|
| |
XVIII.
Toen moeder buiten kwam, liep ze met oogen zoo zwemmend in tranen,
zoo gloeiend en troebel, dat ze van den stoeprand af-struikelde en haast onder
'n kar was geraakt. Of ze wou of niet, ze most 'r uit, ze most de
kinderen nòg is alleen laten, om kleine inkoopen te doen - voor den
twééden keer wachten tot den avond, kon nou niet meer, omdat 'r
geen kruimel in huis was. Even, met 'n zelf-over-winning, die 'r schichtig naar
de uitgeschulpte gordijnen dee kijken, had ze bij de benedenbuurvrouw
angescheld - of-die twee seconden op de kleuters wou letten - maar de schipper,
die 's avonds stichtelijke dingen most voorlezen en 's morgens met den
mattenklopper kreeg, as 'r door de hitte in 't woninkje, of door z'n gemors met
peukies tabak, 'n | |
| |
te gemelijke stemming in de waschloods gegroeid
was, scheen nu van zijn kant met hardhandig gebaar wat zeer-stelligs te beweren
- de ruzie-stemmen zaten mekaar as nijdig-grommende honden achterna - en onder
zulke onvoordeelige voorwaarden nòg eens aan te schellen, dorst ze niet.
Gejaagd terug in 't huis, had ze weer gesmeekt: ‘blijf je nou heusch twee
minuten in bed, tot 'k brood en melk gehaald heb?’ - en omdat-ie
kinderlijk-lief geantwoord had: ‘as je maar niet zoo lang as vader
uitblijft!’ - was ze 'r, in de kokende branding van 't straatje, vandoor
gehold, zoo dicht mogelijk tegen de schaduw-geuling aan, om geen bekenden tegen
te kommen. Bij de juffrouw-van-de-bakker, die net bezig was 'r haar op te
steken, en die zoo langzaam as ze 't maar kon, 't waterbrood met de twee
krentemikken voor Koertje, met 'n stuk papier, dat niet sluiten wou,
omwikkelde, begon 't al dadelijk: ‘Allemachtigste, juffrouw, wat is 'r
met uw man.... Hebben ze die....?’ En omdat de bakkersvrouw 't zoo
schrikkelijk begaan zei, en de menschelijks belangstelling voor àl 'r
klanten, met wie ze geen last van betalen had, zich in overtreffende mate op
dit bijzonder geval, in 'r meewarigheidsoogen toespitse, kreeg moeder 't
in 'r zenuwbui van niks te kunnen verdragen, wanhopig te kwaad, griebelde ze
met niks grijpende vingers in 'r beursje, en de heete tranen glibberden op 't
glazen telblad van den winkel. ‘'k Zou me d'r niemendal van antrekken,
mensch-lief - 't komt alles in orde’, klonk de stem achter de toonbank,
‘maar minder echt-van-meeleven, omdat 'r twee slampampers, met
schooierspetten, bij de bakken met bollen en kadetjes stonden te loeren, en 'r
voor de klanten niks zoo ellendig was, as 't met vuile handen an 't brood
morrelen, wanneer je 'r niet as de kippen bij was, om ze zelf te bedienen:
‘de heele buurt is met u en de kinderen begaan.... We weten best hoe
fassoenlijk u.... Nee, geen broodjes in je handen nemen, as-jeblief! Dan lust
'n ander 't niet meer! Wat u anpakt ken u betalen!.... 't Beste 'r mee,
juffrouw....’ Met 't pak in de eene hand, | |
| |
en
't nog losse kopergeld in de andere, was ze de straat al weer op, en bebeet
zich huilend de lippen, omdat ze 't mensch geen afhap gegeven had.
Maar bij den
melkboer werd 't nog erger. Daar stonden 'r drie te wachten om geholpen te
worden, en terwijl 't groote hobbelmes de Leidsche kaas in vliezige reepies,
met zooveel mogelijk korst, afschaafde, en de melkboer telkens met 'n papperige
hand, met vijf glimmend-dikke worstjes, waarvan een met 'n vettig-bestroopt
zeere-lapje, 'n kwaadaardig-hardnekkige wesp, die z'n
zweet-perreltjes-voorhoofd, dan bij 'n wenkbrauw, dan bij 'n oor, wou
bestrijken, verjoeg, vroeg-ie sebiet, wel wetend dat de drie wachtende klanten
net zoo gespannen op 't nieuws waren as hij, of ze den electriciën al op
't politie-bureau hadden los-gelaten. En weer had de vrouw, wier gefolterd
gelaat in den overzij-geelkoperen buik van de sierkan-étalage tot 'n
grijnslach weerspiegeld werd, geen ander antwoord dan 'n ontkennend
hoofdschudden en 'n nieuw wegslikken van tranen. Ze kon niet tegen 't
meelijdend aankijken van menschen, die ze amper kende. Toen vroeg 'n juffrouw,
die 'n ons roomboter en 'n pakkie Planta most hebben, en waarvan je door je
tranen heen zag, dat 'r groote teen door 'r toffel stak, of de mannen niet
allemaal schorum en rapalje waren, om d'r vrouwen in zulke miserabele
ongelegenheid te brengen - was haar man niet pas voor de politierechter
geweest, omdat-ie 'n onderkruiper 'n puist voor z'n oog had gegeven, of-ie dat
niet door 'n ànder, zonder vrouw en kinderen, had kennen laten doen -
maar nee: as vrouw draaide je altijd voor de ellende op. ‘Je mot niet
alle mannen over één kam scheren,’ zei de | |
| |
melkboer, de gluuperige wesp van z'n rooie krulharen verjagend, en tegelijk de
anderhalf ons Leidsche in balans op de weegschaal houdend; ‘je mot niet
geeneraliseeren, juffrouw.... D'r bennen, met je welnemen, krengen van mannen,
maar d'r bennen ook slobbers van vrouwen, die de boel net zoo hard naar de
lommerd dragen, as de mannen 't inbrengen....’ Met 'n plons kwakte-ie, in
sombere herinnering van wat hem as gescheiden-man-met-allimentatie al gebeurd
was, de homp Leidsche naast de andere kaassegmenten, en dee, nou-ie z'n handen
vrij had, 'n verwoeden uitval naar de wesp, die langs de gillende vrouwen heen,
naar 't zonne-vierkant van de deur schoot. ‘Geef u mijn 'n ons jonge
Zoetemelksche,’ vroeg toen de barbiersvrouw, die an de beurt was. Dat
ging vlotter met de snijmachine. De plakjes vlogen van 't draaiend mes.
‘Ik stong 'r niet om te huilen,’ zee toen de derde
juffrouw-van-de-zadelmakerij: ‘ik liet me scheijen. 't Is me nog al niks
voor je kinderen as je je man eens in de maand in 't Rooie Dorp mag opzoeken!
Je weet niet wat je boven je hoofd hangt.... Je plezier begint pas....’
Ineens was moeder 'r tranen kwijt: ‘Bemoei je niet met mijn!’ viel
ze vinnig uit: ‘me man het 't niet gedaan! Hou jij je beklag voor
jezelf!’ - ‘'k Zou nog 'n bek opzetten,’ zee de
juffrouw-van-de-zadelmakerij: ‘'k zou 'r groot op gaan, dat me man 'n
brandkast....’ - ‘Nou nou, nou,’ suste de melkboer, 't
laatste plakje zoetemelksche met den omwonden wijsvinger en 'n nagelloozen duim
op 't marmerblad van de weegschaal meppend. ‘Laat ze hier niet kommen
grienen en lamenteeren, as ze bij 'n goed woord uit 'r vel schiet,’ sprak
de juffrouw beleedigd na. 'r Bleef kleine, zure vijandschap in 't winkeltje.
‘Wat 'n heet weer,’ praatte de barbiersvrouw, om de stilte te
breken. Maar niemand, de melkboer, de juffrouw met den-teen-door-'r-slof, de
vrouw van den zadelmaker, niemand ging 'r op in. Want om beurten keken ze naar
de juffrouw, die met 'r rug naar ze toe, telkens weer 'r neus snoot, en dan
toch van voren in den | |
| |
glimmenden lachspiegel, bespied werd. 't
Ergste was, dat ze met d'r drieën bleven scharrelen en wachten tot de
vrouw van den electriciën, die popelde om naar de kinderen over te steken,
'r flesch melk en 't enkele ei met raar-beverige tel-gebaartjes, uit de
klevende palm van 'r hand, betaald had. Slapjes, houdingloos, 't door de vier
buren nageloerd worden, aan-voelend, stapte moeder de zonnebaan van 't
keistraatje door. As ze in plezieriger conditie geweest was, zou ze gelachen
hebben, om 't wieglend gekonkel der hoofden en lichamen in 't Melksalon,
waar in de koperen spiegels der kannen, vier Lilliputters, 'n
Lilliputter-melkboertje met 'n rooien kroeskop en drie Lilliputter-wijfjes,
waarvan een met 'n gezwollen, grooten teen, over 't lef van de
vrouw-van-'n-inbreker, om op klaarlichten dag te gaan winkelen, terwijl 'r man
pas gepiept was, en 'r nog geen twee uur gelejen huiszoeking bij 'r gedaan was,
bleven doorhannesen. En waarachtig: ze liet 't niet alleen bij brood en melk -
dat ha-je nog door de vingers kennen zien - ze sukkelde parmantig verder na de
Bazaar, en toen ze daar uit kwam, liep 't door-de-wol-geverfde schepsel met 'n
grooten ballon an d'r ringvinger, 'n ballon van minstens 'n kwartje, of ze wou
zeggen: ‘maling an de heele beurt en jullie kennen me allemaal wat
doen!’ - ‘Die groeien voor de galg op, hij, zij, en de
kinderen,’ zee de barbiersvrouw, die voor de hartigheid een van 'r
plakkies Zoetemelksche langs den korstrand stond af te knabbelen, of ze 'n
nagel bebeet, en ook de juffrouw-van-den-bakker, die nou in 'r deur-opening de
slieren van 'r haar met vingerlange spelden in 'r door 't heete weer
weerbarstige knot vast-piekte, knikte of ze ook van haar kant wou zeggen: ik
ben d'r paf van....
Bezweet, lijk-wit, met rooie oogen, stapte moeder dadelijk de
slaapkamer in om te kijken of-ie heusch in z'n ledikantje gebleven was.
Goddank. Met 'n vinger in z'n mond lag-ie waratje te slapen. Luisterend naar 'r
voetstappen - of ze gauw werom kwam - of ze 'm niet, net as vader, voor-de-gek
| |
| |
hield, was-ie ingedommeld. Zachtjes bond ze den ballon bij 't
hoofdeind vast, en toen ze uit 't keukentje met z'n boterhammen, z'n ei en 't
glas warme melk terugkwam, sliep-ie nog zoo lekker, dat ze 'm niet durfde
wakker te maken, en alles zoolang op 't nachtkastje neerzette - ook de nieuwe
mondharmonica, waarmee ze 'm zeker op z'n beestig-gestoorden jaardag zou
plezier doen. In 't keukentje ziek van eenzaamheid, dee ze werktuigelijk de
dingen van allen dag, verzon ze met 'n vermoeiende kramp in 'r hoofd nuttelooze
bezigheidjes, om niet gek te worden. Niet gèk. As je even stil zat,
besloop 'r de pijniging wat ze most doen, of ze naar 't Politiebureau zou
loopen - en vragen hoe lang 't nog duren kon - of ze van plan waren 'm
tegen alle recht in te houen - maar as ze 'r was, zou ze, dat voelde ze bij de
enkele gedachte, as 'n razende tekeer gaan, zou ze in staat wezen een van de
kerels an te vliegen - en dan leeën de twee kinderen verlaten in 't heete
slaapkamertje - of de bende uit 't melkwinkeltje bemoeide zich 'r mee....
Kreunend duwde ze 't afgetobd hoofd tegen den tafelrand, en in de martel-warmte
van 't door de zon gegrepen keukentje, begon ze 'r rozenkrans te draaien. Toen
ineens, hoorde ze 't vreugde-roepen van 't kereltje. Wakker geworden had-ie de
groote verjaars-verrassingen ontdekt, den boven z'n hoofd drijvenden ballon, de
op 't kastje liggende mondharmonika. Hij hield niet met z'n uitbundig
‘Moeder!’ op, tot ze bij 'm op 't bedje kwam zitten, en z'n melk
met tegenzin drinkend, beblies-ie in één zaligen roes van aan al
de gaatjes tegelijk muziek te willen ontslurpen, 't blikken ding, dat zelfs
Magdaleentje prachtig scheen te vinden. ‘Zie je, moeder, hoe zij 'r mee
in 'r sas is,’ zei-ie, tusschen twee geweldig met lucht vol-geplofte
monden in: ‘Ze vindt 't óók fijn! Anders zou ze wel weer
schreeuwen! Enne wat 'n réuze-bol, moeder....!’ 't Touwtje van den
ballon hield-ie an z'n pink, en met de nog melk-natte lippen, bleef-ie toeteren
an een stuk door, zonder verder 'n woord over z'n vader te spreken. ‘Toe,
m'n liefste,’ soebatte ze: ‘hou 'r effen mee op! 'k Ben duizelig
van moeheid....’ Met | |
| |
groote
oogen-van-verwijt keek-ie 'r an.
‘Is dat nou 'n jaardag,’
drensde-ie voor zich uit, en 'n pruillip as-ie trok! ‘Je brengt wat om
mee te spelen, en às 'k 'r mee speel, vin je 't niet goed....’ De
harmonica viel as 'n dooie Pierlala op 't bed, en de ballon, ook in de
heusch-booze bui losgelaten, zee: bejoer, ik heb óók de pee in,
en dee as de drie meeuwen uit z'n droom. Gelukkig dat 'r 'n plafon was om 'm
tegen te houen, anders was-ie 'm in de wolken gesmeerd. Nou stootte-ie z'n bol
tegen de witkalk, één keer, twee keer, drie keer, of-ie klopte om
doorgelaten te worden, en 't touwtje met 't oogie schobberdebonkte, as de
losgelaten lijn van 'n vlaggemast. Moeder, die vader's werkpak had gevouwen, en
op 'n stoel bij 't raam geborgen, met z'n toffels 'r onder - of-ie zoo na
karwei most, lee nou 'n oogenblikkie languit op 't groote bed. Maar slapen dee
ze niet. Ze bewoog 'r lippen of ze met iemand heel-zachies, wat 'n ander niet
hooren mocht, praatte, en 'r vingers speelden met 'n snoer balletjes, die ze
zeker zelf geregen had, en die ze nou één voor één
telde, of 'r geen verloren gegaan was. 't Was zoo toch wel piekfijn. De zon lee
met wiegende lichtlijntjes achter de jaloezieën en langs den spiegelrand
kolkte 'n gevlam van blauw, groen, rood en paars, dat in je oogen bleef hangen
as je 'r langer as vijf tellen na keek. Door de zucht van 't raam bewogen,
schuierde de ballon langs 't plafond, of-ie nergens 'n gaatje vond, om na
buiten te kommen. Op straat hoorde je haast niks. As Magdaleentje niet zoo op
'r duim gelurkt had, dat je 't smakken 'n uur in de verte kon hooren, ha-je
kennen denken dat 't nacht was, as je je hand voor je oogen schoof. Nou sliep
moeder stellig. 'r Lippen hadden geen trillinkje meer - 'r vingers kromden
zonder 'n enkele trekking om het snoer-met-de-balletjes. Verliefd op de
splinternieuwe blikken harmonica, blies-ie door 'n lippentuitje zoo spits als
| |
| |
van 'n veldmuisje in één der gaatjes, en bang
moeder te wekken, zoog en slurpte-ie zoo voorzichtig dat de muziek -
zijn muziek - 't glijden van z'n tastende lipjes langs de vierkante
gleufjes, - op 'r teenen door de kamer trippelde. Gos, gos - haast had-ie
moeder geroepen, maar ze deeën niemand kwaad - gossiemijne, nou vloog 'n
koolwitje door de onderste jalouzie-spleet naar binnen. Je zag de twee zwarte,
ronde vlekkies op de voorste vleugels en de twee witte vlechies op 'r kop. Mis
poes! Eerst ging ze boven kijken, klep-klep, wat 'r voor 'n groote, rooie blom
an 't plafon hing, toen wou de stommert door de spiegel weer weg, en liep ze
tegen d'r eigen pooten op. Toen wou ze zich met d'r zuiger aflikken, enne zat
ze te wriemelen, met 'r echte pooten in de spiegel-pooten verward, toen, net
zoo driftig as Magdaleentje as-die d'r duim niet kon vinden, nam ze met d'r
vlerkies anloopies om toch door 't glas heen te glippen, enne toen weer zoog ze
zich vast op de groen-rooie vlammetjes van den spiegelrand. ‘As je
dichterbij komt,’ fluisterde-ie zoo zachies as-ie nog nooit gefluisterd
had, en de witjes-vlinder scheen 'm met 'r spiegeloogen an te kijken:
‘zal ik je wat geven. Ik lust me brood niet enne d'r is nog 'n scheutje
melk in me glas.... Nou dan niet.... Mijn me zorg....’ En met z'n
strakke, blauwe droomoogen 't gehuppel van 't koolwitje, tegen 't spiegelglas
aan, volgend, dacht-ie: hij danst zeker van plezier, dat-ie hier binnen is
gekomen, dat-ie hier in de schaduw mag uitblazen. Teertjes pruttelden z'n
lippen weer tegen de harmonica-gaatjes, en tegelijk probeerde-ie de melodie van
't prachtige lied: Hier is geen schaduw om onder te rusten, hier is geen
watertje da-je zou lusten, en as je dan nog zoo klein maar niet was....
Of ze 't mooi vond! Ze liet de kringelende vlammetjes in den steek,
streek op den rand van 't bed neer, de vlerkies in de hoogte en de pluimveeren
op 'r bolletje op en neer sprietend. ‘Nou ken 'k nog van klein vogelijn
op groene tak.... Luister je goed?’ - en 't gezoem van 't | |
| |
ingehouden kinderstemmetje trillerde tegen de harmonica aan.
‘Wat is 'r?’ schrikte moeder, en, omdat ze zoo
recht-overeind wipte, glee de rozenkrans uit 'r handen en vladderde de vlinder,
die lang zoo tam niet was as de kater-van-benee, naar de stralen-sparteling van
den spiegel terug. 't Kereltje hoefde niet te antwoorden, want de buitenschel
luidde opnieuw en ongeduldiger. ‘Zouen ze nòg is....?’
aarzelde moeder, ziek-van-hoofdpijn. 't Schemerde even door 'r looden hersens,
om te laten bellen, om voor geen sterveling open te doen, maar 'r klonk
buiten 'n vrouwenstem, die ze in geen jaren gehoord had, 'n stem, die 'r ineens
as 'n groote, overspannen zottin dee grienen, en toen ze de deur wild
opengerukt had, en Toos uit Heerlen de trap op-strompelde, sloeg ze in
krankzinnige opluchting, dat 'r nou eindelijk iemand was, an wie ze kon klagen,
met wie ze kon praten, an wie ze 'r opgekropte jammer kon uitrazen, de armen om
de hals van 'r zuster, en ze vond geen woord geen klank - ze snikte enkel maar,
of ze nooit zou op-houen. ‘Nou dan, schaap,’ zee Toos: ‘pas
nou op! Je breekt de eieren in me karbies!’ Dan, omdat ze deksels-goed
begreep, dat 't dan toch waar met 'r zwager was, dat de politie in Heerlen niet
voor niemedal 'n telegram uit Amsterdam had ontvangen, zee ze met dikke oogen
van meelij: ‘Zijn ze hier allemaal beduveld! Zijn ze van God-verlaten!
Huil nou niet langer, meid!’ Ze snoten haast tegelijk d'r neus, toen ze
de slaapkamer in kwamen, en tante Toos voor 't eerst d'r grooten, zieken neef,
en de wolk van 'n meid in de wieg zag.
‘Dag, jongen,’ zee tante, 'm links en rechts pakkend:
‘da's voor je jaardag.’
Hij zei geen woord, keek 'r enkel schuw aan en veegde terwijl ze
zich naar de wieg om-draaide, z'n mond af. Want tante, die last van haar op 'r
gezicht had, was zoo dom geweest al heel vroeg met de schaar te beginnen. Zoo'n
rasp had zelfs vader niet as-ie in geen twee dagen bij den barbier was
geweest. | |
| |
‘'n Engel,’ zee tante, nog is 'r neus snuitend - enne
toen ha-je de vreeselijke lol dat de vlinder op de blommetjes van 'r hoed ging
zitten.
|
|
Auteursrecht onbekend