Logo DBNL
Den hof en boomgaerd der poësien (1969)

Den hof en boomgaerd der poësien

(1969)–Lucas de Heere–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

+Refreinen int wise

LXIX

1
Hoort alle liefhebbers des werelts vul van zonden,
 
Die u blyschap, hoogste glorie ende leuen2
 
Maect int guene dat verganckelic is bevonden,
 
Op dat ghi u saut met Gods kinderen begheuen.4
5
Laett: by v haer opperste goet sijn beseuen,5
 
En contempleert op Salomon vul alder eeren,6
 
Wijsheit, deuchden, macht, rijcdom bouen schreuen:7aant.
 
Noch zuldi kennen met hem, en sulx elcken leeren,8aant.
 
Dat niet dan idelheit en is: ende u dan keeren9aant.
10
Om zoucken dat hemelsch is en niet en vergaet.
 
Want tswerelts leuen is de doot, en heur vermeeren
 
Is der sielen verminderen, haer goet is quaet.11-12
 
Tguent dat in heur wat schijnt, is niet alsmeNt verstaet13
 
Om datter God niet en is, noch ooc sijn ghebot.
15
Dit bekennende segghe ic naer Schriftueren raet:
 
Swerelts samblant, is als drijfzant, niet sonder God.16aant.
 
 
 
De werelt maect samblant in menigher manieren,17
 
Zi stelt haer behaghelic om ons te trecken:18
 
Want si can heur leelic quaet so schoone vercieren,
20
Dat si een iegh'lic tot heur liefde doet verwecken:20
 
Maer wilt heur bedrogh en schoonen schijn ontdecken21
 
Anziende wat leelicheit in haer is ghebleken:22
 
Al heur samblanten tot verraderye strecken:23
 
+Want onder tschijn van paeyse zouct zi heur te wreken
25
Die si meest flateert sal si alder eerst versteken.25
 
Dus want heur liefde niet en is God'lic oft goet26
 
Zietmen die haest vergaen ende in sticken breken:27
 
Ghelijc tsand drijft met den winde oft naer den vloet,28
 
Ende gheen vasticheit en heeft tot iemands behoet:29
30
Zijnde meer inderlic ende ontvruchtbaer, dits tslot.30
 
Dus elcken (dit anmerckende) wel zegghen moet:
 
Swerelts samblant, is als drijfzant, niet sonder God.
 
 
 
De werelt temmert heur husen so Christus verhaelt,33
 
Op tzant, die de sturmen niet en cuenen verdraghen:34aant.
35
Maer Gods kinderen (sijnde allom'vaste ghepaelt)35
 
Nemen in ander stichtinghe heurlieder behaghen.36aant.
 
Zi staen vast op t'God'lic woord tot allen daghen:37
 
Welcs toesegghen is een gheduerigh fondament,38
 
Contrarie van swerelts, d'welc wi moeten beclaghen,39
40
VViens samblanten (als zi beghinnen) nemen hent.40
 
Huer wellusticheit die is voor samblant bekent41
 
Die met de mensche pluumstrijct, schoonspreect oft flateert42
 
Zi gheeft dominatie, eere ende prijs excellent:43
 
Met rijcdom en prosperiteit si hem croneert.44
45
Si maect dat hi naer sinen wille triumpheert:
 
Maer terstont commet al op niet ende tot spot:46
 
VVant dat hem scheen lief t'hebben nu rebelleert:
 
Swerelts samblant, is als drijfzant, niet zonder God.
 
 
 
Prince daer God niet en is t'heett met rechten niet:49
50
+VVant al dat iet is, neemt van hem sijn cracht,50
 
Dus hoe deuchdelic dat de werelt heur oynt gheliet.51
 
Ende heur uutgaf, als tguene dat Goddelic slacht,51-52
 
Deur heur onlanghe dueren wortse als niet gheacht53
 
Om dat si ooc doet verliesen het Goddelic wesen:54
55
VVant dit quaet heeftsi in veel diuersche ghewracht:55
 
Oorconde tguent dat wi van Machabeus lesen,56
 
Als hi deur veel samblants was zeer hooghe gheresen57
 
Van Antiochus, die hem veel heeft toegheseit,
 
Maer niet ghehauden, dan ter contrari' van desen59
60
Heeft hi hem gheloont met groote tirannicheit.60aant.
 
Hoe haest was vergaen dat so vast scheen beleyt,61
 
Het mochte (wel samblant heeten, daerom was hi sot62
 
Dat hi op de menschen stont, d' welc hi heeft beschreyt:63aant.
 
Swerelts samblant, is als drijfzant, niet zonder God.

LXX Referein daer Opperprijs mede ghewonnen was.

1
De groote weldaden die ons God heeft bewesen
 
Als hi sinen sone zandt om voor ons te lyden,
 
Behoorden ons wel te verwecken, so wi lesen,
 
Die dicmaels t'ouerdincken, ende bouen desen3-4a
5
Dancbarigh te sine uut een gheestelic verblyden.5
 
Laet ons dan stellende alle wellusten bisiden,6
 
Ons vermaken int Bethlehem, daer onzen Heere,7
 
Ons als wedergheboren wordt, tot allen tiden,8
 
VVanneer wi hem bezoucken in zijn rechte leere.9
10
Ouerdinckende sijn goetheit met herten zeere:10
 
VVat hi om ons leet in sijn doot ende leuen.
 
+Die verdoolt gheweest is, hier weder omme keere:
 
Zoo is v Christus gheboren ende ghegheuen.
 
 
 
Waer vertoufdy? hoe comdy aldus negligent,14
15
En blijfdy met Herodes in den zondighen val?15aant.
 
Comt besiet hoe hi, die ghemaect heeft tfirmament,
 
Ende ooc een heere ouer al is, lijdt hier present17
 
Zulcke aermoede, ende ghebreken sonder ghetal,
 
Dat sijn moeder hem moet legghen in eenen stal.
20
Dit hoorende schaemt v, uwe hoouerdye groot,20
 
Welcke an u huysen, en houen blijcken ouer al,
 
Schaemt u uwe pompeuse cleeren sonder noot,22
 
Als ghi uwen Coninc siet dus caut ende bloot,23
 
In douxkens ghewonden. Och schaemt v hier beneuen
25
Al u zonden! en hebt recht berau voor u doot:25
 
Zoo is u Christus gheboren ende ghegheuen.
 
 
 
Doet u ooghen des herten open, v vermaect,27
 
In dit aermste kinderbedde, en huusken cleene:
 
En dees caude oft dit aerme kindekin al naect,
30
Zal u hitte gheuen, die totten hemel blaect,30
 
Ende weeren uut u die caude liefde onreene,
 
Ooc suldi hier vinden meerder weelden alleene32
 
Dan Salomon in die gh'eel werelt heeft ghevonden.aant.
 
Ia tswerelts wellust (om dit al wel t'onderscheene)34
35
Zal u ellende dincken, ic laet' staen de zonden.35
 
Ende wat lyden u toecomt, tot allen stonden,36
 
Ghi sulter een vreucht in scheppen, groot bouen schreuen:37
 
+VVant tot troost en saligheit (Schrifture t'oorconden)38
 
Zo is u Christus gheboren ende ghegheuen.aant.
 
 
40
Prince ons meynschen is nu een kindeken gheboren40
 
Ende ooc eenen zone ghegheuen alsser staet,41aant.
 
(Troostelic voor ons die anders waren verloren)42
 
Dat is (zeit Paulus) Christus Gods zone vercorenaant.
 
Die is ons gheschoncken, met al dat hem angaet:44
45
Om te sine, de deucht, gherechticheit, aduocaet,45aant.
 
Behauder, en versoender voor al diet betrauwen:46aant.
 
Ende uut den ghelooue betooghen metter daet,47
 
Dat si hemlieden vaste an sijn beloften hauwen:48
 
Ende hem lief hebben bouen al, in alder vauwen.49
50
Dit is naer Bethlehem gaen, en dat ancleuen.
 
Volght dus der herders voetstappen mannen ende vrauwen
 
Zo is u Christus gheboren ende ghegheuen.

LXXI Referein daer Prijs mede ghewonnen was.+

1
Dochter van Syon Christus bruut zeer goet+1
 
Rascht u op den voet ende en wilt niet treuren:2aant.
 
Gaet uwen Brudegoom nu int ghemoet:aant.
 
G'hebt graci' vonden voor sijn ooghen zoet,
5
Bidt hem gheloouende tsal u ghebeuren:+
 
En zeght met de Cantique bruut al veuren:6
 
Trect mi (ô lief) naer uwen reuck bequame7aant.
 
Verciert mi met blomkens vul zoeter geuren:aant.
 
Laeft mi met appelkens tot alder heuren:9
10
VVant ic ben cranck in liefden, d'welc ic mi schame.10aant.
 
+Maer ic com' tot v Medicijn eersame,11
 
Den Melaetsche oft siecke ic mi ghelijc make12aant.
 
Die ghi noyt en verstaect van uwen name:13
 
VVant ghi roupt (anders ic ooc niet en came)14
15
Comt liefste bi mi, want ic naer u hake.+15aant.
 
 
 
Comt alle tot mi die daer zijt verdraeyt,+16
 
Suytwindeken waeyt, Noortwint comt present17
 
In minen hof, die elx herte verfraeyt,18
 
Besiet die lief'licheit alom' ghesaeyt,aant.
20
Hoe die blomkens bloeyen zeer excellent.aant.
 
Den winter is wegh vriendinne bekent,+21aant.
 
Keert u tot mi, ic sal mi tot u keeren,22
 
Tooght mi u aenschijn, en sijt mi ontrent:23
 
VVant ghi behaeght mijn siel, tot zulcken hent,24
25
Dat ic u wil' met mijn trauwe vereeren+
 
In ghenaden en waerheit, om u vermeeren.26aant.
 
Siet hoe vierigh ic in uwer liefden blake:27
 
Niet achtende u mesmaecte wonden en zeeren28aant.
 
Die ic bedecke met mijn zuuer cleeren:
30
Comt liefste bi mi, want ic naer u haecke.
 
 
 
Comt al tot mi die zijt zwaer'lic belast,+
 
Bedruct, ontpast, en ic sal u ontladen.+32aant.
 
Laett d'oude putten, ende u tot mi rast33aant.
 
De fonteyne des leuens, u daerin wast:+aant.
35
Comt die gheest'lic honghert, wilt u verzaden,+
 
An mi tbrood des leuens vul van ghenaden.aant.
 
+Comt deur mi tot den Vader verheuen.+aant.
 
Ic ben u Aduocaet wijs int beraden,38
 
Middelaer, Versoender voor al u quaden,39aant.
40
Ic ben den wegh de waerhet ende d'leuen.+aant.
 
Ic hebt al vulbraght, datter was gheschreuen:aant.
 
Verwinnende duuel, doot en d'helsche draecke
 
Deur mijn verdiensten, die ic u will' gheuen,
 
Met al dat mi toebehoort, hier beneuen:44
45
Comt liefste bi mi, want ic naer u haecke.
 
 
 
Princesse ie zegh' comt, niet dat ghi vermeught+
 
Tot mi te commen, deur u eighen cracht,
 
Ten si dat ic u trecke, deur mijn deught:48aant.
 
Maer met mijn gratie (gheuende u ieught)49
50
Hebt ghi om tot mi te commen de macht.50
 
Dus alzulc een gaue niet en veracht:
 
Slaet hand anden plouch, sijt nerstich tot desen.52
 
Op dat ghi d'onwise maeght niet en slacht53
 
Comt met bernende lampen wel bedacht+54aant.
55
Dat is d'leuende ghelooue ghepresen.
 
Dus verciert sijnde, zult anghenaem wesen,56
 
Den Vader, die u bereedt uut die oorzake57
 
De Croone der glorien uutghelesen,aant.
 
Die bouen alle verstant is gheresen:59
60
Comt liefste bi mi, want ic naer u haecke.

LXXIIaant. Refereyn ghesonden voor een Nieu-iaer, an M. Hubrecht Goltz, Schilder.

1
+Als de ketijueghe meinsche hier te voren+1
 
Alle zijn vulmaectheyt hadde verloren
 
Deur zijn ouertreden:3aant.
 
En dat hi ooc was zo zondigh gheboren4
5
Dat hi niet en const versoenen Gods thoren+5
 
Noch stellen te vreden:
 
En heeft God niet willen (al wast wel reden)7
 
Hem gheel verlaten.aant.
 
Priester en Leuijt zijn voor by gheleden:+9aant.
10
Want Moyses wet, med heur crachten en zeden10
 
En mochten niet baten.11
 
Alleen beeft God den Heere uut charitaten+12
 
Hem toegheseyt (deur zijn beloften claer)13a13
 
Daer in wi blijschap scheppen bouen maeten,
15
Christus Iesus voor een zalich nieu iaer.15aant.
 
 
 
D'woord is vleesch worden, zoo daer staed beschreuen+16aant.
 
Het Serpents hooft is in stucken ghewreuen+17aant.
 
Dat is sviands macht.
 
Alle volc is benedicti' ghegheuen:19
20
Dit boodschapt u d'Inghel uut t'eeuwich leuen+
 
Het word al vulbracht.
 
D'helighe gheest heeft in een maeghd ghewracht22
 
Daer ons hope vp staet:aant.
 
Want Maria die gheeft ter vulder dracht24
25
(Daer elc int ghelooue naer heeft ghewacht)+25
 
Onzen Aduocaet.26
 
God ende meinsche ons eenich toeuerlaet,+27 en 28
 
+Verlossinghe, helicheyt, ende deughd eenpaer.28aant.
 
Want den Vader schijnct ons nu med der daed+
30
Christus Iesus voor een zaligh nieu iaer.
 
Een claerheyt van den hemel descendeerde+31
 
Als d'Inghel de bly' bootschap declareerde32
 
De gheboorte ons Heeren:
 
Dat hy in een crebbe lagh hi noteerde34
35
In doucxkins gheleyt, als d'onghestimeerde35
 
Tot onzer leeren.36
 
Wt den Hemel hoord' men Gods lof vermeeren37
 
Deur dees stemme zoet:
 
Glorie zy Gode med alder eeren
40
En pays vp d'aerde, voor die heur bekeeren
 
Med wille goet.aant.
 
Desen pays (diet al te bouen gaen moed)+
 
Zal ons herte ende zinnen nemen waeraant.
 
Als wy ontfanghen dit ons vleesch en bloed+44aant.
45
Christus Iesus voor een zalich nieu iaer.
 
 
 
Alzoo lief heeft ons God zied t'allen stonden
 
Dat hy ons zijn eenich zone heeft ghezonden
 
So wy claerlic lesen:+48
 
Op dat die in hem zijn gheloouigh vonden
50
Niet en zauden vergaen, maer deur zijn wonden
 
Mochten salich wesen.aant.
 
Met den Vader hebben wy pays deur desen52
 
Wt puerder gratien:+53
 
+VVant Christus is ons versoender ghepresen
55
Die ons mach, en wilt van zonden ghenesen55
 
En sviands tentatien.56aant.
 
Verhuecht u hier in dan, alle natien57
 
Dat u gheiont is dees ghifte dierbaer
 
Een fonteine vul van iubilatien59aant.
60
Christus Iesus voor een salich nieu iaer.
 
Princelic schilder u gheue ic dit iuweel61
 
Van schilderien gheen so constich: maer62
 
Niet gheschildert met verwe ofte pinceel
 
Dan in dees woorden en dit is u deel:64
65
Christus Iesus voor een zaligh nieu iaer.

LXXIIIaant. Referein van het kinder-Doopsel ieghens d'Erdoopers; toegheschreuen den gheleerden en weerdighen heere mijn Heere den Proost van S. Pieters by Ghendt.

1
Eenen seghel der beloften gaf God hier te veuren+1
 
Abraham en zijn saed, dats tvleeschelic besnijden:+2aant.
 
D'welc moest noodtzakelic in den gheest ghebeuren+aant.
 
Oft ten hadde niet ghebaett, naer Paulus belijden.+4
5
In dees plaetse is ghecommen, tot Christus tijden5
 
Het doopsel hebbende het zelfde verstant,+6aant.
 
Ende heeschende erborenheit an allen zijden7
 
Ghelooue, gherechticheit, en duecht abundant.
 
Waer toe d'helighe kercke soo wel bequame vant9
10
Heur kinders, als die van t'aude testament:
 
+De welcke deur tbesnijden an elcken cant11
 
Waeren voor kinderen der beloften bekent:12
 
Ghelijc ooc deur het doopsel, als nu present
 
Betooghd wert (tot ons gheloofs verstercken)13-14
15
Dat Gods beloften noch niet en nemen hendt,15
 
Waer mede hy noch toocht, deur zijn goetheit excellent16
 
Dat de kinders leden zijn der heligher kercken.
 
 
 
Met die oud ghedoopt sijn en canmen niet verclaren+18
 
Dat de kinders niet en mueghen t'doopsel ontfaen:
20
VVant men besneed ooc de mans eerst in d'oude iarenaant.
 
Om dat Gods beuel an heur zaude zijn vuldaen,21
 
En ghelijcmen daer naer besneet de kinders zaen22
 
Zo werden si nu ghedoopt by Christus rade.23
 
Doopt alle natien was sijn God'lic vermaen24aant.
25
Elc roupende tot sijn alder mildste ghenade.+
 
Die de kinders daer af keeren dan commen te spade26
 
Al en hadden wy om heur te doopen gheen leeren.27
 
VVant ghelijc het betaemt, en is ooc sonder schade,28
 
Dat de vrauwen commen ten Auondmale ons Heeren29aant.
30
Al en ist Gods beuel niet, om sgheloofs vermeeren:+
 
Desghelijcx moet men voor goet ende zaligh anmercken31
 
Dat wy doopen ons kinders: want wye wilse keeren32
 
Van dit Sacrament? waerby dat blijct (God ter eeren)
 
Dat de kinders leden zijn der heligher kercken.
 
 
35
D'erdoopers achten de kinders die van ons commen35
 
Voor ongheloouighe, niet considererende36
 
+Dat zi de zelfde, alsoo met eenen verdommen:37
 
Want d'helighe schrift is al om' condemnerende+38
 
Die niet en gheloouen, niemant excepterende.39aant.
40
Consenteren zi dan (soo zi moeten voorwaer)40
 
Dat si zalich sijn, zoo sijn zi affirmerende41
 
Dat zi gheloouen: dit blijct schriftuerlic daer.42
 
Laetse vraeghen, hoe en by wat middel eenpaer43
 
De kinders zouden gheloouen, die niet en horen?
45
Wy verzenden hemlien tot Christum allegaer45
 
Diese gheloouich naemt, hoe iongh zi zijn gheboren,46aant.
 
En die teghen heurlier vianden, ooc brijnghd voren+47
 
(Op dat si weten dat den gheest can deur haer wercken)48
 
Zegghende dat deur de zuughelijnghen vercoren+
50
Gods lof vulmaect wort, wie wilt hem in dit verstoren50aant.
 
Dat de kinders leden zijn der heligher kercken?
 
 
 
Hoort Christus goetheit als zi heur kinderen brochten
 
Om t'onfanghen siin benedicti' soomen weet,53
 
D'welc siin Discipelen te beletten verzochten:+54
55
Maer Christus namt qualic, als heur achtende wreet:55
 
Laetse tot my commen (sprack hi met bescheet)56
 
Ende en keertse niet, de cause volchter beneuen:57
 
Want de zulcke is trijcke der hemelen bereet.58aant.
 
Wie isser nu bequaeme tot het eeuwich leuen59
60
Die niet en zau moghen werden tdoopsel ghegheuen?
 
Ghy moet wel bekennen, niemand, tot allen stonden.61
 
Zalmen (spreect Petrus gheliic alsser staet bescreuen)+aant.
 
D'water keeren die God zinen gheest heeft ghezonden?63
 
+En dat in ons kinders Gods gheest is bevonden,
65
Blijct (bouen t'voorgaende bewijs voor leecke en clercken)65
 
Wt dien, die Gods geest niet en heeft (Paulus t'oorconden)+66
 
God niet toe en behoort: hier uut wi recht vermonden67aant.
 
Dat de kinders leden zijn der heligher kercken.
 
 
 
Prince, niemant en can ons eenighsins ouer stryden,+69
70
Dat der kinders Doop van iemant is versiert:70
 
Want den Martelare Iustinus (zijnde inde tyden
 
Der eerster kercken) en Origines belyden,72
 
Dat den kinder-Doop van d'Apostels is gh'anthiert.73
 
Al waren twee Ketters daer teghen seer gheviert,74
75
Donatus en Anxcentio dat vuyl vercken,aant.
 
Den Heere heeft altijt betoont, die zijn volc regiert76
 
Dat de kinders leden zijn der heligher kercken.

LXXIV Refereyn vande meynsch-werdinghe Christi, ieghens d'Erdoopers.Titel

1
Den vader der dolingen en verzaedt noch niet1
 
Van te bevechtene, deur zijn boose heretijcken,2
 
T'aude warachtigh ghelooue, d'welcke gheschiet
 
Onder tschijn des Euangelijs, soot nu magh blijcken,
5
An dees nieu Tatianen die vande waerheit wijcken+5aant.
 
En segghen dat Christus meinschelicke nature,
 
Van Maria niet en is. Zulc vonnis si strijcken,7
 
Ieghens Gods beloften en sijn leeringhen puere.8
 
Want den mensche was belooft vander eerster huere9
10
Dat sijn zaet hem zaude van tverdommen bevryden,+10aant.
 
+Maer tot noch waer onghedaen bleuen dese kuere,
 
Had'men Christum sien in ander substantie lyden.11-12
 
Mids dat in niet anders (daerinne wi verblyden)
 
Dan inder vrauwen zaet dese belofte staet:13a-14aant.
15
Waer deur claer bewesen wordt in alle syden,15
 
Als dat Christus meinscheit is van Mariams zaet.
 
 
 
God beloofde Abraham, Isac, en Iacob voort+17
 
Deur heur zaet Christum de ghebenedidenesse,18aant.
 
Welcke toesegghinghen ooc Dauid heeft ghehoort,+aant.
20
Van de welcke Esaias spreect ende dit esse:+20
 
Daer zal een schoon roede opgaen vande stamme Iesse,+21
 
En een blomme za uut zine wortel beclyuen,22aant.
 
Welcke Prophetien veruult sijn (hoort dees lesse)23
24
Als d'woort vleesch worden is: dats (naer Paulus schriuen)+aant.
25
Als Christus deelachtigh wiert (zonder mans bedryuen)25
 
Der kinderen vleesch ende bloet, d'welc hi noch draegt:aant.
 
Als hi inden vleessche cam, wilt hier vast bi blyuen,+27aant.
 
Als hi gheworden is van eender vrauwe oft maeght+
 
Als ons ghedaente aen te nemen, hem heeft behaeght.+aant.
30
Als hi van Maria (naer den God'licken raet)25-3030
 
Ghegenereert is: dies ben ic te min onuersaeght,31aant.
 
Om segghen, als een diets hem in Gods woort ghedraegt:32
 
Als dat Christus meinscheit is van Mariams zaet.
 
 
 
Waerom en schamen dees dolende heur niet te segghen34
35
Dat Christus meinscheit is uut den Vader gheresen?35
 
Het quaet datter uut volght zi niet en ouerlegghen36
 
+Als dat den Vader ooc zau moeten mensche wesen.
 
Mids dat tghegenereerde (merct den sin van desen)
 
Moet sijn, alst guent daert af is ghegenereert.
40
Maer van een ander substantie (zoo wi lesen)
 
Is Christus naer zijnder meinscheit ghedescendeert.40-41
 
Te weten: van Maria, zoo d'Apostel doceert:+42
 
Want ex qua genitus est iesus, zeght hi daer.aant.
 
Waer hi van een ander substanti' gheformeert.
45
Naer sijnder meinscheit, so en ware dit niet waer.44-45
 
Dat nu Menno lieghet, en die hem volghen naer46aant.
 
(Al loochenent zi deur heur bedrieghelic quaet)47
 
Magh elc hier uut bemercken, en ooc leeren claer.
 
Dus concludere ic ghelijc te vooren eenpaer:49
50
Als dat Christus meinscheit is van Mariams zaed.
 
 
 
Dat Christus mensche uut den mensche is laet u genougen51
 
Zoo hi God wt God is, d'welc tghelooue can smaken:52
 
Welcke twee natueren soo wel te samen voughen,53
 
Dat si maer eenen persoon van Christo en maken.
55
Tot t'verstant deser eenicheit suldi gheraken,55
 
Indien ghi de Schrifture ghehoor gheeft alvoren:
 
Die daerom niet en wilt Christus meinscheit versaken57
 
Al seit su dat hi is Gods eenigh sone gheboren.+58aant.
 
Want si naemt hem ooc des meinschen zone wtvercoren59
60
Ofte tsaet van Maria, zoo ghi meught anschauwen.
 
Om dat nu dees twee natueren hem toebehoren,
 
Zoo heet hi beede de zone Gods en der vrauwen:62
 
Ende niet bi toeschriuinghe in eenighe vauwen,63
 
+Soot Menno leert, met sijn anhanghers obstinaet:64
65
Die heur ghelooue op haer eighen vernuftheit bauwen65
 
Maer tblijct voor die God ende zijn woord betrauwen66
 
Als dat Christus meinscheit is van Mariams zaet.
 
 
 
Prince d'herdoopers verwiten ons t'onrecht
 
Datmen Christum saude moghen gh'eel onrein nommen69
70
Waer hi van mensche substanti', zoomen heur seght:70
 
Maer wi loochenen haer dat, naer dien wi te recht71
 
(Die nu gh'eel zondigh sijn deur Adams verdommen)
 
Zullen reyn ghemaect werden, als hemelsche blommen:+aant.
 
Wat wonder eyst dan dat God een maeght delicaet,74
75
Zuuer ghemaect heeft? op dat van heur soude commen
 
De zuuer meinscheit Christi. Dies wi ons berommen,76
 
Als dat Christus meinscheit is van Mariams zaet.

LXXV Refereyn, an M. Omaer Coolman, Aduocaet, Oom vanden Autheur.

1
Al en heeft den mensche zulc gheen victorie,1
 
Die hem als sijn eighen' can sijn toegheschreuen,
 
Nochtans om dat hem van God (tsijnder glorie)
 
Dicmaels cracht, hulpe en stercte wort ghegheuen,
5
Zoo heet hijt zelue doende, deur zulc ancleuen,5
 
Als hi victorieus'lic deur Gods gheest verwint,6
 
Zijn quade gheneghentheit, ooc hier beneuen7
 
Alle datmen contrarie den gheest bevint.8
 
En al eist dat dees victori' maer en beghint,9
10
Oft dat si in dees weerelt niet en is perfect,10
 
+Deur svleesch crancheit, d'welc altijt aertsch is gesint11
 
Nochtans heet si wel vulcommen en onbevlect,
 
Deur tghelooue in Christo, die de fauten bedect,
 
Daer een meinsche natuerlic toe gheneghen is.14
15
Te verwinnen dan, dat ons tot het quaet verwect,15
 
Soo ver' als ons vermoghen met Gods hulpe strect,
 
Daerin smenschen victori' meest gheleghen is.
 
 
 
Dat hierin leit des meinschen victorie meest
 
Ons Ioannes den Euangelist declareert,19
20
Alle dat uut God gheboren is (naer den gheest)
 
Verwindt de werelt: ende dit is gh'estimeert,21
 
Ons victorie, die ouer al domineert,22
 
Te weten tghelooue, dit is zijn vermonden.23aant.
 
Waerdeur wi wederstaen, al dat ons persequeert,24
25
Als smenschen viant, de weerelt oft de zonden.25
 
Dit sijn d'eenighe vianden, oyt bevonden,
 
Die alle striden ter werelt hebben ghemaect.27
 
Waerin Gods kinderen (schrifture t'orconden)28
 
Oyt de victorie hadden, deur tghelooue naect,29
30
Contrari' den boosen, die Gods woort versaect,30
 
En van sijn eighen lusten haest versleghen is.31
 
Maer ghi christelike ridders die gods goetheit smaect
 
Verwint u eighen liefde als die int ghelooue blaect,33
 
Daer in smenschen victori' meest gheleghen is.
35
De menschen, al zijnse noch zeer crancke vaten35aant.
 
Nochtans van de Schrift wordt ghegheuen dees eere,aant.
 
+Dat zi verwinnen heur vianden bouen maten,
 
(Dat is den Vader van zonden, naer Gods leere)38
 
Deur tghelooue in Iesu Christo onzen Heere,aant.
40
D'welck heurlier schilt is ieghens alle ghebreken:40
 
Want worden si ghequelt met oncuusscheit zeere,
 
Deur een zuuer begheerte si dat versteken.42
 
Tenteert hemlien onghelooue (alst is ghebleken)43
 
Zi nemen heuren toevlucht tot het Goddelic woort,
45
Raedt hemlien den viand om het quade te wreken,45
 
Si vergheuent al om Gods wille rechte voort,46
 
Steecse d'hoouerdye, die alle paeys verstoort,47
 
Si we'erstaense met ootmoet, die daerteghen is.48
 
Si verwinnen den twist met een lief'lic accoort,49
50
Ende tquade met tgoede dees exemplen hoort:50aant.
 
Daerin smenschen victori' meerst gheleghen is.
 
 
 
Prince Iulius Caesar was meer ghepresen52
 
Van dat hi hem zeluen, ofte sijn quaet verwan53aant.
 
Dan van dat hi de gh'eel werelt (so wi lesen)
55
Byna gheel t'onderbracht, als victorieus man.55
 
Den hoet van victorien niemant draghen en can56
 
Ten rechten, dan die victorieus is bekent,57
 
Ouer sijn eighen ghebreken. Want alsdan,
 
(Seit Cicero) is zijn victori' excellent.
60
Als verwonnen hebbende t'afgrijs'lic serpent60
 
Hydra ghenaemt, d'welcke Apollo verdede.61aant.
 
Figuere van die deur des gheloofs instrument62
 
Verwinnen heur gheneghentheit tot qua' zede.63
 
+Dit is den grooten viant vol van onvrede64
65
Die den mensche plaeght als hi buyter weghen is.65
 
Maer de vrome burghers van Gods helighe stede,66
 
Hebben die ter neder ende verwonnen mede,67
 
Daerin smenschen victori' meest gheleghen is.

LXXVIaant. Refereyn.

1
Onder alle de boosheden en isser gheene,
 
Welke van d'helighe Schrift so seer wort verdomt+
 
Als de boose vrecheit, al is zi zeer ghemeene:3aant.
 
Om dat van haer de wortel alle boosheit comt:+4
5
Want die rijcke willen werden (die Paulus nomt
 
Afgodisten) vallen in vele tentatien,+6aant.
 
En in sviants strecken. Waerin d'Apostel somt7
 
Deser sonden boose ende quade inclinatien,8
 
Berooft selfs van alderleye recreatien:9aant.
10
D'welcke de Poëten bi Tantalum verstonden10aant.
 
Die altijt honghert, nochtans te gheender spatien+11
 
Verzaedt en wordt, alsoo de vrecke zijn bevonden.
 
Die ooc Attalus zeer wel ghelijct bi de honden,+13aant.
 
Wiens muyl altoos gaept om broeken te verwerueneaant.
15
Zot is hi die aerm leeft om rijcke te steruene.
 
 
 
D'aermoede der ghierigheit die toont God den heere,+16
 
Als hi spreect: waer u hert' is, daer is uwen schat,aant.
 
Ende dat ghi vergaert hebt met aerbeyden zeere,18
 
VVien salt behooren? niet u, dient niet en maect zat19
20
Veel te hebben: want die ghiericheit die heeft dat
 
+Zi en werdt gheensins verzaett deur dat haer gelust,20-21
 
Maer meer verhitt en ontsteken, mercken wi plat.22aant.
 
Nochtans meent zulck te steruen rijc en wel gherust,23
 
Want hi dinct: had' ic dit, en dat, ic waer ghesust:24
25
Maer al vercrijgt hijt schoon, hi roupt al om noch, noch25aant.
 
O vier van wreetheit dat niet en wordt uutgheblust+aant.
 
Te recht waerschuuwt ons den Heere van u bedrochaant.
 
Ghi maect aerm rijcke, d'welck is streckende toch28
 
Om die den hemelschen rijcdom te doen deruene:29
30
Zot is hi die aerm leeft om rijcke te steruene.
 
 
 
Ten rechten seiden d'oude Latinen van weerden:31
 
En wilt den rijcken gheenen meerderen vlouc gheuen,+
 
Dan dat hi langhe magh leuen hier op der eerden.
 
Want hoe dat sulcke rijcke vrecke langher leuen,
35
Hoe dat si ellendigher worden bouen schreuen:35
 
Gheen deucht heur seluen doende noch ooc iemant el
 
Dan als si steruen, alsoo ooc hier beneuen,aant.
 
Ons ouders die ghierighe gheleken zeer wel36-38
 
By een vercken: d'welck altijt met den neuse snel,+aant.aant.
40
In d'aerde leit en wroett, ghelijc Varro verclaert:
 
Der ghierigher ziell' is haer (dits noch heur vertel)41
 
Ghegheuen voor zaut: diese tot de doot bewaert:
 
Anders niemant eenigh profijt van zulc vergaert.43
 
Pijnt dan dit quaet ghebreck voorts af te keruene:44
45
Zot is hi die arm leeft om lijcke te steruene.
 
 
 
Prince dees zotten zijn bouen dien so verhoedt,46
 
+In zulc quaet dat si ooc alle aermen seer versmaden:
 
Ia van hemlieden wort hi verdruct, ende ontgoedt,48
 
Van zulx als hi heeft: want si sijn vul onghenaden!49
50
En sien si dat ander om volghen Christus paden,+50
 
Verlaten husen, houen, landen ende steden,
 
Wijfs, kinders oft eenighe van tswerelts weldaden:aant.
 
Ende dat si (alzoo voortijts d'Heylighen deden)53
 
Commen in aermoede, druck ende veel onvreden54
55
(D'welcke si ghewilligh lyden in een betrauwen55
 
Van hier naermaels rijck tsine met Christus leden)56aant.
 
Dees Epicuren die spotten in alder vauwen,57aant.
 
Met zulck' aermen, die bet zijn voor rijcke te hauwen58aant.
 
Ende si zegghen, om ander te bederuene:59
60
Zot is hi die aerm leeft, om rijcke te steruene.

LXXVIIaant. Referein en lof vanden name Iesu, an Guillame vanden Bogaerde, Prince souuerain ouer alle duutsche tonghen der Rhetorijcken, gheseyt van het gulde vanden name Iesus te Ghendt.Titel

1
Lof eeuwich en eenich Gods sone ons leuens soetheit1
 
Daerdeur god den hemelsch'en aertschen pant maecte2
 
Lof zaet der vrauwen: waerdeur dat onder voet leyt,+3
 
Het serpent d'welc naer ons doot als recht viant haecte4aant.
5
Doen Eua de vreucht (sijnde zeer inconstant) smaecte.5aant.
 
Lof Abrahams zaet, het welcke gheel verwinnen can+aant.
 
Doot, zonde, duuel die ons an elcken cant raecte.7
 
Lof woort, dat in, ende van Maria binnen nam,+8aant.
 
Meinschelicke nature, al was in tbeghinnen gram:9
10
+Den Vader op ons, ghi waert t'onsen versoene vry:10
 
Want so Dauid op Goliath om verwinnen clam,+11
 
Hem doodende, stadi ons auont en noene by,12
 
Verslaende soo ons vyant, wanneert te doene si.13
 
Lof victorieus vechter, weert der famen crone:
15
Dit segghen voor teme van onsen sermoene wy:15
 
Lof Name Iesus bouen alle namen schone.16
 
 
 
Looft alle desen Coningh der ontfarmerticheyt,17
 
Die ons leuen en zaligheit voortghebraght heeft,18
 
En heeft ghenesen ons zondighe smerticheit.19
20
Lof helighen name waerdeur dat d'helsche cracht beeft
 
Dies u elcken met rechten lof dagh en nacht gheeft.
 
Van uwen hooghen name hebben wi figueren plat,22
 
Als Abels offrande: want ghi voor God gheacht bleeft+23aant.
 
Offerende uuws selfs lichaem als den seer puren schat.24
25
Lof zuuer rammeken (het blijct by Schriftueren) dat25aant.
 
Ant cruce gheoffert wert voor al ons zonden zwaer,+
 
Alzo voor Isaac was gh'offert ter dier hueren wat.27
 
Lof Ioseph die waert vercocht ende ghebonden daer,+aant.
 
Ooc die ons (wanneer dat wi waren gheschonden naer)29
30
Hebt rijcke ghemaect. O sVaders eersamen zone,30aant.
 
Dat ghi ons belooft hebt, hebben wi ghevonden waer,31
 
Lof Name Iesus bouen alle namen schone.
 
 
 
O schoone Balsseme, boven alle blommen goet,33aant.
 
En vrucht des lichaems Maria ghebenedijt met,+34aant.
35
Diemen eeuwighe maeght ende moeder nommen moet.35
 
+Lof ons stercte waer ieghens niet des viands nijt let,36
 
Al eyst dat hi ons om betrapen spreet altijt tnet,37
 
Ende ooc om ons huere te doen verslapen quelt.38aant.
 
Lof sterke hant waerdeur dat wi winnen den strijt bet.39
40
Lof herder, die ons (onverdient) voor u schapen telt:40aant.
 
Die des wulfs felle macht met sijn groote wapen velt
 
Lof Brudegoom die ons wilt t'uwer feesten wysen.42aant.
 
Lof meester die ons gheeft ghelijc goede cnapen tghelt.43aant.
 
Lof stierman die ons (hoewel de tempeesten rysen)44aant.
45
Ghetrauw'lic bewaert, dies u alle gheesten prysen,45
 
En bringht ons tot den God'licken bequamen throne46
 
Lof leuende broot dat can minst met meesten spysen.47aant.
 
Lof Name Iesus, bouen alle namen schone.
 
 
 
Prince Christus Iesus die ons maect kinderen alaant.
50
En u broeders, die in desen aertschen dale zuchten,49-50
 
Wi louen u goetheit, die niet verminderen zal.
 
Lof sVaders schoot, daertoe wi altemale vluchten,52aant.
 
Zo dat wi mids dien niet voor sviants quale duchten.53
 
Lof wegh, waerheit, fonteyne ende ooc onzen cruudhof,+aant.
55
Daerin wi hebben al ons speciale vruchten:aant.
 
Dies zingt u, dagh en nacht dijn beminde bruud lof.
 
Lof Iesus die ons uut ghenaden van zeer ruut stof,57
 
Maect dat wi commen zullen als nieuwe leden voort:58aant.
 
Al is dit voor d'ongheloouighe ooc een gheluut grof.59
60
Lof eenigh trooster, hoewel dat ander deden d'woort60aant.
 
Lof oprecht aduocat die zeer gherne ons beden hoort61
 
Yegh'lic zijn zaecke voor u zonder schamen tone,62
 
+En hoe wel den viand hem in dese zeden stoort:63
 
Lof name Iesus bouen alle namen schone.

LXXVIIIaant. Refereyn, an d'edele Violieren t'Andwerpen.

1
Apollo die heeft een queste gheproponeert1
 
Onder zijn neghen dochterkins, hemlien vraghende:
 
Welc voor de constichste const was waert gh'estimeert?3
 
VVelcke questie hemlien gheheelic was behaghende:4
5
En men was daer veel solutien ghewaghende.5
 
VVant d'eene zeide, twas Rhetorica ghepresen.aant.
 
Een ander sprac, neen, desen prijs is weghdraghende
 
D'edel conste van Medicijnen uut ghelesen:8aant.
 
Die den mensche can zoo subtilicken ghenesen:9
10
Ende zoo heeft een yeghelic tzine gheseyt.
 
Maer Apollo heeft de sentencie ghewesen11
 
Alle zaecken hebbende zeer wel ouerleyt,
 
Hoe wel (sprac hy) dat my elcke conste wel greyt,13
 
Nochtans ben Pictura schuldigh meest eere en ionsten14
15
Om d'oorzaecken volghende naer der warachticheit
 
Hier om is sy de constichste conste der consten.
 
 
 
De conste Pictura is een gaue des Heeren,+aant.aant.
 
Den meinsche voorghehouden deur de nature:18
 
VVant daer zijn steenen de welcke tschilderen leeren19
20
Brijnghende met hemlien voort menighe figure,20
 
VVelcke daer in ghegroyt sijn van der eerster ure,21
 
Ghelijcker op sommighe blaerkins beestkins staen.
 
Maer al en ware dees conste, reyn ende pure23
 
+Hier uut niet eerst ghesproten, ten mach haer niet schaen.24
25
Want de mensche heeftse euen wel eerst van God ontfaen
 
Die zelue was, en is d'eerste schilder alleene.26
 
Hadde hy niet (als Moyses schrijft) een patroon gedaen+27
 
Waer naer hy de' maken de beelden groot en cleeneaant.
 
Die tot den Tabernacle dienden int ghemeene?29
30
VVaermede Pictura, en Schulptura recht begonsten.30
 
Wat const heeft zulc beghin gehad? ic en weet gheene
 
Hier om is sy de constichste conste der consten.
 
 
 
Daer en is gheen conste onder den hemel vonden
 
Oft een oprecht Schilder en heefter af tverstant.34
35
Dus sijn alle consten in Pictura omwonden:35
 
Ten eersten heeft zi de studie met der hand.36
 
Poësie die volghet haer ooc an elcken cant:37
 
Ende Sculptura die was haer oyt om vamende.38
 
Maer wat const machmen nommen (al zijnse abundant)
40
Die tot dese conste niet en sijn betamende?40
 
Al sijn wy (ic kent) eenighe schilders namende41
 
Die niet en verstaen van ander consten secreten,42aant.
 
Dat en is mijn argument gheensins beschamende:43
 
Want wy deser consten consticheit niet en meten
45
Naer dat eenighe doen, oft deden die hen queten:45
 
Maer van al dat haer betaemt, spreken wy ten ronsten,46
 
En zegghen dat zi van alle consten moet weten:47
 
Hier om is sy de constichste conste der consten.
 
 
 
Tis waer veel ander consten zijn wel noodzakelic,49
50
+Maer van consticheits weghen en hebben sy niet50
 
By de schilderye, die beede is vermakelick,51
 
En orborelick zoo men noch daghelicx ziet.52aant.
 
Zi trect verwect tot duecht deur menich schoon bediet53
 
Dicmaels meer dan de woorden van de goede clercken.54
55
Z'en is gheen stom' Poësie naer t'oude lied,55aant.
 
Maer zoo wel sprekende datmen eer yet can mercken56
 
Deur een rechte schilderye, staende in huus oft kercken,57
 
Dan dicmaels deur de woorden, d'lesen oft schrijuen.
 
Zi hout ons voor ooghen voorle'en daden en wercken59
60
Zoo leuendich als oft wy die zaghen bedrijuen.aant.
 
Zi voorbeeldt de passien van mannen en wijuen,61
 
Alle naturen, zeden, beesten, steden, wonsten:62aant.
 
Dies moet zi eenen spieghel der naturen blijuen:
 
Hier om is sy de constichste conste der consten.
65
Princelicke Violieren zeer excellentaant.
 
V conste is verclaert, voor de constichste van al,66
 
Het welc men mach goed doen (als met een argument)
 
Met veel constenaers die zijn onder u ghetal:67-68
 
Wiens excellentie niemand te bouen gaen zal:69
70
Dus sal ick van u en uws ghelijcke verclaren
 
(Spijtt alle benijders ende haer boose gheschal)71
 
Dit zijn de constichste van alle constenaren.
 
 
 
FINIS

+LXXIXaant.

1 Dit Bouxkin, gheintituleert den Hof ende Boomgaerd der Poësien, is1 2 ghevisiteert, ende gheapprobeert, bi M. Laurens Metsium, Deken ende2aaant. 3 Plebaen van S. Goedelen Kercke, binnen der stadt van Bruessele: Ende is3 4 toeghelaten ende ghepermitteert in den Rade van Brabant ons Conings,4 5 Ghileyn Manilius, ghezworen drucker, tzelue te moghen drucken ende5 6 vercoopen, allomme daert hem belieft. Verbiedende allen anderen druckers, 7 ende bouckvercoopers, tselue naer te drucken, oft vercoopen, binnen den7 8 tijdt van drye naestcommende Iaren, vp pene, breeder verhaelt int Priuile-8 9 gie. Ghedaen te Bruessele, den iij. Octob. 1564.

 

10 Onderteeckent I. de Perre.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

organisaties