Waarheid en droomen (onder pseudoniem Jonathan)

[p. 328]

VII. De Schoorsteenveger.

Indien gij uw kort begrip van de aardrijkskunde opslaat, dan vindt gij in 't hoofdstuk Italië, onder het opschrift Voortbrengselen:

Granen, rijst, wijn, honing, olie, zijde, citroenen, amandelen, oranjeappelen en - schoorsteen vegers.

Arme schoorsteenveger! Hoe ongelukkig staat zijn verachte naam onder al die heerlijkheden; zijne zwarte gestalte tusschen die sneeuwwitte bloesems en die goudgele zijde; - zijn rookerig pak tusschen die welriekende bloemen en geurige vruchten; - zijn nikkersgedaante tusschen die schatten van het paradijs der aarde.

Arme schoorsteenveger! Onder Savoye's zuidelijken hemel stond zijn wieg. Italië's zon ontstak het vuur in de zwarte kolen, die onder zijn voorhoofd glinsteren, en de frissche blos, dien het roet niet geheel kan doen verdwijnen, is door de stralen van den zuiderhemel op zijn gelaat geschilderd. Geuren waren de eerste lucht, welke hij als kind inademde, bloemen het bed, waarop hij sluimerde, abrikozen en perziken, vijgen en druiven het eerste voedsel, dat hij smaakte. Hij wist niet, dat er een Noorden bestond; hij vermoedde nauwelijks, wat koude, wat vuur, wat rook was.

[p. 329]

Arme schoorsteenveger! De armoede van den vader stiet den twaalfjarigen Leonard ter deur uit. Men hing hem een oude mandoline om den hals, zette er een marmot op, gaf hem een stuk brood in den zak, en wees hem den weg naar het Noorden. Schreiende ging het jongske op weg. Men moest hem van zijne ouders losscheuren; men moest hem met geweld voortdrijven; het was als voorzag hij, wat hem te wachten stond. - Nooit had Leonard gedacht, dat er landen waren zoo karig door de natuur bedeeld, als het vlakke moerassige landje, waar hij eindelijk van zijn lange reis uitrustte. Met iederen dag was hij treuriger geworden. Want met iederen dag dat hij verder trok, vond hij het minder schoon dan in zijn vaderland, en iederen dag werd tevens het verlangen naar dat vaderland sterker. Als hij zijn marmotje niet gehad had, zou hij van heimwee gestorven zijn. - Zijn vader had hem een brief aan een ouden vriend medegegeven, die in Holland het bedrijf van schoorsteenveger uitoefende. Op zekeren avond stond hij voor een huis waar een bordje uitstak, met het opschrift: Gebroeders Leoni, Italiaansche schoorsteenvegers en rook verdrijvers. Voor de deur lagen eenige zwarte garden, wier onaangename reuk Leonard het hoofd onwillekeurig doet afwenden. De deur werd geopend. De jongste der Leoni's ontving hem vriendelijk. Hij werd in huis opgenomen. Onder het avondeten werd er in het Italiaansch over Italië gesproken. Men sprak in zijn moedertaal over zijn vaderland. Leonard was bijna weder gelukkig. 's Nachts droomde hij van Italië en het ouderlijk huis.

Arme schoorsteenveger! Den anderen morgen werden hem zijn lompen uitgetrokken, en hij in een grof linnen kleed gestoken met een lossen kap over 't hoofd. Toen hij zich in den spiegel bezag, had hij in zijn oogen veel van een monnik uit zijn vaderland. Ook zag hij er in het nieuwe pak alleraardigst uit: en een ieder die hem op straat, aan de zijde van den oudsten Leoni, op zijn eerste proef zag uitgaan, kon de oogen nauwelijks van hem afhouden. Al de meisjes knikten tegen den jongen helderen schoorsteenveger. - Maar die vreugd duurde kort. Weinige oogenblikken daarna

[p. 330]

stond hij met zijn meester onder een schoorsteen, waarin hij bijna niet zien kon zonder duizelig te worden, zoo hoog was de donkere nauwe koker, waardoor ternauwernood een flauwe straal viel, evenals een omgekeerde diepe put. Lang duurde het, eer hij zijn meester begreep. Hij moest met zijn nieuwe pakje den vuilen schoorsteen in. Had hij daarvoor leeren klimmen als een eekhorentje? Maar de meester was onverbiddelijk. Toen hij beneden kwam, was hij even vuil als de schoorsteen zelf. Bij het naar huis gaan, zag niemand hem meer aan. Nog erger! De jongens bespotten hem en riepen hem een gekscherend boe! boe! na; de meisjes gingen zooveel zij konden voor hem uit den weg, en de kinderen begonnen te huilen, als zij hem zagen. Hij had ook wel willen huilen. - Het is waar, 's middags kreeg hij goed eten, beter dan hij in langen tijd gehad had: maar het smaakte hem bijna niet van de rooklucht, die hij nog altijd in den neus had. Alles wat hij in den mond stak smaakte naar roet. En dit verwonderde hem niet meer, toen hij bemerkte, dat hij zeker in den schoorsteen zijn kapje had laten afvallen, want zijn mooi zwart haar zat vol van een dik en vetachtig roet, zoodat hij het half moest afsnijden. Het was jammer van de mooie lokken, waar ieder zoo'n schik in gehad had.

Arme schoorsteenveger! Wel gewende hij langzamerhand aan de guurheid van het land, even als aan de lasten zijner betrekking. Maar toch kon hij zijn vaderland niet vergeten. Dikwijls, wanneer hij zijn dagwerk had afgedaan, kroop hij naar de vliering, kreeg daar zijn mandoline en marmot, die zijn meester hem vergund had te behouden en speelde nog eens een Savoyaardsch deuntje. En dan werd het hem zoo wonderlijk wèl en wee om het hart, dat de kop van zijn dlertje nat werd van tranen. Ook hield hij van niemand in het geheele land half zooveel als van zijn marmot. Hij spaarde voor haar de lekkerste beetjes uit zijn mond. Het was nu voor hem zijn geheele gezin, zijn vaderland, zijn wereld! - Als het maar altijd winter gebleven ware! Doch daar werd het lente. Een Noordsche lente. Maar toch, de ontwakende natuur en zijn eigen gestel zeiden hem, dat het lente werd,

[p. 331]

lente in zijn vaderland. Dan bruiste hem het Italiaansche bloed heftig door de deren. Dan werd het hem in Holland te eng, als een gevangen vogel, die tegen den verhuistijd van zijn geslacht met den kop tegen de tralies stoot. Dan droomde hij eiken nacht van Savoye, en voelde de lauwe zuiderzon, en zag de bloeiende amandeltakken, en dronk den geur der perzikbloesems, en hoorde het gegons der bijen, en ontwaakte op het gezang van den nachtegaal.... Maar neen! het was de nachtegaal niet, het was de meester, die hem kwam roepen om op te staan: want het was voorjaar! er was veel werk aan den winkel. Er moesten met het schoonmaken veel schoorsteenen geveegd worden. Daarom moest hij vroeg aan den gang. ‘De lente was de beste tijd voor de schoorsteenvegers’ zeide zijn meester.

Arme schoorsteenveger! Zoo duurt het met hem reeds jaren achtereen. Maar toch heeft het dus 't langste met hem geduurd.

Hij heeft door oppassendheid en spaarzaamheid een klein sommetje bijeengegaard. Nog drie jaren, dan is de som rond. Dan verlaat hij Holland en keert naar Savoye terug. Dan koopt hij een kleinen wijnberg en een huisje, en als buurmans Jansje dan nog zoo mooi en lief is als toen hij wegging, dan maakt hij haar zijn vrouw. En in hare armen vergeet hij voor altoos het leed van den armen schoorsteenveger!