|
| |
| |
| |
Zesde hoofdstuk.
De nieuwgekozen schoolmeester.
Eenige dagen na dit onderhond op eenen namiddag, ging Pieter naer den molen. Hy kwam voorby het huis van den waerd uit den Gouden Leeuw, meester Brenzel, die een der rykste lieden uit het dorp en het voornaemste lid van den gemeenteraed was. Meester Brenzel stond voor zyne deur, met de muts scheef op een oor en de handen kruiswyze op zynen buik, en zag met eenen gansch gebiedenden blik regts en links om zich heen.
- Goeden avond, mynheer Brenzel, riep hem Pieter toe. Houdt gy reeds rustdag?
Brenzel knikte trotsch met het hoofd en antwoordde zonder Pieter aen te zien:
| |
| |
- Ik verdien mynen dagloon, als ik met de hondszweep voor myne deur blyf staen om de bedelaers van myn huis af te weren.
Toen Pieter deze onchristelyke tael van eenen voorstander der gemeente vernam, die de vader der armen, der weduwen en der weezen zyn moest, voelde hy zich heet en koud worden, en verdubbelde hy zyne schreden om van den waerd uit den Gouden Leeuw weg te komen. Des te meer voelde zich zyn hart verkwikt, toen hy aen den molen aenkwam, en hy Elisabeth, de schoone dochter van Hendrik den molenaer,
| |
| |
voor de deur zag. Zy zat op eene groene bank, in den lommer van eenen jongen kersenboom en naeide nieuwe
hemden. Zy werd vuerrood toen zy Pieter voor haer zag staen, reikte hem sidderend de hand, lachte hem vriendelyk toe, en hare oogen blonken van tranen.
- Waerom weent gy, Elisabeth? vroeg Pieter gansch verschrikt.
Elisabeth wischte gezwind hare oogen af, lachte hem
| |
| |
nog vriendelyker toe, en antwoordde terwyl zy het hoofd schudde:
- Heden zeg ik het u niet, lieve Pieter, maer gy zult het toch eens vernemen.
Alzoo sprekende scheen zy hem schooner en minnelyker dan hy ze ooit gezien had. Maer, hoe hy haer ook ondervraegde, wilde zy hem toch niet zeggen waerom zy geweend had.
Daerop vraegde hem Elisabeth:
- Is het niet waer? Gy hebt een paer lustige dagen in de stad doorgebragt, en misschien ook met de schoone stadjufvrouwen gedanst? Hoe? Pieter, gy zucht? Och! Pieter, ik zie de gansche waerheid in. Uw hart trekt naer de stad, en in ons arm dorpjen is het niet meer schoon genoeg voor u.
Aldus sprak Elisabeth, en Pieter sloeg treurig de oogen neder zonder te antwoorden. Toen trad zy nader, nam zyne hand in de hare, en ging met eene sidderende en naeuwelyks hoorbare stem voort:
- Pieter, lieve Pieter, wat scheelt u? Zeg het my regtuit: wat bedroeft u zoo zeer?
- Kind, riep Pieter uit terwyl hy de oogen hemelwaerts opsloeg, God weet het, ik kon gelukkig zyn, en ik ben het, en in de wereld nergens meer als by u,
| |
| |
want gy zyt goed van herte. Maer ik heb medelyden met de menschen, want ik ken er zoo velen, en de meesten zyn bedorven van ziel. Zie slechts de ellende der lieden in ons arm Goudendal aen. Het zou toch zoo weinig kosten om hen uit den nood te redden. Maer, God erberme zich! die menschen verandert men in dieren, en den hardhertigen ryken is dat even eens. De gemeentebestuerders bekleeden enkel hunne ambten om hunnen hoogmoed te voldoen, om de magt te voeren, en om zich allerlei voordeel te verschaffen. Zy bedriegen de weezen, zy plunderen de weduwen, en hebben noch gevoel noch geweten. Aldus gaet het in het dorp altyd slechter, de nood der meeste huisgezinnen wordt immer grooter, en niemand brengt eenige hulp by. Wy hebben een bestuer...... het roept wraek voor God! De heeren willen enkel regeren om den grooten man te spelen en tot hun eigen nut te werken; maer den nood van het volk in den grond te heelen, dat rekent niemand voor zynen pligt. By allen is het slechts voor grootmakery, vermaek en geld te doen. Zy willen enkel hunne huisgezinnen verryken, hunne zonen en schoonzonen ophelpen; hier wascht de eene hand de andere; hier pikt eene raef de andere de oogen niet uit; en de gemeente wordt immer ellendiger; en daerover bekommeren zich onze heeren in het geheel niet. Zy laten zich nog daerby om hunne
| |
| |
wysheid en hunne groote genade loven, zoodanig schaemteloos en verachtelyk vertoonen zy zich.
- Och! Pieter, lieve Pieter, antwoordde Elisabeth, waerom bedroeft gy u toch daerover? Daer is een regtveerdige God in den hemel, die regt zal spreken over diegenen die hunne pligten onder de voeten treden. Gy zyt toch ontschuldig aen de ellende des volks. Waerom bedroeft gy u toch?
- Kan ik het my dan wel laten gevallen in de hel, waer ik de afschuwelykheid des duivels en het lyden der arme zielen moet zien? vraegde Pieter. Zoo min kan ik het my wel laten gevallen op de aerde, waer ik het schandelyk gedragt onzer grove en hoogmoedige dorpsvoorstanders zie, die het arme volk nog dieper in het slyk en in het stof nedertrappen, in stede van hetzelve er uit te trekken zoo als het hun pligt ware. Wanneer dan de ongelukkigen eindelyk uit de vertwyfeling tot schelmstukken overgaen, bedriegen en stelen, ja zelfs moorden, laet men hen zeer roerend en plegtiglyk heenregten; of als men hen minder uit hunne kinderen dan uit hun vee ziet maken, dan lacht men er eens gansch deftig over. Is dat niet een voorspel van de hel? En zyn niet de meesten onzer Goudendalers door hunne armoede byna zoo als de dieren ruw, walgelyk, grof, vuil en gevoelloos geworden? Zyn zy niet, door den last der armoede, zelfs nog
| |
| |
slechter dan de dieren geworden, daer zy zich steeds aen
krakeelen en twisten overgeven, zich met kwaedspreken ophouden, zich over het ongeluk van hunnen naesten
| |
| |
verheugen, dievery plegen, lui zyn, en voor niets als voor eten en drinken goed zyn?
- De oude schoolmeester, zegde Elisabeth, heeft ook den verdienden loon voor zyn drinken bekomen. Eergisteren avond, gansch beschonken uit den Gouden Leeuw komende, struikelde hy in den vyver en verdronk. Gisteren morgen vond men hem dood, en dezen morgen is hy begraven geworden. Gelukkig laet hy noch vrouw, noch kind achter.
Deze gebeurtenis vernam Pieter niet zonder ontroering. Hy vraegde nog het een en het ander, scheen iets wigtigs te overleggen en keerde dieppeinzend naer huis. Elisabeth konde niet begrypen wat hem zoo plotselyk door het hoofd gevlogen was. Maer zy vernam het den volgenden zondag.
Alsdan werd de gemeente, nadat de hoogmis gedaen was, byeengeroepen, want het kwam er op den keus van eenen nieuwen schoolmeester aen. Pieter ging ook naer de verzameling. Elisabeth stond op eenigen afstand met de vrouwen en de jonge dochters. Zy was zeer bevreesd, dat Pieter het woord zoude opnemen, hetgeen aen de lieden zou kunnen mishagen, en daerom had zy haren vader verzocht Pieter tot bedaring te brengen, zoodra hy opbruisen zou. Ook verwyderde zich de molenaer Hendrik van Pieters zyde niet.
| |
| |
De voorzitter van den raed, meester Brenzel, verklaerde aen de gemeente waerom dezelve byeengeroepen was en zegde:
- Daer de schoolmeestersplaets openstaet en daer deze bediening zeer gering is en veel moeite verschaft, dewyl de jaerwedde slechts uit veertig guldens bestaet, zoo acht ik my gelukkig aen de gemeente eenen wakkeren man te kunnen voorslaen, die het ambt aennemen wil. Het is namelyk de kleêrmaker Specht, wiens handwerk slecht gaet en die my van mynen moederskant eenigermate verwant is.
Daerop sloeg de baes van den Zwarten Arend, meester Krytman, in zyne hoedanigheid van ondervoorzitter, zynen armen neef, den kreupelen vioolspeler Bogaerts, voor, zeggende dat deze man des te meer de voorkeur verdiende, daer hy, in plaets van veertig guldens te eischen, zich, wegens de behoeftigheid der gemeente, met vyf-en-dertig guldens te vrede zoude stellen.
De snyder Specht, vreezende dat de meeste boeren voor den vioolspeler zouden stemmen, begon zynen mededinger alle zyne zonden en schanddaden op te tellen, en bood zich voor dertig guldens aen. De vioolspeler werd daerover zoodanig vergramd, dat hy den snyder voor eenen dief en eenen meineedigen schelm uitriep, en den schoolmeesterspost voor vyf-en-twintig guldens wilde aennemen.
| |
| |
De snyder verklaerde, dat hy voornemens was den vioolspeler wegens schimpredenen voor de regtbank te trekken, maer dat hy voor zoo eenen geringen loon niet schoolmeesteren wilde.
Daer zich nu verder niemand meer voor het ambt aenbood, dewyl geen eerlyk man eene plaets wilde aenveerden, die van iedereen veracht was en slechts door menschen aengezocht werd die anders geen bestaen hadden, zoo ging de gemeente het besluit nemen de school aen den vioolspeler als eene nevenkostwinning te vertrouwen, schoon de arme man ter naeuwer nood schryven en cyferen konde.
Maer op dezen oogenblik drong zich Pieter vooruit. Hy werd bleek en rood in zyn aengezigt en zegde:
- Aen de koei- en verkenshoeders die uw vee op de weide dryven, geeft gy beteren loon dan aen den schoolmeester die aen uwe zonen en dochters de godsvrucht en nuttige zaken leeren moet. Uwe kinders zyn menschen naer het evenbeeld van God geschapen, en uwe dieren zyn het niet. Schaemt gy u niet voor de zonde die gy doet? Maer ik weet zeer wel dat de gemeentekas altyd ledig is, wanneer voor het nuttigste moet gezorgd worden, en dat arme lieden die ter naeuwer nood aerdappelen, brood en zout hebben, geen schoolgeld kunnen betalen. Zoo wil ik dan het overige doen, en ik bied my
| |
| |
aen om het schoolmeestersambt aen te nemen, zonder eenigen loon daervoor te eischen. Ik zeg nogmaels: ik wil schoolmeester zyn, en het zal noch aen de gemeente noch aen de huisgezinen eenen enkelen stuiver kosten.
De menschen bekeken zich malkander en zagen Pieter met verwondering aen. Eenigen wilden hem niet hebben, en zegden dat hy misschien de arme zielen der kinders aen den duivel zou kunnen of willen verkoopen. Maer de meesten bedachten dat geen andere den dienst zoo goedkoop aennam, en zy raesden en schreeuwden dat Pieter schoolmeester moest zyn. Alsdan werden de stemmen opgenomen, en Pieter werd tot schoolmeester gekozen.
Toen Elisabeth dit hoorde, meende zy van schaemte en van verstoring in den grond te zinken. Want in het dorp was, buiten den veldwachter en de verkensdryvers, niemand geringer geschat dan de schoolmeester. Zy liep gansch buiten haer zelve naer den molen, als waren haer het grootste ongeluk en de bitterste smaed wedervaren. Hendrik de molenaer schudde ook verdrietig het hoofd, zeggende:
- Ik geloof in der daed dat Pieter den kop verloren heeft.
Niettemin bleef Pieter by zyn besluit vast. Zoo werd hy dan, naer de voorschriften der wet, door den gemeenteraed aen het hoogere schoolbestuer voorgeslagen.
| |
| |
Hy moest in de stad een onderzoek onderstaen, en, daer hy eene sierlyke hand schreef, en beter het rekenen verstond dan het voor landlieden noodig scheen te zyn, werd hy in zyn ambt bevestigd.
|
|
Auteursrechtvrij