Pvb. Ovidii Nasonis Minne-kunst, gepast op d'Amsterdamsche vryagien: met noch andere minne-dichten ende mengel-dichten, alle nieu ende te voren niet gesien.
(1622)–Johan van Heemskerck–
Auteursrechtvrij
[pagina 228]
| |
Twist-praetjen
| |
[pagina 229]
| |
Ginck ick van haer, so vernoegt,
So voldaen, en wel te vreden,
Dat ick Spanjes schat gevoeght
By de schatten onser Steden
Met mijn luck niet had geruylt;
Iae niet om al 't goed gegeven
Dat den aerd-kloot noch verschuylt,
En noch is in zee gebleven.
Al de Werelt niet en baet
Voor die noyt en is versaedt;
't Recht geluck leyd in 't genoegen;
Sinlijckheyd is 't Hemelrijck;
'k Sou my doen groot ongelijck.
Ginck ick my naer and're voegen.
| |
[pagina 230]
| |
Dus in soet gepeyns verwert,
Dat men uyt mijn oogh kost lesen
Al de vreughde van myn hert,
En geprent sach op myn wesen
Sulck een vrolijck bly gelaet,
Dat daer licht wiert uyt vernomen
Dat my d'een of d'andre baet
Onverwacht was toe gekomen;
Loop ick juyst recht in 't gemoet,
Even so als ick myn voet
Op 't Ka-dijckjen had gaen stellen,
Eenen vyand van de Min:
Die syn vreugh-vergeten sin
Altijd sleep om my te quellen,
| |
[pagina 231]
| |
Kennis (seyd hy) waer doch heen
Is u wegh dit uyt gelegen?
Om dat ick u sie alleen,
Soud ick my noch wel verlegen
Weer met u weerom te geen;
Want de heldre Sonne-stralen
In den bracken Oceaen
Noch in langh niet sullen dalen;
En my dunckt ick sie geprent
(Anders dan ick ben gewent)
Blyschap, vreughd, en vrolyckheden
Op u voor-hooft; dies ick gis,
Dat u yet weer-varen is
't Geen u maeckt dus wel te vreden.
| |
[pagina 232]
| |
Midts, gelijck het wesen wouw,
Slaet hy iuyst zijn havicks-oogen
Op het lint dat in mijn mouw
Niet genoegh was neer-getogen:
Daer had ick het stracks; hoo, hoo,
Mostmen dit soo voor my myden?
't Is een groote schat byloo
Om u soo te gaen verblyden!
Ick die doen (helaes) wel sagh,
Dat ick dien geheelen dagh
Mijn verdriet en leedt most hooren,
Stelde myne sinnen schrap,
Om my aen zijn yd'le klap
En zijn seggen niet te stooren.
| |
[pagina 233]
| |
Koom, sprack hy, ghy zijt mijn vriendt,
Daerom wil ick u gaen leeren
(Of ghy 't schoon al niet verdient)
Hoe ghy sult de Min afkeeren:
Hoe ghy worden sult als ick,
Die een walging heb van 't vryen,
Die voor alle vrouwen schrick,
En mijn vande lust kan myen:
'k Weet ghy voor de Min sult vlien,
Als ghy hebt zijn vuyl gesien;
Als ghy al zijn ydelheden
En zijn sotheyd waerd belacht,
Die ghy nu dus wonder acht,
My sult hebben sien ontleden.
| |
[pagina 234]
| |
Segt eens, kan een quade boom
Ons wel goede vruchten geven,
Komter uyt een vuyle stroom
Wel schoon water af-gedreven?
Hoe sou dan de loose Min
Wt de ledicheyd geresen,
Die ons alle quaet brenght in,
Goet en nuttigh konnen wesen?
Slaet maer eens te deegh u oogh
Op zijn schijn-goet, vlam, en boogh,
En ghy sult terstont bevinden
Dat zyn beste kramery,
Niet en is als gochlery,
Om de ionckheydt te verblinden.
| |
[pagina 235]
| |
En wat brenght hy doch al voort?
Leert hem aen zyn vruchten kennen;
Krijgh, verwoestigh, brant en moort,
Moer aen 't kint haer hant te schennen;
En, als 't alderbest valt uyt,
Ydelheyd en sotticheden:
Doch dees pillen weet de guyt
Met wat suycker te bekleden,
En die onder liefdes naem
V te maken aengenaem.
't Schijnt al soet en wel te smaecken
Wat-een voor-komt in 't gevry:
Maer als 't Schip leyt inde ly,
Gaet het sulcken puyck-pijn maecken.
| |
[pagina 236]
| |
Doch ick wil dit overslaen;
Want het geen noch sal gebeuren,
Weetmen niet hoe 't mach vergaen:
Maer ick wil u laten speuren,
Dat in 't geen ghy daeg'lyckx doet
Soo veel sotheyd is gelegen,
Datmen met u lachen moet
En met al u minne-plegen:
Want nae-dien ghy een Vriendin
Hebt gekosen nae u sin,
En u selfs hebt wijs gaen maecken
Dat ghy uwe vryheyd zijt
Tegens danck geworden quijt,
En u hert voelt brandigh blaecken.
| |
[pagina 237]
| |
Laet ghy u gelijck een Hen
Aen een stroye keten binden;
En 't is al, Helaes ick ben
Onder 't iuck van mijn beminde!
Haer goud-geel gekruyfde hayr
Was het net daer 'k in bleef hangen.
Segje dat, mijn soete vaer?
So ben jy alleens gevangen
Als een krachteloose mugh,
Die niet keeren wil te rugh,
Maer in 't spinne-web blijft steecken;
Daer de hommel, en de by',
Met de peerts-vlieg, los en vry,
Moedigh heen en weer door breecken.
| |
[pagina 238]
| |
Hondert mael op eenen dagh
Ghy voorby haer deur komt streven;
Om een ooghjen, om een lach,
Of te krygen, of te geven.
Of het regend dat het klapt,
Of het waeyen Noorder winden,
Of m'int slijck tot d'enklaeuw stapt,
Altijd laet ghy u daer vinden:
So dat al de heele buurt
Op u gaen en komen gluurt,
Met u gecken, van u praten;
Noyt en doet ghy daer een keer,
Of ghy moeter altijd weer
Een van uwe ve'eren laten.
| |
[pagina 239]
| |
Iae ghy knoopt noch vaack de nacht
Aenden dagh, en gaet nae 't eten
Houden by haer huys de wacht,
Om te mogen seecker weten
Of haer oock een ander vrijd;
Of om haer eens aen te spreecken,
Soo u plaets, en uur, en tijd
Niet wanluckigh en gebreecken.
Hier en word niet aengesien
Wat u mocht by nacht geschien,
Van geboeft en onverlaten;
Neen: men is dan niet vervaert,
Al is 't sop de kool niet waert,
Ghy moet wesen op der straten.
| |
[pagina 240]
| |
Doch de meeste soetigheyd
Komtmen dan aen u te mercken,
Als de Min heeft grond geleyd,
En u liefd gaet weer-liefd wercken,
Evenwel op sulcken voet,
Dat ghy 't maer begind te speuren,
Wat ist dat ghy dan niet doet,
Wat en sietmen dan niet beuren?
Bidden, smeecken en gevley,
Zijn de brieven van geley
Die u by u Lief doen komen:
Maer met watten sotten klap
Vult ghy 't soete Dier de kap,
Om te worden aengenomen?
| |
[pagina 241]
| |
Nu so noemt ghy haer Goddin,
Nu het leven van u leven,
Dan u hert, u ziel, u zin,
Die u 't hooghste goed kan geven.
Op haer voor-hooft blinckt yvoor,
Op haer koontjes gloeyen roosen,
Hare lipjes die gaen voor
't Schoon korael in lieflyck bloosen;
En wat meer noch een die mint
In zijn broetse breyn versint,
Als 't al om komt meest gelogen;
Of indiender yet is aen,
Maeckt hy van een Mus een Swaen,
Willens in zijn sien bedrogen.
| |
[pagina 242]
| |
Luckt het dan eens, dat ghy komt
Op een Bruyloft by den ander,
Daer wort dan u Min ont-momt,
Want ghy stelt daer met malkander
So veel sotte grillen voort,
Dat u vryen en mal wesen
Yeder een en siet en hoort
Die niet willens blind wil wesen;
Nu is 't met een geyl gelonck
Dat het oogh toont 't hertjes vonck,
Dan weer met een hand te drucken,
Of met kusjes lang en veel,
Die de flaeuwe ziel ten deel
Schynen uyt het lijf te rucken.
| |
[pagina 243]
| |
Als ghy haer nu hebt gedient
Vele maenden, vele iaren,
Wat is 't dat ghy dan verdient
Met u hollen, met u waaren,
Met u draven door de kou,
Door de sneeuw, en hagel-buyen?
Als het loon nae 't werck zijn sou,
Moest het vry al wat beduyen.
Wel dan; hoort mijn Heeren hoort,
Wat hier groots sal komen voort,
Alss' haer milde hand doet open,
En haer gunsts scrapray ontsluyt,
Komter dees belooning uyt
Voor zijn dienen en zijn loopen.
| |
[pagina 244]
| |
Of het is een zyde Lint,
Waer s' hem wijs maeckt in te steecken
Als zy 't om zijn handt hem bint
Van haer liefde geen kleyn teecken;
Of zy reyckt hem toe een vlecht,
t' Saem-gevlochten van haer hayren,
En zy wil de soete knecht
Die sal t'haerder eer bewaren;
Of zy geeft hem wel een strick,
Of een neusdoeck, of een quick,
Die hy niet en soude willen
Missen, om al 's werelts goet;
Siet, hoe dat de Min hem doet
Rasen, en hem weet te brillen!
| |
[pagina 245]
| |
Neen: 't is seecker wel een buyt
Waert om so veel te verdragen,
Die de Min de loose guyt
V tot loon heeft doen beiagen;
't Is wat liefs doch, om daer voor
't Hooft te brengen gantsch op rollen,
't Redelijck vernuft uyt 't spoor
En de sinnen aen het hollen;
Om daer voor so schoonen tijdt
Sonder vrucht te worden quijt
In dees sotte ydelheden,
Die in 't soecken, lieve maet,
Of van rijckdom of van staet
Nuttelijcker soudt besteden!
| |
[pagina 246]
| |
Dan ick weet wel dat de ieught
So heel strack niet is te houwen;
Dies ick u wel gun u vreught:
Maer dat ghy die neemt met Vrouwen,
Dat ghy die stelt in 't gevry,
En in 't hersseloose minnen;
Dat is 't dat ick geensins ly,
Noch kan velen in mijn sinnen.
Segt my doch, wat is een Vrouw?
's Werelds onheyl, mannen rouw,
Die wel eer by d'oude Wysen
Voor een beest schier wierdt geacht,
Niet voor reed'lyck mensch-geslacht,
So u Plato kan bewysen.
| |
[pagina 247]
| |
En u CLORIS, dieje schier
Voert ten Hemel met u dichten,
Is dat niet een selfde dier
Met d'onredelycke wichten?
Is dat niet al mee een Vrouw?
Is s' et? s' is vol lichticheden,
Vol van loosheyd, ongetrouw,
Korsel-hoofdigh, sonder reden,
Schoon in 't oogh en vuyl in 't hert,
Waer ghy door bedrogen wert:
Daerom wilt u voor haer wachten,
Eer 't u qualijck eens vergaet.
Nu wel aen, stelt nae myn raet
Lief en Liefd' uyt u gedachten.
| |
[pagina 248]
| |
Ick, die so langh als hy my
Maer en roerde, hem liet snappen,
En daer dacht te blyven by,
Tot hy moe sou zyn van klappen;
Stoof gelyck een Adder op,
(Die onwetende getreden
Schiet zyn op-geswollen kop
Vinnigh na de vliende leden
Van den boer, wiens plompe voet
Hem geweckt had so onsoet)
Al so haest hy CLORIS raeckte,
En van sulcken lieven beeldt,
So begaeft en so bedeelt,
Een onreedlijck ondier maeckte.
| |
[pagina 249]
| |
Wel riep ick, God segen myn!
Soud'er uyt de lucht gevallen
Wel een derde Cato zyn?
Die ons hier komt revel-kallen
Sulck een diep-gegronde leer
(Noyt van yemandt aen genomen)
Dat hy wel mach heen gaen weer
Daer hy is van daen gekomen:
Want ons menschelijck vernuft,
Door die wijsheyt gantsch verbluft,
Kan dat vatten noch begrypen,
Dat een Vrouw sou' zyn een dier
Sonder reden en bestier,
Of men most ons eerst verslypen.
| |
[pagina 250]
| |
Doch het soete Vrou-geslacht
Laet ick voor haer selven spreecken;
En dat ghy haer dus veracht,
Mocht u noch wel suur op-breecken:
Dan in dien dat ghy hier van
Ga naar margenoot+ Myn gevoelen soeckt te weten;
Dus heel anders, lieve man,
Soud ick die als ghy doet heten;
's Werelds heyl, der mannen vreughd,
Na wiens beeld d'eerwaerde deught
Haer doet om gelyckheyd malen;
Die dieGa naar margenoot(a) Plato daer j' op pocht,
Neffens hare Mannen socht
Tot 's Lands heerschappy te halen.
| |
[pagina 251]
| |
Maer hoor hier onguure prater,
Alsje my tast op myn seer,
Moetje dan iou vuyle snater
Steecken noch in CLORIS eer?
(CLORIS die tot uwer spijt
Op de vlercken van myn dichten,
Sweven sal so langen tijdt
Als de Son en Maen sal lichten.
En veel eer als na u raet
Of om rijckdom of om staet
Ick haer stel uyt myn gedachten,
Sal dees bracke soute vloet:
Van het Ye worden soet,
En de doodt myn geest verkrachten)
| |
[pagina 252]
| |
Wat en hebj' al niet geseyt
Van de Min en van het vrijen;
Dat nood-wendigh eens weer leyt
Worden moet, of 't sou gedijen
Dat ghy u soud maecken wijs,
En veel luyden souden meenen,
Dat u seggen waer bewijs,
Daer 't van selfs schier valt daer heenen?
'k Heb nu langh gehoort dit spel,
Dit gekaeckel, en gerel,
Sonder oyt daer in te spreecken;
Sal ick altijd hooren toe,
En myn ooren maecken moe,
Sonder my daer van te wreecken?
| |
[pagina 253]
| |
Segt eens, komt een goeden Soon
Niet wel van een quade Vader?
Wat let dan de Min, of schoon
Hy ontspringt uyt leegheyds ader?
Neffens dat, het staet so los
't Geen ghy voor heel vast gaet stellen,
Dat het met de minste bos
Wel een kind sou neder vellen:
Of soo 't vast gaet u besluyt
Moet ghy zijn een boose guyt,
Als van vrouwen her gekomen;
Halve-beesten, so ghy seght,
Die ghy alle quaed opleght,
En wat goed is hebt benomen.
| |
[pagina 254]
| |
Wilt ghy weten wat de Min
Voort-brenght voor gewenste vruchten?
Door een houlyck bindt hy in
Mars, en dempt de krijghs-geruchten,
Daer het bars ontstelt gemoet
Van twee Prinçen deed voor vresen,
Die hy sachjes weer versoet,
En weer doet goe vrienden wesen.
Hy vervult 't ontvolckte lant
Of door pest, of moort, of brant,
Weer met volck aen alle hoecken;
Sonder hem was 't haest-gedaen,
Want de werelt most vergaen,
Quam hy die niet vaeck besoecken.
| |
[pagina 255]
| |
Liefde, vreed, en eenicheyd,
Word ons door de Min gegeven:
En eer ick had uyt geseyd
Wat hy noch geeft daer beneven;
Eer ick had genoemt al 't goed
Dat hy over lant en luyden
Overvloedigh vloeijen doet,
Van hier voortijds tot op huyden;
Waer ick 't weynich van de tijdt
Datter over is al quijt,
Eer ick half had kunnen seggen.
In getrocken op het kortst,
't Geen my noch leydt op de borst
Om u sporten te weer-leggen.
| |
[pagina 256]
| |
Als de Min nu heeft zijn deel,
Moet ick oock het myne krygen,
Elck moet hebben even veel,
Eer ghy komen kond aen 't swygen.
't Is (krijt ghy) een groote schand
Dat ick my so licht laet binden
Aen een brosse stroye band,
En al willens laet verblinden;
Dat ick als een vliegje teer,
Dat hem naeuwlyckx stelt ter weer,
In het spinne-web blijf hangen,
Waer dat niemand kloeck van moet,
Rijp van oordeel, gaeuw ter voet,
Hem heeft oyt in laten vangen.
| |
[pagina 257]
| |
Hola, hola, lieve kaer,
Wilt so breed niet af gaen weyen!
't Isser noch niet half so klaer,
't Scheel en is noch niet gescheyen!
Zijn de banden maer van stroy
Daer wy aen gebonden leggen;
Komt het dan niet wonder moy
Vande groote Goon te seggen,
En van al de Helden meest,
Dat het volckjen is geweest,
Sonder oordeel, sonder sinnen,
Sonder hert, en sonder kracht,
Die haer door Cupidoos macht
Hebben laten overwinnen?
| |
[pagina 258]
| |
Neen: men siet het anders gaen;
d'Alder-estelste gemoeden
't Minnen 't minste tegen-staen,
En haer qualyckst daer voor hoeden.
Want Vrouw Venus trotse Soon
Anders geene naeuw verwaerdight
Om te dienen voor zyn Throon,
Die hy dan oock weer be-aerdight
Met so veel bevallicheyd,
Dat met recht mach zyn geseydt
Dat 't de Min is die de menschen
Maeckt vernuftigh en beleeft,
Die haer so veel gaven geeft,
Als sy souden konnen wenschen,
| |
[pagina 259]
| |
Daer na ghy my noch verwijdt,
Dat ick dagen ende nachten
Om en by haer huys verslijt,
Sonder weer of wint te achten;
Sonder datick my eens stoor
Aen het praten vande buren,
Die myn komen na en voor,
Met een gapigh oogh begluren:
'k Denck niet dat het is so grof,
Ia niet half, als ghy leght of;
En of 't schoon also mocht wesen
So is 't minder noch als niet,
By de dingen die geschiet
In het Minnen zíjn voor desen,
| |
[pagina 260]
| |
Heeft de groote God Iupijn
Niet gewillighlyck de schijn
Van een domme Stier gedragen?
Hy die alle landen door
So veel Monsters had verdreven,
En de wereld, als hier voor,
Vreed en veyligheyd gegeven,
Sulcken Held, so wijd befaemt,
Heeft hem selven niet geschaemt,
Om zijn Omphale te winnen,
In een Vrouwelyck gewaet,
Als een Maeght, eenslappe draet
Met zijn stercke hand te spinnen.
| |
[pagina 261]
| |
Maer hoe meughje so vol nyt
Op de soete Meysjes wesen,
Datje swelt en barst van spijt
Alsse worden wat gepresen:
Kond of wilt ghy 't selfs niet doen,
And'ren hoort ghy 't niet t' ontraden,
Die haer voet in dese schoen
Steecken sonder u te schaden.
Hy is wel van quader aert
Die die soetertjes niet spaert,
En niet laten kan met vreden,
Die haer schelt, die op haer schrolt,
Dien haer leet en on-heyl bolt,
Daer sy noyt hem yet misdeden.
| |
[pagina 262]
| |
Heer! hoe gaeje inje goudt,
Als j'ons siet te Bruyloft komen;
Als j'ons grilletjes aenschouwt,
En wel nauw hebt waer genomen;
Als je 't al-te-mael doorsiet,
En met hondert Argus oogen
Onse kusjes hebt verspiet,
Dieje nochtans moet gedogen;
O wat krijghje dan al stof
Om de Min te malen of
Op zijn frayste na het leven,
En ons dan al voort met een
Sooje meent met groote re'en
Wt de pan een streeck te geven!
| |
[pagina 263]
| |
Maer, mijn lieve soete man,
Als je 't recht gaet over-wegen
Weetj'er seecker weynigh van,
En verstaet niet half te degen,
Waer om dat een Bruylofts-Feest,
Tot wat eynd, en om wat saecken
Eerst is ingestelt geweest:
Wist jy 't, inde plaets van laecken
Souje loven onse doen,
Souje prysen ons gesoen,
Souje seggen dat wy treften
Met ons vryen en gewoel
't Rechte wit van desen doel,
En de beste kaert op-heften.
| |
[pagina 264]
| |
Die in al zijn dingen helt
Om het eynde te beiagen
Waerom 't geen is in gestelt,
Daer hy hem moet wel in dragen,
Is die waert belacht te sijn?
Is die waert te sijn begoten
Met een schotel schimp-azyn?
Noyt heeft Reden dit besloten.
't Wit in 't houden van een Feest
Is, en heeft altijdt geweest,
Dat uyt d' eene Feest sou d'ander
Spruyten, en de ionge ieught
Door dees aengename vreught
Komen souden aen malkander.
| |
[pagina 265]
| |
Nu 't gevry is d'eerste trap
Om een Huwelyck te maecken;
Wilje dan, jy-rechte kap,
't Vrijen op een Bruyloft laecken?
Daer beneffens wie sach oyt,
Daer men vrolijck hoort te wesen,
Daer men singht, en springht, en poyt,
Vrolyckheyd te sijn mispresen?
En al soud' u vuyle beck
Scheeren eens so seer de geck,
So sal ick van 't vriend'lyck loncken
Houden meer, als van 't gesnap,
Van 't gepruyl, van achter-klap,
En van sich te drincken droncken.
| |
[pagina 266]
| |
Met veel quixe sottigheyd,
En veel sotte ydelheden,
Seght ghy is de Min door-breyd;
Dunckt u dat so buyten reden?
't Iong is vrolyck en verheught,
't Voeght haer oock wel 't best van allen,
En waer in bestaet de vreught
Als in spelen, iocken, mallen?
Iongers, die te vroegh zijn wijs,
Oude Mannen, sot en grijs,
Daer aen sal hem yeder stoten;
Yeder seyd soo 't wesen moet
Datmen koot, 't is wel so goet
Datmen voor als na sal koten.
| |
[pagina 267]
| |
Maer om dat ick dit so stel,
Soud ghy niet daerom wel meenen,
Dat ghy had gewonnen spel,
En my vast had by de beenen?
O 't is noch so ver van daer,
Dat indienje so wilt gissen,
Ghy wel dickwils, lieve Kaer,
In u reeckening sult missen.
Ick bekenne dat de Min
Heeft veel ydelheytjes in;
Maer dit moetje weder weten,
Dat al watter word gedaen
Onder d'omloop vande Maen,
Ydelheyd mach zijn geheten.
| |
[pagina 268]
| |
Ydel, ydel is het al;
Waerom gaje dan dus kryten
Op de Min, in sulck geval
Datmen yeder kan verwyten?
En als 't al soud' zyn recht wel
Onder-tast en over-wogen,
Sou'men sonder iock of spel
Van het vryen seggen mogen;
Dat de ydelheyd die 't teelt
Minder schaedt, en min verveelt,
En is beter te verdragen,
Als die daer een hooren-geck,
Of een bloem-sot, of een vreck
Heeft zyn lust in en behagen.
|
|