?’
‘Ik ken niet zònder jou,’ zee de jonge vrouw,
doorzichtig-bleek door de na-hoofdpijnen, die 'r kwelden, en ze herhaalde die
woorden met 'n stelligheid, of uit de klamme, broeiende dwarreling van
gedachten, bij 't languit achterover liggen op 't politie-bureau, en 't geschok
in 't rijtuigje, nog enkel dat eene, maniakale overgebleven was: ‘ik ken
niet zonder jou - dat mag me zuster weten - en dat hoort God - as je niemeer
thuis was gekommen, was ik gek geworden - dat heb 'k an mezelf gevoeld.... En
nou 'k voor 't eerst sinds me trouwen weer 'n toeval gehad heb - wat ben 'k de
laatste weken, door telkes 'n nieuwe schrik niet aldoor duizelig geweest - hoop
'k maar een ding, en daar maggen jullie niet boos om zijn, dat ik van
ons tweeën niet de láátste zal wezen.... Ik heb iemand
noodig - ik heb jóú noodig - al ben 'k ook nog zoo dol met me
kinderen....’
Schuw, of ze 'n misdaad gebiecht had, keek ze den anderen kant op,
naar de zij van 't kozijn met de bloemen in 't rekje. En 'r oogen dwaalden naar
den vreemden hemel, waar fel-brandende oranje-flarden, tusschen oker-bruine en
vertroebeld-paarse wolken, heen-schoven.
‘Nou vraag ik!’ viel Toos, wie 'n rooie lap voorgehouden
werd, uit: ‘ben jij 'n moeder, da-je zoo gruwelijk-onwijs uit den hoek
komt?’ | |
| |
‘Ik ken 't niet helpen,’ verdedigde Riek zich: ‘ik
ken niet buiten me màn....’ - en over de morsige keukentafel heen,
greep ze als 'n houvast de 'r toegestoken hand.
‘Enne as ik zoo had motten redeneeren,’ praatte
Toos stug voor zich uit: ‘heb ik niet met me twee jonges, achter 'n kist
geloopen, toen ze 'm an z'n nummer-penning herkend hadden?’
‘Jij ben zooveel sterker as ik, Toos....’
‘En as je niet buiten je man ken,’ kwam Toos nog 'ns los
- ze wou 't voor zich houen, maar flapte 't 'r uit, eer ze 't goed wist:
‘hoe mot 't dan hiernamaals - as jij door jouw geloof de
ééne en hij door zijn geloof de ándere kant op
mòt, of je wil of niet....’
't Bleef even stil in 't keukentje. 'n Koper hengseltje, tusschen de
emaille-pannen, fonteinde purperen straaltjes, en de kanarie, die z'n kopje in
den waterbak gepoedeld had, schraapte z'n bekje langs de tralies.
‘Dan wor jij onze reddende engel, Toosie,’ zee de
electricien, 'n zware rookbuil uit de in lach gespannen wangen ploffend, maar
omdat-ie voelde, dat-ie z'n vrouw met die onnoozele grappigheid hinderde, en
dat de brave Toos zat te spinnen, om met 'n stekeligheid los te komen, stond-ie
ineens op, en leidde 't gesprek af: ‘nou gaan we de langslapers wekken,
en 't mannetje-met-z'n-blauwe oogen 'ns fijn pakken....’
‘Maak ze niet wakker,’ had tante Toos,
vóór de school haringen - want 'n school was 't geweest - in
vader z'n maag binnen-geloodst was, gewaarschuwd: ‘'t meissie mag na
zoo'n opwinding toch nog geen borst hebben, en de jongen het de heele middag
voor 't open raam gezeten, en is zoo dood-moe, dat je 'n kanon bij z'n bed af
kan schieten - as je gegeten heb en uitgerust ben, hebbie 'n heelen avond voor
je....’
| |
| |
Op z'n teenen loopend, zoo voorzichtig den deurknop omdraaiend, dat
't geen piep-geluidje gaf, enkel om den schatte-jongen te verrassen, keek de
electricien door de spleet, en floot op de manier, die 't kereltje kende - toen
schoot-ie driftig de slaapkamer in, boog onder 't bed en achter de kast, om te
zien, waar 't kind zich verstopt had, en met 'n onrust, die z'n hart wild dee
krampen en kloppen, sprak-ie heesch de vrouwen in de keuken, die na 't
spottende antwoord stil over mekaar waren blijven zitten, toe: ‘Waar is
de jongen?’ - ‘De jongen....’ herhaalde Toos, met 'n gezicht
van wie-neem-je'r-tusschen....? Maar tegelijk stond ze al met moeder in de
deuropening - en ze keken mekaar doodelijk-angstig an.
Op 't laken van 't bedje, waarvan 't bovendek weg-gewoeld leek,
lagen de mondharmonica, de waterverf-doos, de teekeningen, 't potlood, een
heele en een kapotte pijp-van-'t-bellenblazen, maar Koertje was verdwenen.
De tullen gordijnen strakten als geerende zeilen bij de geopende
vensters, en met 'n onderdrukten vloek keek de vader omlaag. Nee, nergens.
|
|
Auteursrecht onbekend