Somer

[p. 79]

VII.

‘Wat is jy in die laaste tyd so onderstebo?’ vra Hannes se moeder vir hom die aand ná ete. Maar hy skuiwe net nukkerig rond en half-onbeskof kom dit: ‘Ek makeer niks.’ Vandat hy dieselfde middag van Oom Tom se land gekom het en in sy buitekamer gaan lê het sonder om eers te kom koffie drink, het sy gemerk dat hy ongelukkig is, maar vergeefs of sy iets uit hom kan kry.

‘Maar is jy nie siek nie, Hannes?’ hou die moeder aan.

‘Maar, ma, ek sê mos ek makeer niks! Hou dan nou op!’ bars die seun los. Oom Faan, wat die onbeheersdheid van die seun aanhoor, skreeu uit die vertrek naasaan: ‘Hannes, praat jy met 'n meid? Ons het nie jou fiemies nodig nie!’ Die seun spring knor-knor op en stap woedend na sy buitekamer toe. Hy slaan die deur toe dat dit klap. Toe voel hy half bevrees dat sy pa sy woestheid sal kom wreek en gaan pateties op sy bed sit met 'n seer hand

[p. 80]

onder die kin. Hy verwag so half-half dat sy pa se groot figuur elke oomblik kan verskyn, nadat hy die deur oopgestamp het ... Maar niks gebeur nie. Daarbuite sjirp 'n kriek eentonig en rek sy naggeluid in eenselwige hale uit. Hannes voel nie lekker in sy lyf nie. Dit is of die son hom gevang het en sy bloed nou onrustig en warm deur hom laat stroom. Sy oë, rooi na die vreeslike dag in die son, kyk slap na die deinende kersvlam. Daar is 'n wilde begeerte in sy hart om die wapad te vat en weg te gaan - vérweg. Anderkant die grense van hierdie plaas sal daar seker meer geluk vir hom wees. Sy ouers, Linda, Oom Tom - almal staan soos vyandige magte teenoor hom. En in sy seunshart smag dit nou na ruimte. Hy wil weg, sodat hulle nooit weer van hom sal hoor nie. Maar voor hom lag twee sagte oë en daar om haar mond is dié verleë trekkie... Hy frommel met sy vingers deur sy hare. O, die ruimte! Hy maak sy buitekamer se deur oop en kyk oor die tuin heen na die verre, donker heuwelrondinge, na die goue aandster wat daaroor straal, en 'n donker heimwee brand in sy bloed na ander wêrelde, ander lande ... miskien die dood ... Hy skrik vir die ontsettende gedagte en sy verlangende oë kyk lank na die sipresboompies wat naald-regop by die kerkhof staan, donker

[p. 81]

wagte wat 'n hele paar families boere bewaak hier in die rusplek aan die voet van die randjie. Dit moet seker koel en rustig in die aarde wees, diep weg onder die grond, waar selfs geen ster meer brand nie... Wag, wat makeer hy? Dit is lawwe gedagtes. Maar die donker nag suig sy hart vas, die nag wat soos 'n swart reus oor die wêreld kom en almal oorweldig .. die nag en die dood... Hy huiwer. Hy sluit die deur en kyk na die wande van sy buitekamer, met die spokende skaduwees skuiwend daar oor heen, na die kaal balke, na sy bed. Sy liggaam gloei of 'n koors in sy bloed aan nader is. Hy trek hom uit, maak die klein venstertjie van die vertrek wyd oop en gaan dan lê. Maar die bedompigheid hinder hom. Hy rol rond in sy bed.

En nou staan die hele dag weer in sy geheue op, 'n brokstuk verskriklike lewe, wat aan hewigheid win in hierdie stille naguur. Hy gaan na die koringland toe vroeg in die môre, hy is vol arbeidslus, vol hoop dat hy Linda sal sien en dat hy naby haar sal kan wees. Hy sien die groeiende lig wat die hele hemel verhelder en dan die laaiende somerdag wat nog deur sy liggaam heenbrand. Hy sien die koring voor hom ... en dan opeens die verskriklike oomblik toe hy met 'n skok bewus geword het van Linda se liefde vir die rond-

[p. 82]

loper... Sy onbeheersdheid, en die gevoel van vernedering toe hy deur die koring na die huis gestap het... Hy rol rond, vou die kussing onder sy kop en word dan opeens bewus van die klopping van die bloed deur sy liggaam, 'n yle gedruis deur sy hoof. Die son het hom bepaald kwaad gedoen. Hy sluimer weg en die bontste beelde dwarrel deurmekaar. Hy hoor dat iemand sê dat hy lankal dood is, dat hy begrawe lê in die kerkhoffie. Deur sy drome voel hy 'n aangrypende heimwee, hy huil, en toe hy wakker word, voel hy die trane op sy wange... Hy beleef nou so diep die nag se geweldige eensaamheid. O, dis beter om in 'n stad te woon waar baie mense is. Hier is dit vreeslik, waar die lug en grond dieselfde tasbare geheimsinnigheid het wat jy deur jou bloed kan voel. Dan is dit weer beelde en ongemerk wandel hy in die land van die slaap weg. Maar nou is dit ontsettend. Hulle sny op 'n oewerlose see van koringlande die lang, oneindige lang halms af. Hy sien hoe Linda deur die koring kom en hoe Wynand haar merk. Maar hy spring tussenbei en stamp haar weg. Dan kap hy sy sekel in Wynand se nek - en hy hoor hoe skrille, hoë klanke opstyg: hy het gemoor! hy het gemoor! Oom Tom hardloop agter hom aan en sy bene word al swaarder, hy sink weg en die hemel is soos

[p. 83]

'n vlam bloed... Hy is nat van die sweet toe hy wakker skrik. Die bloed dreun swaar aan sy slape en sy liggaam gloei soos vuur. Die koors is in sy lyf. Môre gaan hy weg; sy pa en ma sal hom nie terughou nie, en Linda sal baie spyt wees as sy hoor dat hy weg is, en sy sal hom dan waardeer. En dit gee hom 'n weemoedige blyheid om te dink dat sy na hom sal verlang, sal wens dat hy moet terugkom omdat hy nou vir haar meer waarde gekry het. O, maar hy voel so sleg! Die nare rondloper het sy lewe en geluk aan stukkies kom slaan, en hy sal met Linda trou en weg gaan en haar later in die steek laat. Maar dit sal haar verdiende loon wees, omdat sy 'n groot en ware liefde gesmaad het. Dit is of die nag met hamerslae op sy hoof neerdonder. Die sweet staan op sy voorkop. Sê nou maar hy sluip nou versigtig na Wynand se kamer en gaan wurg hom, wurg hom... Hy rol rond, en dan duister die slaap weer oor sy bewussyn neer en die verwarde beelde skommel weer nader. Linda kom aangewandel oor haar pa se werf. Maar sy is maer en uitgeteer en huil baie. En hy wil na haar toe gaan, maar hy kan nie, want hy is al lankal begrawe ... en uit sy graf kan hy geen geluid kry nie. En dan weer ander beelde. Vreeslike sinlike begeertes gryp hom aan, en dan kom daar weer stilte

[p. 84]

en hy hoor die donker ruising van sy koorssieke bloed... So wandel die nag aan, verskriklike nag, waarin ander dromeloos slaap. Dit word stiller in hom. Die voornag lê soos 'n donker vallei vol verskrikkinge agter hom. Hy sluimer weg en sien vir Linda op die groenkweek sit, en van ver af wink sy hom en hy kom nader en gaan sit langs haar. En haar oë lag diep in syne, en sy vertel hom dat hy alles verkeerd verstaan het, dat sy hom al die jare lief gehad het. Hy is oorweldig en kan niks sê nie. En haar woorde genees hom. Hy is so bly ... maar agter hom voel hy onheil. Hy kyk om en sien Wynand staan met 'n vreeslike trek van wraak op sy gesig. Hy wil vir Linda om hulp vra, maar sy is weg, en hy sien hoe Wynand wegskuiwe van hom af tot hy 'n swart stippel is wat ver oor die koringlande verdwyn... Toe hy sy oë oopmaak, val daar lig in sy kamer. Hy staan op en afgemat staar hy deur sy venstertjie na die dag wat oor die hemel begin lig, na die bulte wat verweg opskemer teen die eerste tinte van lewe, na die aarde wat die komende dag verwelkom met 'n frisheid wat hang oor die lande asof die songeweld van die vorige dag nooit bestaan het nie...