|
| |
VIII.
't Werd in de kraamkamer geen plezierige ontmoeting. Moeder lee - en
dat was 'n angstig ding, waarbij je je hals over het voeteneind rekte,
om met verschrikte oogen te kijken of 't zoo maar mocht, of 't schaap 'r
geen zeer dee - voor de rest van wat 'r an de hand was, had-ie eerst geen
grientje aandacht - moeder lee met de indringster an 'r bloote borst - de
indringster leek in moeder 'r vleesch te happen - en as de brokken 'r te klein
waren, en moeder au! riep, rukte 't kind met 'r haarlooze, leelijke hoofie heen
en weer, tot de vrouw in 't reuzebed zachies zee: ‘kom nou me kleine
meissie, kom nou niet zoo driftig...’, en 't nijdige zussie weer in 'r
beet. ‘Mag ze dat zoo maar? Laten jullie dat toe? Steekt 'r niemand 'n
hand uit, om 'r weg te trekken?’, wou-ie vragen, terwijl de
angstgedachtetjes z'n hoofd doorhamerden, en z'n handje vader's vingers knepen.
Maar vader zee enkel: ‘Doet ze je niet te veel pijn, vrouw?’, en
hield verder z'n snuit, zeker omdat-ie 'r de duvel over in had, dat buurvrouw
met 'n mond van na-binnen-gezogen, heelemaal-wegge lippen, en met oogen, die
van links na rechts en van boven na benejen
| |
| |
sprongen, as de stuiters in je zakken, wanneer je de trap af-tolde, an 't
hoofdeind bleef zitten, en met die krimmeneel-rollende oogen 'n verlamming over
iedereen behalve over 't nare spook, dat op den
Reus-met-trek-in-menschevleesch leek, sloeg. ‘Wat doet 't kind
toch?’, zei 't jongske, geprikkeld door de stilte en 't smakken van 't
monstertje. ‘Stil, mannetje’, praatte vader nerveus, omdat moeder,
die zich in wou houden, en zich voor de schippersvrouw-baker geneerde, ineens
zoo kreunde, dat de zuigeling den tepel losliet en 'n keel opzette of ze door
'n speld wier gestoken of door 'n smeris na 't bureau wier gebracht.
‘Mensch, trek 't je niet zoo an’, troostte buurvrouw, in
taktvolle poging om de kraamvrouw af te leiden, en 'r blauwsel-vingers kromden
als 'n klauw om 't bolletje bij de moederborst: ‘veruit, hier mot je
wezen. Magdelena.... Je het melk voor 'n weeshuis.... Da's 'n bij-de-hande-Ka,
hoor.... Leg toch niet te zuchten mensch! Al de mannen bennen uit-vaagsel....
Ze doen 'n vrouw de dampen an, of ze in de kraam of dat ze op sterven leit....
Hullui d'r zorg! - As zij d'r natje en d'r droogie maar krijgen.....’
Wanneer de ketel in 't keukentje niet met krakend geplas en met 't trillend
gebibber van 'n kommetje leut in de handen van 'n beverigen ouwen man,
overgestoomd was, en de deksel niet vinnig had staan te kankeren, zou buurvrouw
'r niet an gedacht hebben, als hoofdgetuige bij zoo | |
| |
'n belangrijk geval van 'n beleend horlogie, te verdwijnen. Nou most ze
wel. Tot 'r spijt. En fatsoenshalve kon ze de deur niet an laten staan, om te
luister-vinken, omdat de zuigeling op de tocht lee.
‘Hier’, snauwde ze nog enkel, den man 't gevonden
Lommerdbriefje, nummero 2606, dat ze van de sprei af-griste, in de hand
stoppend: ‘ik zou door de grond zinken....
‘Wil je wel is dadelijk ophouen met je natte ogen, terwijl je
't kind de borst geeft’, zei de electricien kleintjes: ‘da's vergif
voor je kleine meid. Je voert je dochter chagrijn met pap- en
eetlepels....’
‘Geef mijn dat briefie van de Bank-van-Leening werom’,
glimlachte moeder, alweer dunnetjes 'r vrije hand uitstekend: ‘dan berg
ik 't op.... En neem jij zoolang mijn horlogie.... Want jij mot weten hoe laat
't is....’
‘Nee’, zei vader: ‘wat mot ik met 'n
dameshorlogie....?’ Maar toch zoo gehoorzaam as 't hondje van de
kruijenier, die alles apporteerde wat z'n baas van 'm wou, stopte-ie 'r 't hele
papiertje in de hand.
‘Je het me door me dochter 'n groot plezier gedaan’, zei
moeder, met 'r eenen arm om 't kind en 'r anderen op 't Lommerdbriefje:
‘maar me dàt.... Ik verwijt je niks, schat.... Ik vind 't alleen
ellendig, da ons dat net nou overkomt....’
‘D'r overkomt ons niks’, gromde vader: ‘eer 'r 'n
week verder is, verdien ik me brood dubbel en dwars, en 't kan me niks schelen
of me horlogie op mijn buik tikt of op die van Oome Jan.... Zeg an je moeder,
mannetje, dat ze binnen drie tellen lacht....!’
‘Laat zij dan eerst ophouen met in moeder te
bijten’, zei 't ventje, dat al maar door naar 't
schandaal-van-'n-zusje had staan kijken.
Toen lachten moeder en vader heel hardop, en vader zoo erg, dat de
buurvrouw op slag 'r parkieteneus door den deurkier stak, om 'r zich van te
overtuigen hoever de ruzie gevorderd was. Nee, bij God, dat stelletje
bovenburen | |
| |
deugde geen cent! Flesschentrekkersmanieren! Je
betrekking 'r an geven, terwijl je overal in de buurt in de schuld stak - je
gouwen horlogie voor vijf-en-twintig gulden na de Lombardsteeg dragen - en dan
met z'n allen 'n pret hebben, of 'r wat lolligs gebeurd was.... 'n Keet. 't
Kostte 'r 'n beestige moeite, niet los te komen en die menschen
zonder-God-en-Gebod de vierkante waarheid te zeggen, maar ze had toch nog
voldoende zelfbeheersching om enkel de deur met zoo'n kwak dicht te slaan, dat
de lach bij de groote ellendelingen ineens vast zat, 'n leeg
apothekersfleschje verschrikt omkeek, z'n evenwicht verloor, zich an 'n ander
fleschje met 'n rood wimpeltje vastgreep, en met die ander samen in den afgrond
van 'n open-muilenden steenen emmer duikelde, en met 't gejenk van 'n overrejen
hond z'n en z'n kameraad's nek brak. ‘Scherven bij je bed, d'as
geluk’, zee vader, en toen schrikten ze weer met z'n allen moeder, vader,
't moeder's vleesch knabbelende kind en hij.
Want Keesebees, de poes, die
tusschen de platvoeten van buurvrouw door, de kraamkamer binnen-geslipt was,
eerst 'n staart as 'n vette paling door 't dicht-onweeren van de deur had
gekregen, toen weer de klem in z'n bek van't gebliksem in den emmer moest
verstouwen, kwam in z'n vlucht met 'n nieuwe-maans-rug en 'n staart, die op
springen stond, op moeder d'r voet terecht, en omdatie dacht, dat 'r 'n derde
| |
| |
knal zou volgen, en moeder in doodsangstige
zelfverdediging 'r knieën tot 'n heuvel, waarop 't fijn paardje-rijden
was, optrok, blies-ie, de kemiekert van 'n kater, met zoo'n lawaai of de wind
in den schoorsteen schuilei speelde. ‘Neem dat griezeldier weg!’
riep moeder met de natuurlijk dadelijk-krijschende Magdalena onder 't dek
schuilend: ‘neem 'm weg voor-ie ons anvliegt!’ Vader kon niet. Dit
glee van 't lachen op den grond. En omdat Keesebees daar weer wat achter zocht,
keek-ie met z'n groene oogen bezeten rond wie-ie 'n haal zou geven, en schoot
floep-floep onder 't bed. ‘Is-ie weg?’ vroeg moeder met 'n
stem of ze 'n spons in 'r keel had. ‘Ik laat hier 't leven’, zee
vader, die zoo paars in z'n gezicht wier of de ooievaar 'm pas uit de windselen
los had gewikkeld. ‘Man, ik stik!’ klaagde moeder. En omdat vader
dat snapte, en ie niet wou dat 'r iets met moeder zou gebeuren, bukte-ie
nahijgend, en om de zooveel woorden losschaterend, met z'n baardige hoofd bij
't ledikant, en trachtte den grijzen schooier weg te redeneeren:
‘Kom-ie 'r onder uit, poes-van-benejen?.... Hahaha!.... Wil u asjeblief
zoo beleefd zijn 'm te smeeren?.... Hahaha!.... Mag ik u dringend verzoeken op
te duvelen?.... Hahaha!.... Dan ziende dat Kees 't verdraaide, dat-ie 't onder
de spiralen van 't springveeren matras knus scheen te vinden, riep-ie van uit
den kelder, dat Koertje de poes an de andere zij van 't bed most
opjagen. 't Was 'n geval. Boven lee moeder te klaag-zuchten onder 't dek, en
schreeuwde 't kind, dat nog geen verstandig woord had gesproken - benee zat de
kater as 'n donker builtje, met twee groene lichies as van 't spoor, wanneer 't
sein op veilig stond, en had maling an 't geteem an weerskanten van 't
ledikant. Toen was 't jongske de wijste. Met 'n leepheid, 'n handigheid, die de
geslepenste kattenmepper 'm niet zou hebben verbeterd, frommelde-ie 't eerste
't beste stukje papier in z'n bereik tot 'n balletje, mikte 'r mee naar de zij
van de wieg, en toen Kees, die al lang z'n verstandskiezen had, en zich zoo
maar niet een-twee-drie in de luren liet leggen, dee of-ie doofstom was,
| |
| |
zette 't ventje de deur wijd open, wreef met 't propje tegen 't
zeil, of 'r 'n muis an 't knagen was, mikte nog eens, en, 'r fijntjes
ingevlogen, schoot de kater 't trippelend kogeltje na in de gang, en eerst toen
de deur weer gesloten was, durfde moeder 'r hoofd boven 't veilige dek steken.
‘Is-ie heusch weg?’ vroeg ze, de hand in bescherming om 't kind.
‘Heusch!’ lachte vader. En toen zochten ze met z'n allen naar
Lommerdbriefje Nummero 2606, dat bij al die onthutsende avonturen, tusschen of
onder 't beddegoed, de lakens, de dekens, òf tusschen de zijkanten van
't ledikant en 't springveeren matras, spoorloos verdwenen was. Vader graaide
met z'n lange armen langs de lambrizeering, 't zusje at - moeder kreunde ineens
en keek met oogen van ontzetting naar de deur: ‘'k Geloof’, zei ze,
en bebeet 'r nagels van zenuwen: 'k Geloof, dat Koertje 'r 'n prop voor de poes
van gedraaid heeft. D'r lag hier geen ander papier! -
‘allemachtigste!’ zei vader de gang inhollend, en 'n oogenblik
later kwam ie met 'n gezicht as 'n oorwurm, en met 't gehavend vodje, verplukt
en verknauwd, terug. ‘De vingerafdrukken van Kees staan 'r angstig
in’, praatte-ie somber: ‘en je kan nooit weten of Oome Jan, as 'k
me weer zoover heb opgewerkt, om contanten an te dragen, niet zal chicaneeren!
Da's 'n historie met 'n staartje!’ Dat werd 't en erger. Want buurvrouw
hevig in 'r wiek geschoten, rebelsch bij zooveel ongepast gelach - 't geniepig
nazetten van 'r poes, die niet eens onschuldig met 'n tierelantijntje mocht
ravotten, dee de deur voor goed dicht - zei geen onvertogen woord, geen goeien
middag, geen goeien avond. Met 't dier, tegen beschadiging in 't voorschoot
verpakt, ging ze de trap af - 'r gereedschap, want daarboven was 't vulnis, nam
ze mee, ook 't resteerend gebakken baarsje, en 'n uur later schoof ze 'n
brief onder de deur, en belde tweemaal, om te waarschuwen dat 'r iets
dreigends bezorgd was. ‘Nou u zooveel vrije tijd heit
gekregen, buurman’, schreef ze met stoere manne-letters, die op killen
afstand van mekaar stonden: ‘mot u zelf maar de luren anleggen en
zelf u vrouw | |
| |
voorzien. Ik laat me niet koejeneeren en
kommandeeren as 'n circushond. Mijn wasschen en mijn gaan voor. Die draden, die
u angeleid heit tusschen de schoorsteen, motten subiet verwijderd worden. Dat
is huisvredebreuk waardoor wij niet kenne slapen. Laat u dat gezeid zijn. Ik
loop bij de huisheer an. U komt van een kouwe reis thuis. Ik groet u, ofschoon
U het groeten niet waard is. Mijn verschotten bedragen voor arbeidsloon, zeep,
soda, suiker, melk, eieren en gebakken visch ƒ7.34 1/2....’ Vader
zei, toen-ie 't gelezen had, zoo'n héél-leelijk woord, dat
moeder: ‘foei, man, wat leer je je jongen 'n uitdrukkingen!’ riep,
en dat 't ventje dadelijk vermanend herhaalde: ‘je mag geen stik
zeggen, vader!’
't Werd 'n in-zalige, in-wanhopige tijd. De Lente zong om 't huisje
- 't groen brak na 'n dag regen zoo ineens vol-weelderig, soepel en
blinkend-malsch door, of 'r nooit 'n vreugdelooze-dorre tak geweest was. De zon
bevlamde de gordijnen, twinkelde door de jalouzielatten heen, stak de koperen
kraan in brand, ploegde dampende vooren tusschen de groene en roode banen van
't huiskamertapijtje, waarop nog altijd voor Koertje 'n morskleed gelegd werd,
want ook de grootste jongen morste nog wel eens, as-ie naar
verbeeldingsdingen in plaats van naar z'n bord keek. Kierde vader 't raam open,
om moeder wat van 't speelsch-warme zonnetje te laten happen, dan plaste de
volle verheugenis van nestjesbouwend, bevend, liefde-ademend Lente-licht 't
kamertje binnen, kwiekten brutale vlerken van musschen en spreeuwen op 't
kozijn, om 'ns af te neuzen en rond te koekeloeren, hoe de kleine Magdalena 't
in 't andere nestje maakte, en as 't ze beviel, dat 't kleutertje zooveel had
gedronken, dat de witte melk langs 'r kinnetje liep - want nou begon 't jongske
te begrijpen, dat ze toch geen echte mensche-eetster was - dan riepen ze
op 't kozijn hiep-hiep-hiep - en dan zee Koertje 'r tevrejen hoera achter. Soms
mocht-ie al bij moeder op 't groote bed zitten, voorzich-tigjes-an en zich
vooral niet bewegen, as 't zusje de borst | |
| |
kreeg.
Dan vroeg-ie met fluister-stemmetje of hij ook zoo gedaan had, net zoo gulzig
geweest was, en of 't niet verstandiger zou wezen, om 't kind vlugger te laten
groeien, door 'r broodpap, groenten en aardappelen of 'n paar gebakken eieren
te geven. ‘Ze het toch nog geen tanden zooas jij en ik’, glimlachte
moeder. Met al de kwellende zorg voor 'r man, die telkens weer stiller
thuis kwam en dan om z'n stilte niet te laten merken, boven erg hard, erg
valsch arias, die-ie van de grammofoon had onthouen, zong, bleef moeder
glimlachen. Ze had 'n lampie naast 'r hart, zee vader, dat altijd, in zomer en
winter, bij warmte en kou, 't liefste licht van de wereld gaf. Ze glimlachte as
vader de aarpels in de pan had laten aanbranden, of als de rijst voor de helft
harde korrels had, omdat-ie 'r later, toen ze an de kook was, denkend dat 'r
niet genoeg was, nog de helft bij had gedaan. Ze glimlachte, as de driftige
zuigeling 'r pijndee, en 'r schrijnende kloven in 'r borste kwamen. Ze
glimlachte den zoeten, zaligen glimlach van de weinige vrouwen, door de eeuwen
heen, die bij alles dachten: wat komt 't 'r op an, ik heb 'n man, ik heb 'n
man, ik heb 'n man, en ik hou van me kinderen. Ze glimlachte den Gods-lach, die
de menschen in tijden van eenzaamheid en verdriet, van verslagenheid en ellende
er op had gehouden. Ze glimlachte nog, as ze met oogen, rood van domme, zich
opdringende, zich met als bemoeiende tranen, 'r man bezig zag met 't schrijven
op advertenties, en z'n jokken hoorde over z'n lekker-volle maag, terwijl ze
van 't jongske hoorde dat vader geen hap door z'n keel kon krijgen. Ze
glimlachte toen de huisheer op bezoek was geweest, en vader met 'n onnoozel
gezicht de groeten aan de kraamvrouw en 't kind | |
| |
overbracht.
Ze glimlachte as-ie van de kranten terugkwam, en 'r met 'n clownsgezicht,
waarop de neus met de lippen krijgertje speelde, vertelde, dat-ie wel zes
antwoorden op zijn annonce had gekregen, dat-ie maar te kiezen
had. Ze glimlachte, toen-ie eens naast 'r bed zat, en ze tranen as knikkers
naast z'n baardige wangen zag biggelen. En as 't 'r machtig wier, speelde ze
verstoppertje onder 't dek, en riep na 'n poos: ‘kiekeboe,
kiekeboe!’
‘Waarom, vroeg 't ventje op 'n zonne-blijden middag:
‘het vader me boos angekeken, omdat 'k vroolijk zat te
fluiten?’
‘Dat zal vader niet zoo gemeend hebben’, zei
moeder: ‘morgen is 't de negende dag en dan sta 'k op, en dan mag je
fluiten zooveel je wil....’
‘Weet je wat-ie gezeid het, moeder?’
‘Hoe kan ik dat, jongen?’
‘....Dat al de menschen tuig zijn....’
‘....Dat bedoelt-ie zoo niet, en dat is ook niet
zoo’, glimlachte moeder: ‘Kijk nou na je zusje, waarvan je
eerst niet wou houen, omdat ze geen haar heeft. Zoo zijn al de menschen
geweest. Net zoo'n grut as die daar. Met allemaal moeders, die op ze
gepast, allemaal moeders, die ze an de borst hebben gelegd: 'r is geen
kwaad in je - blijf zoo en kijk iedereen met dezelfde groote oogen-an.
Wees lief voor ze, doe wat voor ze, denk niet an jezelf. Dan kan je later, over
honderd jaar, as je na de Hemel klautert, met 'n tevrejen gezicht rond staan
kijken, en met je hand op je kleine hart zeggen: ik kom hier net zoo
binnen as me moeder 't wou, toen 'k bij haar de eerste dagen in bed lei, en
'k tegen niemand wat had....’
Nou had buurvrouw 'm met snoeke-oogies van onzen Lieven Heer
verteld, vader van al de brandende electrische lampjes, en nou praatte moeder
met 'r bleeke gezicht, en met Magdalena an 'r borst, van den Hemel, waarheen je
later mocht klauteren. 'r Was iets. Ze hadden 't over 'n Geheim, dat kinderen
nog niet mochten weten. De een zei | |
| |
dit, de ander dat. Ze vonden je
natuurlijk nog niet verstandig genoeg, om je in 't vertrouwen te nemen, bang as
ze waren, dat je je mond voorbij zou praten. En klessen, as-ie 't niet
mocht, van vader-uit-z'n-betrekking, van de huisbaas, die z'n centen moest
hebben, van de kruijenier, die met 'n maling an de deur dreigde, van die
meneer-oome-Jan, die vijf en twintig gulden geleend had, en nou zoolang vader
z'n gouwen horlogie eiken avond opwond - klessen dee-ie alleen an Peerie en
Meerie uit de dakgoot, die hij toch alleen maar verstond.
‘Hoe klauter je over honderd jaar na de hemel, moeder?’
vroeg-ie z'n vraag voorzichtig inkleedend - as je te veel vraag, zee ze toch
niks.
Net boorde 'n fijne, gulle, geslepen zonnestraal door 't trekgat van
de jalouzie, op moeder's blanke, de zuigeling om-koesterende hand, en
door-lichte de fijn-blauwe aren van de vrouweborst.
‘Kijk zoo’, glimlachte de kraamvrouw: langs zoo'n
zonne-ladder, as je je maar goed vasthoudt, kom je 'r, maar dan moet je eerst
heel-witte haren hebben, anders laten je bloote voeten weer los....’
‘Hindert 't niet of je hinkt?’
‘Nee, liefste....’
‘Dan probeer ik 't eerder’, zei 't jongske
stellig.
‘Nee, schat-van-moeder, over honderd jaar’, zei ze nog
eens met wijzen nadruk.
Voor zich uit droomend, begon-ie zachies te fluiten, 't Hinderde
moeder ten minste niet en 't zusje had 'r maling an.
Toen kwam vader de trap op, en zoo toen-ie binnen was, zei moeder:
‘'r Is iets.’
‘Ja’, knikte hij, stug en kort.
Met z'n oogen knipperde-ie, dat 'r iets niet in den haak was,
dat-ie zich voor den kleinen droomer inhield.
|
|
Auteursrecht onbekend