|
| |
| |
| |
Zestiende hoofdstuk.
Hoe de drinkhuizen in het dorp verminderen, en wat de oude boeren daervan zeggen.
In de keuken van den baes uit den Zwarten Arend ging het geheel anders toe. Hy kookte in der daed verkenssoepen. Ook wilde er niemand van eten. Zoo bleven zyne kalanten de eene na den anderen weg, omdat zy hun dierbaer geld daervoor niet wilden geven. Zy vereenigden zich dus met malkander, en wilden het aenleggen zoo als de lieden by de
| |
| |
molenaersvrouw. Maer het ging niet, dewyl er geene orde was, en de eene den anderen bedroog. Toen lachte de baes uit den Zwarten Arend in zyne vuist, en hy verblydde zich zeer, omdat het by anderen niet beter ging dan by hem.
Maer by hem ging het toch slechter, dan by anderen, dewyl hy een hardhertige en slechte man was. Hy had veel geld op eene booze wyze byeengemaekt; maer onregtveerdig verkregen goed brengt geenen voorspoed. Wanneer, in dure tyden, genadegelden en milde giften voor de arme lieden naer Goudendal gezonden werden, om daermede spaersoepen te maken en dezelve uit te deelen, dan had hy steeds het gemeentebestuer aengeraden het klinkende geld aen de armen uit te betalen. Daerna had hy zich met den baes uit den Gouden Leeuw verstaen, en zy hadden aen de arme lieden meel en brood tegen schandelyk overdrevene pryzen verkocht. Alzoo was al het geld weder in hunnen eigenen zak teruggekomen. Indien arme lieden uit het dorp hun hooi, hun vee, of een gedeelte van hunne liggende goederen uit nood in openbare veiling wilden verkoopen, dan verstond hy zich met den baes uit den Gouden Leeuw en met de andere leden van het gemeentebestuer om gezamentlyk eenen prys vast te stellen en alles byna voor niets te bekomen. Zy begonnen met kleine sommen te bieden, en dan voegden zy er iets by. Daerna
| |
| |
trok de eene na den anderen terug, en deed geen opbod meer, onder voorwendsel dat de prys reeds te hoog gestegen en de zaek te slecht was. Zoo sprak de eene na den anderen. En dewyl men hen voor de verstandigste lieden hield, durfde niemand anders wagen meer te bieden. Op die wyze bekwamen zy de zaken goedkoop. Maer gebeurde het, dat een ander den moed had om meer te bieden, dan jaegden zy hem den schrik met dreigwoorden aen, vooral wanneer deze by hen op het schuldboek aengeteekend stond, en zy zegden:
- Hebt gy geld genoeg om zoo eenen slechten koop te doen, en wilt gy boven mynen vriend bieden, dan moet gy my eerst uwe schuld betalen.
Op deze wys handelde de baes uit den Zwarten Arend. Maer onregtveerdig verkregen goed brengt geen geluk. Hy was een trotsche en grammoedige man, en had bestendig processen voor het geregt. Zelfs had hy een regtsgeding met zyne broeders en zyne zusters gehad, omdat hy hun, door list en bedrog, by de deeling van de vaderlyke nalatenschap, te kort had gedaen. Vele lieden uit het dorp had by door processen in den grond geholpen.
Byzonderlyk was de strydzucht in Goudendal eene hoofdoorzaek van de verarming des dorps geweest. Want, zoo lang zich de lieden nog in goeden stand bevonden, wilden zy groot optrekken. Hy die een regtsgeding
| |
| |
voeren kon, meende dat hy eene groote en eeraenbrengende zaek aen de hand had, omdat iedereen met hem er over sprak. Dan kwamen arglistige advokaten by, en
hitsten hen nog meer den eenen tegen den anderen op, omdat zy geerne door de domheid en de processenwoede der boeren hun voordeel bewerkt hadden. Alzoo geraekten dan de proceslustige lieden weldra zoodanig in toorn, dat zy duizend mael zwoeren liever alles op te offeren, dan na te geven. Dit geviel de advokaten zeer wel. Dan werden de processen door allerlei kunst op de lange baen geschoven, jaer uit jaer in; dan werd geantwoord
| |
| |
en weder geantwoord, tot hooger beroep overgegaen en het geld met volle hoopen uit den zak van de eenvoudige lieden geklopt, tot dat het proces tien mael meer gekost had, dan hetzelve waerd was. Degene die dan verloor, schimpte op de partydigheid van den regter, en kon water drinken, terwyl de advokaten lustig wyn dronken.
Sedert dat Pieter in het dorp gekomen was, had hy vele lieden van processen afgehouden. Want, gebeurde het, dat hem iemand raed kwam vragen, dan stelde hy altyd de zaek zoodanig in, dat dezelve op eene minzame wyze afgemaekt werd. En dan zegde hy:
- Eens vonden twee bonden, die zich op eene smalle brug te gemoet kwamen, een stuk vleesch. Zy geraekten in eenen hevigen twist, omdat ieder van hen beiden het stuk vleesch wilde hebben. Een derde bond, die hetzelve ook gaerne had gehad, naderde, en zegde dan aen den eenen, dan aen den anderen: ‘Laet niet af. Het vleesch behoort u alleen van regtswege toe.’ Alzoo begonnen zy zich elkander te ryten en te byten, totdat zy beiden, in den stryd, van de brug in het diepe water vielen. Toen maekte zich de derde zonder moeite van het vleesch meester, at het op, en zag toe hoe de anderen in den stroom zwemden. Eveneens gaet het met strydvoerende partyen in processen. Regthebbery komt zeer duer te staen, en brengt spot en schande mede. Hy die een
| |
| |
proces begint, heeft reeds de helft verloren van hetgene hy winnen wil. Snoode advokaten zyn als de twee sneden van eene scheer; zy vereenigen zich, om hetgene men er tusschen legt te scheiden. Gelukt het u, eindelyk alles te winnen, dan hebt gy nog veel verloren, waervoor gy niet schadeloos kunt gesteld worden, te weten: tyd en moeite, dikwyls zelfs uwe gezondheid, die door verdriet en spyt, door vrees, zorg en slapelooze nachten, versteld is.
Aldus sprak Pieter. Maer de baes uit den Zwarten Arend vraegde hem geenen raed; hy had, in tegendeel, alle jaren een nieuw proces. De menigvuldige onkosten en geschenken aen advokaten en aen pennelikkers, het menigvuldig loopen, gaen en reizen, bragten hem langzamerhand om zyn goed. Nadat hy alzoo een regtsgeding tegen eene naburige gemeente verloren had, hetwelk hy tegen dezelve had begonnen, wegens eenen ouden eikenboom, die, zoo als hy het voorgaf, op zynen akker en niet op den grond der gemeente stond, - kwam hy in grooten nood. Want de eikenboom had hem over de duizend guldens gekost, en hy wist niet hoe hy aen dat geld zoude geraken, dewyl hy meer op zyn huis en op zyn land schuldig was dan men wel meende. En daer hy overal geld zocht op te nemen, en er geen konde bekomen, geraekten zyne eigene schuldeischers in eene groote bezorgdheid. Zy vergden terug hetgeen zy hem geborgd hadden.
| |
| |
Alzoo bleef hem niets overig, dan zyn geheel bezit aen zyne schuldeischers over te geven. Hy moest huis en hof verkoopen. Dit was het gevolg van zyne proceszucht.
Daer hy zyne akkers slecht bezorgd had, werden zy tegen matige pryzen verkocht. En daer de lieden niet meer zoo dikwerf als te voren naer de herberg gingen, omdat zy geen geld hadden, of er geen wilden verdrinken, zoo bragt ook zyn drinkhuis zeer weinig op. De aenkooper van het huis, ziende dat niemand by hem inkomen en geld verteren wilde, staekte dan geheel zyne herberg. Alzoo bleef de baes uit den Gouden Leeuw nog alleen als herbergier over; want de andere bazen die bier en brandewyn schonken, hadden ook, daer niets meer te verdienen was, reeds sedert lang hunne drinkhuizen gesloten.
Eenige oude boeren schuddeden het hoofd en zegden:
- Het is toch een slechte tyd, en wy zien wel dat ons arm dorp geheel te gronde gaet. Voorheen hadden drie herbergen en daerbuiten nog verscheidene drinkhuizen by ons volop te doen, en thans heeft eene enkele herberg nauwelyks nering genoeg om te kunnen bestaen. Wel dat is eene schande voor ons Goudendal, en men ziet hieraen hoe slecht het by ons gaet.
Maer Pieter sprak tot hen en zegde:
- In het geheel niet, goede lieden. In tegendeel, ik
| |
| |
voed de gegronde hoop, dat het weldra by ons beter gaen zal dan ooit. Ik heb veel in de wereld rondgereisd, en heb vele dorpen gezien. Waer de meeste drinkhuizen bestonden, daer heb ik immer de meeste armoede gevonden. En waer geene andere herberg voor handen was, dan eene enkele voor de reizigers, daer zag men overal in de huizen eenen zekeren welstand heerschen. De bazen der herbergen en der drinkhuizen doen niet zonder rede op hunne uithangborden het beeld van een roofdier schilderen, leeuwen, arenden, beeren en valken; die dieren leven van het goed en het bloed der gemeente. Zy hangen somtyds een gouden kruis uit, dewyl zy goud willen hebben en den lieden kruis en kommer daervoor laten. Zy hangen eenen gouden engel uit, maer het is de engel des kwaeds, die rekruten aenwerft voor het tucht- en armenhuis en voor de gevangenis. Wy hebben slechts in het dorp eene enkele herberg meer, maer wy hebben er nog te veel aen. Stond dezelve daer niet, zoo zou het beter in de naburige huizen uitzien. Degene die zich niet in een drinkhuis met speelkaerten of met dobbelsteenen ophoudt, besteedt zynen tyd beter met te werken en God te dienen. Wie zich met den drank voor zyn lief geld geene hoofdpyn koopt, verheugt zich kosteloos in zyn huis met zyne vrouw en kinderen. En wie zyn geld niet in de herberg verkwist, behoudt hetzelve in zynen zak. Het is eene grootere eer, in zynen
| |
| |
eigenen kelder eene flesch bier, dan in het drinkhuis een gansch vat vol te hebben.
Aldus sprak Pieter, en de oude boeren knikten met het hoofd, want zy merkten wel, dat hy geen onregt had. Maer de baes uit den Gouden Leeuw dacht van toorn en woede uit zyn vel te springen, toen hy vernam dat Pieter den Gouden Leeuw voor een roofdier uitgescholden had. Gaerne had hy den schoolmeester een proces aen den hals gehangen, indien zulks mogelyk geweest ware. Maer Pieter was niet bevreesd; hy nam zich noglans in acht, en ging den grimmigen leeuw overal uit den weg, en liet hem brullen en razen zoo als hy wilde.
|
|
Auteursrechtvrij