|
| |
XVII.
‘Moeder! Groote zuster! Wat gil je?.... Moeder!’
Met 'n bonzend hart, uit 'n nachtmerrie, die 'r keel dicht had
geklauwd, ontwakend, zat ze met 'n fellen schok overeind in 't bed, en met 'n
hijging, die 'r den adem benam, 'n angstbeving die 'r lichaam doorhuiverde,
keek ze eerst wezenloos rond - wáár ze kon wezen - hoe ze hier,
na 't gevecht met dien bloedkwijlenden hond, terecht was gekomen, en nog in
ijlende koorts-beklemming, zei ze 't visioen toe-stotterend: ‘Je laat
't!.... Ga je weg! Kischt! Kischt!’
De klaterende jongenslach, de pret van 't kind, dat zich in
zóó'n komiek wakker-worden verkneuterde, mokerde de werkelijkheid
als 'n wig in 'r bewustzijn.
‘Tegen wie zeg-ie kischt?.... Je het zeker van die sallemander
van gisteren, die je met de handdoek fijn het geslagen, gedroomd, wat
moeder?.... Weet je nòg niet, waar je ben?.... Ik zie, ik zie wat jij
niet ziet.... Wat zie je dan?.... Stroop in de kan.... Ben je met je vuile
schoenen op bed gaan leggen?.... Mag-ie dat?.... En heb-ie geen nachtpon
an?.... En is vader alwéér vort zonder goeiendag te zeggen?....
Da's prettig as je eens in 't jaar jarig ben!’
‘Ach, m'n liefste schat!’, kwam ze ineens in zelfverwijt
los, en nou 't troosteloos besef van wat 'r gister allemaal gebeurd was, tot 'r
doordrong, de schrik van 't bezoek, | |
| |
't op de trap
zitten wachten, als in 'n Camera opnieuw z'n klaar-bewegende lichtbeelden gaf,
onderging ze de onstuimige behoefte 'r krankzinnige genegenheid voor 't
kereltje in hartstochtelijke overgave te uiten. Met 'n ruk was ze bij z'n bedje
en 'm in 'r armen knuffelend, zocht ze naar de teederste woordjes, brabbelde ze
dingen, die ze anders niet gezegd zou hebben, lachte, snikte ze, jokte ze 'r op
los, om 't kind 'n overvloed van speelgoed te beloven, poppen, die-ie in de
bazaar, de laatste maal dat-ie buiten geweest was met smachtend-bedelende oogen
afgehunkerd had. ‘Liefste, groote, groote, jongen’, zei ze, z'n
voorhoofdje en z'n vingertjes, een voor een, kussend: ‘m'n doddeke, m'n
zoet ventje, wat ben 'k blij dat je vandaag jarig ben, dat je zoo'n kerel
wordt.... En wat zal vader, as-ie uit Heerlen werom is, en ze overtuigd het
dat-ie niks met die dieverij te maken het, wat zal vader in z'n sas zijn, dat
je 'n héél jaar ouwer geworden ben en dat je 'r vanmorgen zoo
goed uitziet, m'n heerlijkheid, m'n kleine troost, m'n steun.... En 'n
prachtige cadeaus as je strakkies krijgt! Daar zal je 'n oogen bij opzetten!
Daar zal je plezier an beleven! Die clown, die vanzelf z'n mond opendoet - weet
je niet? - die z'n wenkbrauwen kan bewegen en z'n hoed af nemen.... En de
locomotief, die 'n heele trein | |
| |
vortsleept, en door tunnels gaat -
en zóó'n reus van 'n koek met sukade en kandij - en 'n doos
flikkies om op te zuigen, m'n schattejongen, m'n dierbaarste, m'n
zonnetje....’
‘Waarom huil je nou?’, praatte-ie verwonderd-angstig,
omdat moeder, die nooit zoo hoogdravend, zoo overdreven dee, ineene weer met 'r
hoofd op den rand van 't bed zat te snikken: ‘je hoeft me niks te geven,
hoor! Ik weet toch wel, da-je geen centen heb.... Kan me niemedal
schelen, as je maar van me houdt en geen verdriet heb.... Kom nou, me lieve
moeder, leg je hoofie maar neer.... Is vader stout geweest?.... Zoo.... Nou
droog ik je tranen met 'n schoone punt van 't laken.... Da's een traan, dat
bennen twee tranen, dat bennen drie tranen, enne da's 'n klein traantje, dat
niet eens uit je oog durft te kommen, omdat-ie 't snapt, da'k 'm dadelijk met
Pieterman mee na Spanje geef!... Laat 't 'r nog is een probeeren! Ik zit ze
achterna as 'n poes....
Is 't zoo goed?.... Zie je wel, dat je niet huilen kan as ik
't niet hebben wil....?’ 't Kleine bleeke handje bestreelde 't
moeder-gelaat, dat van zoo dichtebij enkel plekkies voor Lilliputter-kusjes
scheen te hebben. D'r was geen rimpeltje bij de vermoeide oogen, dat-ie niet
glad-streek, geen rimpeltje dat-ie niet in 't stikkedonker had kennen
vinden.
‘Vertel nou is’, babbelde-ie, terwijl ze met zusje bezig
was: ‘wat heb-ie gedroomd, dat je kischt riep? As je 't mijn vertelt, zal
ik jou ook vertellen.... Ik heb zoo prachtig, zoo vreeselijk prachtig gedroomd,
maar eerst jij, anders zeg ik niks...’
‘Dat weet ik niemeer’, zei ze zwakjes lachend:
‘iets van 'n hond die me, geloof 'k, wou bijten.... Maar toen wier 'k
wakker....’
‘Anders niks!’, zei-ie teleurgesteld: ‘wie droomt
'r nou van 'n hond?.... Daar hoef-ie niet eens voor te gaan slapen! Nee, dan
heb ik 't fijner gehad.... Omdat 'k jarig ben.... Maar as 'k niet jarig
ben, droom ik altijd van prinsessen in hermelijn, enne van prinsen zonder broek
an, met 'n hakmes op zij, enne van gouwe tafels en stoelen. Weet je waar 'k
vannacht geweest ben?.... Raai is!’ | |
| |
‘Hoe kan 'k dat, liefste?’
‘Heelemaal boven in de hemel....’
‘Ach jongen’, zei ze, 'n tikje ongemakkelijk, omdat ze
in 'r bijgeloof schrikkelijk in droomen geloofde: ‘en hoe kwam je daar
dan?’
‘D'r was wéér zoo'n lange zonnestraal op me bed,
net as laast, enne toen klom 'k 'r langs - niks geen moeite, hoor - je stapt
eene, tweeje - enne as je werom glijdt, smeer je je zolen met kalk in, dan ken
je geen snars gebeuren - nou enne toen wier 'k zoo heet as 't fornuis, omdat
die zonnestraal merakel warm was - enne toen ben 'k fijn languit gaan leggen,
met 'n eind talhout tegen me voeten, net as bij de bierkar, as de knollen d'r
gemak niet kennen houen, en de wielen 'n steuntje motten hebben - luister je
niet?....’
‘Zeker’, zei ze zacht - afgeleid door 'n geluid bij de
deur.
‘Nou enne toen kwam d'r 'n meeuw-uit-de-gracht op me toe, enne
die zee: wat mot jij hier, smakker?.... Toen zee ik: die 't zeit!.... Toen zee
hij - da's gebeurd, moeder! - mag jij zoo ver van huis wegloopen? 'k Zal 't an
je vader en moeder verellen! - Toen zee ik: as jij kletst klets ik
óók.... Toen zee hij: zal ik je 'n eindje na boven trekken?....
As ik mag sturen, zee ik.... Toen hè'k 'm 'n gebit door z'n bek
gehaald, en 'n zweep gekocht, enne toen het hij 'r nog twee van z'n groote
broers bijgehaald, enne toen hebben ze me met d'r drieën gesjeesd, da'k me
asem haast kwijt was - zoo'n vaart hadden we - enne toen kwammen we bij 'n deur
met 'n brievenbus - met 'n bordje: an de deur wordt niet gekocht - en
met 'n koperen bel, die pas gepoetst was, en waarin je niet kijken kon van 't
licht - toen zee de eerste meeuw: zal ik is fopschellen, Koert? - As-die maar
niet an je vingers blijft kleven, voorzichtigies an, zee ik - Enne toen ging de
deur open, zee de portier: hij mag binnen as-ie z'n blooten voeten veegt, maar
vogels doene vuil en die motten buiten wachten.... Toen ben ik uitgestapt op 'n
tapijt zoo lekker-dik, enne over 'n looper zoo wit as sneeuw, enne toen kwam
d'r 'n engel - een met vleugels as Peerie en Meerie | |
| |
- enne die
zee: wat wil je eten en drinken....? Je mag zooveel as je lust.... Je hei 't
voor 't zeggen, want d'r is van alles, roomhoorns, allerhanden, zuurtjes,
reepies sjokola, limonade, drop, zoethout.... Toen zee ik: 'n kop sjokola,
asjeblief, met room en beschuitjes.... Toen hebben ze de tafel gedekt met 'n
nieuw tafelkleed uit de kast, enne hoopies borden en koppen en eierdoppies,
enne toen hebben we met z'n allen, de engeltjes van me hoofdeind, van me
voeteneind, twee an me linker, twee an me rechter, allemaal met duivies-veeren,
geschranst dat we met onze buikies tegen de tafel an drukten.... Een had zich
zoo volgepropt, dat-ie haast stikte, en niet eens meer kon vliegen.... Toen zee
ik tegen 't engeltje naast me: is dat nou de hemel van de buurvrouwvan benee,
't kreng dat zoo'n heibel an de deur voor 'n paar centen gemaakt het? Toen zee
hij: eet uw mond leeg, anders mag ik niet met u praten.... Toen kwam de IJsco
binnen tingelingeling, en hebben we allemaal ijswafels gekregen, ieder twee, en
een van de engeltjes was zoo godsliederlijk-gulzig, moeder dat-ie nie-eens 'n
lepelje gebruikte, maar z'n tien gebojen zat af te likken en toen nog 'n halve
ijswafel van 'n engel naast-an gapte.... Ken je hier je schorumpooten
ook al niet thuis houen zee 't mensch-van-benee, die de schoone wasch kwam
brengen, enne ook 'n ijswafel kreeg.... Toen zee de meeuw: nou, wij verdraaien
't langer te blauw-bekken, wij gane werom... Enne toen ben 'k weer op de
zonneladder geklauterd, en hoefden ze niet eens te trekken, want we glejen
vanzelf met de slee terug... As d'r maar geen ongelukken van kommen, zee de
groote meeuw; jij heb je zóó volgelajen met krentebollen en
roomhoorns, da'k me hart vasthou en me 'n beroerte mot remmen! Da's verdorie
geen karwei! 'k Krijg blaren an me zwemvliezen.... Verroest, zee ik, want ik
zag niks as vonken, en niks as sterren, die van den hemel vielen, enne toen
riep de meeuw: ik hou 'm niet meer, ik ben me fut kwijt, enne toen zette de
slee nog meer vaart, enne toen riep jij voor 't keukenraam: pas op, je valt! En
je gilde zoo, vreeselijk, enne toen keilde ik in me | |
| |
bed, maar jij
gilde ècht, omdat je bang voor 'n hond was hahaha!....’
Moeder had 'm z'n gang laten gaan omdat ze met 'r oogen dicht, en
gefolterd door gedachten an 'r man, met de zuigeling in 'r armen, zat te
tobben. De schelle stem van den jongen, die zich kwiek en tierig voelde, die
voor 't eerst koortsvrij was wakker geworden, watelde en rammelde om 't
moeilijk gestrompel van 'r gedachten. Ze zou niet hebben kunnen zeggen wat-ie
beweerde waarover-ie 't had gehad, zóó als ze in zenuw-luistering
de geluiden van 't straatje, 'n anderslijkend blaffen, 'n ontwricht
voet-geschuifel, 't klinken van 'n stem-die-geen-stem-kon-wezen, beloerde. Hij
had 't verhaal van z'n kinderdroom, zooals-ie 't van 't klauteren langs de
zonnestraal onthouden had, gedaan - zij, in geprikkelde afwachting, had telkens
weer in de kleine ruimte van 'r ziel rondgetast, en gesmeekt: ‘laat 'm
nou kommen, lieve God!’ Ze voelde dat 'r iets wanhopigs gebeurd
móést zijn, en toen 'r plots 'n rijtuig voor de deur stil hield,
en 'r gescheld werd, schrikte ze niet eens meer, omdat ze in de schrille
spanning over 'r zenuwen heen was geraakt. Kalm, of 'r iets om 'r gestolten
was, lei ze de zuigeling in de wieg, trok aan 't touw van de deur, en
antwoordde of 't haar nauwelijks raakte, toen iemand 'r zei, dat 'r order
gegeven was, huiszoeking te doen. ‘O, jawel’, praatte ze, of
ze niet anders verwacht had, of ze 't heel, heel-gewoon vond.
‘We hebben uw man gisteravond van den trein gehaald, en 'm
voorloopig op 't bureau gehouden’, zei de stem: ‘en omdat 't te
laat geworden was, vonden we 't beter niet midden in de nacht te komen
waarschouwen, dat u niet ongerust hoefde te zijn....’
‘O, jawel’, knikte ze vanuit 'r afgestorven denken.
‘We zullen niks noodeloos overhoop halen, juffrouw, maar we
moeten onze plicht doen. Is 't enkel deze verdieping en de zolder?’
‘O, ja’, zei ze krankzinnig-beleefd, en met 'r
tintel-kille vingers bewriemelde ze wezenloos den deurknop van de | |
| |
huiskamer, en ze nam zich enkel rustig-ademend voor, dat ze niet
zou lachen as gister, toen ze met de rechercheurs op zolder was bezig geweest.
Lang duren dee 't gesnuffel en zoeken niet. Ze keken in de kasten, in de
broodtrommel, in de bussen, in de la van de tafel - ze klepten de scheepjesklok
open, die net begon te slaan - ze haalden 't Axminsterkleed van z'n plaats -
Goddank, dat alles proper en stofvrij was - en keken of 'r geen luikjes waren -
en probeerden de planken met 'n steekbeitel te lichten - ze zochten in 't
keukentje, in de bordenkast, onder de aanrecht, en ook weer onder 't zeiltje -
en, terwijl zij 'r telkens bij neerzat, omdat 'r beenen leken te verlammen,
herhaalden ze de vraag van gister - waarom de electricien twee-en-half-uur
later was thuis gekommen, en eerst in de liederlijkste kroeg van de heele buurt
had gezeten, in plaats van naar z'n huis over te steken, en of-ie 's nachts
niet van honk was geweest.
‘Ach wel nee.... Hoe komt u 'r op?.... 't Is heusch 'n
vergissing’, zei ze met 'n stem, die echootjes in de holte van 'r hoofd
sloeg, maar toch zoo nuchter klonk, of zij 'r | |
| |
niets mee te
stellen had. Op zolder hadden ze 't meeste werk. Daar most de kleine werkbank
met het radio-toestel van z'n plaats, braken ze 'n paar latten van 't zoo
keurig getimmerd beschot open, vonden ze 't tuimelraam met 't hangslot
verdacht, kroop 'r een op 't dak, die tot zelfs achter de pannen keek, en onder
't stroo van 't spreeuwennest zocht, namen ze 't zakboekje met de geheimzinnige
Radio- en Morse-aanteekeningen in beslag, en hoe minder vat ze kregen, hoe
knorriger om de vruchtelooze moeite ze werden. Toen kwam 't ergste - de
slaapkamer. Daar sprak niemand 'n woord. Moeder zat op den stoel bij de wieg,
keek niet, bewoog niet, dacht niet. Ze kringelde in 'n draaikolk en luisterde
naar 't gesnuif van 'r adem. Koertje, rechtop in z'n bed, 'r niks van
begrijpend, waarom die vreemde mannen zoomaar de gammele linnenkast, die ze
verschoven hadden, en die nu zonder steunend propje papier zachtjes heen en
weer zwikte, ondersteboven haalden; waarom ze met d'r vuile handen an de
stapeltjes luren, sloopen, lakens en ondergoed bleven hannesen, zonder dat
moeder zee dat 't niet mocht; waarom ze in de la van de waschtafel moeder d'r
doosjes haarspelden en knoopjes open maakten; waarom ze onder 't groote bed
keken, en met d'r lange armen tusschen de matrassen graaiden; waarom ze den
vloer beklopten, 't behangsel bevoelden, en mosten weten op wat voor
onderlegger Magdaleentje d'r duim lee te bezuigen - Koertje, op de elbogen
steunend, staar-oogde doodelijk-bedremmeld en voelde zich lichtschuw, omdat ze
de jalouziën zoo hoog hadden opgetrokken, en de gul-brandende zon de kamer
proestend inplaste.
Toen vroeg de meneer, die in de deur-opening stond, en enkel
toekeek: ‘Hoe oud ben jij, kereltje?’ Daar hoefde-ie niet op te
antwoorden. Dat ging ze niks an. Voor 't eerst van z'n leven, zweeg-ie niet uit
schuwheid voor wildvreemden, trok-ie zich niet als 'n slak in 't beschermend
huisje terug - voor 't eerst voelde-ie zich, bij moeder's hulpeloosheid, zoo
vijandig tegenover de indringers, dat-ie 't ver- | |
| |
tikte 'n mond open
te doen, en enkel den meneer met de pommenade-haren en 'n, as 'n stukkie
afgeknipt zwart gaas, zoo idioot weggeschoren snorretje, met
oogen-van-klets-maar-raak, afsnauwde. ‘Ken je niet fatsoenlijk
antwoorden?’, zee de meneer. ‘Meneer vraagt je wat’, zee
moeder. Nee, hij gaf geen asem. Je zou ze op d'r falie slaan, die kerels, die
't sleuteltje van de linnenkast-binnenla mosten hebben, en 't
Lommerd-briefje-van-'t-horloge, met de franje van de katte-pooten, in d'r zak
staken, en alle papieren uit moeder 'r geheime laadje voor de dag haalden!
‘Mag de jongen effen uit z'n bed?’, vroeg 'r een, en hij
boog zich al om 't ventje op te tillen. Gos, wat wier moeder ineens boos. Eerst
was ze zoo bleek as 't gordijn van de wieg, toen zoo rood as de lellen van 'n
kip. Ze vloog op den man toe, en gaf 'm 'n duw, dat-ie tegen 't nachtkastje
bonsde: ‘Je blijft met je pooten van me kind!’, zei ze woest en met
één zet had ze 't kereltje in 'r armen: ‘is me dat 'n
smerige behandeling, 'n gemeen gejudas!’ - ‘Je mot niet met geweld
beginnen, juffrouw!’ gromde de man nijdig: ‘anders ga je ook mee na
't bureau!’ Toen gebeurde 'n klein, lief wonder bij 't nog zieke
mannetje, met de twee weerlooze voeten. ‘As je an me moeder komt!’,
viel-ie heesch uit, en nou had-ie net zulke groote, dreigende oogen as vader,
terwijl de kleutervuist waarachtig pootig omhoog ging: ‘zal ik je 'n
op-lawaai geven, da-je scheel kijkt!’ - ‘Nou, nou, nou!’,
suste moeder, die met 'm in 'r trillende armen, naast 't wiegje neerzat. De
drie mannen mosten om dat onverwacht geweld lachen. Ze zeien verder niks as:
‘goeien middag’, toen ze klaar waren met 't napluizen van 't bed,
en de een zelfs 'n naad had opengetornd. ‘Dag’, zee moeder suffig,
en ze bleef zitten. ‘Je mot nog dag zeggen’, verweet 't
kind: ‘ik had ze laten stikken, die kwartjesvinders, dat vee!’
Kalm, of 'r niks gebeurd was, streek moeder 'm op 't groote bed, dat ze net zoo
mishandeld hadden, en maakte zijn eigen ledikantje in orde. ‘Zoo’,
zei ze: ‘da's alweer goeie’, en ze gaf 'm 'n kus, terwijl ze 't dek
om 'm heen stopte. Dan, | |
| |
onrustig, afwezig, gedreven door iets dat
'r hinderde, dat ze niet goed thuis kon brengen, liep ze de kamer op en neer,
van 't raam naar de deur, en terug, en telkens opnieuw.
‘As vader thuis komt....’, begon hij, heelemaal
opgewonden.
‘Die komt niet thuis’, zei ze, of 't 'n gewoonteding
was, maar ze stond 'r voor 't eerst bij stil, en 't drong als 'n plotselinge,
bijtende pijn tot 'r door. As ze zich niet ingehouen had, zou ze 't raam hebben
opengesmeten, en 't in de vijandigheid van 't straatje hebben uitgebruld,
uitgegierd, dat ze 'r màn vasthielden, dat 'r huiszoeking gedaan was,
dat ze àllemaal, àllemaal schooiers en schoften waren,
àllemaal! Maar ze bedwong zich, zat met barstende slapen op den rand van
't ledikantje, en 't dotte-handje, dat haar had willen verdedigen, als 'n klein
kiekentje in 't nest van 'r vingers beschuttend, zei ze enkel: ‘ze denken
dat jouw vader.... maar wij weten wel beter, wat....?’ - ‘En
òf!’, zei-ie, met z'n klare oogen, 't raam, dat nog nooit zoo fel
belicht was geweest, bedroomend.
|
|
Auteursrecht onbekend