Somer

[p. 131]

XII.

Die hele nag deur, tot die daeraad van die nuwe jaar oor die bulte geskemer het, het Hannes roerloos gelê, en dit was moeilik om te sê of hy nog lewe. Oom Frans het sy karperde laat plat lê dorptoe om die dokter te haal, wat eers ná sonop die volgende môre daar aanland en toe vir Hannes ondersoek, sy wonde verpleeg om daarna ook vir Wynand te besoek, wat nie bewusteloos soos Hannes is nie, maar tog nie kan roer in die bed van die brandende pyne aan sy lyf nie. Toe die dokter terugstap na sy kar toe, kom Oom Faan gedwee met sy hoed in die hand en vra: ‘Dokter, hy sal tog deurkom, nè?’

‘Hy is baie siek, Oom Faan. Julle moet hom mooi oppas. Voer maar stip uit wat ek gesê het. Môre is ek weer hier.’ En net voor hy wil ry, vra hy skielik: ‘Wat het dan gebeur? Het Hannes die mied aan die brand laat raak, of het hy gekeer ná die skelmstuk gedaan is, miskien deur een van die volk?’

[p. 132]

‘Nee, dokter, Hannes sal nooit die mied aan die brand laat raak het nie. Hy is 'n boerseun, en het te veel verstand om met vuur naby 'n mied te speel. Nee, sy werk is dit nie. Hy het natuurlik gesien dat die mied aan die brand is, en, wakker seun wat hy altyd was, het hy somar dadelik bygespring. Ek het 'n gedagte dat dit een van die volk se werk is.’

Nadat die stofstreep van die dokter se kar al oor die bult verdwyn het, staan Oom Faan nog roerloos in die pad. Dat hierdie ding op Oujaarsaand oor sy huis moes kom! Dit is 'n beproewing. As die arme Hannes tog net eers kan praat en vir hom sê hoe dit gekom het. Hy voel darem baie hartseer oor die groot slag wat vir Oom Tom getref het ... Die kans om vir Driefontein in die hande te kry is nou beter ... wag, daar is hy al weer vol sondige gedagtes, en sy kind lê tussen lewe en dood... Hy stap na die vrykamer toe waar Hannes lê, en op die pad daarheen ontmoet hy sy vrou. Hy voel so hulpeloos, hy wil haar troos, maar al wat hy kan sê is: ‘En vandag nogal Nuwejaar.’ Die trane glans in die moeder se oë en sonder om 'n woord te sê, gaan sy na die kombuis. Op die punte van sy tone gaan die vader by die siekekamer in, en 'n groue gevoel van bedruktheid oorweldig hom hier. Sy seun! Hannes lê met verband

[p. 133]

om sy hele gesig, sy arms en lyf. Net die geslote oë, neus en mond is sigbaar. Daar is geen teken van lewe nie, en die twee vrouens wat by hom sit en nou en dan sy lippe natmaak, knyp skelm 'n traan weg en staar dan deur die smal opening van die venster na waar die somergloed daar buite lê. Die plankvloer in die eetvertrek kraak en behoedsaam kom Oom Tom in die siekekamer. Die ontroering wel in Oom Faan se keel op, hy het die rusie met sy buurman vergeet, 'n groot hand skiet vooruit en druk dié van Oom Tom lank en innig, terwyl die trane saggies afloop in sy baard. Hier in die gedempte lig van die kamer kom daar 'n verhewe erns almal se gedagtes vul: die eerbied vir die dood. Dag-vir-dag werskaf hulle rond, elkeen met sy klein plesiertjies, sy begeertes en verwagtinge, maar nou wyk al daardie dinge weg, want hulle staan op die grens van die ewige... Hier is die ydelheid en rusie oor 'n bietjie meer besitting vergete. want hier herinner die misterie van 'n ander lewe hulle daaraan dat hulle tenslotte almal bywoners is, wat eersdag sal moet trek ... die een vroeër en die ander later... na 'n land wat niemand nog ooit gesien het nie en waaruit niemand terugkeer nie...

Oom Tom draai om en verwyder hom uit die gewyde stemming wat daar in die sieke-

[p. 134]

kamer heers. Oom Faan volg hom. Buitekant, in die glansende helderte van die somerdag, bly die twee 'n rukkie staan, en dan sê Oom Faan sag: ‘Ek haal my hoed af vir die Wynand-kêrel. Hy het 'n dapper ding gedoen. Ek kom netnou na hom kyk. Ja, Tom jong, my hart is seer oor jou groot skade. Jy moet tog nie dalk dink dat Hannes dit gedoen het nie. Jy weet die skinderbekke sal weer baie stories hê.’

‘Nee, Faan, Hannes sou dit nie gedoen het nie. Hoekom? Hy het byna sy lewe daar verloor, toe hy 'n klompie gerwe wou red. Hy is 'n dapper seun. Ek kom netnou weer hoor hoe dit gaan.’ Krom-geboë stap Oom Faan weer terug. Vir 'n lang ruk gaan hy by die seun staan en sy hart word teer toe hy terugdink aan Hannes se geboorte, hoe 'n oulike ou seuntjie hy was, wat so graag saans met sy pa deur die koringlande gestap het, Waarom sou die kind in die laaste tyd so eiesinnig gewees het? Hy het hom miskien te bars behandel... Hoe sou dit tog gekom het dat die mied aan die brand geraak het? En dan kyk hy weer lank en aandagtig na die seun se gesig. Die son verdwyn uit die vensterbank, die middag kom, en nog staan die vader daar...

[p. 135]

Sy moeder het dit die eerste gesien! Hannes se lippe roer effens! Daar is dadelik spanning in die kamer. Die lewe kom terug! Die lippe word natgemaak met flou brandewyn. Die ooglede roer effens, maar dan is dit weer stil. Oom Faan hou nou sy seun se gesig dop of hy die lewe daarin wil dwing om te ontwaak. Daar roer die lippe weer, die oë gaan effens oop.

‘Faan,’ fluister die moeder met sagte, bewende stem, ‘hy wil iets sê!’ Oom Faan hou sy oor digby die bewegende lippe, maar kan niks uitmaak nie. Dan is die lippe weer stil, maar netnou beweeg hulle weer. Die moeder luister, soos sy sou luister na die eerste lewenskreet van haar kind, en opeens vang haar oor die woord wat hy wil sê en wat soos 'n sagte sug klink: Linda. Daar wel trane in haar oë op. Dis om Linda dat haar ou seuntjie in die laaste tyd so gely het! En sy as moeder was te dom om dit te sien. Sy het hom eerder afgesnou. Sy trek dadelik vir Oom Faan aan sy baadjie opsy. ‘Gaan dadelik vir Linda haal.’ Oom Faan kyk verbysterd, maar net 'n tweede kyk van sy vrou en hy is weg ... Die seun se lippe roer nog.

Daar ruis voetstappe en die skugter meisie met haar groot, blou oë kom eerbiedig die kamer in. Net die moeder, vader en Linda

[p. 136]

bly in die vertrek agter. Die ander het verdwyn. En saggies fluister die moeder dit nou. met diepe ontroering in haar stem: ‘Hannes, my kind, hier is Linda. Sy wil hê jy moet lewe,’ klink dit smekend.

Die lippe roer weer, die oë gaan effens oop, en die vader fluister: ‘Hannes, hier is Linda.’ Die dogter bewe van ontstemdheid. Nog nooit in haar eenvoudige lewe het sy so 'n magtige oomblik geken nie. Sy voel nou wat die mag van die dood is... en dit dryf haar tot langs die seun se hoof en sag-liefderik fluister sy: ‘Hannes, dis Linda.. Ken jy nie my stem nie?’ En toe gaan die flou oë oop en bly 'n rukkie so, maar in daardie oomblikkie wat hulle diep in Linda s'n kyk, sê hulle vir haar alles wat hy om haar gely het, hoe diep sy liefde was, hoe sy altyd in sy gedagte gebly het tot hierdie laaste oomblik toe... Sy lippe roer vinniger, maar daar kom geen klank nie, en met sy blik nog in hare, sak die ooglede neer, 'n rilling gaan deur sy lyf, en die seun sterwe. Die vader en moeder kerm hulpeloos langs die bed. Mense kom binne.

Eers 'n kwartier later kon hulle vir Linda verwyder kry van die dode...