Nederduytsche poëmata
(1619)–Jan David Heemssen–
Auteursrechtvrij
[pagina 63]
| |
I.GHelijck d'oogh', die 't ghesicht crenckt in der Sonnen stralen,
Weer tot haer seluen keert, en niet met allen siet,
Maer om haer swacke cracht is droef, en in verdriet,
Dat by 'tverheuen licht haer licht niet en mach halen:
Soo is oock mijne cracht bedroeft, vol swaerder qualen,
In't claer waerd' aenghesicht, daer alle licht voor vliedt;
Waer wt een schoonheydt spruyt, dat, hier op aerdtrijck niet,
Maer een soo groote ghift' vercrijght m'in 's Hemels salen.
Sal dan sterflijcke tongh' te vollen connen prijsen
Eeuwighe schoonheydt claer, en waerdighlijck bewijsen
Door aerdsche leeghe spraeck' den glans van 't hooghe licht?
Ick sal beghinnen gaen; maer, och! wat is gheleken
('t En sy dat sy van Godt door graci wordt ontsteken)
Een cleyne ghenster viers by 'sHemels hel ghesicht?
| |
II.Wat bloemen veelderley, groen bladers, reuckigh cruydt,
Met den verlanghden Stier den nieuwen tijdt vercieren?
Wat achtsten Hemel traegh vertoont sijn blijde vieren,
In 't midden vanden nacht, als 't al is inder muyt?
Wat gulden dagheraedt, met aenghenaem gheluydt
Van voghels, en tot vreught van menschen, en van dieren,
Verdrijft de duysterniss'? en wat licht goedertieren
Schenckt ons de helder Son, tot nu van alle spruyt;
Die te ghelijcken sijn de peyrlen, en robijnen,
Daer wt-ganck hebben door de woorden, en den lach,
Door welck' in Hemels vier, wordt onsen lust ontsteken?
En die by d'ooghen claer, en Godlijck sijn gheleken,
En 't aensicht, dat soo veel in mijn ghemoedt vermach,
Dat 't alle aerdtsch ghedacht doet heel daer wt verdwijnen?
| |
[pagina 64]
| |
III.Waerom en mach ick my in mijn quadt niet verblijden,
En in een soet ghesanck verhalen mijn verdriet;
Als Ionck-vrouw, wiens ghelijck de claer Son niet en siet,
In schoonheydt, eer', en deught; my eeuwighlijck doet lijden?
Alsoo groeyt in haer hert den lust, om t'alle tijden
Te trecken wt mijn oogh' een bitter traen-verghiet,
Ghelijck my, siende dat 't naer haeren wensch gheschiedt,
Sal alle swaer ghepijn tot soetigheydt bedijden.
O! aldersoetst mijn vier; o! aldersoetste wonden;
Soete banden, waer in ick brandende soo soet,
Treur' soetelijck, en quel', mijn vrijheydt gansch verachtende.
Brand', blaeck', breeck', steru' mijn hert, door liefde vast ghebonden
Want ick van u ontfangh', en altijdt ben verwachtende
Soo groote soetigheydt, dat ick u dancken moet.
| |
IIII.Soo haest als ick haer sach hadd' liefde my bevanghen:
Op Ionck-vrouw alsoo schoon maer wie'n sou 't oock niet sijn?
En hoe ick voorder gae, hoe'ck meer in haer aenschijn
Schoonheydt, en Gracj vind', waer naer ick hebb' verlanghen.
Haer spraeck' heeft my ghevaen, en houdt my in verstranghen;
Van haerder ooghen strael wascht mijnder herten pijn:
Al 'tleelijck dat sy heeft, sy is wat wreedt by tij'n,
Maer sonder dat, ick hadd' te veel ghelucks ontfanghen,
Gheluckigh is de uer', mijn lief, dat ick u sach;
Gheluckigh is de uer' dat de liefd' in mijn hert
Ontstack alsoo veel viers, oorsaeck' van mijn gheclach:
Want ick my soo behaeght hebb' naermaels in mijn smert,
Dat my dunckt dat de ghen', die, als ick, niet en minnen,
En hebben hert, verstandt, noch wetentschap, noch sinnen.
| |
[pagina 65]
| |
V.Alleenlijck een opslaen van u claer-blinckend' ooghen,
(Wie sal 't gheloouen oit?) alleen door een ghesicht,
Maeckt dat in my terstondt ontsteeckt een brandigh licht;
Nochtans soo is het soet dees vlammen te ghedooghen.
De hajren, die verspreydt hun door de winden booghen,
Sie ick s'in dusende gouw'ringhskens schoon verplicht;
Ick sie mijn hert oock stracks ghebonden, en vervlicht
In banden, die niet dan tot lieflijckheydt haer pooghen.
Hebb' ick somtijdts ghehoort op peyrlen, en corael,
In minnelijck gheluydt de soete woorden breken;
O soet in dat ghehoor te steruen dusendt-mael.
O ooghen, o schoon hajr, o woorden, o gheval,
O groote soetigheydt, met bitterheydt doorstreken,
Soeten brandt, soeten knoop, soete doodt bouen all',
| |
VI.Al waer 't dat liefde daeghs tien0-dusendt ketens braeck',
Van daer ick in soo vast verwerr't ben, en ghewonden,
In dusendt iaren tijdts en waer' ick niet ontbonden,
Soo veel omvaen my 't hert, mijn lief, om u oorsaeck'.
En soo groot is de cracht, soo groot is het vermaeck,
Dat my van my om u verdeylt heeft, en versonden;
Dat, op dat ick in all' dees stricken sy bevonden,
Ick nojt ben sonder vrees' dat ick daer wt gheraeck'.
O! soete ketenen, en ghy o lieue banden,
Die my soo soetelijck het hert praemt, ende bindt,
Dat ick meer ben bevreest voor vryheydt, dan voor steruen:
Ghemerckt ick leu' door u glucksaligh menigh werven,
Wascht, en in sulck ghetal rondom mijn borst u windt,
Dat soo veel sterren claer in Hemel niet en branden.
| |
[pagina 66]
| |
VII.Verguldt ghecrinckelt hajr, voorhooft sneeu-wit en effen,
Wijnbrauwen, wesentlijck, en zeeghbaer in 't ghesicht,
Schoon ooghen van Zaphir, daer vele stralen dicht
Wtschieten, brandende de herten die sy treffen:
Roosen wit ende roodt, haer houdende beneffen
Malcanderen, ghelijck de liefd' haer heeft verplicht,
En soo sy soetelijck haer heeft ghebracht in 't licht,
Dat all' de wereldt haer moet prijsen, en verheffen.
Soete robijnen, daer men rijcke peyrlen siet,
Die in tijdt openen de woorden, ende sluyten,
Soo dat haer ieghelijck eert, en verlanght te naecken;
Schoon, suyuer, wit iuoir, met gheweldt, hebben buyten
Mijn sinnen my ghebracht, en dees alleenlijck niet,
Noch hondert redenen doen my in liefde blaecken.
| |
VIII.Al waer't der Goden will'n noch eens te doen her-leuen
Lisipp', Apell', Homer', die den prijs, en de croon,
In beeld-sne, schilder-const, en in den boeck, voor loon,
By all' de gheesten cloeck tot noch toe is ghebleuen;
Ghesneden om door haer, ghetrocken, en beschreuen
Te worden, in metael, op berdt, in rhijm-dicht schoon,
't Ghen' in u is versaemt, soo'n sou noit, waerdt ten toon',
Penn', Beytel, noch Pinceel voldoen sulck werck verheuen.
Daerom is 't dat ick nu van wenschen niet en weet,
Noch van Beeld-snijder, noch van Schilder, en Poeet,
Om hamer, verw', oft inckt, o mijn Goddin ghepresen.
De const can dwalen licht, de handt mist, d'oogh' verschiet;
Mijn hert moet dan alleen van u schoonheden wesen
Het marmer, 't tafereel, en 't papier haghel-wit.
| |
[pagina 67]
| |
IX.In stilte was de zee, de bosschen, en de weyden
Ontdeckten voor de locht al haren rijcken pracht,
En, scheurende 't swert zeyl, den duyst'ren droeuen nacht
Gaf aen sijn paerden snel de sporen om te scheyden:
Den dagheraedt beghon 't alomme te bespreyden,
Wt sijn goudtverwigh hair, met peyrlen hoogh gheacht,
En den Godt, die daer werdt in Delo voordtghebracht,
Bestondt sijn stralen claer meer en meer te verbreyden:
Als siet van 'twesten daer een schoonder Son, en licht,
Vercierende den dach, hem vreughdelijck quam teghen,
En heel verbleeckende dat licht in't Oosten schoon.
Claer lichters aldersnelst', doorstralend alle weghen,
Behoudens uwen vred', mijn waerdigh aenghesicht
Scheen bouen u afdoen te spannen verr' de croon.
| |
X.Dees blinckende nieuw sterr' ghedaelt wt 'sHemels throon
Waer op haer ooghen all' de hooghste sinnen slaen,
En, door de stralen, met verwonderingh' bestaen,
Haer Cytherea selfs claer noemen, ende schoon:
Sietmen 'tverguldigh hayr, daer sy med' is ghewoon
De herten aldervroomst t'aenlocken, en te vaen,
Met Venus mach s'alleen, en met gheen ander gaen;
Noch liefde selfs en weet wie daer dan spant de croon.
Maer als sy naerderhandt in woorden hoogh en rijck
Haer suyuer hert vertoont, soo seydt een ieghelijck,
Siet daer Diana selfs, die by ons woont voorwaer,
En 'tschijnt wel dat sy 't is, als voor den dach verlanght
Den Hemel hem ontcleedt, en als den bogh' sy hanght
Op hare Schouders, en spreydt langhs de locht 'tschoon hayr.
| |
[pagina 68]
| |
XI.Als ick eerstmael aensach u blondt verguldigh hajr,
De groote soetigheydt, die wt u ooghen straelde,
De lipkens roosen-roodt, daer liefd' haer rijck bepaelde,
Met al 'tghen', dat mijn hert op u ontstack een-paer;
Soo meynd' ick, Ionckvrouw soet, dat schoonheyt was voorwaer
Het grootste, dat in u oyt van den Hemel daelde;
Want al u ander deught voor mijn ghesichte faelde,
Al veel te seer ghewoon dat licht t'aenschouwen claer:
Maer weynigh naderhandt dat hoogh verstandt ghepresen
Vertoond' hem soo, dat 'tmy in twijfel dede wesen,
Oft hem de eerste plaets met recht niet toe en quam.
Wie groot't is, wet' ick niet, ick weet wel, sy ghelijcken
Malcanderen seer naer; en wet', dat sekerlijcken
Noyt schoonheydt, noch verstandt tot dees volmaecktheydt clam.
| |
XII.Dat lustigh dertel wildt, dat speelt, vermeydt, en vliedt,
In de ghebloemde maendt van sijn schoone iaren;
En dat soo soetelijck het hert van veel Minnaren,
Met lieffelijcken list brenght in ghewenscht verdriet;
En is gheen tyger, noch gheen quaedt ghediert' oock niet,
Oft ander wildt, ghesint tot ons' schaey, en beswaren:
Maer een, 'twelck schijnt dat tracht sijn seluen niet te sparen
Om roof te sijn van die't wt ganscher hert bespiedt.
Gheluckigh is hy wel, die sijn voetstappen schoone
Vervolghende, 't betrapt aen een claer waters-kant,
Oft in een bosch, alwaer 't te slapen is ghewoone:
En dat het dan, ontwaeckt, comt met sijn eyghen handt
Hem, d'hemelsche ghedaent' voorstellende ten toone,
Den gordel selfs ontdoen, en sijnen bogh' ontspant.
| |
[pagina 69]
| |
XIII.O eenigh onderhoudt van mijn cort eyndigh' leuen,
O Minlijck' ooghen claer, waer wt den schutter blindt
Heeft dusendt pijlen snel, en dusende gheswindt,
En gheenen te vergheefs tot my-waerdt oyt ghedreuen.
All' mijn cracht is in u vertrocken, en ghebleuen,
Tot u com' ick ontfaen mijn welvaert, soo bemint,
Als die alleen gheneest de qualen, en verblindt
De wonden, die ghy my (schoon ooghen) hebt ghegheuen.
Ghy sijt alleen mijn sterr', mijn vreught, en mijn gheluck;
Allen ghy eynden cont mijn pijn, en mijnen druck;
Druck, doodtelijcken druck van mijn siel, bloot van crachten.
V groote claerheydt dan will' my ghenadigh sijn,
Door eenen schoonen dach licht gheuend' ende schijn
Aen mijnen duyst'ren nacht van droeuighe ghedachten.
| |
XIIII.Een mott', verlanghende naer 'tlicht der kaerssen claer,
Gheworden is mijn hert, in liefde gansch ontsteken,
Het welck, ghelijck door iock, met minnelijcke treken,
Gaet spelende rondom 'tvier van twee ooghen; daer
'tSoo dicwils vlieght, hervlieght, swiert, vliedt, en keert weer naer,
Dat het ten eynde noch sal worden wtghestreken,
En in 't beminde licht, hem vindende besweken,
Sijn vleughels worden quijt, en leuen al te gaer.
Maer die daer voor sou sijn benauwt, beanghst, vol vreesen;
Oft die daerom beswaert, oft sou mismoedigh wesen,
Heeft onrecht, en hy sucht, en ducht, en vreest om niet,
O brandt, o soeten brandt, o brandt waerdt om te prijsen;
O brandt, die 'thert verlicht, en suyuert van verdriet:
'tSal steruen als een mott', als Phoenix sal 'tverrijsen.
| |
[pagina 70]
| |
XV.Al 'tghene datmen seydt van Amphion, en vanden
Tracenschen speelder soet, gheloou' ick nu voordaen,
En van Arion oock 'tghen' datm' ons doet verstaen,
Te houden voor gewisch, en maeck' ick nu gheen schanden:
Ghemerckt dat het verroer van u sneeu-witte handen
'tSelfd' in ons' herten werckt, als sy de stecken slaen,
Met sulcke selsaem const', dat selfs verwondert staen
De neghen Susters wijs, in haer verheuen landen.
V claer stem anders niet dan soetigheydt vertaelt;
Van u vinghers wordt niet dan Hemelsch voordtghehaelt;
En niet dan eer' en deught siet m'in u minlijck wesen:
In u ghesicht verschijnt den Cytereschen brandt;
De liefde selfs om u is in der liefden bandt;
Van all' die u aensien u gracj wordt ghepresen.
| |
XVI.De liefde die ick draegh' tot u, mijn wtvercoren,
En canmen met gheen tongh' tot gheender uer' wtspreken;
Oock soo'n mach sy niet sijn by ander vergheleken,
Die immer wesen sal, is, oft oyt was te voren.
Van dat ick u eerst sach, soo werdt van my ghesworen
Dat ick noit mijne trouw en soude t'uwaerdts breken;
Want ick my voorstaen liet (is 't naemaels niet ghebleken?)
Dat ick tot uwen dienst alleenlijck was gheboren.
'kHebb' mijn voornemen vast tot noch toe onderhouwen,
Ghelijck ick sal altijdt, noyt sal het my berouwen:
Wat sal ick dan daer door becomen, ende winnen?
Men seydt ghemeynelijck, en dat niet sonder reden;
Die weer bemint wilt sijn, moet trouwelijck beminnen:
Och! hadd' ick dat gheluck, ick leefd', en stirf in vreden.
| |
[pagina 71]
| |
XVII.Ionckvrouw, met 'tblinckende, claer, lieflijck, wtghelesen
Licht van u ooghen schoon ontsteeckt ghy soo 't ghedacht
Van uwen dienaer trouw, en doet soo-danigh wesen,
Dat hy all' ander vreught, en vrolijckheydt veracht.
Doch dees mewaerdigheydt in u ghemoedt gheresen
Verandert niet, soo ghy prijs, ende lof verwacht;
Maer in u seluen noch, om meer te sijn ghepresen,
Veel lustigher, en schoon altijdt te worden tracht.
mijn hert leeft, en verlust in de twee vlammen soet
Van uwer ooghen glans, en voelt alsulcke cracht,
Ghelijck als vande Son de minder Sterren halen:
Daer naer is in mijn doodt te vreden het ghemoedt,
Als ghy van my verscheydt, ghelijck in d'haer den nacht,
Als sy niet meer en sien der Sonnen claere stralen.
| |
XVIII.Hoe gluckigh sijt ghy, windt, te kusschen, wie 'tbenijdt,
En d'ooghen, en den mondt van mijn liefst' wtghelesen;
Hoe'n ben ick geenen windt? mijn bangh siel sou wel wesen
Van all' haer banden sterck, en boeyen haest bevrijdt.
Windt, als ick denck', och laes, hoe saligh dat ghy sijt,
Die daer houdt onderdaen een Ionckvrouw soo ghepresen,
Wiens schoonheydt ouergroot, goe gracj, minlijck wesen,
Soo veel minnaeren hert bestormt, en leuert strijdt.
Maer ick beclaegh' u, windt; dat, als ghy kuscht mijn schoone,
Ghy in een brandig hert u niet verkeert en vindt,
Om in soo schoone saeck' den brandt te moghen blusschen.
Hebt gh'anders gheen verstandt, wat helpt u doch het kusschen?
Om sulcks dan te voldoen, o Hemel, maeckt my windt,
Want 'tselfd' heeft mijne trouw seer wel verdient voor loone.
| |
[pagina 72]
| |
XIX.Cupido van een Bie sijnd' in sijn handt ghesteken,
Te wijl' den Honigh soet hy haer t'ontnemen tracht;
En voelende de pijn, die hem nu t'onderbracht,
Was droeuigh, en by nae gheheel end' al besweken.
En glijck als eenen mensch, die hem sijn hert voelt breken
Door den doodtlijcken pijl, hem treffend' onverwacht,
Alsoo liep hy terstondt naer Venus, haer de clacht
Doen van sijn ongheval, met een bermhertigh spreken.
Hoe can het wesen doch, seydt hy, o Moeder soet,
Dat een dier alsoo cleyn my sulcke smert aendoet,
En maeckt een sulcke wond', soo sorghlijck om ghenesen?
Waer op de schoon Goddin andtwoord', en met een vreught
Ontsprekelijck heeft hem toelachende verheught,
Wat wonden maeckt ghy, Soon, en oock soo cleyn te wesen?
| |
XX.Te wijl' ootmoedigh nu haer my vertoont, nu prachtigh;
Nu maeckt haer gansch een ys, nu weder wordt ontsteken;
Nu iaeght my onder d'aerd', nu hoogh onvergheleken
Verheft, en nu m'is soet, nu wreedigh, en verachtigh.
Te wijl' mijn lijden nu gheveynst houdt, nu waerachtigh;
Begheyrt nu dat ick sprek', nu stoort haer in mijn spreken;
Nu gheeft my hert en moede, nu neemt, en maect besweken;
Nu leuen my belooft, wilt dat ick steru' onmachtigh;
Te wijl' my nu met druck vervult, nu troost, comt geuen;
Nu my benauwt door vrees', nu hop' weer comt belouen;
Nu my ter hauen roept, eerst sijnd' in Zee verdreuen:
In die const sonder const all' ander gaet te bouen,
En onderhoudt my soo bey tusschen doodt, en leuen,
Die schoone, die mijn siel verheft, prijst, en moet louen.
| |
[pagina 73]
| |
XXI.Liefd', hoe ben ick aldus ghevoelend' in mijn hert
Het vier, en 't ijs, die daer haer cracht doen t'samen blijcken?
En sonder datmen merckt het ys voor 't vier beswijcken,
Noch dat door 't ijs de vlam noit wtgheblust en werdt?
Rouw, sekerlijck seer straf, die in mijn borst my smert
Door groote hitt', en coud', daer gheensins en wilt wijcken
Het een voor 't ander iet, maer euen wreedelijcken
Altijdt meer ende meer valt 't een en 't ander herdt.
Alleenlijck stelt te werck u ys, o machtigh Heer;
Oft comt alleen mijn hert met uwe vlam verteyren,
Is 't dat ghy van mijn doodt soo seer begheyrigh sijt:
Want ick m'wt desen druck can trecken nimmermeer;
En tweederley venijn en can de mensch niet deyren,
Ter wijlen het een quaedt met 't ander is in strijdt.
| |
XXII.De winden door de locht haer, ruysschende, vermeyen;
De bloemen, en het cruydt staen op het veldt verblijdt;
'tGheboomt' beghint alom nieuw bladers wt te spreyen,
Tevreden, en ghestilt, door den beminden tijdt;
In 't aldersoetst gheluydt, en lieffelijckste vleyen
Singhen de vogheltiens haer liefden breedt en wijdt;
En al 't ghedierte lacht in bosschen, en in weyen,
Den leuendighen brandt vercoelende met vlijt:
Maer ick, och laes! altijdt benauw' m'in vierigh blaecken,
Berooft van 'tseer ghesicht, en van de woorden wijs,
Die groote soetigheydt, en vreught my deden smaecken.
Ick vlied' de Son, en 't Licht versmadigh met afgrijs;
En dat my 't herte brek' ben in ghedurigh haecken,
Verr' van die schoonheydt, die mijn siel gheeft lof en prijs.
| |
[pagina 74]
| |
XXIII.Als die verheuen Son haer seluen vindt vermoeyt,
En, om in rust' te sijn, in 'twater valt verloren,
Dan vallen van de locht de schad'wen, en gheboren
Wordt den nacht, des tot rust' hem alle Dier oock spoeyt:
Alsdan doorsteeckt mijn hert, en altijdt straffer groeyt,
Dien lieffelijcken soet-verghiften scherpen doren:
Pijn' ick m' hem wt te doen, hy is te diep versworen,
En die hem plant', en laet niet toe dat m' hem wtroeyt.
Wee my, dat teghen liefd' gheen cruydt en is van cracht.
Seer wel proefd' het dien Godt, die t'samen sijn beminde
Omhelsende vriendelijck, en quijt werdt t'eender stondt.
Alleen die ooghen schoon, daer ick my verr' van vinde,
En die moordadigh' handt, die my de slaghen bracht,
Can my ghenesen 't hert, en maecken gansch ghesondt.
| |
XXIIII.Gaet mijn suchten, gaet, ghy die daer sijt ontsteken
In die lieflijcke vlam, die 't hert bevrijdt van doodt,
Dan welck' ick niet en weet oft liefd' in minnaer oyt
Een waerdigher ontstack, die claerder heeft ghebleken:
Gaet aende coude borst, met minnelijcke treken,
Van mijn verheuen sterr', en soo mijn hitte groot
Te smilten haer coudt ys sal hebben cracht, in oot-
moedt sult ghy haer dus soetelijck aenspreken:
Wt die vlam soo sijn wy ghesproten, die ghedaelt
Is van u ooghen schoon, en 't vier hoort u voorwaer,
Ionckvrouw, dat doodt oft spijt om niet tracht wt te blusschen.
En gaet voordt in haer hert allenghskens daer en tusschen,
Soo dat sy sijnde met haer eyghen vier doorstraelt,
Het bitter, en het soet van haer vier word' ghewaer.
| |
[pagina 75]
| |
Petr. Hor che'l ciel, e la terra, e'l vente tace.
| |
Petr. Amor, Fortuna, e la mia mente schiua.
| |
[pagina 76]
| |
Petr. Per far vna leggiadra sua vendetta.
| |
XXVIII.Wat is de liefd', och laes? De liefd' is een verwoedt
Dat ons het hert verbrandt met sinne-loosigh knaghen.
Wie gheeft haer macht? Een oogh', die lacht met meest behaghen,
Als sy in hittighst vier ontsteken siet ons bloedt.
Waer van neemt sy den pijl, daer s' ons me schade doet?
Wat is't dat haer op ons soo heftigh comt te iaghen?
Een vriendschap al te groot. Wat voedt haer soo veel daghen?
De tranen, en 'tghesucht van een verlieft ghemoedt.
Wat staet my dan te doen om haer te moghen winnen?
Ghy moet haer t'elcken keer trotseren, en verachten.
Vindt ghy, op dat ick crijgh' haer gracj, sulcks gheraden?
Ia, 'tis de middel. Wel, soo will' ick dan versmaden
De ghen', die dach en nacht my hanght in de ghedachten,
Ghemerckt 't de middel is om my te doen beminnen.
|
|