Hulde aan Helmers. Lofdichten op Jan Fredrik Helmers (1767-1813)

[p. 87]

Anoniem
Aan de nagedachtenis van Helmers Joh^s Hilman door de Vereeniging ‘De Dageraad’ opgedragen

Nederland boog!... ja, het kroop in het stof,
Het lekte de hand die het worgde; -
Nederland was een geraamte gelijk
Dat d'aarde het aanzijn nog borgde; -
Neêrland was stom... 't was gedwee voor een wet; -
't Nederlandsch bloed was voor immer besmet.

Nederlands vrijheid, met weedom betaald,
Met honger, met bloed en met tranen,
Dook in de neevlen voor altijd daarheen,
Om 't knechtschap den doortocht te banen. -
Neêrland, uw vlag, zoo geducht en geëerd,
Lag in het slijk half vergaan en verweerd!

Sidder, o nazaat! toen boelde de kunst,
Zij vleide nog hen die haar sarden;
Beef, die het hoort!... geschoffeerd was de maagd,
Haar kleed was bespat en aan flarden; -
't Fluisterend kermen van 't lijden de tolk,
't Laatste gerochel van 't stervende volk.

Balde zijn vuist zich als 't onrecht genaakt,
Verlamd hing ze neêr en onmachtig; -
Nederlands arm, zoo gespierd en gevreesd,
Voor 't recht van den zwakke zoo krachtig,
Zonk langs het lijf door gedweeheid verlaagd; -
't Volk was een rif van de wormen doorknaagd.

Nederland zweeg!... Welk geluid geeft een rif?...
't Was dof dat gerammel dier knoken; -
d'Asch werd verstuifd en vermengd met het nat,
Dat kruiddamp en vuur heeft geroken,
Toen een De Ruyter met dondrende kracht
't Britsche geweld heeft vernield en geslacht.

't Rif werd gezweept... men was bang voor zijn merg,
Men zoog het met gretige teugen; -
Nederlands naam werd voor immer verdelgd,

[p. 88]

 

Noch vrijheid noch roem mocht het heugen.

 

Neêrland was stom!... Neen, ik lieg... 't heeft gebruld!...

 

Helmers, door U werd zijn roem het onthuld!

 

 

 

Helmers! in U sloeg het hart van den Bat,

 

Van 't volk dat voor vrijheid ontvlamde; -

 

Helmers! in U sprak de moed van dien stam

 

Die d'aadlaar beschomp en verlamde; -

 

Helmers! in U bleef de glorie gespaard;

 

Helmers! in U was die kracht nog vergaard.

 

 

 

Helmers! in U was het bloed niet besmet,

 

Het vloot nog zoo rein in uw aadren; -

 

Helmers! in U was dit vuur niet verdoofd;

 

In U sprak de vrijheid der vaadren.

 

Helmers! gij waart voor tirannen geducht!

 

Neêrland! gij werd door uw Helmers bevrucht!

 

 

 

Neêrland! door hem werd uw assche vergaard,

 

Tot been ze gevormd en gekneden;

 

Neêrland! toen blies hij zijn adem er in

 

En 't volk, dat zoo zwaar was vertreden,

 

Richt zich omhoog en het breekt met een ruk

 

d'IJzeren kluisters en dwangbuizen stuk!

 

 

 

Helmers! uw leven... hoe vaak soms bedreigd;

 

Tien levens... gij gaaft ze dien beulen; -

 

Helmers! gij vloektet den landzaat, die laf

 

Met 't roofdier dorst knabblen en heulen; -

 

Helmers, door U werd het lemmer gewet,

 

't Rotsblok vergruisd dat het volk had verplet! -

 

 

 

Neêrland werd Neêrland! 't werd groot weer... doch 't heeft

 

En vrijheid èn dichter vergeten: -

 

't Volk is verdeeld door partijzucht en haat;

 

Het spot met de stem van 't geweten.

 

Neêrland! herlees hoe de bard u bezong;

 

Neêrland, stem in wat zijn lier hem ontwrong!

 

 

 

Nederland zwijgt!... Neen, het kijft als een vrouw;

 

't Versuft zich... 't ontzenuwt zijn spieren; -

 

Neêrland! bewaak toch uw dijk en uw dam,

 

Nu stormen daar ginder zoo gieren; -

 

Dreigt reeds een stortvloed met dood en verderf,

 

d'Eendracht sta pal dan op 't vaderlijk erf.

[p. 89]

 

Neêrland is doof!... slechts de klank van het goud

 

Doet 't hart het nog jagen en trillen.

 

Leugen, bedrog en bezwaddering, haat!...

 

Hoort!... Hoort ge hun offers niet gillen?

 

't Graf van den bard, zegt u meer dan die klacht,

 

't Lot dat de waarheid in Nederland wacht.

 

 

 

Plek - mij zoo waard - waar mijn wieg heeft gestaan

 

En zij die mij liefhad mij wenkte;

 

Dierbare grond die mij voedt, die mij laaft,

 

Uw schoot was de borst die mij drenkte; -

 

Wei! in uw groen heb 'k gedarteld, gespeeld;

 

Lachjes en tranen heb 'k met u gedeeld.

 

 

 

Neêrland! ik bloos als ik denk hoe ge ginds

 

Uw roem door uw roofzucht verduistert,

 

Moord maar!... en zuig maar het bloed des Javaans,

 

Schoffeer maar en houd hem gekluisterd; -

 

Helmers vergat ge... 't Genie werd belaagd,

 

Vreeslijk gemarteld, gesard en geplaagd.

 

 

 

Smaad moest het lijden... zelfs honger!... waarom?

 

't Vroeg recht voor den mensch dien gij teistert.

 

Erger nog doet ge... gij lastert... gij spot!...

 

't Genie, door uw euvlen verbijsterd,

 

Zwerft in den vreemde... het bloedt om uw schuld!...

 

Neêrland, ik schaam mij... dit hebt gij geduld! -

 

 

 

Hilman, U dank ik... gansch Neêrland misdeed; -

 

Dien meineed verdroegt ge niet langer:

 

d'Assche, ons zoo dierbaar, lag ginder verstrooid;

 

't Was dor op het graf van den zanger; -

 

Hilman! alleen deed ge 't heilige werk:

 

't Graf van den bard is gedekt door een zerk!

 

 

 

't Graf van den bard is versierd met zijn naam; -

 

Die naam zij de leus der Bataven,

 

't Vlammende zwaard dat den wreevlaar verjaagt;

 

't Verbreizel' uw boeien, gij slaven!

 

Neêrland! de krans, die uw Rochussen vlocht,

 

Spreekt tot uw ziel aan den woeker verkocht.

 

 

 

's Kunstenaars geest, gansch zijn ikheid en kracht,

 

Het bloed dat hem bruischt in zijn aadren,

 

Leeft in den Lauwer den dichter gewijd; -

 

Beschouw eens, o Neêrland! die blaadren,

[p. 90]

 

't Is of hun ritslen u plechtig belooft:

 

‘Neêrland, eens siere mijn krans u het hoofd!’ -

 

 

 

'k Stamel mijn dank... 't is de tol dien ik breng

 

Aan grootheid van geest en van harte.

 

'k Hoop nog dat Neêrland zijn Helmers herdenk',

 

Dit tempert, dit lenigt mijn smarte.

 

Hilman! gij wektet den geest van den bard;

 

Neêrland! hij vaar' dan uw volk in het hart! -

Amsterdam, 19 April 1868.

Namens de Vereeniging ‘De Dageraad’

H.H. Huisman, president.

L. Kettmann, secretaris.

Druk F. Günst, Amsterdam. Stadsarchief Amsterdam, Personalia FHel.

Hendrik Hendricus Huisman (1821-1813), onder wiens voorzitterschap De Dageraad een vrij plaats van alle mogelijke tegendraadse journalisten werd, kwam augustus 1867 aan het hoofd te staan van een afvaardiging naar de algemene vergadering van de Maatschappij tot nut van den Javaan. Lambertus Antonius Johannes Kettman (1830-1898) was toneelspeler. Drukker Frans Christiaan Günst (1823-1885) was mede-oprichter van De Dageraad en had de voorkeur van Eduard Douwes Dekker (1820-1887) als uitgever van Multatuli's Max Havelaar (1860).