|
| |
XIX.
Terwijl tante Toos, naast moeder, bij 't raam, zoomaar op vader z'n
netjes gevouwen werkpak neer-geslonsd, alles van haver tot gort most weten, en
'r telkens of 'r diefies in de kamer waren, zoo zacht gefluisterd werd, keek 't
jongetje de vrouw, die z'n tante hiette, omdat ze 'n zuster van moeder was, met
oogen die niks lieten slippen, an. Ze had van alles tweemaal, tweemaal moeders
neus, tweemaal moeder'r mond, tweemaal moeder 'r kin en dan nog met 'n
verlengstuk in de breedte 'r an, tweemaal moeder 'r lichaam. Gos, gos wat 'n
dikke bovenarmen en 'n dik gemoed, of alles most barsten. Ze at zeker elke dag
karnemelksche pap, mergpijpies en varkeskluifies - d'r garen handschoenen
zatten zoo gespannen dat 'r polse-vleesch in kringetjes op-bobbelde - d'r
gouwen ring wrong tusschen twee bergies vet in. Ze leek precies de moeder van
moeder. Want 'r haar was met heele slieren wit 'r door. As tante naar
hèm keek, zocht-ie de sprei af, om zich 'n houding te geven, en
bewriemelde dan 't papieren pakje, dat ze as verjaarscadeau voor 'm had
neergelegd, en dat zoo stevig dicht was gesjord, dat 'r minstes 'n nijptang an
te pas zou motten kommen. Dan huilde moeder weer 'n heele poos, zee tante:
‘hier hebbie mijn zaddoek - die is schoon van vanmorregen - enne nou is
't éérst watte we doen: d'r samen op uit gaan!’ -
‘Dat ken toch niet met de kinderen’, zee moeder dan. - ‘Dan
blijf ik op ze passen, en je zeit ze ongezouten waar 't op staat, enne
dat ik 'r de reis voor gemaakt heb, enne je laat ze 't recu van de postwissel
zien, enne je vraagt 'm te spreken, enne je maakt je niet van stuur.... Zit
niet as Lot.... D'r is geen vuiltje an de lucht.... As je maar eerst uit de
stinkende buurt weg ben, lach je ommers om de heele sante- | |
| |
| |
| |
petie! Veruit.... En haal 'n kam door je
haar, want je ziet 'r met je aarbeie-oogen uit of je zoo uit bed
komt....’ - ‘En as 'r terwijl weer wat gebeurt’, praatte
moeder, die 'r as 'n berg tegen op zag, om voor den tweeden keer over straat te
gaan. - ‘Dan ben ik 'r óók nog,’ zei tante en nou ze
rechtop stond, en die paar woorden op de manier zee van-ik-lust-ze, leek ze as
twee druppelen water op den voerman van de Amstel's Brouwerij, die met 'n
gezicht of-ie 'n kolombijntje in z'n mond stak, 'n vol vat bier van de bierkar
tegen z'n bast kon nemen, en 't op 't kussen plompen, dat z'n speknek 'r
vuurrood van werd, en z'n sigaret niet eens harder dampte. Verdorie, tante was
'n mannetjesputter. As die den smeris 'n opduvel na 't nachtkastje gegeven had,
had-ie in tweeën gelegen.... ‘As ik nou niet tegen me jonges gezeid
had,’ redeneerde tante, de buitendeur voor moeder opentrekkend: ‘ik
ga zellef getuigen, zat jij nou nog hier te leuterpeuten, in plaats van voor je
rechten op te kommen.’ - ‘Zal je Koert wat te eten geven, as ik
langer uitblijf?’ vroeg moeder onrustig - ze wier zoo door 'r zenuwen
opgevreten, dat ze niet eens 'n zoen voor-goeiendag had gegeven. - ‘Ik
antwoord je niet eens schaap!.... Je komt niet zònder je man terug,
verstaan!’ zee tante, en dadelijk, of ze al honderd jaar over de vloer
was geweest, dragonderde ze 't woninkje door, smeet voor de hette de ramen in
de slaapkamer wijd open, en toen met 'n klapperenden bonk 't raam van de
keuken. 'n Bloempot beefde 'r van, wiebelde zoo verschrikt dat 't tjokvol
geregende bakje 'n klek water omlaag gulpte, haast op 't hoofd van de
waschvrouw, die fel door 't geruzie met 'r man, den boender over 'n manshemd
hobbelde, of ze tenminste an iets 'r humeur kon koelen. - ‘Wel
verdorie-nog-toe!’ keef de stem, met vonkende spetten tegen den huiswand
op: ‘mors bij je eigen! 't Is hier niet zoo'n verstopt riool as bij jou!
Flik 't nog is, schandaal-van-de-buurt!’.... Toen stak tante Toos 'r
hoofd met de in 't zonnelicht zoo glinster-glanzende haarpieken, dat 't haast
zilverlinten leken, over 't kozijn, 'r armen wer- | |
| |
den nog dikker as
de buik van 'n boa-konstriktor met 'n konijn in z'n maag - en ineens zwol 't
hartje van den jongen in 't bed, of 'r iets héél-erg plezierigs
gebeurde: ‘As u 't tegen mijn het, flap-medam van 't jaar nul, mot je
eerst an 'n nieuw gebit zien te kommen! 'k Zou me laatste verstandskies na
binnen hijschen, voor je 'm kwijt raakt, vullisbak-ras!’ - Fijn. De adem
snoof op proesten af door z'n neus. Vullisbak-ras. Lekker. Ze had 'r
niet van terug. 'r Tong was van schrik zeker achterover in 'r huig
gesukkeld....
‘Zoo, Koertje,’ zee tante, die 't mensch geen portuur
vond, en weer terug in de slaapkamer kwam - nou had ze net zoo'n meisjesstem as
moeder, as-die sprookies vertelde: ‘enne nou kom jij uit dat kokende bed.
Hoe vin je dat, vent?.... Eerst 'n makkelijke stoel enne 'n kussen in je rug,
enne je zieke voet op 'n stoel, enne 'n deken om je heen.... Zit je niet as 'n
prins in de zon voor 't open raam?.... Nee, maar hebbie je pakkie nog niet open
gemaakt?.... Zal tante je helpen?.... Eene, tweeje....’ Nee, 't lukte ook
haar niet 't touwtje, dat striemen in 'r vingers trok, los te krijgen. Toen
vijlde ze 't, net as de Indianen, as-die 'n vuur wouen anleggen, met 'n
gewrijf-van-heb-ik-jou-daar tegen den scherpen kant van 't ledikant - ze werd
effen zoo rood as de voerman van de bierkar - enne kràk floepte 't
pakkie as moeder's corset, na 'n heeten dag, open. 'n Boek, 'n verfdoos en, in
'n lang doosie, twee echte goudsche pijpjes. - ‘Is dat allemaal voor
mijn, tante?’ vroeg-ie. Nog nooit had-ie met iemand zoo gauw leeren
praten. - ‘Allemaal voor jou, vent.’ - ‘Mag ik heusch
rooken?’ - ‘Nee dàt mag je pas later. Maar nou krijg je 'n
smeuig soppie van me, enne dan mag je bellen blazen.... Hoe vin je dat?’
- ‘Zalig,’ zei-ie, uit zichzelf de dikke hand 'n zoen gevend. -
‘Je ben 'n lieve schat,’ lachte tante, en toen ze nog geen tien
tellen daarna, de waschkom met 'n blauwig zeep-vij-vertje op 'n derden stoel
binnen z'n bereik zette, de zwoele lucht 'm om-poedelde, en de zon, die 'm al
die weken gezocht en gezocht had, van uit den hemel, de dakvensters
| |
| |
en al de schelknoppen en deurplaatjes, op 'm toe-jodelde, 'm
duizend-en-een lieve dingen an z'n in den spiegel as gekleurd glas zoo
door-schijnende ooren in-fluisterde, zou-ie as de spreeuwen boven gekakeld
hebben, as babbelen èn bellen-blazen tegelijk mogelijk was geweest. Nou
doorschuimde-ie 't zeepsopje en as 'n pracht van 'n parelmoeren bel, met
schamplichtjes en paarse kuifjes, de in de dakgoten koekeloerende en
verbluft-gapende vogels voorbij-tolde, de wijde luchtzee in, vond-ie 't in 't
begin zoo om enkel te droomen, dat tante 'm haast niet hoorde. Een
reuze-glimmer, karmijnrood-dooraderd, met vanbinnen 'n bloedkoralen vlammetje,
traagde 'n heel eind 't straatje door, of-ie bij de buren wou binnen kijken, en
dan met 'n vaart, of-ie wist wat-ie wou weten, buitelde-ie de daken over,
sprankelend, rakettend, tot-ie door 't zonnelicht op werd geslurpt.
‘Je verstaat 't, hoor,’ prees tante, die 't bed uit had
gelegd, en nou over 't andere kozijn 'n oogenblikje kwam puffen. Ze kon anders
best tegen de warmte - d'r natuurlijke corpulentie zat 'r niet dwars, niet as
àndere menschen in d'r zweet baadden, en niet as ze uren trappen op en
af most ploeteren, maar ze kon niet tegen dingen, waarover ze de smoor in had
en waarbij ze 'r mond most houen. Ze was 'n Jantje-Flapuit en binnenvetters,
die 'r 'n vergaarbakkie van zure dingen op nahielden, die dagenlang om je heen
kankerden, as 'n broeische kip op wat-ze-hinderden zatten, om dan ineens, as je
'r niet op verdacht was, 't deksel van de beerput te lichten, die
smuig-spinnen, die je altijd met geweld, as 'n jassie met vlekken,
binnenstebuiten most keeren, om schoonschip van flodder-gebeurtenissies en
verkeerd-opgevatte woorden te maken, kregen van haar den wind van voren. As ze
spaarde, spaarde ze dubbeltjes - kopergeld bracht geen geluk an - maar wat 'r
kropte móst 'r uit vóór dat 't bakte. 't
Verhaal-vankwelling en gehitstheid, pas van 'r zuster gehoord - d'r zwager, ook
'n binnenvetter, had amper los gelaten wat-ie kwijt wou wezen, enne ze
mocht 'm niet: daar dan! - | |
| |
dat fluister-verhaal van
kleine, sloopende verschrikkingen, broeide bij 'r, zette 'r onder 'n
benauwenden, 'r asem verschrompelenden domper. As zij in de plaats van 'r
zuster geweest was, had ze zich niet opgesloten gehouen, had ze geen
schuilvinkie achter die groene-latten-zooi gespeeld. Ze was 'n pootige, gulle,
rond-borstige vrouw, die meer as 'n ander ondervonden had, 'n zware lompe
vrouw, met 'n in den grond klein-sentimenteele, heftig-geloovige ziel. Over
geloof most je niet met 'r beginnen. Dat stond onaantastbaar. En alleen daarom
had ze zooveel jaren met 'r zuster, die 't Hiernamaals vergeten was, overhoop
gelegen. De elbogen op 't eerst door 'r schoon-gewreven kozijn - ze verdroeg
geen stof en geen dingen van d'r lui plaats - keek ze 'n nieuwe door Koertje
geblazen bel, 'n kanjer met 'n wrat an 'r onderlijf, en al de kleuren van den
regenboog op 'r glazen koepeldak, na. En ineens, met snelle stijging, rumoerde
'r stem door 't bijna verlaten straatje. 't Kwam om 'n kleinigheid an - 't
eindigde met waarachtig burengerucht. Schuins-over, in 't huis met de gele
ondergordijnen, waar de zwager de veiligheids-schellen an deur en brandkast aan
had gelegd, en waar de inbraak plaats had gevonden, was twéé-hoog
'n meid bezig de slaapkamer te kudderen, en zat één-hoog mevrouw,
nou nòg in d'r ochtend-japon, piano bij 't open raam te spelen. As dat
geen pèsten was, bestond 'r geen pesten meer op God's heele wereld. 't
Flitste door tante Toos' warm-loopend hoofd, dat je geen piano speelt, as je
pas voor duizenden bestolen ben, en as degeen, die je 'r van verdenkt, vlak
over je woont en van z'n vrouw en kinderen weg is gehaald. 'ns Toonen, dat zij
niet voor ze kroop.... Eerst floot ze 'n paar maal, om de mevrouw, die 'r haar
ros-rood geverfd had, of je daarmee de trekkies bij je oogen kwijt raakte!, an
te roepen. Zelfs de slager op z'n fiets, zes huizen verder, keek 'r van om,
omdat tante 't nog scheller as de fluitketel-op-overkoken dee. Mevrouw, die met
open pedalen gevinger-oefend had, begon 'r nou bij te | |
| |
zingen,
keek niet van 't blad met de zwarte krinkels op.
Toen zette tante de handen as 'n scheepsroeper voor 'r mond, zooas
ze 't in Heerlen dee, as de vrachtrijer langs kwam, en 'r aangehouden
‘Héééééé!’ stoorde de
overzij-buurvrouw zoo stellig, dat de piano ophield.
Tante Toos wenkte met 'n gezicht-zonder-onraad. En zich dieper over
't heete kozijn buigend, schreeuwde ze: ‘As je nog één
vinger na die kist-met-spijkers uitsteekt, rooie-fale, zal je je uur
onthouen!’
‘Wat mot u,’ vroeg de mevrouw, en nou 'r hoofd 't
zonne-vierkant door-stak, zag je eerst goed hoe de wortels van 'r haar 'n
andere kleur dan 'r ros-rooie wrong hadden: ‘wat schreeuwt u?’
‘Je most je oogen uit je kop schamen,’ daverde de stem
van de mijnwerkersweduwe: ‘om op die kist-met-spijkers deuntjes te spelen
en te galmen, as 'n inbreker zooveel centen bij je het weggesleept! As ze mijn
spaarduiten me huis uitdragen, draai ik me grammefoon in geen verreljaar, enne
as ik me overbuurman door de marrechaussee na de kazerne laat sjouwen, enne
huiszoeking in 't bed van z'n zieken jongen laat doen, treiter 'k met geen
meziek voor me open raam! Judassen-zooi! Je het zeker zèllef 'n
strijkstok waaran je rotcenten zijn blijven kleven....’
Bang voor 't oploopje voor 'r deur - één harde stem
was voldoende, om menschen te laten stilstaan en 'n paar dozijn deuren open te
spalken - sloot mevrouw 't venster en de ondergordijnen schoven langs de
koperen roeden onbewegelijk | |
| |
dicht, maar nou tante
eenmaal begonnen was, hield ze niet op. De meid, op de tweede verdieping,
luisterde met 'n plumeau in 'r eene en 'n doek in 'r andere hand, en de
nieuwsgierige voorbijgangers mosten 'r 't hunne van hebben.
‘As je 'n zuiver geweten het!’, dreigde tante 't
aannemershuis, met 'n kluif van 'n vuist toe: ‘hoef-ie geen
verstoppertje achter gordijnen te spelen! Hooren doe je me toch! Rooie falen
bennen lamstralen, hebben ze mijn altijd geleerd! Ja, sjoffeur, u mag 't weten,
dat ze me zwager, die bij mijn in Heerlen was, enne die zich liever zou verdoen
as z'n pooten an anderman's goed te bevuilen, van diefstal bij hùllie
verdenken.... Dat hebben we bij ons ook is gehad, dat 'n meid beticht wier, en
dat de juffrouw d'r ketting enne d'r medaljon zèlf na de uitdragers
gebracht had! Daar speel ik geen Jan-kom-kiedel-me op 'n
kist-met-spijkers bij.... Laat mijn 't van de daken schreeuwen, dat 'r hier 'n
vergeefmesche Judasstreek uit wordt gehaald.... As ze d'r meziek bij fiedelen,
hèbben ze geen verlies, enne as ze geen verlies hebben, motten ze 'n
fatsoenlijk gezin niet ongelukkig maken, wat zeit u?’
‘Ik zou me in die warmte niet zoo opblazen, ouwe
juffrouw’, zei 'n aanspreker met 'n stapeltje
kennisgevingen-van-overlijden in de hand: ‘da's geen vrouwe-werk. Laat je
man voor je opkommen as je in je recht staat....’
‘As me man nog leefde, liet-ie 'r geen gras over
groeien,’ zei tante zoo raak en eenvoudig, dat 'r al dadelijk niet meer
gelachen werd: ‘me man is onder vallend gesteente in de Heerlensche
mijnen gebleven - ik neem 't op voor me zuster en voor 't jongetje, dat hier
bij me zit.... O, nou motten boven de ramen ook dicht!.... 'k Geef je zoo van
mijn armoei, geverfde medam, as je d'r één durft open te
doen, zoolang me zwager niet vrijgelaten wordt....
't Werd weer stil in 't blakerend straatje, met 't verbouwde
heerehuis en de winkelwoninkjes. Tante, opgelucht, bleef over 't kozijn
hangelen. De musschen schoten neer in de stofbuilen, deeën as kwajongens,
die àlles verzonnen, | |
| |
om zoo verfonfaaid-mogelijk bij d'r
ouwers thuis te kommen. Vreemd dat zijn moeder voor en achter de boel
dichthield, dat ze niet over straat durfde, achter de jalouzie-latten, as de
kanarie achter z'n tralies, bleef - en dat tante alles open-gooide, en de
menschen, die 'r niet bevielen afsnauwde, of zij de baas was.
‘Verveelt 't bellen-blazen je nou al? Wil je liever je
verfdoos met potjes en kwassies, jongen?’
‘Wat is 'r met oom gebeurd, tante?’ vroeg-ie, omdat-ie
't akelig vond, dat die onder steenen lee, en 'r zich geen voorstelling van
maken kon.
‘Die is voor jaren,’ vertelde tante, en omdat ze
wéér zoo zachies as moeder praatte, leek 't of 'r twee vrouwen in
'r waren - één as de voerman van de bierkar - één,
die binnenskamers bleef, en zoo knus as 'n meisje kon lachen en babbelen:
‘die is voor jaren met de kooi na benejen gegaan....’
‘Wat is 'n kooi, tante?’
‘Da's 'n ijzeren doos, die an 'n kabel hangt, en in 'n diep
gat zakt, om kolen onder-de-grond na boven te halen....’
‘Kennen ze niet met 'n ladder?’
‘Nee, jongen, want dan zouen ze honderd ladders an mekaar
motten binden, en dan zouen die ladders breken.... Dat zal je wel zien, as je
met vader na Heerlen gaat.... Ze kruipen eerst in de kooi en dan zakken ze met
z'n allen zoo diep as veertig huizen op mekaar...’
‘Ken dat heusch? Hou je me niet voor de mal?’
‘Nee, schat,’ glimlachte tante - net moeder d'r lach -:
‘ik jok nooit, want je mag niet jokken, en me twee zoons doen 't nog
iederen dag of iederen nacht, as ze van de ploeg zijn.... Op 't oogenblik zijn
ze benejen in 't stikke-donker met d'r lampjes....’
‘Wat voor lampies?’
‘Om bij te lichten.... Ik ben is één keer
benejen geweest.... Je ziet geen hand voor je uit.... Je ziet enkel
lampies....’ | |
| |
‘Net as we vanbinnen hebben, net as de
poes?’, vroeg-ie.
‘Ja, vent,’ zei ze, z'n bedoeling niet begrijpend, niet
wetend dat de electricien 'm zoo'n mooi verhaal had gedaan - èn ze was
met 'r gedachten bij 't onheil van voor jaren -: ‘nou, toen is me man op
'n dag met de ochtendploeg de mijn in gegaan. Nooit meer terug gezien. Z'n eten
en drinken stonden op tafel, net as altijd, mocht-ie niet meer
gebruiken....’
‘Heb-ie 'm nièt meer terug gezien? Hoe ken dat? Hoe ken
dàt dàn, tante?’
‘'t Kan,’ zei ze, en met 't hoofd met de zilveren linten
keek ze 'n anderen kant op: ‘ze hebben 'm wel na 'n week onder de steenen
en 't puin gevonden, maar toen wou ik 'm niet meer zien, om an 'm te
denken zooas 'k 'm gekend heb.... Da's beter.... Anders herken je mekaar
misschien later niemeer....’
‘Ik was 'm gaan halen,’ zei 't kind ontevrejen:
‘je het toch zelf tegen mijn moeder gezeid: je komt niet zònder je
man terug!....’
‘Ja, ja,’ glimlachte tante - maar dan werd de voerman
weer in 'r wakker, want de meneer-van-de-gele-gordijnen kwam thuis, en eer-die
't Yaleslot had opengepeuterd, kreeg-ie 'n laag, waarbij 't
‘Vullisbak-ras’ 'n teedere liefkoozing was.
Koertje zat terwijl met de pijp in 't sopje, liet 't water zoo
borrelen, dat de violette, parelmoeren en glitterend-zilveren bellen as
duiventrossen over den komrand stegen.
|
|
Auteursrecht onbekend
