|
| |
| |
| |
Het derde Boeck vande Minne-kunst.
DEN Iongmans heb ick eerst de wapenen gegeven,
En inde minne-krijgh voor al gemaeckt bedreven:
Hier heb ick wapens nu en allerley geweer,
Tot voorstant en beschut der Dochters en haer eer.
Het voordeel sy gelijck: laet die de kamp-strijd winnen
Die Venus en haer Zoon zijn gunstigh in het minnen.
Ten is noch recht noch re'en, daer ghy gewapent zijt,
Dat sy haer naeckt en bloot begeven inde strijdt:
't Waer u niet eers genoegh, ô Iongmans, so te vechten,
Noch soud geen Zege-merck daer over mogen rechten:
't Verwinnen waer u schand', wanneer een swacke Maeght
Van een gewapend man sou' wesen uyt-gedaeght.
| |
| |
Dan moog'lijck sal my dit uyt velen een verwyten,
Waer toe gaet ghy vergift de boose slang voor-smyten?
Waer toe iaeght ghy de Vliegh in 't webbe vande Spin,
En 't Schaepjen inde Beck en buyck van een Wolvin?
Ey, legt van een of twee de schult niet op hun allen;
Maer laet u elcke Maeght na haer waerdy bevallen.
Of schoon haer Helena in 't minnen heeft misgaen,
En hare suster heeft haer eygen man verra'en:
Of schoon AEclides door zijn Vrouws-trouw-loose vonden.
Allevend' op zijn koets ter Hellen is gesonden;
Penelope die bleef weer altijd even kuys,
Hoe-wel haer trage man was twintigh iaer van huys.
Siet eens hoe om haer Lief in 't soetste van haer iaren
Laodamia is in 't droeve graf gevaren:
Alcestis, als haer man nu lagh in stervens noot,
Heeft willighlijck gekoft zijn leven met haer doot:
| |
| |
Ontfangt my Capaneus, laet ons ons' assche mingen,
Sprack Iphias, en ginck met een in 't lijck-vier springen.
De deught wort selfs gelijck een vrouw-mensch afgebeelt;
Is 't wonder dan dat sy in Vrouwen deugde teelt?
Dan myne kunst vereyscht niet sulcke trotse herten,
Die door een dolle min de doodt en 't nood-lot terten:
Een kleyn en handigh seyl op dit mijn schuytjen past,
Dat licht word overla'en door al te swaren last.
Niet anders ick u leer als een soet-weeldrigh vryen,
En hoe het Meysje sal met 't wulpse Knechje stryen.
De Mans bedriegen vaeck; de Maegdekens schier noyt,
Hoe-wel haer veeltijts dit word t'onrecht na-gestroyt.
De valsche Iason heeft Medea deur-gesonden,
En met een nieuwe Bruydt meyneedigh hem verbonden.
't Onbrack, ô Theseus, oock niet aen u trouwloos hert
Dat Ariadne niet der Tygren aes en wert,
| |
| |
Doe ghy haer liet alleen op 't woeste Eyland blyven,
En met u vluchtigh Schip te Zee-waerts in ginght dryven.
Vraeght waerom Phyllis doch haer selven 't leven nam;
Is 't niet om dat haer Lief niet tyd'lijck weer en quam?
AEneas word voor vroom gehouden en Godvruchtigh,
Nochtans is hy geweest, ô Dido, valsch en vluchtigh,
En heeft u arme Vrouw gelaten inde schandt,
Een gast zijnd' in u Hof, een vreemd'ling in u landt.
Maer wat u bracht in noot, wil ick u dat eens seggen?
Ghy kost, ô slechte Sloof, u min niet wel beleggen:
De kunst ontbrack u noch: door kunst so wordt de Min
Bestendigh, en vol-krijght een rechten aert en sin.
De Meysjes souden 't oock op deser uur niet weten,
Ten zy 't my Venus haer te leeren had geheten:
Onlangs verscheen zy my; ick sagh haer voor mijn staen;
En met een soet gelach so sprack zy my dus aen:
| |
| |
Wel Vryer, wel hoe nu, wat hebben d'arme Vrouwen
Misdaen, dat ghy haer gaet gelijck een proy toe-douwen
Weer-loos en onversocht den Krygh-gewende Mans?
Ey, laet dat lieve Volck niet stryden sonder kans.
Twee Boecken ghy tot leer der Iongmans hebt geschreven,
Wilt nu de Dochters oock haer les en voor-schrift geven:
So ghy zijt wijs, so stoort noch tergt dat soete goet;
Want ghy u leven lang haer gunst doch soecken moet.
Dit seyd' zy: en met een soo ginck zy my toe-reycken
Een weynigh Myrte-blaen, van hare gunst een teycken.
Strackx voelden ick in my yet God'lijcks, en mijn hert
Van logge suffigheyd terstont ontladen wert.
Soo komt dan, Maeghden; komt: ontfangt hier sulcke Wetten
Die u noch eer noch schaemt te volgen niet beletten.
Bedenckt in tijds hoe haest den ouderdom komt aen,
Soo sult ghy geenen tijd verloren laten gaen.
| |
| |
Terwijl 't u beuren mach, en ghy noch hebt de iaren,
So pleegt het soet gevry: want even als de baren
Van d'ongestuyme zee, so rollen die al voort,
Een baer alss' is voor-by, na geen weer-roepen hoort
En een verloopen uur en sal niet weder komen:
De iaren zijn in all's gelijck de vlugge stromen.
De Ieught moet zijn gebruyckt: want s' is seer snel en ras,
En 't geen dat volght is noyt so goed als 't eerste was.
Dees dorre tack heb ick gesien vol gróene bladen,
En dese kale stam met Roosen overladen.
,,Ghy sult oock sien de tijd, dat om u, die nu sluyt
,,De deur voor yeders hooft, sal niemand komen uyt:
,,En dat u niemand sal met snare-spel opwecken,
,,Noch met een morgen-lied in uwe venster trecken;
,,Als ghy, eer dat ghy 't weet, geworden een oud wijf
,,Sult op een eensaem bed zijn sonder tijd-verdrijf;
| |
| |
| |
| |
,,Sult leggen ongetroost, sult leggen ongebeden,
,,Met wan-lust in 't gemoet, met krevel inde leden.
Ay my, hoe haest wort 't vel met rimpelen doorploeght,
En 't schoone wegh geruckt, dat u so wel nu voeght!
De gryse hayrkens die ghy sweert van ionghs te dragen,
Die sullen u eer langh aen alle kanten plagen!
De Slangen stroopen af haer outheydt met haer huyt;
En 't hert dat wordt weer jongh als d'hoornen vallen uyt:
V gaven zijn so broosch, so onwis, en so teder,
Dat sy seer haest vergaen, en nimmer komen weder:
Derhalven pluckt u bloem terwijl s' in 't bloeysel staet,
Die ongepluckt op 't lest doch evenwel vergaet.
De heldre klare Maen en sietmen haer niet schamen
Van met Endymion al steel-wijs te versamen.
Aurora niet so root word inden dageraet
Om dats' haer Cephal mint, maer dat hy haer versmaet.
| |
| |
Op dat ick van u swijgh Adonis, wie kan noemen
Al d'ander Vrijers die van Venus gunst haer roemen?
Ghy Vrysters volgt het doen van dees' Godinnen nae,
Of 't rouwt u eer yet langh als 't wesen sal te spae.
Als yemandt u besoeckt, wilt u niet spytigh toonen,
Noch d'eer die hy u doet met een bangh kijcken loonen:
Want neemt, hy meent u niet; so blijft ghy dat ghy zijt:
Wat schaedt het dat hy u somwijl verdrijf de tijdt?
Al komen nu en dan de Ionghmans by u praten,
Ghy sult daer door niet een van uwe veeren laten:
't Gebruyck verslijt het stael, en d'alderhartste steen,
V lipjes en u tongh zijn daer van vry alleen.
Wie isser die verbiedt het schynsel te gebruycken
Van een ontsteecken kaers, en nydigh die gaet duycken
In een verhoolen hoeck, waer 't licht niet komt te staet:
En 't water uyt de Zee met vre'en niet scheppen laet?
| |
| |
Iae, seght ghy, sulck gevry komt ons niet staeg gelegen;
Als 't niet gelegen komt, wat hoeft ghy 't dan te plegen?
Wien hoeft ghy tegens danck doch oyt te spraeck te staen?
Wanneer 't u niet en lust, so heet u Vrijer gaen.
'k Versta oock niet dat ghy elcks tijdt-verdryf sult wesen;
Maer waerschouw u alleen voor een onnoodigh vreesen.
Dan nademael ick noch moet doen een verre reys,
Sal ick terwijl ick steeck van lant, myn zeyl na eys
Van 't schip en vande vloed wat kleyntjes in gaen binden,
Om flus in volle zee dat wederom t'ontwinden.
Ick gae beginnen dan van 't çiersel en gewaet,
Op dat een Dochter leer' wat wel of qualijck staet.
Voor al so moet haer lijf op 't netst' gehavent worden;
Die meer sien na het huys, als 't lijf, zijn rechte slorden.
De Wijngaert, so wanneer die wel gehavend is,
Draeght vrucht in overvloed: als d'acker wel met mis
| |
| |
Gestroyt word, en doorgaens met een sorghvuldigh wieden
Gereynight is geweest, wat sietmen dan geschieden?
Het koren dat schiet op, en wast soo weeldrigh-hoogh,
Dat het ontsteeckt met lust een yeders hert en oogh.
De schoonheyd is Gods gaef: d'hoe-veelste kan haer roemen
Van schoonheyd onder u? die haer so mogen noemen
Die zijn seer dun gesaeyt: doch sorg en çiersel geeft
Het geen den Hemel u meest al geweygert heeft.
Selfs een schoon aengesicht, soo 't niet word onderhouden,
Dat sal in korter tijd verwelcken en verouden.
Indien by d'oude tijd de Dochters niet so seer
Geçiert en zijn geweest, de Iongmans waren weer
Als sy heel slecht en recht: indien s' haer doe niet kleden
In 't zyde noch fluweel, wat wonder was 't? soo 'n deden
Haer soete Vryers oock: 't waer spottelijck geweest
Dat haer een Dochter doen, al was 't schoon vande meest',
| |
| |
Een armosynen rock had om het lijf gehangen,
Of met een glad Sarijn haer dunne arm om-vangen,
Als haer een Vryer quam besoecken met een pack
Van grof swert laken aen, gemaeckt na 't oud gemack,
Waer op noch koord noch boort noch yet geleyt mocht wesen
Dat na de nieuwe snof van 't Hof was op-geresen.
Een boersch slecht volkjen heeft wel eertijts hier gewoont;
Maer nu is Amsterdam met weeld' en pracht gekroont:
En al wat kostelijckx van d'aerd-kloot is omgrepen,
Dat sietmen haer te scheep in hare muren slepen.
Ick bid u siet 't gebouw en huysen doch eens aen
Die'r nu zijn, en alhier wel hebben eer gestaen;
Ghy sult; ick twyfel niet, ghy sult voorseker seggen
Dat het de selfde Stadt niet is die ghy ziet leggen:
De Beurs, die nu so trots steeckt inde lucht haer kop,
Daer wandelden hiervoor maer arme Visschers op.
| |
| |
Daer nu de Heere Graft en Cingel heerlijck pralen,
Daer pleegh de grage Koe wel eer haer kost te halen.
Laet die voorleden eeuw behagen yeder een;
Voor my, ick ben goets moets en wonder wel te vre'en
Dat ick gebooren ben op dese tijdt van heden:
Want die past recht te deegh op my en myne zeden.
Niet daerom, dat nu 't gelt hier is in overvloet,
En dat de milde winst ons weeldrigh leven doet,
Noch oock om dat 't geboen ons; hout-werck so doet glimpẽ,
En dat de bouw-lust doet het Y en d'Amstel krimpen;
Maer daerom dat men nu een goe bevallicheydt
In alle dingen speurt: en dat de botticheydt
Des plompe boerse eeuws in dese onse dagen,
Is door wel-levens-kunst ten lande uyt geslagen.
Doch ick en rae u niet, dat ghy het maeckt so bont
Van ringen aen te doen van drie vier hondert pondt;
| |
| |
Noch wil oock niet, dat ghy u mouwen sult borduren
Met Peerlen en Gesteent, want dit en mach niet sluren,
Noch dat ghy tot çieraed een al te dier Iuweel
Sult steecken in u hayr, of hangen om u keel.
Gelooft my, die dit doet, dat ghy ons sult veriagen
Met uwe kostelheyd, daer gh'ons me'e wilt behagen:
Want wie heeft oyt gesien een Iongmans hert ontfonckt,
Die wijs is, op een Maeght die al haer goed verpronckt.
De netheyd in het kle'en, en 't hullen sien wy garen;
En dat de kraeghjes staen, of die geschildert waren,
Alsulcks beneemt of geeft de schoonheyd wonder veel
Om u wel voor te doen, is dit niet 't kleynste deel.
Doch eenderley çieraed en past u niet al t'samen,
Maer yeder moet hier in haer eygen voordeel ramen,
En met haer spiegel gaen voor alle ding te raet,
Om sien wat dat haer wel, en wat haer qualijck staet.
| |
| |
Een lang smal aengesicht geen spitse kap wil lyden,
Maer wel een die wat rond en breed is inde zyden.
Of anders, soud daer 't is van selfs niet dan te ranck,
Door 't stellen vanden doeck noch schynen eens so lanck.
Een kleyn rond Backisjen dat moet in 't hullen letten
De kap niet al te wijd noch vliegende te setten,
Maer magh wel pruycks-gewijs yet leggen onder 't hayr
Dat nevens het wel-staen het hooft voor kou bewaer.
Een soete bolle Meyt moet lange dichte kragen
En een verheven kap met groote kanten dragen.
So veel u kleed belangt, besorgt en tracht voor al
Dat het zy wel gemaeckt, want 't maecksel geeft de stal.
Die blanck van verwe zijn, en fray van lijf en leden,
Die sullen haer in swert met fransse tabberts kleden.
Op 't swert steeckt 't wit wel af: Briseis was in 't swert
Wanneer den Griecksen Helt op haer verslingert wert.
| |
| |
Den bruynen voegt wel kleur: Andromeda haer dagen
Noyt anders yet als kleur heeft aen haer lijf gedragen.
Dies tot u mouwen neemt 't oranje, 't groen, het graeuw,
Of, 't geen een yeder past, het heldre Hemels-blaeuw:
Of wel een ander verw die u sal best behagen.
So veele bloemen als de nette Hoven dragen,
Wanneer de weste wint met zynen laeuwen a'em
't Vervrosen dorre velt maeckt groen en aengenaem;
So veele verwen vat de wol, en 't zyde laecken;
Derhalven sult ghy yet 't geen u wel voeght doen maecken.
Dan, so ghy mynen raet en myne kunst gelooft,
So kiest voor alles geel; want geel het swert verdooft:
Het geel sal met zyn glants de gaeuwheyd van u wesen
Noch maken eens so gaeuw, en eens so seer gepresen.
Ghy daer en tegen die te bleeck u selven kent,
En 't Lely-wit alleen hebt op u wangh geprent,
| |
| |
Sult wijs'lyck die in plaets van aengebooren roosen
Door 't weerschijn of van root of incarnaet doen bloosen.
En ghy wien 't purpre bloet het blanck te seer ontsteeckt,
Neemt tot u mouwen wit; want wit het bloosen breeckt.
Op 't maecksel veelderley van uwe draght en kleeren,
En stel ick u geen wet, noch weet u niet te leeren:
Wat nieuw is dat staet wel, en 't eene rijst naeuw op,
Of als het ander komt, so kryght het strackx de schop.
Geen hoofse snof so vreemt, so koddigh en wanschaepen,
Die onse wulpse Ieught niet daetlijck na sal aepen:
Ia 't oude word weer nieuw, en 't nieuwe dat wordt out;
Dies doet sy wel en wijs die weynigh kleeren houdt,
En niet meer t'evens maeckt dan sy haest kan verslyten:
Die so niet is gesint, dien moet het oock niet spyten
Van na den ouden toy staegh door te gaen gekleedt,
Of dat de mot en tijd 't verlegen goet op-eet.
| |
| |
Dan een dinck niet te min is u van noo' t'onthouwen:
Dat 's, dat u rock van verw moet zijn so als u mouwen;
Of daer en minsten yet moet hebben mee gemeen,
So sulckx niet heel en al kan komen over een:
En als de rock de mouw, so moeten oock de koorden
Gelijcken yet den rock daer ghy die om wilt boorden
Tot kousjes neemt of 't geel, of 't blauw, of 't incarnaet;
Doch 't lest wel 't aldersoetst' aen uwe kuytjes staet,
Gewent u te'ere voet een schoen te konnen lyen,
Want 't past geen hupse Tes te slepen en te glyen
Op muylen langs de straet; en die haer sulckx niet schaemt,
Die belgs haer niet te zijn slof-toffel toe-genaemt.
Sal ick oock doen vermaen, hoe ghy moet vlijt gebruycken
Dat uwe oxsels niet na 't goore sweet en ruycken?
En hoe ghy 's morgens vroegh moet spoelen uwen mond,
Op dat u tanden gaef en tand-vleys blijf gesond?
| |
| |
Neen: dit is van geen doen, want ick de Kunst der Minnen
Geen plompe Iottoos leer, noch morsige Knoetinnen,
Maer sulck een geestigh volck, dat noch beneven dit
Haer tanden oock hoe swert door kunst kan maken wit:
Dat 't wijn-brauws-net-gewulf soo ronden kan om d'oogen,
Als oft door 's Meesters hand was met een pen getogen.
En dit is prysens waert, dan soo ghy verder gaet
En u blancketten wilt, so doet ghy 't geen u schaedt:
Want of al schoon in 't eerst 't blancketsel uwe vlecken
Met een geleende glants schijnt aerdigh te bedecken;
Soo is 't nochtans een ding dat uwe schoonheyd slijt,
En dat met zijn vergif u oud maeckt voor de tijt.
Iae, waer wy yemand sien beschildert en bestreecken,
Daer gissen wy terstond dat yet moet aen gebreecken,
En datter yet wat schuylt; het welck, indien men 't sach,
V onvolmaecktheyd ons sou brengen aen den dagh.
| |
| |
Doch of ghy u hier in niet wildet laten raden,
En volgen woud u hooft, al soud 't u namaels schaden;
Wilt dan ten minsten so u dingen leggen an,
Dat niemant u bedrogh licht onderkennen kan.
,,Laet uwe Vryer noyt u smeer-en-schilder-doecken
,,Op uwe tafel sien, als hy u komt besoecken;
,,Sluyt al u tuyghje wegh, so haest ghy hebt gedaen;
,,Want sulcke kladdery brenght ons een walgingh aen.
,,V tanden sult ghy oock noyt in ons by-zyn wryven,
,,Noch suyveren u oor, of so yet wat bedryven,
,,Want dit maeckt u wel schoon, maer is niet lief om sien;
,,Dies laet het, sy dy wijs, in eensaemheydt geschien.
,,Veel dingen men in 't doen siet walgelijck te wesen,
,,Die alsse zijn gedaen geacht sijn en gepresen.
,,De kleeren die ghy draegt, en die u staen so wel,
,,Sijn eertijds af-geploot van een vuyl-stinckend vel:
| |
| |
| |
| |
,,En 't leer dat u nu schoeyt, indien ghy 't saeght bereyden,
,,Soud u door al 't geklad schier van u selfs doen scheyden.
,,De Vryers dienen niet te weten al u doen;
,,Dies kuyst en toyt u op als wy het minst vermoen.
,,En als wy meenen dat ghy noch legt inde pluymen,
,,Betracht u voordeel dan, en wilt geen tijd versuymen:
,,Ia doet al wat ghy wilt, wanneer men 't slechts niet weet,
,,Want datmen niet en weet en deert niet, al is 't leet.
Sy zijn niet alle schoon die in mijn Schoole komen,
Maer schoon en lelijck bey wort van my aengenomen;
Ia 't quaet is altijdt meer en grooter als het goet:
Waer na ick my dan oock voorsichtig voegen moet.
Den schoonen (ick bekent)dien is 't niet seer van nooden
Te letten op mijn raet, en myne kunsts geboden;
Want schoonheyd is een ding dat sonder hulp of kunst
Door een verburgen kracht verkrijgt een yeders gunst.
| |
| |
Doch weynigh zijn die geen' daer niet soud aen gebreecken
Dies sult ghy u gebreck, so veel ghy kondt, versteecken.
Die kort is, voeght het best dat zy stracks zitten gaet,
Op datse niet en schijn te sitten alsse staet:
Die een slim lichaem heeft, of dat wat uyt wil puylen,
Moet 't geen dat haer misstaet in een ruym kleet verschuylen,
En hare tabberts-lijf doen maken so gevult,
Dat niemandt aen haer sie 't gebreck van buyl of bult.
Een groove boerse voet die moet men acrdigh prangen
In schoentjes wijt-gegaet en met breed lint behangen:
Die bol van vingers is en ruw en hart van huyt,
Sal selden, isse wijs, haer hant-schoen trecken uyt.
Wiens adem niet wel ruyckt, sal eerse heeft ontbeten
Noyt yemand staen te spraeck; en dit daer boven weten,
Dat zy altijd wat plaets moet laten tusschen tween:
Op dat geen vuyle lucht en volge hare re'en.
| |
| |
Indien ghy hebt een tand die swert of groot mocht wesen,
So sult ghy boven al het schichtigh lachen vresen.
In 't lachen is oock kunst; het minnelijck gelach
Is een bevalligheyd, die veel by ons vermach.
Daer zijnder die haer mond so trecken, en so grimmen,
Gelijck 't mismaeckt gedrocht der geckelijcker Simmen:
Een ander alsse lacht, so schijnt het datse schreyt:
De dese tiert en beert, gelijck een dolle Meyt:
Ia barst so heftigh uyt, dat al haer leden trillen,
En dat sy in een uur haer lach-lust naeuw kan stillen:
De die weer schatert op gelyck een Ezelin
Die na den Ezel schreeuwt gekittelt door de Min.
Voor dit en diesgelijck daer sult ghy u voor myden,
En met een deftigheydt u lacchen wat besnyden:
En gaept niet al te seer, noch lacht niet t' evens uyt,
Maer weselijck en stil met vreughdig-bly geluyt.
| |
| |
Het staet oock wonder soet, als midden in u koonen
Twee kleyne putjes haer al lachende vertoonen:
Doch siet dat ghy niet vaack noch sonder oorsaeck lacht,
So ghy niet wilt voor sot en dertel zijn geacht.
Waer dringt de kunst niet in! men kan selfs schreyen leeren,
En 't traentjen passen doen op u en u begeeren.
Iae, verder gaetse noch; wanneerse 't spreecken doet
Verleeren dat men eens geprent heeft in 't gemoet:
De tong word tegen danck gedwongen tot het lispen,
En 't heet bevallig-soet 't geen waert is om berispen,
Kiest hier van voor u uyt het geen dat u staet aen:
Doch went u boven al tot een manierlijck gaen;
Het gaen heeft dickwils gunst verloren of verkregen,
En in een wack're tret is vry al wat gelegen:
De dees' drie treetjes iuyst in een sauçiertje treedt,
En 't vierde op de kant, ia 't is haer meer als leedt
| |
| |
Dat zy om yemands wil een voetstap moet versetten;
So weet sy op haer eer in al haer doen te letten.
De die weer stapt voor uyt niet anders als een man,
En slinger-voet langs straet dat yeder haer siet an.
Het een is plomp en boersch, en kan een Vrouw doen haten
Het ander komt gemaeckt; dies sult ghy 't beyde laten;
En wacker so 't behoort op uwe kootjes tre'en:
Die wacker is van tret men wacker hout van le'en.
'T gesangh is aengenaem, 't en singen voegt den Maeghden;
Ia 'k hebber veel gekent die yder een behaeghden
Alleen door haren sanck, en wien haer soet geluyt
Gedient voor schoonheyd heeft om haest te zijn de Bruyt.
,,Zee-drooghten zijn geweest wel eertijds de Sirenen
,,Die met haer helle stem, wie daer voor by voer henen,
Verlockten van zijn streeck, en tot haer trocken in:
Wat sal dan 't singen niet vermogen inde min?
| |
| |
| |
| |
Doch om door u Gesang en u aentreckend quelen
Het hert van die u hoort al singende te stelen,
Moet ghy voorsichtig syn in 't kiesen van u Lied;
Want so het Dicht niet deug, so deugt het singen niet.
V stem moet syn begalmt met woordjes en met dingen,
Die 't binnenst vande ziel al smeltende deur-dringen:
En hier toe geeft u stof soo menigh soet Gedicht
Door Phoebi geestig volck gekomen in het licht:
So menig minne-Liedt vol viers en aerdigheden,
Daer prachtig mede praelt de gulde Eeuw van heden.
Leest maer de Liedtjes eens van Breroo' en van Hooft,
Wiens helle glants den glants der ouden schier verdooft:
Van Anna, die haer mach een tweede Sappho roemen,
En die wy met goed recht de tiende Musa noemen,
Of Starter, die van nieuws ons op syn Friessche Luyt
Komt brommen in het oor een aengenaem geluyt;
| |
| |
Een aengenaem geluyt vol soete minne-treecken,
Met jock, met lach, met spel op 't geestigst' ondersteecken.
Leest Kosters soeten sang, waer me hy yeder spel
Doorstroyt heeft tot çieraed so kunstig en so wel.
En Cats, wiens aerdig werck so vloeyt van honig-raten,
Dat niemant die 't eens smaeckt het naderhand kan laten:
Vergeet oock niet 't geen Heyns so loflijck heeft betracht
Als hy de Musen eerst uyt Griecken-land hier bracht.
Doch of u by geval quam eenig Lied in handen,
Als uyt het graf gehaelt, en midden uyt de banden
Van Clios troetel-kind, de groote Huyg de Groot,
So denckt vry dat indien geen Burgerlycke doot
Had sulck een geeft belet de vruchten voorts te baren
Die nu in syn vernuft alreets ontfangen waren,
Ghy hebben soud gehad so menig kunst-rijck Liedt
Als 's avonds gulden oog uyt 's Hemels voorhooft siet.
| |
| |
Dan wat het nood-lot doet daer valt niet op te seggen,
En troost u hier weer mee dat daer ghy een siet leggen
Euterpe weder vier heeft met zijn geest bedeelt,
Vier Vogeltjes als uyt des Phoenix asch geteelt,
Die somen 't Beesjen kent aen zijn gepiep en veeren,
Een heldre boven-sang in korten sullen leeren.
De vlugste van hun is een Huygens, wiens gefluyt
De Nymphjes van den Haegh alreets kan locken uyt.
En d'andre zijn Doublet, Verburg, en Brosterhuysen;
Wien dit alleen ontbreeckt, dat zy in duystre kluysen
Noch hangen inde koy, van niemand niet gekent,
Van niemant niet gesien, als die haer zijn omtrent:
Doch maghmen haren sang in 't open Woud eens hooren,
Ick weet haer soete stem sal alle man bekooren.
O Musae, gunt ons dit! en laet in 't drabbigh nat
Van Lethes loome vloet niet blyven sulcken schat!
| |
| |
Wel moog'lijek sal mijn naem oock onder dese namen
Een plaetsjen zijn gegunt, so zy haer mijns niet schamen,
En so haer helle licht mijn flickren niet verdooft,
Recht even als den dagh een kaers van schijn berooft.
En yemandt seggen sal, koom laet ons eensjes lesen
Ons' Meesters Minne-kunst, die ons heeft onderwesen;
Koom singen wy een Liedt van Cloris zyn vriendin,
Waer in hy heeft gemaelt haer schoonheyd en sijn min.
Dit sal my sijn genoeg dat ick niet word vergeten,
En datmen na mijn doodt sal van mijn Cloris weten:
Ick eysch geen grooter loon, en ben so wel te vre'en
Als of ick al het goet van Hollandt had alleen.
Doch 't singen dat gaet manck, wanneer ghy niet de snaren
Gespelen van 't gesang weet met u stem te paren:
Het spelen met de stem vermengelt en verselt,
Verkracht 't ontroert gemoet met aengenaem gewelt.
| |
| |
Door 't spelen op zijn Lyer heeft Orpheus selfs de Boomen
De Rotsen en 't Gediert des Wouts doen tot hem koomen
Wie 't onbeweeghlijck hert des helschen Gods beweegt,
En tweemael Charons schuyt geladen en geleeght.
Arion die heeft oock door zijn gespeel de ooren
Eens swemmenden Dolphijns so weten te bekooren,
Dat sy hem, als hy was gewurpen inde Zee,
Gebracht heeft op haer rug tot in een goede ree,
Derhalven sal een Maeght die wel wil leeren leven,
Van ioncks haer tot de Luyt of Clavecimbel geven:
Want 't is een tijd verdrijf, dat boven al de Ieught
En Venus soete volck verwackert en verheught.
Wie twijffelt of ick wil dat Dochters danssen leeren,
Om op de maet haer tret te draeyen en te keeren?
Want 't danssen is een ding dat ons, 'k swijg in een Maeght,
In Camer-speelders selfs wel aenstaet en behaeght.
| |
| |
Voorts moet ghy wesen gaeuw in 't kaerten en in 't troeven,
Want alsmen is by een so valtmen vaeck aen 't boeven:
Nu is 't verkeerden troef, dan een-en-dertigh uyt,
Nu pachten, dan vervolgh, en watmen meer besluyt.
Het dammen is oock soet; en soeter noch het schaken;
Dat, bey gelijck, de geest kan scherpen en vermaken.
Den een die tickt-tackt liefst; den ander liefst verkeert:
Een Maeght moet zyn in als geoefent en geleert.
,,Doch 't is de minste kunst te wesen gaeuw op 't spelen,
,,Maer swaer en quaet om doen zyn tochten wel te helen:
,,Dan zyn wy onbedacht, en geven ons gantsch bloot
,,Door viericheyd van 't spel, die 't reed'lijck uyt ons stoot:
,,En in wiens plaets dat komt de gramschap, het krackeelen,
,,En 't ongeschickt gekijf, staet-Iuffers van het speelen,
,,Verselschapt hant ae hant met hoop, met vrees, met haet,
,,En vrecke winnens-lust, die nimmer is versaet.
| |
| |
,,Men vloeckt, men raest, men tiert, en 't gater op een scheldẽ,
,,En watmen van een weet dat salmen dan gaen melden:
,,Ia 'k hebber haer gesien te buyten gaen so wijdt
,,Dat 't traentjen most her uyt van quaetheyt en van spijt.
,,Wacht u voor sulcken schand', en wilt u zedig dragen;
,,So sal u doen de geen, die ghy bemindt, behagen.
De Ionghmans hebben noch dit voordeel meer als ghy,
Dat het haer over al te gaen staet vranck en vry.
Soo dat haer nimmer schier geen middel kan ontbreecken,
Om hares herts Voogdes te mogen sien en spreecken.
Doch ghy, al hadt ghy schoon in yemandt goede sin,
En moogt hem 't minste niet ontdecken van u min:
Maer moet in uwe krop versticken u gedachten,
En 't uurtjen sijns besoeckx geduldelijck verwachten.
Dan wilt ghy sijn gevrijt, so laet u dickwils sien,
Want die u noyt en siet kan u zijn dienst niet bi'en.
| |
| |
| |
| |
Gaet dickwils aende Mart om dit of dat te koopen,
En wilt met vlijt te Kerck en inde Preecken loopen:
Besoeckt oock al-te-mets de Kamers daer men speelt,
't Is mislyck wie ghy daer zijn hert en zinnen steelt.
Ick hou niet van dat volck die in haer binne-zalen
Gelijck een huys-Bagijn haer vryigheyd bepalen.
Het is een gecklijck dinck, dat die wil zyn de Bruydt,
Die altijd even schuw haer deur voor yeder sluyt:
Want datmen niet en siet, men niet kan kennen leeren;
En datmen niet en kent en salmen noyt begeeren.
V schoonheydt is onnut, al waert ghy noch so schoon,
So ghy die wijslijck niet stelt somtijdts eens ten toon.
Wie sou' van Danäe yet hebben oyt geweten
In diense stadigh-door besloten had geseten?
En in haer tooren was geworden een oudt Wijf;
Haer schoonheydt had gewis niet veel gehad om 't lijf.
| |
| |
| |
| |
So dan wilt u somwijl eens door de Stadt vertreden,
Noch weygert niet te gaen daer ghy te gast gebeden
Of wel ter Bruyloft wort, want sulcks een baen u maeckt
Waer door dat ghy te mets vast inde kennis raeckt.
De grage Wolf die gaet rontom veel stallen snuyven
Om maer een eenigh Schaep te krygen in zyn kluyven:
En daer den Arent ziet veel Vogels, vlieght hy heen
Om uyt den heelen hoop te rooven een alleen.
Een schoone Deeren oock moet dickwils haer vertoonen,
Al is het vaeck vergeefs; een reys kan 't al beloonen.
't Geval is over al: dies houd u hengel ree;
Want daer men 't minste gist, daer heeft de Visch haer stee,
De Bracken al te mets vergeefs geheele dagen
Haer selven lopen moe om 'twilt in 't net te iagen:
Dat ongeiaeght daer na sich in een strick verhangt,
En als 't de Weyman minst verhoopt, zyn selven vangt.
| |
| |
Sit so in huys en naeyt, dat ghy gesien kond worden,
Noch deckt u glasen niet met berders en met horden:
Maer boven al so komt, wanneer het schemer-licht
In 't vallen vande nacht vermindert het gesicht,
En als Vrou-Venus Ster de Vryers gaet verstouten
Om onder haer geley by u te komen kouten,
Of sitten op u stoep, of leggen in u deur
Met een wit lijfken aen, en witte voorschoot veur:
Dat is de rechte tijd, en rechte wijs van vryen,
Die die wel gade slaet, die sal oock wel bedyen:
Gelooft my, 't kan niet zyn, of die u dan so siet
Moet wenschen naer u Min, hoe wel hy 't Minnen vliet.
Ick heb het selfs beproeft, en mach 't daerom wel seggen,
Dat ghy ons schier verkracht met so voor deur te leggen.
Doch als ghy yemandt hebt getrocken in u net,
So past dat ghy terstondt u zin niet op hem set;
| |
| |
Want d'ingeslopen Min is qualijck te verwennen:
Dies leert de Vogel eerst aen zyne veeren kennen.
Siet eerst wat dat hy soeckt, en voert in zynen schilt,
Daer na of hy u dient, en ghy hem hebben wilt.
Het moeten seecker zijn wel wonder slechte sloven,
Die wat een Vryer seydt van stonden aen geloven:
En slechter zijnse noch die hare gunsts tresoor
Ontsluyten aen de geen dier naulycks eens klopt voor.
Het paert dat loopt na 't hoy, en 't hoy niet na de paerden:
Als 't Meysjen selver vryt, sal 't vryen selden aerden.
Al waert ghy heet als vuyr, so suldy, sydy wijs,
V houden onbeweegt, en veynsen koud als ijs.
Doch wacht u boven al, en let wel op de geenen
Die anders niet en doen als slepen langs de steenen;
Die altijdt zyn gepronckt, en altijd even net:
Wiens adem ruyckt na Musk, na Amber en Civet.
| |
| |
Want dese het gevry gelijck een ambacht leeren,
En minnen uyt gewoont, niet uyt een recht begeeren.
Het selfde dat zy nu aen u te doen bestaen,
Dat hebben zy wel eer aen honderden gedaen.
Haer liefde sonder gront kan nergens lange blyven,
Die over al wil zijn sal nieuwers niet beklyven;
Sy slachten 't lichte kaf, dat vande wind beroert
Nu hier en dan weer daer onstuymig wort vervoert.
Dies geeft hun geen geloof, voor ghy kunt seecker weten
Dat zy haer lichten aart nu hebben heel vergeten;
En dat ghy hare trou genoegsaem hebt beproeft,
Waer toe al vry wat tijts en omme-gankx behoeft.
Noch zijnder, 't schijnt wat vreemts, die door het vryen talen
Haer schier verslempte goed aen yemand te verhalen:
Soo lang het geltjen duurt so set-men-ter op aen,
Men tuyscht, men drinckt, men klinckt, en 't isser noyt gedaen:
| |
| |
Ia 't is de meeste kunst het meeste te verteeren:
En d'alder-beste man die best de borst kan smeeren.
Alleen op hoop, als 't schip sal zijn aen laeger wal,
Dat een goed huw'lijck dan het albetalen sal.
Dies laet u door geen schijn van kostelheyd verblinden,
Of door een groots gesnorck yets op u mouwen binden:
By sulcken grooten Hans en opgetoyt Iuweel
Is 't hachjen moog'lijck op, of sit misschien niet veel.
Groot spreecken, is geen kunst: want ydle holle vaten
Die klincken aldermeest: en die u eertijds hate,
So die u nu bemint; vrijd u niet, maer u goet:
Dies let wel op u stuck, en siet wat dat ghy doet.
Wacht u oock voor de geen dier vele heeft bedrogen,
En van wiens lichtigheyd schier alle menschen bogen:
Dat elck heeft inde mond, is veel-tijds al wat aen.
Dies spiegelt u aen 't geen hy and'ren heeft gedaen.
| |
| |
Wat hy u sweert of seyd, gelooft noch eedt noch seggen;
Voor ghy hem met zijn trouw zijn woorden siet beleggen:
Verhaest u niet te seer: men mach hem wel beraen
Op 't geen maer eens geschied, en noyt kan zijn ontdaen.
Het Huwen is geen spel: nae dat het luckt te degen,
Daer aen is u geluck of ongeluck gelegen.
Wanneer ghy dan dit wel sult hebben overleyd,
En ghy u niet-te-min tot Huwen vind bereyd,
Soo moet ghy lancx hoe meer u eerste strafheyd laten,
En uwe Vryers min met weder-min omvaten,
V gunst moet nu en dan by trapjes klimmen op,
Tot datse eynd'lijck koom' tot aenden hoogsten top:
Waer door als hy, verstout, u doet zijn brieven langen,
Sult ghy op 't lest, na lang geweyger, die ontfangen;
En voort van stuck tot stuck met aendacht lesen door,
Om sien of hy hem veynst, dan of hy 't recht heeft voor.
| |
| |
Doch wilt hem niet weerom, als na wat uytstel, schryven;
Het uytstel, so 't is kort, sal hem te meerder dryven
En porren tot u min; want 't heeft een sulcke kracht
Dat het de lust ontsteeckt, en wackert het gedacht.
Wilt hem oock zijn versoeck niet al te licht vergunnen,
Noch al te plat slaen af, hier maet te houden kunnen,
Is teycken van verstant. dies so u antwoordt maeckt,
Dat hy daer te gelijck en hoop en vrees in smaeckt:
Doch hoe het langer duurt, hoe 't meer en meer moet wesen
Tot meerd'ring van zijn hoop, en mind'ring van zijn vresen.
De woorden die ghy hem u meyning dragen doet,
Die moeten niet gemaeckt, maer suyver zijn en soet.
't Is geckelyck, wanneer een Dochter haer gedachten
Beeld kindts en slordig uyt, en 't doet haer brief kleyn achten:
Maer geckelycker is 't als zy haer proncken gaet
Met opgeraept geswets, dat sy nau selfs verstaet.
| |
| |
Op 't schryven dient gelet; doch hier op meest van allen,
Dat uwe brieven niet in vremde handen vallen:
Bestelter geen, of wel: want 't is gansch vol gevaer
Dat yemand word 't geheym van u'gevry gewaer.
Zy zijn wel boos, ick kent, en waerd de snoodste namen
Die daer een eerb're Maegt mee soecken te beschamen:
Doch niet-te-min ghy siet wat quelling, hoon en spijt
Hier door noch alle daeg so menig Meysje lijdt.
Dies leert u hand van ionkx so veel verscheyden trecken,
Dat niemand uyt 't geschrift de Schrijfster kan ontdecken:
En teyckent voor u naem yet wat, dat die alleen
Die 't mach en moet verstaen, versta en anders gêen.
Doch 't is niet al genoeg met een aentreckend loncken
En uyterlyck gelaet u Vryer eerst t'ontsoncken,
En hem daer na te mets te stellen heel in brand
Door brieven, door u kout, en 't drucken van u hand:
| |
| |
Daer moet yet anders zijn om 't vier te onderhouden,
Of anders sal de tijd zijn hette haest verkouden.
Het uyterlijck vermagh wel vry wat in 't begin;
Maer heeft niet veel om 't lijf, als 't recht gesien word in.
Een goedertieren aart met minnelijcke zeden,
En een gemoed bestiert na 't voorschrift van de reden,
Die, zijn de rechte stof, de rechte turf en 't hout
Dat 't eens ontsteccken vier in 't branden onderhoud.
Geluckigh is de Maegt, wien dit is aengeboren!
Wien 't niet is, geef daerom den moed niet strax verloren.
Opvoeding is by-kans een anderde natuur;
Dies kanse metter tijd, hoe-wel 't in 't eerst valt suur,
Verbeteren het quaet waer toe wy zijn genegen:
En 't is de beste deugt, de deugt aldus verkregen.
Doch die so onvolmaeckt als mis-dracht is geteelt,
Dat zy van beyd dees twee gelijck'lijck is misdeelt,
| |
| |
Moet van twee quaden 't minst voorsichtelijck verkiesen,
En 't geen dat zy niet kan verwennen noch verliesen,
Ten minsten voor haer Lief bedecken, om zijn sin
Door een gemaeckt gelaet te houden in haer min.
De hevigheyd en toorn die doet een Maegt kleyn achten,
Dies sult ghy u van quaet en gram te worden wachten.
De vrede past den mensch, de gramschap 't woest gediert.
Die niet alleen 't gemoed, maer 't aensicht oock ontçiert.
Het hooft dat swelter door, en d'oogen glinster-branden
Veel wreder als een slang in d'alderheetste landen;
Het bloed dat stijgt om hoog door al de ad'ren heen,
En mengelt 't rood en 't paers en valu onder een:
So dat indien ghy gingt eens in u spiegel kycken,
Ghy dan u selven soud ter naeuwer noot gelycken.
Niet minder sal u oock de dreutse grootsheyd scha'en:
De min met minsaemheyt gelockt moet wordenaen.
| |
| |
Wy haten in 't gemeen een trots hoveerdig wesen;
En noyt is in een Maeght laetdunckentheyd gepresen.
Die u siet vriendlyck aen, toont dien weer goet gelaet;
En lacht hem weder toe, die u toelacchen gaet.
Dit is de eerste trap van 't lodderlijcke minnen,
Dat voorts hoe lancks hoe meer doorkruypt d' ontroerde sinnen;
Tot dat het eyndelijck de zetel van het hert
Bemachtigt, en daer door volkomen meester wert.
't Swaerhoofdig bang-gekijck dat zietmen ons oock haten,
Dies wy aen Aiax gaern zijn lief Tecmessa laten.
Ons, een blygeestig volck, die dient een vrolijck dier;
Een stuurse houte klick die pack haer vry van hier.
Ick soud u naer u gunst, Tecmessa, van mijn dagen;
Noch u, Andromache, noyt om een vrientschap vragen:
Ia naeuwlijcks ick geloof, ten zy u baren dee
Dat ick 't geloven most, dat ghy zijt immer ree
| |
| |
En willig oyt geweest om by u mans te slapen,
En op een weeldrig bet een soete vreugt te rapen.
Te weten d' aldersnerst' en d'alderheelste Vrou,
Bedolven in gepeyns, bedoven staeg in rou,
Heeft Aiax oyt genoemt myn ziel, myn troost, myn leven,
Myn wensch, myn toeverlaet, myn hertjen, myn aenkleven,
En wat geflickefloy de Liefde noch versint
Als zy haer by het bed van twee geliefjes vindt.
De Ieught die voegt de vreught, het suffen d'oude Wyven;
Dies moet ghy vrolick zyn, of uyt ons gilde blyven.
Doch even als een Paert dat noch is woest en wilt
Heel anders wert getoomt, geneus-prangt en gebrilt,
Als een dat nu al veel geleert heeft en geleden,
En door de Ruyter is van langer hand bereden;
So moet oock die noch ionck en schichtig is van sin,
En die zijn eerste proef eerst aenvangt in de Min.
| |
| |
Heel anders zijn gelockt, beiegent en gehouden,
Als een wiens hette nu al vry begint te kouden;
En die nu heeft geleert door oeffening en tijdt
Wat van het Minnen is, en hoe men wijslijck vrijt.
d' Onrype domme Ieught heeft wonder vreemde vlagen,
Is heftig, onbesuyst, en kan gantsch niet verdragen.
Voor al so wortse dol, wanneerse merckt en siet
Dat yemandt nevens haer de minste gunst geniet.
Dies sult ghy sulcken een die noch zijn kallefs klaeuwen
Niet af-geloopen heeft, het muyl-gebit wat naeuwen,
En houden so gantsch kort, dat hy zy buyten u
Van yeder een vervaert, van yder even schu:
En dit en wat ghy noch soud konnen meer begeeren,
Dat sult ghy hem doen doen; ia sult u meer doen eeren
Als eenige Goddin, indien ghy u maer wacht
Dat geen mee-Vrijer hem u liefde maeck' verdacht.
| |
| |
Een Koningh in zijn rijck, een Minnaer in zijn vryen,
Die konnen om haer doodt geen mede-mackers lyen.
Doch die een rype Oest nu wat besadicht heeft,
Die sal in 't minnen zijn gematight en beleeft:
En sal geduldelijck veel konnen zien en hooren
Daer sich een ionge wulp op't heftichst aen sou stooren;
Hy sal niet stracx de geen die ghy sier vriend'lijck aen
Wt-eysschen in het velt, en dreygen voorts te slaen:
Noch oock niet dach en nacht voor-by u deur gaen waaren,
En willens so zyn brandt aen yeder openbaren.
Sulck kinderspel dat voeght eer d'onbedachte ieugt:
De dese sal so wel zijn lyden als zijn vreugt
Beklemmen in zyn borst, en al zijn doen met reden
Met voordacht en met raedt bescheydentlijck bekleden;
Dies mooght ghy hem de toom wel geven los en vry,
Al brandt zijn min niet heet, zy blijft weer langer by.
| |
| |
Ick maeck u alles kond, en wil u niets verswygen,
Op dat myn Kunst daer door by u geloof mach krygen.
Ick doet, daer ick wel weet dat sulcks is tot myn schae;
En dat ick met mijn raet myn eygen selfs verrae.
De Vogel sal nochtans de Vogelaer niet leeren
Hoe hy haer vangen moet, en hy haer meest kan deeren:
Noch 't snelle Hert en leert geen sprongen aen den Hondt
Waer door het hem te eer sou vallen in den mondt.
Den oorber raem die wil. voor my ick sal 't gesponnen
Trouhertigh hasp'len af, en 't geen ick heb begonnen
Volmondig spreken uyt; al soud ick schoon daer mee
Onnoosel tot myn aars een roe selfs maecken ree.
Het geen menlicht bekomt, versaet terstond 't begeeren;
Dies sult ghy uwe gunst met strafheyt mengen leeren:
Ontsegt ons somtijds 't geen dat ghy ons had belooft,
En sluyt ons altemedts de deur vry eens voor 't hooft:
| |
| |
Laet ons somwijl vergeefs na u zoet by-zyn haken,
Want dit zal ons de lust niet dan te grooter maken:
Wy walgen van het soet, en onse slappe maeg
Moet door een bitt're pil weer worden fris en graeg.
Dit doet dat naer haer Vrou de Mans niet seer verlangen,
Dat zy so vaeck 't hun lust haer mogen troetel-wangen:
Ghy Vrouwen sluyt u deur maer vijf ses dagen toe;
V Mans die sullen weer als Iongh-mans zijn te moe.
Als u de Minnaer eerst van liefde aen komt spreken,
En dat hy noch niet heel is met u Min ontsteken,
Maeckt dan dat hy geloov' en dat hy vast'lick meen,
Dat niemand by u heeft gehoor, als hy alleen.
Doch als hy is in 't net, laet hem te mets dan mercken
Dat and're nevens hem aen 't selfde ambacht wercken.
Het Paert loopt eerst te deeg wanneer het loopt om strijdt,
En als het heeft die 't volgt en die 't in 't volgen mijdt.
| |
| |
Een weynig herte leet ontfonckt de koele sinnen;
Men kan ('t moet zyn geseyt) niet ongetergt beminnen:
Doch d'oorsaeck zyns verdriets en moet noyt zijn so groot,
Dat sy hem heel te mael van alle hoop verstoot.
Maer 't suer moet onder 't soet so in gemengelt wesen,
Dat hem dat in 't gewicht houd tusschen hoop en vresen.
't Sal hem oock wecken op en dapper porren aen
Dat ghy u veynst hem niet te spraeck te moeten staen,
En dat ghy hem maeckt wijs dat sulcks, om het verbieden
Van uwe Ouders, moet al steels-gewijs geschieden
Hoe lecker dat het is het geen men veylig eet,
't En smaeckt ons noyt so wel als een gestolen beet.
Al mocht ghy hem by daeg doen komen by u praten,
So wilt hem liever noch by ontijd inne laten,
En met een bange stem en een ontstelt gemoet
V houden of ghy dit deed op u ban en boet:
| |
| |
Laet dan wanneer hy nu aen ancker meent te leggen,
Een afgerichte Meyt verbaesd'lyck komen seggen;
Och Iuf-vrou, zijt wat stil, uw Vader heeft gehoort
Dat ghy met yemand spreeckt, en is daer in gestoort:
Toont u dan heel ontroert, en wilt met anghstig beven
Hem daet'lyck senden deur, en schielyck af-scheyt geven.
Vult hem nochtans met hoop, en loont hem met een soen,
Op dat hy sulcks acht waerd om moeyten voor te doen.
Neemt dese vonden wech; de liefde sal verouden,
En d' alderheetsten brandt sal inder ijl verkouden.
De wellust diemen vry en sonder vrees geniet,
Is minder aengenaem als die ter sluyck geschiet.
Al mocht ghy alles doen wat ghy soud konnen dromen,
Veynst u nochtans vol vrees als hy by u sal komen.
Doch of het geen, dat ick te veynsen u beveel,
V inder daet quam op en toeviel tot u deel,
| |
| |
En dat het streng verbodt van u versteende magen
V afhiel van de geen in wien ghy neemt behagen;
So 't is u Ouders wil, soo voegt u na haer raet,
Een Dochter onder dwang van hare Ouders staet.
De Maegdelycke schaemt, de wetten en de reden
Gebien u elck om 't seerst van dit niet t'overtreden:
Maer dat u soud een Oom, een Stief-moer, of een Voogt
Gewelt doen in u keur, wie is 't die dat gedoogt?
Wat recht belast een Maegt, die vry is, na de sinnen
Eens anders tegen danck te haten of te minnen?
Voorwaer 't is ongehoort. dies stel ick u hier voor
Hoe dat ghy sulcken volck sult aerdig strijcken door.
Acrisius die socht zijn Dochter van het trouwen
Met voor-bedachten raed arglistig te weerhouwen;
Dies hy haer in't vierkant eens stalen torens sloot,
En even-wel op 't lest zy noch haer lust genoot.
| |
| |
Al sagen zy op u met honderduysent oogen,
So ghy 't in 't ernst maer meent, zy moeten zijn bedrogen:
Men sluyt u soo men wil, wat baet het? als een brief
Kan worden minne-tolck van u en van u Lief:
En uwe Kamenier vind stadig nieuwe vonden
Waer door u schryven heen en weer kan zijn gesonden.
Het doet oock dat een brief voor schoon papier in raeckt
Wanneer de letters zijn met versche melck gemaeckt;
Bestroyt het slechts daer nae met stof van swarte kolen,
Ghy sult het schrift strax sien dat daer in is verscholen.
Of schrijft met Cyters-sap, en die de blancke blaen
Niet tegen 't vier en houd, sal niets daer op sien staen.
So u een Totebel tot opsicht word gegeven
Die u is staeg ontrent en altijd dicht beneven,
Wat leyt daer aen? nae dien zy niet beletten magh
Dat ghy te Kercken gaet op 't minst om d'andren dagh;
| |
| |
En dat zy lyden moet dat ghy somwijls u Vrinden,
Recht of het was uyt plicht, gaet 't haren huyse vinden;
Na-dien een Speelnoot, die gh'als-kackx besoecken moet,
V onder sulcken schijn u Liefste spreecken doet
Nae-dien ghy haer met bier of wijn kont droncken maecken,
En so dan tot u wil voorts by malkander raecken.
In 't kort; nae dien ghy haer met gelt kond koopen om,
't Gelt dat de siende blind, de spreeckende maeckt stom,
De hoorende maeckt doof, de soeckers als verloren,
En wys' en dwase beyd kan buygen en bekoren.
En dit 's om eens te doen: is zy u eens te wil,
Sy moet, hoe ghy 't oock maeckt, daer na wel swygen stil.
Ick heb ('t gedenckt my noch) hier voor gedaen mijn klachten,
Dat in 't gevry men sich moet voor zijn Speelnoots wachten:
En dese klacht en raeckt den Iongmans niet alleen,
Maer is u te gelijck met haer in all's gemeen.
| |
| |
Indien ghy over al gaet als een slecht-hooft seggen
Wat dat u heeft u sin doen op u Vryer leggen,
So sal die sulcx gelooft, gaen scherpen haer gemoet
Om u met list de schoen te treden uyt de voet,
En sal haer beste doen om 't Visjen selfs te vangen,
Daer ghy haer met u lof hebt eerst na doen verlangen.
Sy dunckt my oock te slecht en niet seer wel bedacht,
Die in 't verkiesen van haer Speelnoots haer niet wacht
Met soo een om te gaen, en soo een te bevelen
De vord'ring van haer min, die haer in alle delen
Wtmuntend overtreft: want 't is niet sonder vrees,
Ia 't kan nau anders zijn, of so een domme Gees
Sal minnen sonder vrucht, en d'aer geminnet worden
Om dat (indien 't niet is een al te slechte Iorden)
Een Iongman altijd 't best voor 't beter kiesen sal:
Dies wacht u, zydy wijs, voor sulcken ongeval.
| |
| |
Doch soo ghy vieriglyck begeert gemint te wesen,
So let en spitst u sin op 't geen ghy hier sult lesen:
Maeckt dat u Vryer meent dat u zijn doen behaegt,
En dat ghy in u hert hem weder-liefde draegt:
En 't sal u'vallen licht; want 't is den aert der menschen,
Dat zy seer haest vermoen het geen daer zy naer wenschen.
Siet hem maer vriend'lyck aen, en vraegt hem met een sucht
Waer hy so laet komt heen; gelijck of ghy beducht
En achter-dochtig waert, dat hy zijn losse sinnen
Noch elwers had geset getwee-spalt in het minnen:
Laet daer dan komen by de kusjes en 't gevley
Vermengelt met verwijt, met traentjes, en geschrey.
Gewis hy sal hier door hem uwer strax ontfarmen,
En uyt mee-dogentheyd u minnelyck om-armen,
Ia door u doen verlockt dus spreecken in zijn hert,
Voorwaer sy is verlieft, en lyd om my dees smert.
| |
| |
Bysonder so hy in hem-selven neemt behagen,
So hy meent schoon te zijn, en een braef kleed wil dragen;
Want sulck een meenen sal, dat hy selfs een Goddin
Door zijn bevalligheyd sou trecken tot zijn min.
Maer even als ghy u moogt somtijds wel gelaten
Als of ghy waert ontstelt, door dat de luyden praten
Van d'ontrou van u Lief, en hoe hy and're vrijd,
So siet daer tegen toe, dat ghy u wijslyck mijd
Voor waere jalousi; en wilt niet licht gelooven
Yet dat u van u Lief soeckt nydigh te berooven:
Hoe 't licht-gelooven is vol onheyls en gevaer,
V Procris leeren sal; dies spiegelt u aen haer.
Ontrent den Berg Hymet, recht daer zijn groene dalen
Met klaever en gebloemt op 't alderlustigst' pralen,
Daer is een water-Bron den Nymphen toe-gewijd,
Wiens silv're vloed het zant al ruysschende doorsnijd:
| |
| |
Ront-om een Bosjen groeyt van Myrten en Laurieren,
Van Pijn-boom, van Cypres, van Palm en Eglentieren,
Waer dat de Weste-wind met lieffelyck geblaes
Waeyt deur en weder-deur, en maeckt een soet geraes,
Waer 't Tortel-duyfje steent, de Nachtegaeltjes singen,
En d'ander Vogeltjes op 't fluyten weeld'rig springen:
Een aengename rust voor Cephalus, wanneer
Hy van de Iacht vermoeyt hem daer quam setten neer:
Alleen, als hy het Wilt en wey-luy' had verlaten,
Heeft sich de Iongelinck daer dickwils vinden laten:
En riep dan, Aura komt, komt Aura in mijn schoot,
En koelt den heeten brand die my schier heeft gedoot:
Nu Aura was de naem van een van Sephyrs Maegden,
Een kleyn soet windeken, waer naer hy 's middags graegden.
Als yemant dit aldus had onversiens gehoort,
Heeft hy het aen zijn Vrouw terstond gaen seggen voort.
| |
| |
En Procris, als haer sulx so over was gedragen,
Wiert, lacy! inden naem van Aura heel verslagen,
Recht of het van haer Lief een Boeltjen waer geweest,
Dies zy van spijt vervaert, en door de schrick bedeest
Ontsette, als een bladt dat door de winter-regen
Van zyne struyck geruckt ter aerden is gesegen,
En scheurde voorts so haest zy tot haer selven quam
Haer kleederen van een, en schrabde schram op schram
Onduldig lanx haer borst en lanx haer teere wangen:
Ia wierd met sulcken smert en dolligheyd bevangen
Dat zy op staende voet liep heen ter Stede uyt
Met ongevlochten hayr, en eyslyck naar geluyt.
So haest zy was ter plaets die haer was aengewesen,
Heeft zy haer neer-geleyd in een hoop Bremmel-Bésen.
Wat ginck u, Procris, aen terwijl ghy daer so laegt?
Hoe heeft u teere borst van bangheyd wel geiaegt?
| |
| |
Ghy meende dat nu nu de Aura voort sou komen
Die u u Minne-pandt so dieflick had onmomen,
En dat ghy daer ter plaets soudt voor u oogen sien,
Het geen ghy wenscht en wilt dat nimmer mocht geschien:
Nu spijt u dat ghy 't hebt so licht geloof gegeven,
En dat ghy niet zijt t' huys op uwe rust gebleven:
Nu spijt het u weer niet. Ghy brandt van haet en min,
En eenen twyffel-geest ontroert u hert en zin.
De naem, de plaets, de tijt, en neer-gesoolde kruyden,
Doen dat ghy schier gelooft het seggen vande luyden.
Sijn lang beproefde trou doet dat ghy 't weer veracht,
Dies d'uyt-komst onder 't ruyg van u vast wort verwacht.
De heete middag-Son die stont nu vlack in 't Zuyen
En had de lucht geveegt van wolcken en van buyen,
Als Cephalus quam aen van 't iagen moe en mat
En maeckte zyne le'en in 't koele water nat.
| |
| |
Hy spreyde sich ter neer langs 't groene grasjen heenen,
Niet veer van daer zy lag, en seyde voorts met eenen
Gelyck hy was gewoon, koomt Zephyr, Aura koomt
En blaest een lieve koelt door 't schadu-rijck geboomt.
So haest als Procris hem aldus had hooren spreken
En sy nu selver sach hoe zy was uyt-gestreken,
Bequamse weer geheel, en kreeg haer oude kleur,
En vrees en quaet vermoen die vlogen t' samen deur:
Sy ryst, om metter vaert haer lief een kus te geven,
En doet in 't rysen 't groen en al de telgjes beven;
Hy siende dit gewoel in 't schudden vande blaen,
Vermoede dat een Wilt door 't ruygh quam springen aen,
En vatten stracks sijn boog met een van zyne schichten,
En heeft een felle schoot ter bosch-waert in gaen richten.
Wat doet ghy Cephalus? 't en is noch Hert noch Hin
Daer ghy na schieten gaet; houd op 't is u vriendin.
| |
| |
Ay my, riep Procris ay! ghy hebt een hert geschoten
Wien 't noyt van u gewont te zijn en heeft verdroten:
Ick sterve voor myn tyd; doch daerom wel te vreen
Dat ick de min myns Mans genoten heb alleen:
Myn ziele die verscheydt, myn stem begint te stuyten;
Komt Cephalus, en wilt voor 't lest myn oogen sluyten:
Dit sprack zy noch terwyl hy quam geloopen aen,
Doch eer hy by haer was, so was 't met haer gedaen.
Hy stort hem op haer neer, blyft aen haer lippen hangen,
En kust, en weder-kust haer doodt geverwde wangen;
Hy wascht haer wrede wond met zyne tranen af,
En klaegt, en sucht, en wenscht mismoedig na zyn graf:
Doch alles te vergeefs, haer leven is verdwenen,
En by de doodt en gelt geen bidden noch geen weenen.
Dit kan een quade tong, wanneerse krygt gehoor;
Dies leent aen sulck gedrocht niet lichtelijck u oor.
| |
| |
Daer 's altyd volck dat soeckt een stock in 't wiel te steken,
En een half-vasten band met haer geklap te breken;
Ia die sulcks tot u scha en tot haer voordeel raen,
Dies u te deeg bedenckt, eer ghy yet sots vangt aen.
Ick spoe my tot het eyndt, op dat ick eens ten lesten
In een behouden ree myn Schip magh ancker-vesten.
Derhalven als u Min sal zyn so ver gebracht,
Dat maer de Bruylofts-feest noch wort alleen verwacht;
De Bruylofts-feest die 't slot is van u Maeghde-dagen
En die in 't Vrouwe-gild u naem gaet overdragen;
So sal u op het hooft een kransjen zijn gestelt
Tot teycken dat de Min behouden heeft het velt:
En dat ghy met u Lief in spijt van die 't benyden
Na veel gele'en verdriets, sult in triumphe ryden;
En boven 's hooft men u een Croone hangen gaet
Tot teycken dat ghy dan zijt in u hoochste staet;
| |
| |
| |
| |
Dies voegt u vry daer na, en poogt u so te dragen
Dat 't eynd van u gevry u Vrijer mach behagen;
Het eynd goet, alles goet: en beyde laeg en hoog
Die hebben op de Bruyt en op haer doen het oog.
Ghy moet een seeck're maet in al u dingen houwen,
Om d'opspraeck van de luy en haer gesnap te schouwen.
Siet dat ghy niet te wulps, noch niet te statig zijt,
Noch toont u niet te seer ontbonden en verblijt:
Niet dat ghy daerom sult gantsch onbeweeg'lick prycken,
En meer een houten block als wel een mensch gelycken,
Dit is de meening niet; al heeftmen sulcx wel eer
By d' oude eeuw geacht voor defticheyd en eer:
De vreughde voegt den mensch, de dufheyd doet hem haten,
Wanneermen in zyn vreugt slechts niet is uyt gelaten.
Syt oock niet al te reed om u na 't bed te spoen;
Wat wachtens sal u lief te meer verlangen doen,
| |
| |
En het verlangen sal hem 't soet doen soeter smaken,
Doch futselt niet so lang dat het hem moe kan maken.
Noch laet hem voor u deur geen drie vier uren staen,
De lust mocht hem terwijl door ongedult vergaen.
Doch als hy eyndelyck, door smeken en soet praten,
Van uwe speel-genoots sal wesen in gelaten,
En hy sal zijn ter plaets daer ghy met soet gewelt
Van uwe Maeghde-staet sult worden afgestelt:
Wat dat ghy dan moet doen, en hoe ghy u moet dragen,
In dien ghy 't niet en weet, sult ghy 't u Bruygom vragen.
Mijn Dicht dat heeft een eynd, myn voor-stel is volbracht.
Komt Vrysters (so ick dit heb tot u nut betracht)
En wilt my met een Krans van Maeghde-palmen kronen,
En 't goet dat ick u gun met weder-gunst belonen.
Wenscht, als ghy door myn Kunst nu hebt die ghy begeert
Dat hy oock krijg' de zijn, die u dit heeft geleert.
EYNDE.
|
|
Auteursrechtvrij
