Waarheid en droomen (onder pseudoniem Jonathan)

[p. 340]

X. De Rotterdamsche Zakkendrager.

Lezer! Indien gij slechts half zooveel eerbied hebt voor nijvere arbeidzaamheid als de schrijver van deze schets, dan verzoek ik een oogenblik uwe belangstelling.

Inderdaad! in de geheele menschelijke maatschappij ken ik geen stand, die zoo sprekend het denkbeeld van noeste vlijt uitdrukt en als het ware verpersoonlijkt als die, waartoe de Rotterdamsche Zakkendrager behoort. In de dieren wereld zijn het de mieren, die bovenal den roem der arbeidzaamheid wegdragen. De zakkendragers nu zijn de mieren der maatschappij. - Wie heeft ze nooit gadeslagen, die nijvere diertjes, hoe zij op de plaats waar zich hun nest bevindt een grimmelend leger vormen, dat onophoudelijk heen en weder trekt en door elkander zwiert, zonder elkander te belemmeren, terwijl de zwaarste lasten torsen? Welnu, hetzelfde schouwspel, in het menschelijke overgebracht, leveren dagelijks de Rotterdamsche straten in de werkzaamheid der zakkendragers.

Het hoofdkwartier van dit nijvere leger is het zoogenaamd zakkendragershuisje. Daar is het getal en de zwaarte der lasten bekend, die elken dag moeten worden getorst. De verdeeling geschiedt bij het lot. Een eerlijk soort van dobbelspel. Terwijl elders de aanzienlijke speler aan een roeke-

[p. 341]

loozen worp het vermogen van vrouw en kinderen waagt, dobbelen deze kerels om den last, waarmede zij hun brood verdienen. Schieten er manschappen over dan worden de hoogste nommers ontslagen, over welke teleurstelling zij zich gewoonlijk in de kroeg zoeken te troosten.

Nadat het groote leger in kompagnieën en sectiën verdeeld is, begeven zich de onderscheidene koppels ieder naar de hun aangewezen plaats. Daar gekomen wordt het werk nader onder hen verdeeld. Ondersteld, zij zullen turf opdragen. Dan krijgt ieder zijn post. Sommigen staan bij de schuit en stapelen de manden. Anderen dragen ze aan. Anderen winden ze op, of brengen ze naar boven. Anderen eindelijk schikken de turven op den zolder. Bij dit alles nu heerscht een regelmatigheid, die mij dit werk dikwijls met verbazing heeft doen gadeslaan. De acht, tien of twaalf menschen zijn niet meer zoovele menschen. Het zijn onderscheidene leden van één lichaam. Het zijn raderen van ééne machine. Nauwelijks is het sein gegeven, of het levend werktuig raakt in beweging. Geen raderen, door stoom bewogen, draaien geregelder in denzelfden kring rond en grijpen juister in elkander, dan de dragers elkander de hand leenen. Op den weg, dien zij hebben af te leggen, doen zij nooit een pas meer of minder, komen zij nooit een sekonde te vroeg of te laat. Bij het overgeven en overnemen van de vracht wisselen zij geen woord, geen wenk, geen blik zelfs. Ook is hun geheele denkkracht in hun werk als verzwolgen. Geen automaten kunnen werktuigelijker arbeiden. Maar daarom bezit ook hun arbeid den regelmatigen en zekeren gang van een uurwerk. O, dacht ik wel eens bij dit gezicht, wanneer wij menschen in de wereld even goed onze plaats wisten te kiezen en te bewaren, en elkander even gedienstig en trouw de hand reikten, welk een schoon werktuig zou het nu zoo dikwijls verward samenstel der maatschappij zijn, en hoe schoon en heerlijk vooral het werk, dat daardoor zou worden tot stand gebracht!

Het werk is ten einde. Het rad is afgeloopen. Het werktuig staat stil. Op eens komt er weêr leven in deze houten

[p. 342]

automaten. Het gelaat, waarvan het zweet met den arm wordt afgeveegd, ontspant en ontrimpelt zich en glimt van voldoening van wel volbrachten arbeid. Men schertst met de meid, wier zolder men van turf heeft voorzien, die met een milden teug Schiedammer de dorstige harten komt laven. Het verdiende loon wordt ontvangen en verdeeld. Men gaat uiteen.

Meen echter niet, dat dit werktuigelijke den zakkendrager ook buiten hun werk bijblijft. Gij zoudt hun grootelijks te kort doen. Boerenkinkels mogen ook buiten het veld iets van het dommekrachtige behouden, dat hun op het veld eigen is, bij de wakkere Zakkendragers is dit anders. Nauwelijks is de arbeid van hun schouders, of zij zijn zulke flinke kerels als gezonde arbeid ooit gemaakt heeft. En geen wonder. Zij hebben eene ruime en eerlijke broodwinning. Zij behooren zeker slechts tot de klasse der sjouwerlieden, maar zijn echter boven deze verheven. Zij behoeven niet op werk te wachten of er om te bedelen, gelijk deze, maar vinden iederen morgen hun taak en last gereed. Daarbij vormen zij onderling een gesloten college, een soort van gild. Nu zijn de patenten en de algemeene vrijheid, gelijkheid en broederschap, waarvan deze het uitvloeisel zijn, wel eene heerlijke uitvinding; maar niemand zal mij echter tegenspreken, dat daardoor het eigenaardige, het afgeronde en gemunte, in één woord, het typische van de verschillende standen in ons vaderland wel iets geleden heeft. O bakkers met uw witte slaapmutsen! O slagers met uw lange messen! O timmerbazen met uw gele voorschoten! Waar zijt gij gebleven? Neen, wij hebben geen rechte bakkers, slagers of timmerlieden meer. Wij hebben lieden, die bakken, slachten en timmeren: maar het bakkersvoorkomen de bakkersgeest, het bakkershart, dit alles is met de witte slaapmuts verdwenen. Eere daarom den Zakkendragers, die nog iets van het genootschappelijke federatieve hebben behouden, dat vroeger den grondslag van onze staats- en maatschappelijke huishouding uitmaakte. Zij vormen een soort van broederschap, die hen met een zweem van esprit de corps bezielt, dien zij ook door het dragen van een orde-

[p. 343]

teeken zoeken aan den dag te leggen. Men heeft hen alleen te zien loopen, gelijk zij naar werk gaan of daarvan terugkeeren, met den linnen zak bevallig over het hoofd geslagen, om in hen den zakkendrager te herkennen. Wat hun echter nog meer gewichtigheid bijzet is het gevoel, dat zij min of meer tot de stadsambtenaren behooren, en dus als verre planeten in de zonnebaan der burgemeesterskamer wentelen. Zij zijn dan ook het college, dat bij hooge gelegenheden de lagere standen vertegenwoordigt: zij hebben het privilegie om de paarden van 's Konings koets te spannen en den kostelijksten aller lasten te trekken. Het gebeurt hun dan ook niet zelden, dat het koninklijke oog, met voorbijgang van anderen die zich verbeelden hooger te staan, op hen afdaalt. Zoo wierp het feest, op den laatsen oudejaarsavond, door Z.M. aan de Haagsche turf- en zakkendragers gegeven, op al hun ambtgenooten een weerschijn van eer en aanzien, dat hen den zak nog fierder dan anders over het hoofd doet dragen. Men zegt dan ook, dat op dien avond menig Zakkendrager zoolang op Willem II heeft geklonken, totdat het actief van zijn naam in passief was overgegaan.

Doch laat ik niet lasteren. Wel is waar zijn de Zakkendragers vooralsnog geen leden van het Matigheidsgenootschap, en ik vrees of zij het ooit zullen worden. Maar even weinig plegen zij dronkaards te wezen. Zij zijn te bang om den zak, waaruit zij leven, te verliezen. Overigens zijn zij, als meest allen, die zwaren arbeid verrichten, kloek van voorkomen, trouw van hart en braaf van inborst. Het gaat hun als veeltijds: hoe zwaarder last op de schouders, des te lichter last op het hart!