|
| |
XVI.
Kruipen as de dag dee - 'r kwam geen end an. En bij alles stonden 'r
handen verkeerd. 'r Was haast niks in huis, geen groenten, geen melk, amper
brood, maar al was 'r 'n zak centen mee te verdienen geweest: ze dorst onder
die ellendige omstandigheden van nagewezen en bekletst te worden, de straat
niet op. As ze voorzichtig door 'n paar jalouzie-latten gluurde, zag ze nog
altijd groepjes leuterende menschen, die van de gebroken ruit naar 't woninkje
van den electricien keken, en 'n agent week niet van z'n post bij 't
overzij-portiek.
Nee, dan maar liever met 'r vermoeid-leeg hoofd, en 'r
lichaam, dat zoo ontredderd anvoelde, of ze zware lasten getild had en nou
spierpijn in 'r gewrichten had, as 'n gevangene in je broeiend-heete verdieping
blijven, en je behelpen, zoo goed en zoo kwaad as 't ging, met 't restantje
kouwe aarpels, 't kliekie hutspot van 'r eigen bord, dat ze had laten staan, en
't hompie ouwbakken brood | |
| |
zoo zuinigies
behandelen, dat ze 'r voor 't kind en zichzelf - en voor 'r man, as-ie vannacht
met den laatsten trein terugkwam - mee toe kon. Telkens dacht ze, wat ben 'k
doodmoe, door wàt ben 'k zoo op, en as 'k nou maar effen 'n kwartiertje
kon gaan leggen. Toch sleepte ze zich voort. Je kon de twee hulpelooze schapen
niet an d'r lot overlaten. Ze voelde zich zoo lam geslagen, zoo ziek van de
schrik en de gekke lachbui, dat ze bang was niet meer op te staan, as ze 'r
oogen sloot. En of de duvel 'r mee speelde, èn Koert, die 'r eerst, met
z'n twee armen om 'r hals, zoo schattig getroost had, èn de
zuigeìing, deeën om beurten zoo schrikkelijk-lastig, zoo humeurig,
bij de dorre hitte, die je zelf naar adem dee snakken, dat je moeite had niet
onredelijk te worden. As de een niet drensde, schreeuwde de ander, en toen ze
in 't keukentje 't raam openschoof, om tenminste aan de achterzij wat te
spuien, keek de schippersvrouw, achter de waschtobbe in 'r geblakerd tuintje,
met zoo'n ruzie-gezicht en met zoo'n snauw in de spleet-oogjes boven den
uitwiggenden tand, omhoog, dat ze 't venster, verdwaasd-houdingloos, of ze op
iets betrapt werd, weer net zoo snel sloot.
‘Heb-ie trek in gebakken aarpeltjes, m'n schat?’ vroeg
ze, en 'r was iets in de haperende fluistering van 'r stem, of ze bang was, dat
ze beluisterd kon worden: ‘zal moeder ze bakken met lekkere bruine
korsten, dat je knabbelen kan as 'n konijntje?’
‘Nee, nee!’ praatte-ie kregelig: ‘ik lust geen
eten. 'k Hei zoo'n dorst en me voet brandt zoo smerig of de zon 'r op
staat!’
‘Wil moeder je kleine pootje dan eerst
voorzien....?’
In plaats te antwoorden, begon-ie zachies - as-ie 't hard dee,
schreeuwde 't spook in de wieg vanzelf mee: die blerde tegen de klippen op, as
hij z'n mond maar effen opende - in plaats van iets te zeggen, huilde-ie en
snikte ingehouden, en de tranen stotterden over z'n snuitje naar 't
kussensloop, dat gekeerd was, maar nog bruinig zag door 't geknoei met de
stroop. | |
| |
‘Toe, m'n liefste’, smeekte ze bijna: ‘'k heb 't
zoo moeilijk - wees jij nou 'n dapper kereltje....’
‘'k Heb verdorie zoo'n pijn.... 't Kreng van 'n rat leit me
weer te judassen....’
Met vingers, die zoo angstig-voorzichtig bewogen en tastten, of ze
iets ragfijns anraakte, en toch met de starende oogen bij 'r man, dien ze
ineens zag, zooals-ie dien morgen bij 't keukenspiegeltje stond, terwijl-ie z'n
nagels met 'n lucifer uithaalde, en 'r zoo keurig met z'n gespikkeld dasje,
uitgezien had - wond ze de zwachtels los, en lei 'n nieuw verbandje om den
kleinen voet, waarvan de rose, nieuwe huid door 't springen uit 't bed en 't
loopen naar de keuken, alweer deerlijk gebarsten was. Vooral de eene, diepe
kloof, bij 't enkeltje, leek zoo rauw en ontstoken, of 'r nog geen begin van
heling was.
‘Lucht 't niet fijn op?’ vroeg ze met 'n vreemd geluid,
dat traag door 'r vermoeidheid heen scheen te nevelen, maar dan opeens, in
angstige bijgeloovigheid, fel als 'n dier dat z'n jong beschermt, stoof ze op.
'n Groote, blauw-paarse bromvlieg, bij 't voetje neergestreken, en met 'n
wilden zwaai van 'r hand verjaagd, plonsde opnieuw in de buurt van de rauwe
kloof, en week haast niet, toen ze met de zwachtels naar 'm sloeg. 't Was 'n
kanjer met koloogen, en 'n zwarten dolkzuiger in z'n snuit. Of-ie 'n prooi
beloerde, bleef-ie gonzend en grommend om 't voetje heendraaien.
Driftig-gejaagd smeet ze met 'n handdoek - ‘zwarte vliegen’
brachten ongeluk an, most je uitroeien - en zette 'm na, tot-ie op den
behangselrand, buiten 'r bereik, vastklitte en weer even later, snorkend as 'n
kleine-motor-in-de-verte, 't vleesch ruikend, in kleiner wordende
cirkel-zwevingen boven 't bed - gelijk 'n tol, die geraakt en gezwiept wier -
draaikolkte. Flang-flang mepte de rakettende handdoek, die 'm rebelsch achterna
zat, maar de horzel in de broeikashitte van 't kamertje over 't drieste heen,
dook as 'n kwaadaardige gladdekker, precies langs den lap, en omdat moeder niet
dorst slaan naar de zij van 't onverweerd voetje, scheelde | |
| |
't
geen haar of de toeter-gonzende schooier, vuiler nog door 't gehitst en gejaagd
worden, had 'r geniepig in 't voetje op los gestoken. Maar net toen-ie 'r
langzamer omheen sputterde - enne zeker z'n lippen al likte - enne in z'n sas
bromde - de adder, die enkel op mensche-bloed loerde - lee-ie door 'n
schuinsche opduvel van den handdoek voor mirakel op 't laken.
‘Dat hebbie fijn geflikt, moeder’, zei 't kereltje, dat
't gevecht van de vrouw met de bromvlieg, in ineens wakkere stemming gevolgd
had: ‘hij had niet 't lef motten hebben 'n poot na me uit te steken! 'k
Zou 'm hartstikken-dood hebben geslagen.... Hier hei-je 'm!’
Twee kleuter-vingertjes grepen 'n gestreepte vlerk van den horzel,
maar de schooier, die tegen 'n stootje scheen te kennen, begon ineene hardop te
blazen en vloeken, rukte zich los, enne asof 'r niks gebeurd was, of-ie wou
toonen dat-ie nog wel 'n dozijn opstoppers verdragen kon, bonsde-ie eerst tegen
de ruit op, krááák, dat je z'n kop tegen 't glas hoorde
tikken, en toen, venijnig as 'n spin, ketste-ie langs de kalk van 't plafond en
begon nog nijdassiger, zigzag, na 't behang en weer met 'n smak na benee -
overal kràààk!, waar-ie zich stootte - te gonzen en te
snorren.
Soms was moeder, die van den stoel op 't bed en van 't bed op den
grond sprong, 'm kwijt. Dan schreeuwde de jongen: ‘Moeder, nou zit-ie op
't gordijn van de wieg! Moeder, hij sukkelt over 't zeil! Daar gaat-ie! Nou
kamt-ie z'n haar op 't behang! Nou maakt-ie z'n vlerken met z'n pooten
schoon.... Geef mijn 't waterglas is an.... Niks zeggen, hoor.... Een, twee,
drie! Fijn! Kip, ik heb je! Hij zit onder 't glas, moeder. Hoor je 'm tekeer
gaan? Ja, ouwe dief, breek nou maar is uit, as je ken! Je ben
gepiept....!’
Handig wipte moeder 'n stukkie papier tusschen 't glas en 't behang
- en nou most 't ventje 'm van dichtbij zien, schaterde-ie om 't getol van 't
gevangen diertje, dat zoo stom was om overal de glazen ronding voor lucht an te
zien.
‘Mag-ie hier op 't nachtkastje blijven staan,
moeder?’
‘Nee, kind. Wat heb je 'r an? Da's ongedierte, dat ongeluk
| |
| |
anbrengt, en as-ie los komt, steekt-ie je nog zoo, dat je
bloedvergiftiging krijgt....’
‘Toe nou, effetjes maar, tot je me voet ingepakt
heb....’
Dat mocht dan zoo lang. En terwijl ze 't verband verder anlei,
grommelde 't in 't glas, vloog de horzel verwoed langs den wand,
en toen-ie eindelijk bek-af was, begon-ie weer z'n vleugeltjes met de graaiende
pooten te redderen, keek-ie met de buiten z'n kop hangende oogen door de ruit
van z'n cel of-ie nergens 'n gaatje vond, om 'm stiekum te smeren.
‘As ze de slampamper, die an de overzij de centen uit de
ijzeren kast het gemoerd te pakken krijgen, wordt-ie ook zoo opgesloten,
hè, moeder?’
‘Ja, jongen - en hoe eer hoe liever’, zei de vrouw
wraakzuchtig: ‘'t spinhuis is nog te goed voor kerels, die 'n ander in
opspraak brengen!’
Hoofdpijnachtig, sloom van gebaar, wikkelde ze 't voetje in de
buiten-zwachtels, en vroeg toen nog 'ns:
‘Zal moeder aarpeltjes voor je bakken, met 'n eitje 'r
over?’
‘Asjeblief’, zei-ie met meer aandacht voor de bromvlieg,
die half van koper, half van goud gemaakt leek: ‘enne 'n glas melk,
asjeblief.’
‘D'r is geen melk in huis, schat.’
‘Heb-ie geen centen?’
‘Nee’, jokte ze - niet voor 't heelemaal donker was - en
dat kon nog 'n poos duren - zou ze moed hebben boodschappen te doen.
‘Geef dan maar water’, praatte-ie tam, en z'n oogen
waren niet van den herrieschopper, die nou geen grooten bek meer opzette,
af. | |
| |
‘Dat komt 'r van, steekhannes met je brani!’
redeneerde-ie, met 't wijsvingertje tegen 't glas tikkend: ‘nou grien je,
maar 't is je eigen schuld. Niemand het je gezeid hier binnen te kommen. Je
weet, verdorie, heel goed, dat 't niet mag: Waarom ben je dan zoo stom? Nou zal
jouw moeder je overal zoeken, en tranen met tuiten huilen, as ze je niet vindt!
Wat zeg-ie? Hei-je geen moeder meer? Geen vader ook? Kom-ie uit 't
Weeshuis?.... Lollig zal de Weesvader 't vinden, dat je zoo verroest-slecht
oppast! Ach, kles niet! Je mot 'r nog bij liegen! 'k Zie 't an je rare
knikker-oogen, da-je geen cent deugt.... Wat brom-ie nou? Daar trekken we ons
niks van an, versta je? Je lijkt verdorie op de
turfschipper-van-benejen, die 's nachts zoo snurkt, dat de koppies op de
schoteltjes staan te dansen.... As je goed oppast en belooft 't
nóóit meer te doen, zal me moeder je strakkies weer loslaten.
Maar as je niet luistert, en me zussie of mijn, of me vader wil steken, zel je
'r bekaaid afkommen, gouwe doodvreter....’
Moeder, kleintjes en bleek, in 't keukenkombuisje, had de koude
aarpels in schijfjes gejaapt, keerde ze telkens weer in 't kwaadsprekend,
vinnig-pruttelend pannetje. Goddank dat 'r voor 't schaap nog 'n ei was, en, o,
lieve Heer, as Koert nou maar zeker met den laatsten trein uit Heerlen
terugkwam, en 'n eind an de smerige vermoedens van die menschen maakte. Ze kon
'm niet gaan afhalen. Nooit liet ze de kinderen meer alleen. Daar was ze genoeg
voor gestraft. En ze most over 'n paar uur wat gaan inslaan, want natuurlijk
zou-ie belust zijn van de lange zit in 'n spoorwagen bij die hitte. Morgen was
't kind jarig, zeven jaar.
Waar ze 't vandaan most sleepen - 'n kleinigheid op z'n ziekbed
mòst 'r wezen. 't Zou anders net nou de éérste viering
zonder 'n cadeautje, zonder 'n speelgoed-dingetje of 'n boek-met-verhalen
wezen. Toen, in 'n plots-besluipend gevoel van verlamming - ineens werd ze te
moe om te blijven staan - kwakte ze in 'n stoel, en met 't brandend
| |
| |
hoofd tegen 't vochtig keukenmuurtje, de nagels in 'r vleesch
persend, om 'r gedachten tot dat-ding-van-verlossing te concentreeren, om den
barmhartigen God niet an te roepen, met 'n gezwerm van saterende kwelduiveltjes
- 't beestachtige van de overzij-brandkast - de centen voor den bakker en den
kruidenier, as-die nog zoo laat wouen helpen - 't rauw-paarse voetje met de
niet helende huid - de rechercheurs - de zwarte vlieg - en nog zooveel meer in
de afgebeuldheid in 'r hersens, strengelde ze 'r vingers en trachtte te bidden.
Maar voor je gebed most je niet te moe zijn, niet telkens oogenblikken
doorsuffen dat je waande, en ineene van God wèg was, om over 't krioelen
van je zorgen te tobben, en jezelf dan weer met schrik te verwijten, dat de
lieve Heer je geen knip voor je neus waard kon vinden, omdat je den smeris met
z'n rooien snor, midden in je gebed, voor je zag, hoe-ie met de sigaren in 't
toetje naast 't bed stond, en hoe je biddend en smeekend om hulp en verlossing,
toch tegelijk met je krankzinnig-moeie gedachten bij de schijfies aarpels was,
die knetterden en kraakten of 'r spaanders werden gebroken. Slaap 'k of bid
ik?, piekerde ze, en dan dee ze zich weer met 'r nagels pijn, om wakker te
blijven en God niet te beleedigen door de nare klachtjes-dingen, waarmee je
hèm niet mocht lastig vallen, omdat-ie met zooveel niet-te-tellen zorgen
voor niet-te-tellen menschen an zijn hoofd door de hemelen bewoog....
‘Zoo, m'n schattejongen’, zei ze even later, in 'r loome
mijmering door 't huilen van de zuigeling opgeschrikt: ‘maar goed blazen,
want ze kommen zoo heet uit de pan!’
‘Mot ik dat allemaal, moeder?’ zei-ie verveeld in 't
kussen terugleunend, ‘en me glaasie water?’
‘As je eerst van 't lekkere eitje proeft, m'n kind, m'n
liefste, m'n alles’ soebatte ze, en ze streelde z'n warm hoofdje, en
bebeet zich de lippen, omdat ze zich zoo gruwelijk eenzaam voelde in 't
kamertje, waar de onweers-troebele lucht 't gezichtje blauw-bleek dee lijken,
en 't schoorsteen-spiegeltje zoo angstig-los van de dingen blikkerde
| |
| |
en glimmerde, of 'r 'n venstertje openstond naar 'n land met
doodgemarteld licht.
‘Eerst me watertje.... 'k gloei zoo van binnen’,
klaagde-ie hijgend. Ze knielde bij 't bed, om te probeeren 'm te voeren, met 'n
verhaaltje 'r bij, dat ze uit 'r beuheid trachtte los te scheuren, maar toen-ie
geprikkeld bleef drensen, nam ze zonder 'r bij te denken, 't glas uit de
schemering van 't nachtkastje, liep 'r mee naar de keuken, en toen-ie gegulzigd
had, en nou rustiger de bruine aardappelkorstjes in 't koorts-mondje stak, lei
ze 't zuigelingetje, dat al zoo zalig-fijn de poppehandjes naar 'r tepel rekte,
an de borst.
Rrrrr.... Zoem-zoem-zoem klonk 't bij 't raam.
‘Hij het 'm gesmeerd, Piet-de-steker’, zei 't ventje, 'n
korstje beknabbelend: ‘zal ik opstaan en 'm wat na z'n bast smijten,
moeder?’
‘Nee, jongen’, praatte ze onrustig, en terwijl de kleine
meid 'r vaart achter zette, om zich 't dikke buikje te vullen, en moeder met
lodderoogjes bekeek, loerde zij de draaiende bewegingen van den grenzenden
horzel na, die nou weer telkens belust scheen, om op 't bord met de gebakken
aarpels neer te strijken, en dan door den jongen, die 'r luidruchtig bij werd,
verjaagd en uitgelachen werd.
‘Schei je uit met je getreiter, scharminkel! Begin je nou toch
weer! As ik je nog is mot waarschouwen, zal ik je 'n lik uit de pan geven,
afgetakelde hongerlijjer, dat je 'r scheel van ziet.... Blijf
maar zitten, moeder....
Blijf maar zitten.... Zoo nou leg ik hier op de deken
'n stukkie aarpel met 'n likkie ei neer.... Da's voor jou, dan hoef-ie me niet
de brokken in me keelgat na te kijken! 'k Lach me 'n kriek, moeder!.... Hij
vreet 'r van.... Je ken 'm al z'n leven dresseeren, as de leeuwen in Artis!....
Verdorie 't ei lust-ie en de aarpel laat-ie leggen.... Hoe hiet | |
| |
je van je van?.... Vlieg! En hoe hiet je nog meer?.... Hij zeit Hendrik,
moeder.... En waar woon je, Hendrik.... In Amsterdam....’
Toen mepte moeder, die Magdaleentje terug in de wieg had gelegd,
ineens zoo pootig met den natten handoek, dat de bromvlieg nog enkel beverig
stuiptrekte, en 'r 'n plekkie zwart bloed onder de vlerken kleurde.
‘Waarom doe je dat nou, moeder?.... Hij vrat toch zoo
stilletjes....’
‘Omdat 'k dat gegons in de kamer niet hooren ken.... 'k Ben
zoo schrikklijk zenuwachtig kind....’
‘Waarom ben je zenuwachtig?....’
‘Omdat vader 'r nog niet is....’
‘Wat hindert dat nou? Hij komt toch? Of ben je bang met mijn
alleen in de kamer as 't daar donker wordt?.... Ik ben voor niks bang.... Ik
zal wel op jou passen....’
Even was-ie 'n waarachtige held, met z'n vork en z'n lepel voor zich
uit dreigend, maar toen 't daglicht onder indigowolken verschrompelde en logge
donderslaagjes van 'n onweer in de verte, 't kamertje deden schudden, of 't 'n
van den wallekant losgeraakte praam was, en 'r 'n felle bliksemstraal de
behangselwanden be-violette, en 'n hagelbui, met steenen als duiveneieren 't
dak met de antennedraden als 'n lawine overklotste, hield-ie, 't breekbaar
stukje-mensch, de hand van z'n moeder vast, en as de slag heel-erg dicht op de
weerlichting volgde, trok-ie 't dek over z'n bolletje, om 't geweld niet zoo
schrikkelijk te hooren.
‘Wat 'n jammer’, zei moeder, zich 't voorhoofd drogend:
‘ik kan niet door dat weer heen om versch brood voor je vader te
koopen....’
Maar na 'n poos kon ze 't heele handje los laten, was-ie ingeslapen.
Nog dreunden de donderschokken door 't straatje, maar de lucht fleurde al zoo
op, dat je de eerste tintel-paarse sterretjes zag, en 'n enkele buur buiten 'n
luchie kwam scheppen, omdat 't in de huizen niet te harden was. In den donkeren
deurkier van 't benejen-portaaltje bleef ze | |
| |
'm wachten. Soms liep
ze driekwart de trap op om bij de slaapkamerdeur naar de kindergeluiden te
luisteren, soms ging ze op 'n tree in 't duister zitten rusten. De
Scheepjesklok in de huiskamer sloeg twaalf, een, twee, drie uur. Hij kwam niet.
Hij was in Heerlen bij Toos gebleven. Of.... Nee, lieve God, géén
òf.... Nou maar rusten. Om zes uur most 't meisje weer gevoed worden. In
'r kleeren ging ze op bed liggen. 't Was 'n zwoel-stille nacht. Je hoorde enkel
't zingen van de Antenne-draden op 't dak en 't kurkig ademhalen van den
jongen.
|
|
Auteursrecht onbekend