Pvb. Ovidii Nasonis Minne-kunst, gepast op d'Amsterdamsche vryagien: met noch andere minne-dichten ende mengel-dichten, alle nieu ende te voren niet gesien.
(1622)–Johan van Heemskerck–
Auteursrechtvrij
[pagina 9]
| |
Het eerste Boeck, vande minne-kvnst.
SO wie in dese Stad niet weet de kunst der minnen,
Die lees' dit eerst; en ga dan na de kunst beginnen.
Door kunst wert 't schip gestuurt, door kunst de koets gement:
Door kunst moet oock de min zyn tot-sen plicht gewent:
Automedon die heeft gevoert Achillis wagen,
En 't eerste stuurmans-ampt wierd Typhis op-gedragen:
My Venus heeft gestelt tot Meester vande Min:
Automedon ben ick en Typhis oock daer in.
Hy is wel wilt en woest, en pooght sich vaack te setten
Weer-spannich tegens my: dan ick heb weer te letten
Dat hy maer is een kindt, wiens jaren, swack en teer,
Noch wel te buygen zyn, bequaem tot tucht en leer,
| |
[pagina 10]
| |
De Stier die moet syn hals gewennen tot het ploegen;
En 't moedigh Paert dat moet sich na den teughel voegen.
De Min sich geven oock moet onder myn gewelt,
Hoe wel hy staech myn hart met syne vlammen quelt:
Iae hoe hy my meer heeft gequelt en uyt-gestreecken,
Hoe ick 't gele'en verdriet sal beter konnen wreecken.
Erdichten wil ick niet, ô Phoebe, dat dees' kunst
Door u my wert geleert, of door der Musen gunst:
Een wisse wetenschap, door oeffeningh verkregen;
En door de tyt vol-toyt, die doet dit werck bewegen.
Dies, Minnaers, volght myn raet: en ghy Vrouw vande min
Vol-voert door uwe hulp het geen dat ick begin.
Soo dan, ghy, die bestaet, noch iongh en on-bedreven,
Vonder Liefdes vaen ten stryde te begeven:
Die 't ongewoone swaert aen uwe syde gort,
Gelyck een kryghs-man die ten krygh geroepen wort;
| |
[pagina 11]
| |
Voor 't eerste van u doen, moet ghy te vinden poogen
't Geen ghy beminnen wilt: daer na, hoe ghy sult moogen
Verbidden u vriendin', en mind'ren 't geen ghy lyt:
Ten derden, hoe haer gunst mach dueren langen tyt.
Na dit besteck sal ick myn wagen heen gaen mennen,
En in dit Minne-spoor myn paerden laten rennen.
Terwyl ghy mooght, en ghy noch vry syt; kiester een,
Tot wien ghy seggen kont: Ghy staet my aen alleen.
Dees' sal u in den arm van selfs niet vallen komen:
Maer moet syn na-gespoort, gebe'en, en half genomen.
De Iager weet seer wel de hoolen en het wout,
Waer sich het birse swyn, en 't bloode hert onthoudt.
De vogelaer slaet acht waer meest de vogels vliegen,
En waer hy die best kan met syn gefluyt bedriegen.
De visscher kent de plaets en 't water, waer de vis
In 't swemmen neemt haer streeck, en overvloedichst' is.
| |
[pagina 12]
| |
Ghy oock, die u 't gevry wilt ernstigh onder-winden,
Leert eerst waer dat ghy sult de meeste Nymphjes vinden.
Den soecker wil ick niet gebieden, over Zee
Te vaeren met syn schip op een onkunde ree;
Noch dat hy wyd en zyd betre'e veel vreemde paden,
Op dat hy krygh' syn wensch, en salick hem niet raden.
Hoe-wel Andromeda uyt 't swerte Mooren-land
Door Perseus wierd gebracht: en Paris, tot syn schandt,
Een vreemde Griecksche vrouw baldadigh dorst ontschaken,
Waer door hy Troyen gingh heel tot een steen-hoop maken.
Want Amsterdam u soo veel schoone geven sal,
Dat ghy vry seggen mooght, dat sy by naest heeft al
't Geen inde werelt is. Soo veel gepluymde dieren
Als op de boomen syn, in 't water visschen swieren,
Soo vele lichten als den Hemel's nachts ons geeft;
Soo menigh' schoone maeghd u Amsterdam oock heeft.
| |
[pagina 13]
| |
't Sy dat u neygingh streckt tot d'on-volwassen iaren;
Een half-ontloocken knop daer kunt ghy u me'e paren.
't Sy dat u lust na 't ryp' en na 't volwassen graeght,
Van duysent ghy nau weet wie dat u best behaeght.
't Sy dat de gene die nu komen op haer dagen,
Voorsichtigh, wys, en vroet, u, by geval, behagen;
De sulcke, my gelooft, syn wel den meesten hoop,
Ia ghy die lichter kryght, en vry wat beter koop.
Gaet maer alleen na noen, met on-verhaeste schreden,
De Cingel om en om, of Warmoes-straet betreden.
Gaet d'achter-Burghwal heen, voor-by het Prinçen-hof,
Van daer weer na den Dam, het Water op en of.
Dan daer de Heere-graft, met haer verheven daecken
En heerlyck trots gebouw, de wolcken schynt te raecken.
En wilt oock schuwen niet de Nes, noch Nieuwen-dyck.
Gaet boven op de Beurs besien de winckels ryck,
| |
[pagina 14]
| |
En wel voorsien van als; waer dat van alle wijcken
d'Een om te koopen komt, en d'ander om te kijcken.
Past, dat ghy niet vergeet 't Rockin, noch Kalver-straet,
En and're plaetsen meer. Voor al wel gade slaet
Dat, 't geen de Sondagh geeft, ghy u niet laet ontglijen:
Meer, dan in d'and're ses, ghy dien dagh sult bedijen.
Want dan een yeder sich van synen arbeydt rust,
En geeft hem op de straet om boeten wand'lens lust.
De Dochters in 't gemeen haer dan op 't fraeyste kleden,
En çieren op het netst' haer wel-gemaeckte leden.
By-naest dan elcken stoep op 't prachtighste vertoont.
Het soet-aentreckend' schoon, dat in haer huysen woont.
Ia selfs de Kercken oock (wie sou 't gelooven konnen?)
Syn tot de min bequaem, en hebben vaeck gewonnen
De gene die daer op in 't minst niet was verdacht,
En hem op 't onversienst in slaverny gebracht.
| |
[pagina 15]
| |
Daer sietmen, hoe dat die wel voeght een statigh wesen,
En weer een soet gelaet en wacker oogh den desen:
Daer menigh Iongelingh syn eerste lief verkiest,
Daer menigh Iongelingh syn vryheydt eerst verliest.
Maer wilt voor alle dingh besoecken de Toonneelen:
Want ghy daer hebben sult 't gesicht en keur van veelen.
Daer sult ghy vinden 't geen sal wesen minnens waert,
En waer ghy wenschen sult te wesen mee gepaert.
Gelijck de Mieren heen en weer langhx d'aerde loopen
Wanneer sy graen by graen tot 's winters voor-raet hoopen:
Of als een byen-swerm des somers in een hof
Van bloem op bloemken vlieght, nu aen, en dan weer of;
Soo siet-men menigh Maeght (van dees' of die gebeden)
Gepronckt en op-getoyt na d'Academy treden.
Sy komen om te sien en om gesien te syn:
Daer vatmen wonder licht Cupidoos soet fenyn.
| |
[pagina 16]
| |
Van nooden is 't daer niet alleen van verr' te groeten
Met lodd'righ oogh-gewenck, en vreemt gesleep van voeten:
Gaet voeght u by u lief, en set u by haer ne'er:
V niemant heeten sal te sitten na of veer.
Soeckt met een aerdigheyt hier aende praet te raecken:
Kout soo wat heen in 't eerst, en van gemeene saecken.
Vraeght of sy niet en weet wat datmen spelen sal,
Of 't spelen haer behaeght, en of het heeft een val:
Of d'oude Kamer meer, of nieuw' is waerd om prysen:
En die sy gunst bewyst, wilt die oock gunst bewysen.
Indien (als 't wel gebeurt) ghy op haer kleed siet stof;
Dienst-vaerdigh met u hand dat daed'lyck veget of:
Dan off'er niet en waer? 't moet even-wel geschieden:
Laet alles oorsaeck syn om haer u dienst te bieden.
En soo ghy slepen siet haer keurs of huyck langs d'aerdt,
Neemt die beleefd'lyck op: sulcx sal u maken waerdt.
| |
[pagina 17]
| |
Wilt oock eens omme-sien, en na u macht beletten
Dat niemand op haer ruggh' syn plompe knie kom setten.
Yet kleyns en licht om doen heeft dickwils wel gevaen
Der maeghden teer gemoet: 't heeft velen goed gedaen
Te hebben met haer hand verschudt het sachte kussen,
Of met gemaeckte wind haer hette wat te blussen.
't Heeft velen oock gebaet, en geen kleyn nut gewracht,
Te hebben aen haer lief een warme stoof gebracht.
Dees' intree tot de min sal u de Kamer geven,
Door 't sticht'lyck-soet gespeel van speelders wel bedreven:
Het dert'le Venus-kint heeft dickwils mee gespeelt;
Geveynsde min heeft daer wel waere min geteelt:
En die 't na-bootsen sagh van minnen en van vrijen,
Heeft dick in 't hert gevoelt een nieuw-gebooren lijen.
Hoe! doen nu lest alhier quam aen dien grooten Helt,
Voor wien de Spanjaert vaack geweken is uyt 't velt,
| |
[pagina 18]
| |
Verselschapt met het puyck der Engelscher Iongh-vrouwen
Die Londen had gesien met d'eerste Keur-vorst trouwen:
En alsmen alles had bereyt, van straet tot straet,
Om sulcken waerden paer t'ontfangen na haer staet;
Van alle kanten her veel wack're Meysjes quamen,
En 't scheen in dese stadt een Wereldt quam versamen.
Wie vond niet onder 't schoon van sulck een soeten hoop
Yet wat dat hem in 't hert door 't oogen venster kroop?
Nu weder Maurits sich gereet maeckt tot het vechten,
Om't Spaensch hoog-dravend hert ter aerden toe te slechten:
Na dien 't gemaeckt Bestant vast loopet op een endt;
Soo wert den Kryghsman weer tot krygh en slaen gewent.
Hoe sult ghy 't, Spanjaerts, noch op 't alder-duerst bekoopen,
Dat ghy ons goet gerooft, en landt hebt af-geloopen?
Den wreecker is al ree, en hy van verr' u dreyght:
Het recht en billickheyt sich aen syn syde neyght.
| |
[pagina 19]
| |
Ghy syt nu al door 't recht van ons' goe' saeck verwonnen.
Laet 't swaert volvoeren maer 't geen 't recht al heeft begonnen:
'k Voorsie, Nassausche Mars, hoe ghy verwinnen sult;
En hoe een Laure-krans rondt-om u hayren krult.
Mijn dichten uwen lof dan oock uyt-brommen sullen,
En met u groote naem het groote rondt vervullen.
Dan sal ick singen hoe 't onsachlijck Spaensch gewelt
Door onse Bataviers ter neder is gevelt:
En hoe die, wien te engh de werelt plagh te wesen,
Voor Maurits, oorloghs eer, sich hebben moeten vreesen.
Soo dan de tijdt komt aen, de langh-gewenschte tijdt
Dat ghy verwinner sult weer-keeren vande strijdt.
Dan sullen maecken vreucht de burgers deser landen,
En sullen deur aen deur veel vreughde-vieren branden.
De soete jonge jeught begeeft sich dan op straet,
Om sien wat datmen doet, en watter omme gaet,
| |
[pagina 20]
| |
Ghy minnaer voeght u oock by die u mach behagen,
En stoutlyck antwoort geeft op 't geen sy u sal vragen.
Ia 't geen ghy met en weet, als wel bekent, vertelt:
Wat stadt uyt 's vyands jock in vryheyt is gestelt,
Wie daer 't gebieden had, hoe langh dat het beleggen
In als wel heeft geduurt; en wat voort valt te seggen
Van stormen, van geschiet, van dooden, en de geen
Die inde banden syn. Doch dat ghy uwe re'en,
Al synse schoon niet waer, een glimpjen past te geven:
En 't geen dat noyt en was verhaelt dat als na 't leven.
Dit alles dienen kan tot liefflyck onderhout
Van u gevonden Lief, so ghy u maer verstout.
De gasterijen oock, en soete Bruylofts-stonden,
Een inganck tot de min wel hebben vaack gevonden.
Wat anders soecktmen daer als leck're spys en wyn:
Cupido meest al wil by Bacchus gaeren syn.
| |
[pagina 21]
| |
En als syn wieckjes syn met wijntjen overgoten,
Het vliegen is gedaen, Cupido blyft besloten:
Hy schud wel daed'lyck af de druppels, half gestoort,
Doch 't af-geschudde nat brengt wond're kuurtjes voort.
De wijn, de wijn maeckt moet: de wijn wat veel geschonken,
Die maeckt het hert bequaem om vatten liefdes vonken.
Dan komt het soet gelach, de droefheyt dan vertreckt,
Geveynstheyt heeft dan uyt, 't verholen wert ontdeckt.
Daer heeft dick 't meysjes oogh het knechjes hert gestolen,
Vrou Venus inde wijn, 't vyer lach in't vyer gescholen.
Maer inde keur van't schoon de kaers niet licht gelooft:
Want Bacchus en de Nacht van oordeel u berooft.
By daegh, in open lucht, sach Paris de Goddinnen,
Als hy tot Venus sprack, ghy sult den appel winnen.
De nacht verschuylt 'tgebreck, en 't leelyck sietmẽ naeuw:
By nacht (gelyckmen seyt) syn alle katjes graeuw.
| |
[pagina 22]
| |
By daegh juvveelen koopt, by daegh 't gekleurde laken,
By daeg oock onderscheyt van schoon en schoó wilt maken.
Wat vvil ick elcke plaets verhalen voort en voort,
Waer dat een hupse maeght kan vverden op-gespoort?
Indien ick een voor een by d'ander vvilde stellen,
Ick soud veel eer in 't Duyn de vvitte santjes tellen.
TOT hier toe heeft mijn Dicht ten vollen u geleert,
Waer dat ghy vinden sult de geen' die ghy begeert:
Nu sal ick (let daer op) u oock te leeren poogen,
Hoe dat ghy, die u heeft behaeght, sult krygen mogen.
Voor eerst in u gemoet laet comen dit betrou,
Dat 't yet-vvat moog'lijckx is, 't verkrygen van een Vrou.
Veel eer sal inde Mey de vogel 't queelen haten,
En somers sal veel eer de Kreeckel 't singen laten;
Dan een gesmeeckte maeghd de jongh-mans af sou slaen:
Ia d'alder-koelst in 't oogh gaen alder-eerst vvel aen.
| |
[pagina 23]
| |
Gelyck den mans, soo is 't gevry oock lief de vrouwen:
De man niet veynsen kan; bedeckter sy haer houwen.
Laet slechts de jonghmans eens maer stemmen over een,
Dat niemant sal van haer gevryt syn noch gebe'en;
De dochters eer yet langh de vrijer sullen maecken,
Iae sullen graegher syn om aen haer lief te raecken.
In 't groen-begraesde velt de koe den stier toe-loeyt,
En 't bremstigh merry-paert den hengst met briesschen moeyt.
Gematight syn in ons en niet soo dol de lusten:
Op een ge-oorloft eynd der mannen vlammen rusten.
Wat vvilick seggen hoe haer Biblis heeft misgaen
In 't lieven van haer broer? vvat Myrrha heeft gedaen
Als sy haer vader, maer niet als een dochter, minden?
Dies vvy haer inde schors eens booms beslooten vinden:
En 't deerelyck getraen, dat sy ten boom uytstort,
Na haren eersten naem noch Myrrh' geheeten vvort.
| |
[pagina 24]
| |
 | |
[pagina 25]
| |
Wel eer in Idaes wout en schaduw-rijcke dalen
Ging een sneeu-witten Stier by d'and're beesten dwalen:
Recht tusschen d'hoornen stond een kleyne swerte pleck,
De rest was wit als melck, en had noch vuyl noch vleck:
De Koeyen schenen hem na zyne min te vraghen,
En wenschten op haer rugg' hem eens te moghen draghen.
Pasiphaë een boel des Stiers te worden socht,
En, nydigh, zy niet sien de schoone koeyen mocht.
(Bekent is 't geen ick sing, noch Creta sal 't ontkennen,
Hoe-wel dat zy haer pleegh tot logen-tael te wennen)
Selfs heeft zy voor de Stier, dicht by de water-kant,
Gesneden 't jonghe gras met hare ted're hand:
Zy voeght haer by het vee, bemint de woeste wouden:
De sorghe van haer man en kan haer niet weer-houden.
Wat is 't Pasiphaë dat ghy u prachtigh kleedt?
De geen die ghy besoeckt van geene pracht en weet.
| |
[pagina 26]
| |
Waer toe tracht ghy u hayr so kunstigh te vercieren?
Wat spieghelt ghy u dus, daer ghy gaet by de stieren?
V spiegel doch gelooft, als s'u geen Koe vertoont.
Hoe wenscht ghy dat u hooft met hoornen waer gekroont?
Vyt 't hof gaet haer na 't bosch de Coninginne geven,
Gelijck de Bacchae doen door Wijn-Gods nat gedreven.
Geen ander boel doch soeckt, so Minos u staet an:
Of so gh' hem hoonen wilt, so hoont hem met een Man.
Helaes! hoe vaack heeft sy een koe met quade ooghen
Begresen, en geseydt: waerom heeft dees 't vermoghen
Dat sy mijn Heer behaeght? siet hoe-se springht, geckin,
'K geloov', zy vastlijck meent dat hy daer lust heeft in.
Dit sprack zy, en met een deed syse uyt der weyden
Wech, na de kromme ploegh, of na het auter leyden.
Hoe vaeck heeft sy de Go'on door haer mee-vrysters doot
Versoent, en 't ingewant nu hebbend' op haer schoot,
| |
[pagina 27]
| |
Geseyt: gaet heen, en wilt den mynen nu behagen.
Dat sy niet Io was, sy dickwils gingh beklaghen:
En nu Europa weer te werden sy versocht:
Om dat d'een was een Koe; en d'ander wiert gebrocht,
Geseten op een Stier, door Zee in vreemde Landen.
Den Bul, bedroghen door een Koe van Menschen handen,
Heeft met Pasiphaë op 't lest sich noch ghepaert,
En sulcks ghebleecken is aen 't geen zy heeft gebaert.
Had haer AErope van Thyestis min onthouden,
De Paerden vande Son, daer door verschrickt, en souden
Niet hebben fluckx gewend, noch midden uyt het spoor
Haer snelle loop gekeert na 's lichts boodin Auroor.
De geyle Scylla heeft, om Minos te behagen,
Haer Vader 't purp'ren hayr, en soo 's lands heyl ontdragen:
Dies zy, met recht veracht, en van schips boordt geschopt,
Haer dicht-bepluymde Borst me hare vleugels klopt.
| |
[pagina 28]
| |
Die Mars was op het land, Neptun in zee ontvloden,
Atrides; ginck zijn wijf voor welkoom heeten dooden.
Van wien is niet beklaeght Creysaes droeve brandt:
En 't kinders bloed gestort door 's moeders wreede handt!
Amintors soon die heeft getraent uyt blinde ooghen.
Hippolytus van een met paerden is getoghen.
Dit alles door de lust van vrouwen is gewracht;
Sy geylder zijn als wy, haer vyer heeft meerder kracht.
Wel aen dan, maeckt u wijs dat s' alle zijn verwonnen,
En datter naeuw is een die recht sal weyg'ren konnen:
't Sy datse zijn te vre'en, of dat het haer mishaeght,
Nochtans, het gae hoe 't wil, sy zijn niet noo' gevraeght.
En of 't u teghen liep? soo breeckt ghy noch geen beenen;
Als 't al ten quaetsten luckt, soo stoot men maer zijn scheenen.
Doch maeckt wat kennis eerst met u Meestersses meyt,
Op dat door haer behulp u min mach zijn beleyt:
| |
[pagina 29]
| |
En soo ghy speurt, dat ghy uyt haer soud konnen leeren
't Geheym van u Goddin, haer wil, en haer begeeren;
Soo maeckt voor alle ding dat ghy dees dienst-maeght wint:
Soo sy u gunstigh is, ghy krijght licht 't geen ghy mint.
Hier toe, wilt gift, noch gaef, noch soete woorden sparen,
Maer boven al, belooft: beloften niet beswaren.
Sy sal u kiesen uyt de uurtjes, en de tijdt
Wanneer u Lief moet zijn gelief-koost en gevrijdt,
En als haer teer gemoed sal lichtst zijn om te winnen;
Lichtst sal 't om winnen zijn, wanneer de vreught haer sinnen
Vervult heeft, en in 't hert de blijdschap weeldrigh bloeyt,
Gelijck in vette aerd' het groene koren groeyt.
Terwijl men vrolick is soo staen de herten open,
En Venus dickwils dan komt soetjes ingeslopen.
Soo lang als Troyen was met druck en angst beswaert,
Soo wiert het voor gewelt en voor verraed bewaert:
| |
[pagina 30]
| |
Maer als sorghloose vreught en blyschap plaetse grepen,
Soo sachmen 't houte paert in hare muren slepen.
Alsdan doet oock u best, wanneer 't u Nymphe spijt
Dat, die haer Vrijer was, nu weer een ander vrijt.
Laet dan de Camenier, als zy de blonde hayren
In duysent strickjes gaet des morgens vroegh vergaren,
Haer Iuf-vrouw hitsen op, om wreken 't geen haer moeyt:
Het schuytjen gaet bet voort als m' onder 't seyltje roeyt.
Laet sy dan van u deught en van u trouw vertellen,
En hoe ghy staegh u selfs om haren 't wil gaet quellen.
Doch drijft u saken door, eer dat haer gramschap slijt:
Die, even als de sneeuw, verdwijnt in korter tijdt.
Die meent, dat maer op tijdt en stonden letten moeten
Die met een kiel de zee, met ploeghen 't lant om-wroeten,
Is verre vande wegh: niet altoo mach in d'aerdt
Geworpen zijn het saet, noch 'tschip gaen op de vaert;
| |
[pagina 31]
| |
Niet altoos moet men oock de teere Meysjes vrijen:
Op d'eenen dagh ghy meer als d'ander sult bedijen.
't Sy datse, binnens deurs, met huys-werck is belet;
Dat s' of haer doeckjes ployt, of hare kraeghjes set;
't Sy datse by haer heeft haer Nichten of haer Neven;
Stelt uyt u vrijery: dan bindt men in de reven,
Dan isset winter dagh, dan isser storm in zee,
Dan blijft men beter t' huys, aen ancker, op de ree.
Begint, wanneer ghy meent dat zy sal ledigh wesen,
Dan sult ghy haer veel eer verbidden en belesen:
Als haer de tijdt valt langh, haer dan met soet gekout,
En lodderlijck gevry, op 't lieflijckst onderhoudt.
Met brieven oock de gunst soeckt van u lief te winnen;
De brieven (houdt dit vast) vermogen veel in 't minnen:
Maeckt dat haer 't wit papier veel soete woortjes brenght,
En onder 't lief gevley het ernstigh bidden menght.
| |
[pagina 32]
| |
Cydippe, door den brief, op d'appel-schors geschreven,
Gelief-lockt, heeft haer trouw onwetend' wegh gegeven.
Tracht (volghens mynen raed) ô Bataviersche Ieught,
Dat ghy wel-sprekens kunst en wijs heyd kryghen meught:
Niet om alleen voor 't Hof, in 't pleyten, uwe reden
Met op-gepronckt çieraed van woorden te bekleden;
Soo wel als 't slechte volck, de Rechters, en den Raet
Word menigh meysjen oock bewoghen en bepraet.
Doch laet de krachten niet van u geleertheyd blijcken,
Maer deckt die wat in 't eerst; want denct eens wat soud lijcken
Soo yemand by zijn Lief een rechts-pleyt wilde doen,
En soud men hem niet sot of dol te zijn vermoen?
Een brief, niet als een brief, en soo 't behoort, geschreven,
Kan dickwils oock tot spot en af-keer oorsaeck geven.
Laet uwe brieven zijn niet hoogh noch vreemd van aert,
Nochtans soet-vloeyend', en als of ghy by haer waert.
| |
[pagina 33]
| |
Soo zy u schryven niet ontfanght, en ongelesen
Dat weder send te rugh, wilt niet onduldigh wesen:
Hoopt dat zy 't lesen sal so ghy verwacht de tijdt,
En in u vryery niet al te haestigh zijt.
De Stieren tot de ploegh te-mets gewilligh komen,
En metter tijd verdraeght het trotse Paert de tomen,
Het yser door het staegh gebruyck op 't lest verslijt,
De staegh-geploegde aerd' de kromme ploegh verbijt.
Wat isser harder doch als d'uytgehouwe stenen,
En weecker als den drop die lanckx de goot loopt henen?
Nochtans als stadigh uyt de goot de druppel stort,
De harde steen gehoolt door 't weecke water wort.
Ghy sult, iae metter tijd, Penelope verwinnen,
Houdt maer alleenlijck aen in 't onverdrietigh minnen.
Ghy siet dat Troyen is verwonnen wonder laet,
Verwonnen is 't nochtans. 't vertraghen weynigh baet.
| |
[pagina 34]
| |
Soo zy u brieven leest, doch niet wil weder schryven:
En dwinghter haer niet toe: soeckt dit maer te bedryven
Dat zy u soet gevley en smeecken garen leest;
De rest wel komen sal, zijt daer niet voor bevreest.
Die 't lesen heeft gewilt, sal oock wel 't antwoord willen:
Sulcx al met trappen komt, by beurt, en niet met grillen.
Misschien ghy kryghen sult in 't eerst een droeve brief,
Die bidt dat ghy haer niet wilt kiesen voor u Lief:
Zy vreest 't geen datse bidt, wenscht 't geen zy niet derf biddẽ;
Dat ghy volhardt, en niet blijft steecken in het midden.
Houdt aen, en uwen wensch ghy noch wel kryghen sult.
Gemeenelijck verwint die aenhoudt met gedult.
En mid'ler tijd, wanneer ghy wandelt lanckx de straten,
Wilt daer u Liefste woont u dickwils vinden laten:
Gaet vaack voor by haer deur, biedt haer een heusche groet,
En maeckt als zy gaet uyt dat ghy haer dan ontmoet.
| |
[pagina 35]
| |
In sulck ontmoeten laet u ooghen steels-wijs spreecken,
En met een soet gelonck haer geven seker teecken
Van u ontfonckten brand: doch slaet wel naerstigh gae'
Dat 't geen ghy seggen wilt, zy maer alleen verstae.
Waer zy haer weg neemt heen, neemt oock u weg daer henen,
Nu achter gaet, nu voor, nu toeft, nu rept u benen;
V wegh te breecken ghy u oock niet schamen moet,
Om weer haer op een nieuw te komen in 't gemoet.
Noch laet haer sonder u niet gaen besien de Spelen:
Al hebt ghy 't meer gesien, sulckx moet u niet vervelen.
Zy met haer brengen sal yet dat u oogh daer houdt:
Haer schoonheyt, haer gelaet in plaets van't Spel aenschout.
Wanneer zy gaet wilt gaen; so lang zy blijft wilt blyven:
En al soo 't haer gelieft, helpt haer de tyd verdryven.
Maer wilt niet poogen om te komen in haer gunst,
V hayr met gloeyend' stael te krullen na de kunst.
| |
[pagina 36]
| |
Noch pooght oock niet door kunst u aensicht te blancketten,
Of als een pop u gangh en vrouwsche tret te setten.
Den Mannen die betaemt een ongesocht çieraet:
Een schoonheyd sonder kunst, in als een middel-maet.
AEgides die noyt socht een kruysde bol te maken,
Kost Minos dochter, en dat met haer wil, ontschaken.
Hippolytus die wierd van Phoedra toe-gelonckt,
Nochtans so was hy noyt gelijck een Vrou gepronckt.
Adonis die in 't Bosch staegh bésigh was met iaghen,
Heeft selfs van een Goddin de liefde wegh-gedraghen.
Hebt sin in nettigheyd, op uwe kleedingh let,
Dat niet u mantel sy met kreuck by kreuck beset.
V tong sy niet vervuylt, noch roestigh uwe tanden,
Noch oock besmult, besmeert u ongewasschen handen.
V baert met scheeren niet mismaeckt, noch oock u hayr,
Laet daer niet komen op een onervaren schaer.
| |
[pagina 37]
| |
Siet toe dat niet u voet te seer bevreest voor 't klemmen,
In een te ruyme schoen schijnt heen en weer te swemmen.
Houdt uwe nagels kort: maeckt dat u adem niet
Sy yeder diese ruyckt tot onlust en verdriet.
Laet al wat verder gaet de dochters en de vrouwen,
Of die hun niet als mans maer als verwijfde houwen.
Siet Bacchus roept my nu: want hy oock bystant doet
Den Minnaers, die hy noch van oudts wenscht alle goet,
Indachtigh hoe hem eens verluste 't soet genieten
Van Ariadne, dies hem wee doen hun verdrieten.
So dan wanneer 't gebeurt dat ghy aen tafel sit
By u verkosen Lief, let wel dat ghy hem bidt
Dat hy de krachten van zijn weeligh nat wil dwingen,
Dat sy u inde bol niet dwarligh komen dringen:
Hier kont ghy nu en dan wel seggen in 't gemeen,
Dat sy gevoel' tot haer geseyd te zijn alleen:
| |
[pagina 38]
| |
En schryven op u bordt, om haer te laten lesen,
Dat zy is en altijdt sal u Meestersse wesen:
Hier kond ghy u gesicht soo mengen in het haer',
Dat zy wat sieckt' u quelt kan werden licht gewaer:
Past ghy den beecker krijght daer zy uyt heeft gedroncken,
En drinckt terstond na haer, eer daer word in geschoncken,
En waer zy inden dronck haer lipkens heeft geset,
De uwe metter vaert daer oock te setten let:
Voort nae wat spijs zy tast, wilt die oock me'e genaken,
En onder 't tasten pooght haer sachte hand te raken.
Soeckt van haer Broeder oock te zijn een goeden vrind;
Want onder vrientschaps schijn men lichtlick toegank vint:
Hem sult ghy boven u in 't gaen en 't sitten stellen;
Hem voorstaen, waer ghy kond, en aen zijn zyde hellen;
Hem sult ghy bieden 't geen voor u gesneden was;
En alsmen glasen langt hem geven 't eerste glas.
| |
[pagina 39]
| |
Indien het dan geviel dat yeder 't u wou brenghen,
En u de schencker staegh de kroes heel vol ginck menghen.
In 't drincken word u hier van my gestelt een Wet;
Dat is, dat u verstand noch voet niet sy belet
In hare plicht te doen: doch u voor al wilt wachten
Voor twist en dol gevecht, waer dronckaerts licht na trachten;
Als hun 't gesopen nat so klautert inde kop,
Dat reden moet van 't stuur, en raserny daer op.
Eurition die heeft wel eer verloren 't leven,
Door dat hy dwaeslijck dronck de wijn aen hem gegeven:
't Gevecht hoort tot de krijgh: de Feesten en de wijn
Bequamer tot het spel en 't soete jocken zijn.
Dies is u stemme goed, wild wat vermaeck'lijks singen:
Zijn uwe leden rad wilt inde bocht eens springen;
En met wat aerdigheyd dat u natuur of kunst
Begaeft heeft, soeckt daer mee te raken in haer gunst.
| |
[pagina 40]
| |
 | |
[pagina 41]
| |
De dronckenschap gelijck die schaed als s' is waerachtigh,
Soo baetse weer wanneer zy word geveynst voordachtigh:
Maeckt dat u loose tong al willens yser slaet,
En u gemaeckte spraeck wat stamerende gaet;
Op dat al 't geen ghy sult te dertel doen of spreken,
Geweten werd' de wijn; niet u, noch u gebreken.
Doch als daer na de spijs en dranck is wegh-gedaen,
En yeder sich bereyd om weer na huys te gaen,
't Gewoel der gasten sal u plaets en toe-ganck geven;
Dies voeght u by den hoop, en stelt u dicht beneven
V alderliefstes zyd', en leght het daer op aen
Dat ghy haer leyden moogt, en met haer t'huys moogt gaen,
Licht kond ghy onder weegh haer hand eens soetjes drucken,
En die op 't onversienst' een lieve kus ontrucken:
Indien dan tijd en plaets u een goed uurtjen jond
Dat ghy (vry, onbehaelt,) wat t'samen kouten kond,
| |
[pagina 42]
| |
So wilt de boersche vrees uyt u gemoed verjagen:
't Geluck den stouten helpt, en Venus dien die 't wagen.
Geen Wet ick u en stel van 't geen ghy seggen moet,
V spreken vloeijen sal, soo 't ernst is 't geen ghy doet.
Ghy moet oock op het frayst den Minnaer konnen maken,
En veynsen hoe de Min u hert doet vlammigh blaken:
Doch hier gebruyckt u kunst, op dat ghy werd gelooft;
En sulckx is licht om doen, want elck heeft dit in 't hooft
Dat zy verdient gevrijt, gesmeeckt, gemind te wesen,
Iae dat sy meer is waerd als ghy haer hebt gepresen.
Ick laet de schoone staen, so leelijck was noyt Maeght
Die in haer leelijckheyd haer selven niet behaeght.
Het veynsen is nochtans wel in een ernstigh minnen
Verkeert, en iock in liefd, dies Soetertjes u sinnen
Niet stracx afkeerigh wend van die u speels-wijs mint:
Want spel in ware liefd men vaack verandert vint.
| |
[pagina 43]
| |
Soo-dan maeckt dat haer hert allencxkes sy bekropen
Door soet gevley, gelijck d'afgaende strand belopen
Door 't dunne water word: noyt u verdrieten moet
Te prysen haer schoon hayr, haer hand, haer kleyne voet.
Den kuysschen siet men oock haer schoonheyds lof behagen.
Den Maeghden isse lief, en sy daer sorgh voor dragen.
Want waerom anders is 't, dat Iuno haer noch quelt
Met Pallas, dat in 't bosch van Ida wierd gevelt
Het vonnis tegens haer? De Paeuw spreyd uyt zijn veeren
Wanneer die yemand prijst, en weder gaet die keeren
Soo ghyse stil beschouwt flaeuw-hertigh na de aerd:
In 't midden van 't geren so schept het snelle paerd
Vermaeck, als synen hals, en zijn gekemde manen,
Door 's meesters hand gestreelt, hem tot zijn plicht vermanen.
Niet schreumigh oock belooft: beloften trecken 't hert
Der Maegden, en voor al so sulcx bevestight wert
| |
[pagina 44]
| |
Met 't segel van een eedt: Iupijn van boven neder
Lacht om der Vrijers eedt, en doet die (gins en weder
Ga naar margenoot+ Gedreven vande windt) verdwynen inde Lucht:
By Styx by Iuno pleegh te sweeren sonder vrucht;
Nu draeght hy een goed hert tot zijn gevonden treecken,
En schelt de Minnaers quijt die haer beloften breecken.
Nochtans hierom niet meent dat daer geen God en leeft,
Of dat, gelijck een slaep, hem staegh bevangen heeft
Een sorgeloose rust: denckt dat gh' oprecht moet leven
Want God staegh by u is, een yeder 't zijn wilt geven.
Laet logen en bedroch niet komen in u mond,
Verraed sy veer van u, besmet tot geender stond
Met moord noch met geweld u hert, veel min u handen,
Ontdeckt niet, maer bedeckt u even-naestes schanden.
Alleen, so ghy zijt wijs, bedrieght vry sonder schroom
De Meysjes, buyten dit in als zijt trouw en vroom.
| |
[pagina 45]
| |
Geckt met die met u geckt, bedriegt die u bedriegen,
Zy meest lichtvaerdigh zijn en aerdigh in het liegen,
Maeckt dat sy zijn betrapt, en vallen in het net,
Dat van haer was voor u gespannen en geset.
Geen recht so billick is, als dat tot straf van sonden
De vinders van yet quaets, vergaen door hare vonden.
De tranen doen oock baet: met tranen en geween
Ghy selfs bewegen sult den alderhardsten steen:
Maeckt dat zy dickwils sie u nat-bedauwde wangen,
Soo 't traentje niet wil voort, (want die niet altijd hangen
Gereet en op den dijck) raeckt met een natte hand
Behendigh aen u oogh, en vochtigt so de kant.
Wie, so hy is recht wijs, sal niet de kusjes mengen
Met 't lieflijck soet gesmeeck? al wil sy 't niet gehengen,
Ontrooft s' haer even-wel: sy mooglijck in 't bestaen
Wat tege-stryden sal, en seggen, stil, laet staen:
| |
[pagina 46]
| |
Verwonnen sy nochtans sal willen zijn in 't stryden
So ghy voor plomp gekus u maer alleen kond myden.
Dien 't kussen is vergunt, so hy niet meer en neemt,
Verdient selfs van het geen hy heeft te zijn vervreemt.
Al noemen sy 't gewelt, en sy hun dies beklagen,
Gelooft my, sulck gewelt sal haer nochtans behagen.
't Geen haer is aengenaem (ey, let eens op dees ranck)
Zy geven, maer als of 't was tegen wil en danck.
Gelijck sy zijn beschaemt om eerst yet te beginnen,
So laten sy haer licht van die begint verwinnen.
Ach veel, iae veel te veel sich selven voorstaen laet,
Die wacht tot dat een Maeght te bidden hem bestaet.
Den Iongmans die komt toe de Dochters eerst te vragen,
Haer eerst te soecken aen, te bidden, te behagen:
Een dochter doet genoegh als zy hem antwoord geeft,
Als zy hem staet te spraeck, en zy haer toond beleeft.
| |
[pagina 47]
| |
Bidt op dat ghy verkrijght, sy wil maer zijn gebeden:
Begint; en voor gewis, ghy sult haer over-reden.
De groote Donder-Godt die smeeckte met ootmoet
De Nymphjes daer hy oyt zijn lust heeft mee geboet:
Maer nimmer quam 't een Maeght Iupijn eerst selver vragen,
Noch heeft hem ongebe'en de koop oyt toe-geslagen.
Doch so ghy siet dat sy 't ootmoedigh bidden loont
Met trotse spytigheyd, en haer vermetel toont,
Treckt vry te rugg' u voet, en wilt u moeyten sparen:
Veel vlieden 't geen haer iaeght, en vingen weder garen
Het geen dat voor haer vlied: dies maeckt dat u vervreemt
Gemoed, en koel gevry, de walging haer beneemt.
Men sal oock niet altijd haer daetlijck voor gaen leggen
Hoe dat men 't ernstigh meent, noch haer het nauwste seggen.
Laet onder decksel van besoeck de loose Min
En onder vriendschaps naem al steels-wijs sluypen in.
| |
[pagina 48]
| |
Met dese vond so is wel menigh-werf bewogen
Selfs d'alderkoelste Maegt, en schalckelijck bedrogen:
Want die haer had in 't eerst gediend tot onderhoudt,
Daer sagmen haer eer lang te wesen mee getrouwt.
Het schoon en teder wit den landt-man niet kan voegen,
Om dat hy inde lucht zijn ackers om moet ploegen:
't Mis-staet en past oock niet den kloecken boots-gesel
Om dat de Son maeckt swert, de Maen maeckt geel zijn vel.
De Minnaer die sy bleeck: dees verw' sal hem betamen,
Hoe-wel dat vele daer geen voordeel in en ramen.
Laet oock de magerheyd ontdecken zijn gemoet,
En al 't geen dat de mensch ontferm'lijck schynen doet:
Der Vryers vleys en bloed verteert werd door 't veel waken,
Door sorg, door angst en smert, die rechte liefd gaet maken.
Om krygen uwen wensch maeckt datmen u beklaegt,
Op dat seg, wie u siet; Dees immers liefde draegt.
| |
[pagina 49]
| |
Sal ick 't beschreyen, of u maer voor oogen houwen,
Dat noch op trouw noch oock op vriendschap is te bouwen?
Neemt dat ick 't doe van beyds. ach! 't is gansch vol gevaer,
Te prysen 't geen ghy mind selfs by u beste Kaer.
(Verfoeyelijcke Eeuw! van booser men noyt hoorden,
Waer trouw en vriendschap niet en zijn dan enckle woorden!)
Want als hy u gelooft, so sal hy doen zijn best,
Om u verradelijck te lichten uyt het nest.
Maer, segt ghy, sulcx hier pleeg seer selden te geschieden
Dat vrienden onder schijn van trouw malkaer verrieden:
In Hollandt men wel eer zijn vriend betrouwen mocht
't Geheym van zijn gevry, ia al 't geen datmen docht.
So yemand 't selfd' nu hoopt, die mach oock vrylick hoopen
Dat inden Amstel-stroom voor water wijn sal loopen.
Die hoop vry dat de doorn hem druyven geven sal,
En roosen 't dorre riet 't geen wast omtrent zijn wal.
| |
[pagina 50]
| |
Een yeder sietmen nu naer eygen wellust trachten,
Daer henen strecken slechts de sorgen en gedachten,
Iae so het kan geschie'n tot yemands spijt of leet,
Het schijnt hy daer geneught en soetigheyd in weet.
Helaes! de Minnaer hoeft zijn vyand niet te vresen.
Vlied slechts die ghy meent trouw, en ghy sult veyligh wesen.
Wacht u voor broe'r en neef, voor macker en voor maet,
En vreest met recht de geen die met u omme-gaet.
Hier nam ick wel een eynd: maer Meysjes hebben sinnen
Verscheyden d'een van d'aer, dies yeder soeckt te winnen
Na datse zijn gemoet: een land en teelt niet al;
Hier 't koren, daer het gras weer beter groeyen sal.
Soo veel gedaenten als men kan ter wereld tonen,
Soo vele zeden oock in Maeghden herten wonen:
Die wijs is, over al sal wesen toe bequaem,
En sal by yeder een hem maken aengenaem,
| |
[pagina 51]
| |
Na elckx genegentheyd sal hy hem konnen voegen,
En door zijn kloeck vernuft zijn Liefstes hert vernoegen.
De visschen men niet al op eene wijs en vangt,
Dees trecktmen met het net, die aenden angel hangt;
Een ander word betrapt onnoosel inde fuycken.
Een middel sult ghy oock tot alle niet gebruycken;
Want d'out-bejaerde sal 't bedroch veel eerder sien,
Als een, die iong en dom, meent alles te geschie'n
Van herten en uyt ernst: indien ghy loos den slechten,
En dertel schijnt den geen die schaemt' aen 't voorhooft hechten,
Een sulcke haer terstont van u geheel mistrouwt,
En even als de pest u en u by-zijn schouwt.
Waer uyt dan dickmaels komt, dat die flaeuw-hertigh vresen
Van een die 't wel verdient de Vrouw en Bruydt te wesen,
Haer selven werpen wegh, en onbedacht slaen aen
Een hannen onbesuyst, oft key met gelt bela'en.
| |
[pagina 52]
| |
Nu zijn wy op de ree, tsae maets smijt uyt de dreggen,
Hier wil ick voor dees tijd mijn schip aen ancker leggen;
Om met het eerste we'er en wind weer t' seyl te gaen,
En dan voort af te doen 't geen noch niet is gedaen.
Eynde van 't eerste Boeck.  |
|