Het dagboek van dr. G.H.C. Hart

Woensdag 24 juli 1940

Over het plan, dat de Regeering naar Indië zal gaan¹⁰⁵ wordt momenteel in het geheel niet meer gesproken; als de vredesgeruchten onverhoopt weer heelemaal op den achtergrond mochten raken, komt het vanzelf weer naar voren, want het is het eenige goede plan. Maar hoe langer hoe meer vestigt zich bij mij de meening, dat ik dan niet mee zou moeten gaan, omdat er op mijn gebied veel noodzakelijk werk voor

105 Zie p. 30-31, 38-39 en 41.

[p. 61]

Indië blijft, dat ik niet kan overlaten, terwijl er voor mij in Indië, waar een compleet apparaat is, misschien geen gewichtige taak zou zijn.

De Minister heeft van den gezant in Bern¹⁰⁶ bericht, dat er een brief voor hem van zijn vrouw¹⁰⁷ onderweg is. Zou jij ook erin geslaagd zijn? Tot dusverre heb ik je van hieruit niet durven schrijven, omdat ik bang ben, dat je er misschien last mee zou kunnen krijgen. Wij weten zoo bitter weinig van de omstandigheden waaronder jullie leven: alleen dat Gestapo-bezoek maakt mij bevreesd iets te doen, waardoor jullie de Duitsche aandacht zouden kunnen trekken.

De Minister vertelde mij, dat de Roemeensche gezant in Londen¹⁰⁸ namens de Duitsche Regeering heeft gepolst, hoe men hier over vrede denkt. De Britsche Regeering heeft géén antwoord gegeven.

Onze Ministerraad vindt dit zeer jammer en Van Kleffens zal nu Halifax weer bezoeken met de dringende vraag toch een antwoord te geven¹⁰⁹.

's Middags bezocht Welter Butler, den Undersecretary van Foreign Affairs, om over de situatie in het Verre Oosten te spreken. Engeland heeft nu toegegeven den doortocht naar China over Burma te sluiten en dat zal voor 't moment den Japanschen druk wel wat verminderen, doch als Chiang Kai Shek het moet opgeven, krijgt Japan de handen vrij .....

't Nieuwe kabinet van Japan¹¹⁰ schijnt ook weer forscher te willen optreden.

De berichten, welke wij uit Indië krijgen zijn in dit opzicht ook nogal somber: men ziet de situatie nogal dreigend in.

De Minister is ten deze somberder dan ik, al geef ik toe, dat naarmate de huidige onzekere toestand langer aanhoudt, verwikkelingen waarschijnlijker worden.

De Japanners hebben nu aan Generaal Pabst medegedeeld, dat zij voor onderhandelingen een delegatie naar Java willen zenden onder hun voormalige ambassadeur in Warschau¹¹¹.

Zouden wij de moeilijkheden met ambassadeur Nagaoka¹¹² weer

106 J.J.B. Bosch van Rosenthal.

107 G.C.C. Welter-Burger.

108 V.V. Tilea.

109 Zie Verslag PEC, 2B, 188 en DBPN, I, no. 199.

110 Onder leiding van prins Kono'e, opgetreden op 16 juli 1940.

111 S. Sako. Zie DBPN, I, nos. 185 en 196.

112 Nagaoka stond aan het hoofd van de Japanse delegatie die in 1934 naar Batavia kwam voor besprekingen over de verbetering van de economische betrekkingen tussen Japan en Nederlands-Indië. Door diens agressieve verklaringen tegenover de pers wekte hij veel wrevel. Zie Herinneringen van B.C. de Jonge, 249-251.

[p. 62]

moeten doormaken onder veel moeilijker en gevaarlijker omstandigheden? Voorloopig zal men maar nadere informaties inwinnen, doch als de Japanners volhouden, zal het moeilijk zijn de delegatie te weigeren¹¹³.

Het Engelsche ministerie van Buitenlandsche Zaken schijnt, blijkens Welter's bezoek aan Butler, de situatie iets minder somber in te zien dan Welter zelf.

Overigens vertelde Welter mij zeer vertrouwelijk, dat nu ook van Engelsche zijde zekere reactie komt op de Duitsche vredestentatieven. Maar 't plantje is nog uiterst teer!

En intusschen gaan beide zijden door met in 't openbaar den oorlog à outrance te verkondigen.

113 Zie DBPN, I, no. 217.