|
| |
XI.
O, o, wat was dat kemiek, toen-ie uit z'n flauwte bijdraaide,
- drááide, want alles in de kamer kringelde, zwiepte as 'n tol,
die te harde meppen van de zweep had gekregen, draafde in de rondte, of de
speeldoos met de mallemolen, de paardjes de clowns met d'r spierwitte snuiten
en vuurrooie balletjes op d'r wangen en voorhoofd, pas door moeder was
opgewonden, en de muziek 'r hop-marjannetje in speelde. De lamp wiegelde an 't
plafond en de kalken ornamenten krompen of ze na benee zouen bladderen. Je ging
op en neer, da-je niet wist waar je je most vastgrijpen, of je hoofd
ondersteboven hing en je voet van gloeienden steen almaar 'n gat in de
zoldering wou trappen.
Vader's stem, die zoo raar-dunnetjes klonk, of-ie in
'n dicht-gekuipt vat zat - Jan Huigen in de ton, met 'n hoepeltje 'r om, Jan
Huigen, Jan Huigen.... - ze zongen dat je hart 'r bij klokte en 't ijskouwe
zweet tusschen de stekels van je haren siepelde - vader's stem zee achter de
muren: ‘Koert, me jongetje, me schat, wat is 'r met je gebeurd?’ -
En dan antwoordde-ie met nabinnen-gekrulde lippen, die zoo stijf anvoelden as
rolletjes leer, en z'n eigen geluid klepperde dwars door z'n bevroren hersens:
‘Hupfaldera... Doe de deur dicht, want me haren | |
| |
waaien van
me kop....’ Hupfaldera....’ En dan hoorde je moeder boven op 't
dak, bij Peerie en Meerie en de spreeuwen-moeder-met-'n-worm-in-d'r-bek,
angstig-zachies huilen, an één stuk huilen: ‘Ach lieve God,
't kind gaat onder me handen dood! Koertje! Jongen! Wat is 'r me
schattekind?’ - En dan zee-ie met na z'n tandvleesch opgetrokken lippen,
die haast niet in beweging te brengen waren: ‘...As je 't dak stil ken
houen, moeder, en de schoorsteenen niet zoo dronken zwabberen, kom ik de
trappen op.... Hoor-ie me? ... Koeien ... Waar schuil-je dan....’
Moeder lee op d'r knieën voor 't groote bed, en vader liet 'm
an iets ruiken, toen-ie uit z'n zatten slaap wakker werd.
‘God zij geprezen,’ zee moeder, en ze drukte z'n hoofd
zoo tegen 'r bloes, dat-ie de baleinen van 'r corset voelde, en 'r tranen bij
z'n oor op 't kussen drupten.
‘Waarom huil je, moeder?’ vroeg-ie, de kamer nou ook
herkennend: ‘....hoe laat is 't, vader?.... O, nee, je horlogie is nog
niet werom, wat?.... Hè, moeder, wat ben 'k nat over me boddie.... En
gedroomd as 'k heb, zoo'n merakel.... Nou ga 'k me ankleejen....’
‘Je leit,’ zee vader toen, en 't flesschie hield-ie nog
altijd bij z'n neus en 't pèrste de tranen in je oogen zoo scherp as
mosterd as 't was: ‘je leit in je pakkie op moeder 'r bed, jongen! Zeg
ons nou wat 'r gebeurd is?.... Hei-je ergens pijn?.... Ben je gevallen?.... Nou
dan - we zallen niet boos op je zijn, as je niet jokt....’
Met glazige oogen keek 't kind van vader's bleeken kop naar moeder
met 'r Zondagschen hoed. En omdat tegelijk met 't bewustzijn de vlijmende,
stekende schrijning van den verbranden voet, feller nog dan straks begon te
folteren, biechtte-ie hortend, bang voor verwijten en voor vader's zwijgen, wat
'r met den ketel kokend water gebeurd was, en hoe-ie de smurrie in 't keukentje
keurig met de dweil had geredderd. Toen wou moeder de kous uittrekken en zich
haastig overtuigen of 't èrg was, maar 't jongske gilde zoo, dat de kous
an z'n voet vastgegroeid was, dat de vrouw, die | |
| |
door 'r
gloeiende tranen niks meer zag, de schaar an 'r man most geven, om den boel
voorzichtig los te knippen, en 't kleine pootje met 't paars-rauwe vleesch en
de gezwollen, witte bulten, uit z'n gevangenis kwam.
‘Daar heeft 't schaap mee rondgeloopen,’ snikte de
vrouw, en misschien voor 't eerst in 'r huwelijk verweet ze, om 'r dadelijk,
bij de slaafsche geslagenheid van den man, spijt van te hebben: ‘dat komt
'r ook van, as je in alles je zin doet, as je nooit vraagt, nooit overlegt, en
ik alleen voor de onplezierige dingen en de ellende meetel! Ik dorst ze niet
alleen te laten! Kijk nou is an! Kijk me zoo'n voetje is! Nou kan 't schaap
heelemaal niet meer loopen....’
Vader zee niks. D'r viel ook niks te zeggen. Want moeder huilde,
Koertje lee met z'n hoofd in 't kussen te grienen, omdat z'n been nou wel
afgezet zou worden - was 't niet met den schillenman gebeurd, die 'n heipaal op
z'n bast had gekregen? - en de zuigeling, verschrikt door de ongewone geluiden,
dee precies wat ze met den deurwaarder en de getuigen gedaan had: ze gierde
boven alles uit.
‘Nou, nou!’, trachtte de electricien te sussen, en in
z'n houdingloosheid - de dampen sloegen 'm uit om dat van den jongen, en 't
exploot-van-beslag - bukte-ie zich over 't hoofdje van 't snikkende kereltje,
dat-ie tegen God en de wereld zou hebben verdedigd, waarmee-ie gek was, dat-ie
geen seconde zou kunnen missen - en met z'n ruwe, eeltige werkhand, streelde-ie
de blonde haren en 't bloote kuitje, zich de lippen bebijtend, om 't zelf niet
uit te barsten. Toen, omdat 't 'm te machtig wier, stond-ie met 'n ruk van 't
bed op, stommelde de gang op en neer, smeet de keukenkast open, en 'n schoonen
linnen doek an reepen scheurend, wikkelde-ie 't voetje in de slaolie, die nog
in 't tranende fleschje was. Moeder hielp en zee allemaal lieve, troostende
woordjes: ‘Goed zoo, schattejongen.... En 't was heel dapper van je, dat
je zusje 'n warme kruik wou geven.... En die voet is niks.... Dat gaat in 'n
paar dagen over.... En nou mag-ie de heele dag in moeder's bed blijven, met al
je | |
| |
prentenboeken, hoor-ie?.... En as ik daar uit ga, koop ik nog
'n zóó mooi prentenboek voor je as je nog nooit heb gezien....
Zoo, nog 'n lappie en nou wat watten 'r om heen, dat 'r geen koud vuur bij kan
kommen, hè?.... Lekker, hè?... Doe 't nou nog pijn?... Nee,
hè?... Me liefste... Me groote, fiksche jongen....’ En ze dee weer
niks as glimlachen, maar 't was toch niet 'r gewone lach, omdat 'r oogen zoo
dik en rood en gezwollen waren, of ze voor vader uien gepeld had, en de lucht
van dat smerige goedje 'r dwars had gezeten. D'r Zondagsche hoed ging in de
kast, en d'r bloes met de koperen knoopies hing ze netjes uit, en met Magdelena
an 'r borst kwam ze naast 'm zitten, zoo heerlijk dichtebij, en met 'r vrije
hand hield ze zijn hand vast. Was dat fijn, ziek te wezen! De stomme voet, die
op de keteltuit getrapt had, klopte wel of d'r nijdige dwergies en kabouters
onder 't dek zaten, maar in 't groote bed, en moeder, die nou meer na
hem as na 't kind keek - 't was om 'r haasie-over bij te springen.
Zalig.
‘Ik wier ineene zoo raar in me hoofd,
moeder,’ babbelde-ie na: ‘....toen jullie binnen kwammen, da'k je
niemeer zag.... Wat je toch ken overkommen, watte?.... Eerst de schrik met de
wolf, die d'r in wou... As-ie an me zussie was gekommen, ha'k 'm 't broodmes
door z'n ribbekast gestoken....’
‘Wie was 'r hier, jongen?’ | |
| |
‘Asjeblief,’ zei vader, 'r 't papier met 't groote,
rooie zegel toonend.
‘Wat kan ons dat schelen,’ glimlachte ze: ‘as wij
en de kinderen maar gezond zijn, komt 'r de rest niet op an,’ en ze
haalde vader na zich toe, en gaf 'm 'n dikke zoen op z'n olievingers, en
terwijl ze 'm schrikkelijk-lief ankeek, zei ze nog: ‘'k heb 'r daarnet
niks van gemeend, schat.... Al wat jij doet, is goed, hoor-ie?’
Op 't groote bed, om 'm heelemaal te verwennen, kreeg 't
mannetje-met-de-blauwe-oogen 'n boterham met hagelslag en 'n kroes warme melk.
Vader en moeder dronken koffie in de keuken, en praatten zoo zachies, dat je
dacht, dat ze 'r niet meer waren. Zussie sliep en buiten tjilpten de vogels.
Met z'n vingers de hagelslag-vezeltjes zuinig van 't dek rapend, as ze bij 't
voorzichtig happen 'r toch zonder 'n geluid vandoor wouen gaan, lei-ie te
prakkizeeren hoe dolletjes 't was, as je lang ziek kon blijven, met je
prentenboeken bij je, en met moeder naast je. Nou deelde-ie gelijk op met de
ander, die moeder zoo lang in beslag had gehouen. En moeder kwam om 'n
haverklap binnen, pakte en vertroetelde 'm, en vergat in de wieg te
kijken. Fijn. 't Kon 'm niks meer schelen of z'n voet lee te hameren. Hardop
begon-ie de verhalen te lezen, in 'n stemming om 'r bij te zingen. Maar tegen
den laten middag, toen moeder bij 'm zat te verstellen, werd-ie kribbig en
humeurig, huilde-ie om 'n kleinigheid, klaagde-ie dat z'n teenen zoo brandden,
wou-ie de windsels 'r af, en toen moeder met vochtige oogen zei dat 't niet
mocht, dat vader den dokter was gaan halen, schreeuwde-ie 't kleine meissie
wakker, wou-ie geen dokter, en met moeite kreeg ze 't gedaan, dat-ie niet zelf
de reepen linnen lostrok. Om 'm stil te houden en af te leiden, vertelde ze 't
eene ouwe vertelseltje na 't andere. Dan bleef-ie rustig liggen en als ze in
z'n blauwe, luisterende oogen keek, de oogen, die enkel schenen te leven, om de
wonderen uit haar mond te drinken, en ze 'r aan dacht hoe ze langzaam 't
allerheiligste tus- | |
| |
schen de lange, zijjen wimpers had zien ontwaken,
elk uur wat anders, nieuws, aanbiddelijkers en 't mager gezichtje nu zoo
plotseling bloeiend en fleurig leek, had ze moeite om niet an de deur te gaan
staan, om te zien waar 'r man bleef.
‘Wat kijk je nou op dat glazen staafie, da'k onder me arm most
houen?’, vroeg 't ventje, toen de gordijnen neer waren gelaten en de lamp
brandde.
‘Ik kijk hoe warm je ben,’ praatte ze schor, want 't
zilver kolommetje liep wild boven bloedwarmte uit.
‘Mag ik ook is zien, moeder?’
‘Zeker, m'n jongen.’
‘Ik zie enkel streepies.... Vertel is hoe 't is....’
‘Dat ken ik je niet vertellen, m'n schat....’
‘Ken je zoo heet worden, da-je net as water
overkookt....?’
‘Nee, jongen....’, zei ze met kloppende slapen - ze zag
enkel 't dof-glimmend lijntje, opgekropen tot bij de 39.
D'r loopt iets langs me rug, moeder.... Nou ben ik zoo koud.... Stop
je 't dek in, moeder....’
Tien, twintig tellen lag-ie stil, moeilijk hijgend, en z'n gesloten
oogen scholen zoo diep in de kassen, z'n gelaat was zoo wit, of de lamp tegen
vale schaduwen in lichtte en op 't punt was uit te knetteren.
‘Nou is de slang van me rug weg, moeder.... Nou voel ik me
weer kiplekker.... Zal ik jou en zussie 'n verhaaltje vertellen?.... D'r was is
'n moeder, net as jij, en die d'r dochtertje was gestorven....’
‘Vertel liever wat anders, liefste schat,’, drong ze
huiverig aan - ze wist niet wat 'r bij 't gekwijn van de lamp gebeurde - ze
keek as 'n zottin naar de donkerste plekken van de kamer - telkens weer met
over 'r hoofd golvende, kil-rijzende haren. Was dat ook 'n daggie geweest, 'n
ruw, krankzinnig dagje, met 't wachten benee in 't Huis van bewaring, achter de
ijzeren deur, en 't zenuw-gevlam bij de gedachte, dat je dood-eerlijke man
misschien.... - en de thuiskomst bij 't schatte-kereltje, dat z'n pijn in had
| |
| |
gehouen - en 't dreigend schandaal, as de executie doorging. Nee,
d'r waren tijjen, da-je niet wist hoe van de menschen los te kommen, en alleen
door de oogen van je kinderen in God bleef gelooven....
Even woelde Koertje onrustig. Dan hield-ie drenserig aan.
‘Laat me nou uitvertellen, moeder.... 't Is zoo'n prachtig
verhaal - je weet 't toch wel - van die moeder, die d'r dochtertje kwijt was,
enne toen overal ging vragen of ze ook iemand gezien hadden, die met 'r weg was
geloopen?.... Toen kwam ze eerst 'n vrouw tegen en die vrouw zee: as ik je
mooie, lange haren af mag knippen, zal ik je wijzen waar-ie met 't kind na toe
is geloopen. Neem u mijn haren gerust, als ik maar weet waar me kind is
gebleven, zee de moeder. Toen nam de vrouw 'n schaar zoo lang as me armen, en
toen vielen al de haren op den grond. Hij is langs de muur gegaan, zee de vrouw
en ze vlocht van die moeder d'r haren 'n vlecht, en je mot altijd de muur
volgen, dan vind je de man met je kindje, dat niet meer kan eten, niet meer
drinken, niet meer praten. Toen liep de moeder langs den muur, maar toen kon ze
niet verder, want 'r was 'n vaart met bliekies en scholletjes d'r in, en daar
kon ze niet over. Ach, veerman, zee de moeder, wil u mij asjeblief
overzetten?.... Heit u centen, zee de veerman. Nee, zee moeder, want de tijjen
bennen bar slecht en me man is z'n betrekking kwijt. As u mijn uw mooie, zwarte
oogen geeft, zee toen de veerman, zal ik u overzetten en u zeggen, waar de man
met uw kindje, dat niet meer spelen en niet meer kijken kan, heen is geloopen.
Neem u mijn oogen, zee de moeder, as ik me kindje werom krijg. Toen nam de
veerman de oogen.... Wat dee-ie 'r mee, moeder?.... Moeder!’
‘Dat weet 'k niet, jongen,’ zei moeder, en ze boog diep
over de naald, die z'n steek kwijt was geraakt.
‘Toen nam de veerman de oogen en toen bracht-ie de moeder an
den anderen kant van de vaart, en zee: waar die lichies schijnen, daar woont de
man. Maar dat waren allemaal dwaallichies. Enne as je d'r dicht bij kwam, zag
| |
| |
je ze weer veel verder. En de moeder kon heelemaal niks zien,
omdat ze 'r oogen an de veerman gegeven had. Toen kwam ze 'n zieken man tegen,
die zoo ziek was, dat as je z'n hand anraakte je zelf ook ziek werd en nooit
meer beter kon worden. Ik zal u, zee de zieke man, ik zal u bij uw kindje
brengen, dat niet meer hooren en niet meer zingen kan, as u mijn handen wil
verwarmen, want ik ben zoo koud as Koertje, die z'n voet het verbrand, en ik
klappertand net zoo.... Hoor je moeder, hoe me kiezen op en neer kennen
dansen?.... Moeder!.... Voel me handen is, moeder!....’
Ze hield 'r oogen zelf gesloten en greep op den tast 't kleume
handje van 't kind.
‘Ik zal, zee de moeder, uw hand verwarmen, as u mij bij m'n
dochtertje brengt. Enne toen hield de zieke man 'r bij 'r hand vast, en trok 'r
mee de bergen op, maar ze werd zoo moe, enne ze was zoo ziek, dat ze niet
verder kon en op 'n harden steen most zitten. We bennen d'r, zee de zieke man.
Enne de dwaallichies kwammen allemaal dichtebij, enne toen zee de stem van 'r
dochter: Hier ben ik, moeslief, en toen vielen 'r tranen uit d'r blinde, dooie
oogen, enne toen vloog ze met de dwaallichies mee... Uit. Me vertelsel is uit.
Nou weet 'k 'r nog een, moeder. Luister je....?’
Maar de huisdeur benee werd geopend. En zoo toen-ie krakende
schoenen op de trap hoorde, zei 't kereltje geen woord meer, doods-angstig voor
de meneer met de gouwen bril, die moeder in de dagen toen Magdalena gebracht
wier, drankies en zalfies had voorgeschreven. Vader boog nou ook over 't bed.
En de lappen werden van den voet afgenomen, zoo zachies dat 't geen pijn dee.
En de gouwen bril hing | |
| |
dicht op z'n grooten teen,
waarvan de nagel geknipt most worden en de dokter bekeek 't glazen staafie met
't zilveren kolommetje, en zee geen woord. Toen most vader foel-spiet met 'n
papiertje na de apotheek, en op de gang hoorde je 'm z'n centen tellen, of-ie
genoeg had, en de dokter liet 'm 'n heele poos op 't glazen staafie zuigen, om
te zien hoe warm 't achter z'n lippen was.
‘As je nou stil blijft liggen, en doet wat moeder je zegt,
komt 't van de week in orde’, zei dokter, wachtend op de zalf en de
zwachtels.
Maar zoo héél gauw lukte 't niet.
|
|
Auteursrecht onbekend