Journalistiek leven in Curaçao

(1944)–Joh. Hartog– rechtenstatus

The St. Eustatius Gazette, waarvan sprake is op blz. 122 e.v. Naar een oude foto in het bezit van Carl G. Buncamper te Oranjestad, Sint Eustatius, gefotografeerd door Jan Linker. De foto kwam nog juist bijtijds aan het licht om, zij het al niet meer op de kunstdrukpagina's, dan toch in elk geval te worden afgedrukt als sluitstuk op de Journalistieke Geschiedenis van Curaçao. Het formaat van het blad was 45 × 27 cm. op vier bladzijden; drie kolommen per bladzijde.

Aanhangsel.

De pers in Suriname.

Het kan zeker niet anders dan symbolisch zijn in een aanhangsel tot de geschiedenis van de Pers in Curaçao die van Suriname te beschrijven. Curaçao en Suriname vormen weliswaar tezamen Nederlands West-Indië, doch staatsrechtelijk zijn zij geheel en al gescheiden. Beider geschiedenis is verschillend, beider belangen lopen uiteen, beider volken zijn verscheiden. Maar zowel de Pers van Curaçao als die van Suriname bleven gedurende de tweede wereldoorlog vrij van vijandelijke overheersing of bemoeienis. En emancipeerde, zoals in de voorafgegane hoofdstukken beschreven werd, juist gedurende deze oorlogsjaren de Pers van Curaçao, die van Suriname bleef niet achter. De schrijver heeft daarom, mede op advies van belangstellenden, gemeend in een kort aanhangsel iets weer te geven van de Pers in dat andere, rijke en mooie deel van ons West-Indië, hetwelk Suriname is. Niet zozeer om de praetentie van volledigheid te hebben, dan wel om hetgeen door anderen over de Pers in Suriname geschreven werd, in een verband samen te voegen. Meer dan

een aanhangsel is het niet. De schrijver acht zich geenszins bevoegd tot een zelfstandige geschiedbeschrijving van de Pers in Suriname, welker uitingen hij al enkele jaren met zoveel belangstelling heeft gezien en gelezen. Hoewel hij de beschikking had over een weinig eigen materiaal, moest hij vrijwel alles aan anderen ontlenen en wel voornamelijk aan hetgeen de Heer Fred Oudschans Dentz hierover in de West-indische Gids van 1938 heeft samengebracht, waarvan hij met verlof van de Curaçaose Commissie Regeling Rechtsverkeer in Oorlogstijd gebruik kon maken.

De Heer Oudschans Dentz, eerst ambtenaar bij de Afrikaanse Spoorweg in Transvaal, na de Boerenoorlog naar Suriname uitgeweken, was van 1904 tot 1926 administrateur van het Militair Hospitaal in Suriname. Gedurende deze tijd heeft hij gegevens verzameld op velerlei gebied. In voornoemd artikel brengt hij losse notities over bladen, die hij kon traceren, bijeen in alfabetische volgorde. De Heer Dentz bedoelde niet een critische uitgave van zijn aantekeningen te geven, zodat men enkele malen op moeilijkheden stuit. Ook leek de alfabetische volgorde minder geslaagd dan de chronologische. Immers bladen ontlenen hun belang niet aan de letter, waarmede hun titel begint, dan wel aan de tijd die ze voortbrengt.

Het is aan de Pers onder andere, dat men de cultuur van een tijdperk afmeet. Naar tijdsorde geschikt, blijkt, dat Suriname in dit opzicht een verrassend rijk beeld vertoont, daar er sedert 1774 regelmatig bladen zijn verschenen en blijkens de aantekeningen erbij, op een gevarieerd gebied.

Ook ontleende de samensteller zijn materiaal aan de Encyclopaedie van Nederlands West-Indië, die een veertig jaar geleden bij Martinus Nijhof te 's-Gravenhage verscheen. In dit verouderde, maar omdat het niet meer verkrijgbaar is toch kostbare werk, dat onder redactie stond van Dr. H.D. Benjamins en Joh. F. Snelleman, vindt men op blz. 393 een

opstel over de Pers in Suriname, dat gedeeltelijk werd overgenomen. Ook erkent de samensteller - meer wenst hij zich niet te achten - zijn dank aan den Heer R.D. Simons, Inspecteur van het Onderwijs in Suriname, en aan het Kringlid D.G.A. Findlay, redacteur van De West te Paramaribo; die veel materiaal verschaften.

De eerste drukkerij en krant.

Evenals op Curaçao was de verschijning van de eerste krant in Suriname het gevolg van de stichting der eerste drukkerij aldaar. Die kwam in 1772, toen aan Mr. Wolphert Jacob Beeldsnijder Matroos, ‘secretaris bij het collegie van kleine (rechts)zaken’ ‘een privilegie van de drukperse’ verleend werd voor de tijd van drie en twintig jaren. Aldus kreeg Suriname veertig jaren vóór Curaçao zijn eerste drukkerij. Evenals op Curaçao ontwikkelde zich deze eerste drukkerij spoedig tot landsdrukkerij. In Augustus 1774 verzocht en verkreeg Mr. Beeldsnijder Matroos bij dat ‘privilegie’ verlof voor de wekelijkse uitgifte van een courant. Op 10 Augustus 1774 verscheen zodoende het eerste nummer van ‘De Weeklyksche Woensdaagsche Surinaamsche Courant’ (nr. 1).

Ter vergelijking diene, dat in Europa de eerste courant verscheen op 15 Januari 1609 te Augsburg. In Nederland op 8 Januari 1656 te Haarlem bij Abraham Casteleyn de ‘Weekelykse Courante van Europa’, welke in 1664 de naam kreeg van ‘Opregte Haarlemsche Courant’. Op 26 April 1658 verscheen te Middelburg de ‘Courier van Zeeland’, in 1799 de ‘Trinidad Weekly Courant’, te Kaapstad op 16 Augustus 1800 de ‘Geauthoriseerde Kaapsche Stads-Courant en Afrikaansche Berigter’ en op 25 September 1857 de eerste (staats)courant in Transvaal. De Heer Dentz, die deze jaartallen bijeen gezocht heeft, schrijft hierbij, dat in Oost-

Indië op 7 Augustus 1744 de eerste courant verscheen, de ‘Batavia Nouvellen en Politique Raisonnementen’. Dertig jaar later, op 10 Augustus 1774 verscheen de eerste courant van Suriname, zoals hiervoor gezegd, in 1790 verscheen er een blad op St. Eustatius, waarover in Hoofdstuk I en V uitvoerig geschreven is, in 1793 verscheen in het toen aan ons toebehorende Essequibo ‘De Courant van Essequibo en Demerary’, op 5 Januari 1810 verscheen er weer een blad in onze Oost, ‘de Bataviasche Courant’ en tenslotte, op 11 December 1812 op Curaçao ‘The Curaçao Gazette and Commercial Advertiser’.

‘Zie hier dan goedgunstige Leezer’.

Moest in Hoofdstuk IV van het eerste hoofdartikel op Curaçao een vertaling gegeven worden, niet alzo van Suriname. Toen in 1774 de eerste courant daar uitkwam, was dit een Nederlands gewest en zo kon het nummer van 10 Augustus 1774 van ‘De Weeklyksche Woensdaagsche Surinaamsche Courant, zich als volgt tot de bevolking van Suriname richten in een ‘Opdragt van den uitgever’:

Zie hier dan goedgunstige Leezer het eerste Blad, by wyze van Courant, 't welk in deeze Colonie van Surinaamen gedrukt zynde, 't Daglicht komt te aanschouwen; een Werk, 't geen moogelyk voor my, door andere zints lange zoude zyn ondernoomen geweest; wanneer de Zwaarigheeden altoos, omtrent het admitteeren eener Drukkerye in Reflexie gekoomen, eerder weg geruimt waaren geworden! alzoo men reeds onder de Regeering van wylen den Heer Gouverneur Mauricius, daarover heeft beginnen te denken; doch dit nu door de Medewerking, teffens, van den teegenswoordigen Regeerende Heer Gouverneur Jan Nepveu, tot zoo verre zyn beslag gekreegen hebbende, en dat ik, vervolgens myne Suppliques, gepresenteert aan Haar Ed: Groot Achtb: de Heeren Directeuren, als meede aan den Ed: Hove van Policie en Crimineele Justitie deezer Colonie, goedgunstiglyk geappoin-

teert zyn geworden, en dienvolgens met een Privilegie van 25 Jaaren begunstigt. Zoo is het, welmeenende Leezer, dat ik niet heb willen afzijn, omme, zoo veel moogelijk 't nut en gemak, eener Drukkerye, aan een yder te doen blyken, en dus met deze onderneeming te beginnen, in hoope het my mooge gelukken om door de hulp en gunstige handbieding, van kundige Liefhebbers en Leezer altoos naa zyn genoegen te kunnen voldoen.

Dus dan bedankende, den geene, die zig by Inteekening wel hebben willen verbinden, omme een jaarlyks Exemplaar te zullen neemen, en dezelve als de grondleggers van dit Werk ben Considereerende; zoo is het, dat ik als noch, gelyk by myn reeds gedivulgeerd Advertissement gedaan hebbe, en waaraan ik my kortheidshalve Refereere, alle kundige Liefhebbers verzoeke, omme zoo veel moogelyk te Contribueeren. 't geen eenigzints tot in standthouding deezer kan dienen; en teffens, strekken tot Nut en vermaak der geene die dezelve zullen willen Leezen; aan wien te gelyk verzoeke, alle Feilen, ten minste in den beginne, met een gunstig oog te willen passeeren, en my derzelver Remarques en Consideratien op een of andere manier te doen geworden, dewelke altoos met erkentenisse zullen werden aangenoomen. Vaart wel.

Mr. W.J. Beeldsnyder Matroos.

In de Koloniale Bibliotheek te Paramaribo, waar men blijkbaar meer zorg aan de dag legt bij de bewaring van de documenten van het verleden dan te Willemstad, zijn de nummers van Februari 1775 af nog steeds aanwezig. Het blad verscheen in quarto formaat en besloeg vier bladzijden, elk verdeeld in twee kolommen, voor zover de leesstof liep.

De advertenties, meestal een deel van de vierde bladzijde, soms ook de derde en vierde beslaande, werden over de gehele breedte der pagina plat gezet, zonder witte regels. Alleen door het zetten der daarin voorkomende namen met

kapitalen werd enig reliëf aan de advertenties gegeven. Het blad voerde het wapen der Surinaamse Sociëteit.

De inhoud bestond hoofdzakelijk uit buitenlandse berichten - waarvoor in die woelige tijden de stof in ruime mate aanwezig was - en die vermoedelijk getrokken werden uit buitenlandse, voornamelijk Amerikaanse bladen, evenals men dit op Curaçao nog zou doen na 1812. (Plaatselijk nieuws werd er zelden in opgenomen en bepaalde zich dan nog tot mededelingen betreffende de havenbeweging.

De ‘Weeklyksche Woensdaagsche Surinaamsche Courant’ had betrekkelijk een lang leven. Men vindt haar nog tot 1805, maar niet onveranderd. Het formaat werd vergroot tot folio-schrijf. Onder de Bataafse Republiek ontmoet men haar in dit formaat, met gewijzigde titel. Zij heet dan ‘Bataafsche Surinaamsche Courant’ (nr. 11), voert het wapen der Bataafse Republiek en verschijnt tweemaal per week, nl. op Maandag en Donderdag. Na de val der Bataafse Republiek krijgt zij de naam van ‘Binnenlandsche Surinaamsche Courant’ (nr. 13) en voert opnieuw het oude wapen.

In 1804, na de verovering van Suriname door de Engelsen, verschijnt zij met text en advertenties in twee talen, Nederlands en Engels, tegelijk.

Een merkwaardigheid dezer uitgave is, dat, naar het voorbeeld van oude Nederlandse couranten, advertenties in de marge geplaatst werden, dwars op de richting van het overige zetsel.

Het blad bleef niet zonder mededinging.

In 1785 verscheen ook ‘De Surinaamsche Nieuwsvertelder’ (nr. 2), welke elke Donderdag uitkwam. Dit blad bevatte in hoofdzaak advertenties en heeft tot 1793 bestaan, in groot en klein formaat. De inhoud was overigens als die van ‘De Weeklyksche Woensdaagsche Surinaamsche Courant’ (nr. 1).

Van andere aard was de ‘Surinaamsche Spectator’ (nr. 4), die critiek op plaatselijke toestanden gaf en hierdoor wat

West-Indië betreft, de primeur kreeg. Critiek op plaatselijke toestanden ontmoet men over het algemeen eerst laat; en nog heden ten dage is zij veelal zwak in verband met de klein-plaatselijke toestanden. De ‘Surinaamsche Spectator’ werd omstreeks 1787 uitgegeven bij de Weduwe Tresson Jr., die toen eveneens ‘De Wekelijksche Woensdagsche Surinaamsche Courant’ uitgaf.

Dan was er nog een blad met de smakelijke titel ‘Nieuwsvertelder of zamenspraak tusschen Louw en Krelis’ (nr. 8), dat omstreeks 1796 bij Hendrik Schouten werd uitgegeven. Ook dit blad oefende critiek op plaatselijke toestanden.

Het eerste persdelict: 1796.

De gevolgen van de bespreking van plaatselijke toestanden bleven niet uit. In een kleine omgeving wordt alles met een vergrootglas bezien. Tot op de huidige dag is het moeilijk en in bepaalde gevallen onmogelijk om plaatselijke toestanden in Suriname en Curaçao in de Pers te bespreken. Tegen de ‘Surinaamsche Spectator’ (nr. 4) werd in 1796 al spoedig een klacht ingebracht, dat het blad er zijn werk van scheen te maken, om, ‘onder hoezeer quasie bedekte termen egter duydelijk genoeg, personen van rang te denoteeren, omtrent deze hatelijke comparatiën te maken, welke in alle opzigten onbetamelijk waren’. Ook werd ten laste gelegd, dat het blad ‘eenige uitdrukkingen strijdig met de aangenomen principes van den openbaren godsdienst’ gepubliceerd had. De uitgeefster, de Weduwe Tresson Jr., werd hierop ‘strengelijk gewaarschuwd zich van dit laatstgenoemde bepaald te onthouden’.

Een volgend persdelict, of wat daarvoor doorging, kwam kort daarna, toen gouverneur-generaal Jurriaan F. de Friderici (1790-1802) de verdere verspreiding van de ‘Nieuwsvertelder of Zamenspraak tusschen Louw en Krelis’ (nr. 8) verbood, omdat het blad ‘tendeerde om de vriendelijken

ommegang en eenigheid onder de ingezeetenen dezer kolonie te verminderen en partijzucht, laster en wrevel te weege te brengen, tot werkelijk nadeel van de goede ordre en het publiek belang’.

In die tijd werd ook op andere bladen, die zonder voorafgaande goedkeuring artikelen hadden geplaatst, welke voor de regering beledigend en strijdig met de goede orde geacht werden, strenge censuur toegepast.

Een vroege uiting van de Surinaamse liefde voor de geneeskunde schijnt omtrent deze tijd geweest té zijn ‘De Surinaamsche Artz’ (nr. 3), dat al in 1786 - lang dus voor de oprichting van de Geneeskundige School in 1882 - verscheen onder redactie van Dr. J. Voegen van Engelen. Wat dit blad deed in die tijd? Het schijnt niet meer te achterhalen. Honderd vier en vijftig jaren later kreeg het een opvolger in zijn soort, toen de Societas Fratrum, de Surinaamse vereniging van Medische Studenten, een eigen blad oprichtte ‘Minerva’ (nr. 145), dat niet lang bestond en in December 1944 gevolgd werd door ‘De Stethoscoop’ (nr. 157).

Dan verscheen met de ‘Bataafsche Surinaamsche Courant’ (nr. 11) bij W.W. Beeldsnijder nog de ‘Surinaamsche Courant en Algemeene Nieuwstijdingen’ (nr. 7), welke boven de titel in grote letters het devies: ‘Vrijheid en Gelijkheid’ voerde. Dit blad, dat later dikwijls van uitgever veranderde, verscheen tweemaal per week, zoals regel zou worden voor alle nieuwsbladen van Suriname. Het kwam elke Dinsdag en Vrijdag uit in folio-schrijf-formaat, vier bladzijden van elk drie kolom en twee kolom advertenties.

En tenslotte verscheen in deze achttiend'eeuwse jaren in Suriname nog de ‘Saturdagsche Courant van Nieuws, Smaak en Vernuft’ (nr. 6).

Verschillende bladen, die men in de hierna volgende lijst vindt opgesomd, doen zien, hoe het Nederlandse leven omstreeks deze tijd in Suriname bloeide. De belangstelling van

Europees Nederland voor Suriname is tot aan het Engelse tussenbestuur groot geweest. Dit had haar rijpe gevolgen in het gewest zelf. Tot de Bataafse Republiek in 1799 Suriname aan de Engelsen verloor, die hier tot 1816 bleven. Toch bleven de bladen naast het Engels, ook het Nederlands gebruiken, zoals bij de ‘Surinaamsche Courant’ (nr. 10) vermeld. In 1812, juist in het jaar dat op Curaçao het eerste nieuwsblad zou verschijnen met de titel ‘The Curaçao Gazette and Commercial Advertiser’, kwam in Suriname het vijftiende persproduct met een gelijksoortige titel uit.

Het was de geheel in het Engels gestelde courant ‘The Surinam Gazette’ (nr. 15), die tweemaal per week, nl. op Dinsdag en Vrijdag uitkwam. In tegenstelling met Curaçao, waar zich uit ‘The Curaçao Gazette’, het semi-officiële blad ‘De Curaçaosche Courant’ ontwikkelde, hield ‘The Surinam Gazette’ op, toen het Engelse tussenbewind in 1816 ten einde kwam.

De Officiële Pers.

Het blad, waarin in Suriname aanvankelijk de officiële mededelingen werden gepubliceerd, werd kort daarna bij besluit van 26 Februari 1817 ingesteld door Gouverneur-generaal Mr. Cornelis R. Vaillant en Raden. Het blad zou 1 Maart d.a.v. beginnen te verschijnen en daarin zouden geplaatst worden ‘al de Proclamatiën, Publicatiën, Notificatiën en Resolutiën van den Gouverneur-generaal en van het Hof van Policie, waarvan de publiekmaking nuttig en noodzakelijk zal worden geoordeeld’.

Een verzameling van deze gouvernementsbladen, lopende van 1816 tot en met 1835 waarin dus ook zijn opgenomen de proclamatiën enz. van het jaar vóór de uitgave aanving, werd in 1837 te Amsterdam gedrukt voor rekening van het Departement der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen te Paramaribo. Een nieuwe uitgave verscheen in 1856 bij H. Nijgh

te Rotterdam. Hier staan alle gouvernementsbladen in van 1816 tot 1855, later vervolgd tot 1872.

Van de ‘Publicatiën en andere verordeningen, betrekkelijk de kolonie Suriname, anterieur aan het jaar 1816’ bestaat een verzameling van H.E. Winkels in 1860 uitgegeven te Paramaribo, doch gedrukt in Nederland. Een alfabetisch register op de gouvernementsbladen van 1816 tot 1854 verscheen te Paramaribo van de hand van C.L.G. van Amson en in 1912 te 's-Gravenhage een alfabetisch register van 1816 tot en met 1911, samengesteld door C.C.J. van Romondt.

Deze verzamelingen, die uiteraard evenals die van de Publicatie-bladen van Curaçao buiten de journalistiek vallen, worden hier volledigheidshalve vermeld. De rol van officiële courant wordt in Suriname vervuld door het ‘Gouvernements Advertentieblad’ (nr. 35), dat in 1852 onder de naam ‘Surinaamsche Courant en Gouvernements Advertentieblad’ (nr. 26) begon. In dit in particulier bezit zijnde nieuwsblad stond een officieel gedeelte, dus in de trant, zoals dat ook in Curaçao met ‘De Curaçaosche Courant’ het geval was. Het ‘Gouvernements Advertentieblad’, dat in 1885 uit het hiervoor genoemde ontstond, is nu een officiële uitgave van het Gouvernement van Suriname, dus anders dan in Curaçao. Het drukken ervan wordt aanbesteed. Ook bevat dit blad nog een niet-officieel gedeelte, dat geregeld de kerkdiensten en de wekelijkse verkorte balansen van de Surinaamse Bank bevat en verder echtscheidingen, faillissementen enz., zoals onder nr. 35 uiteengezet.

Oude dagbladen.

De eigenlijke journalistiek ontwikkelde zich langzaam in Suriname. Ook hier waren het dagbladzegel en de censuur een belemmering. Met de invoering van de vrijheid van drukpers, bij het Regeringsreglement van 1865, en de afschaffing van het dagbladzegel, kort nadat het in het Moe-

derland geschiedde, begonnen verschillende dagbladen uit te komen, lang dus voor zulks in Curaçao het geval was. Volgens de door Dentz gepubliceerde lijsten zijn er drie, waar uitdrukkelijk bij vermeld is, dat het dagbladen waren. Er kunnen er evenwel meer geweest zijn, althans wanneer wij de Encyclopaedie mogen geloven, die schrijft dat ‘de dagbladen uit de grond rezen, om echter even snel weer te verdwijnen’.

Dentz noemt ‘De West-Indiër’ (nr. 29), die al in 1863, het jaar van de afschaffing der slavernij, uitkwam en bleef bestaan tot 1898. Dan noemt hij de ‘Bode van Paramaribo’ (nr. 36), die in 1885 verscheen, en tenslotte nog de ‘Boschbode’ (nr. 62), een dagblad dat in 1911 werd ‘uitgegeven ter gelegenheid van het huwelijk van Ir. H. Wirix met Susanna Hendrika Battaerd op 11 Juli 1911’, zoals Dentz wonderlijk genoeg erbij aantekent. Het is volgens Dentz een jaar lang verschenen en was bedoeld voor Kabelstation, Sikakamp (sika is Neger-Engels voor zandvlo), Ganzee em omstreken, alle kleine plaatsjes.

Na deze dagbladen schijnt er geen meer verschenen te zijn tot in 1943, toen ‘Het Nieuws’ (nr. 150) begon.

Lang bepaalde zich de inhoud der Surinaamse bladen tot het buitenlandse nieuws alleen, hetzij in de vorm van particuliere correspondenties, dan wel overgenomen uit Nederlandse bladen. Het plaatselijk nieuws werd geheel verwaarloosd.

In de tweede helft der vorige eeuw veranderde dit. De bladen begonnen zich meer te wijden aan binnenlandse politiek; het buitenlandse nieuws geraakte meer op de achtergrond. Ook verschenen de plaatselijke faits divers, die er vroeger geheel ontbraken.

Voor zover de samensteller zich op de hoogte heeft kunnen stellen van Surinaamse bladen uit die tijd, zou hij geneigd zijn te zeggen, dat de inhoud in die tijd zeker op hoger peil stond dan in Curaçao het geval was.

De verschillende omstandigheden, die de ontwikkeling der journalistiek in Suriname in de weg stonden, waren ten dele gelijk aan die welke haar ontwikkeling in Curaçao belemmerden. De voornaamste dezer omstandigheden was het kleine getal personen, die voldoende ontwikkeling bezaten voor de belangstelling in nieuwsbladen. Hierdoor was de lezerskring beperkt en waren bijgevolg de inkomsten ener courant zeer gering, hetgeen nog verergerd werd door het te grote aantal bladen, een gevolg van de geringe kosten verbonden aan de exploitatie van een courant in Suriname. Een groot euvel was ook het samenlezen van couranten. Hetzelfde exemplaar werd door ettelijke personen gelezen, hetgeen van grote invloed is op het abonnementental. Voor een groot deel gelden deze moeilijkheden nog thans.

De bladen bezitten geen staf en overigens staan weinig der hulpmiddelen van de moderne journalistiek hun ten dienste. De eerste linotype werd eerst in 1943 door A.J. Morpurgo in werking gesteld. Al het werk aan de courant, redactie zowel als administratie, wordt door den enigen redacteur verricht, die in verschillende gevallen ook leider der drukkerij is.

Howel in 1908 voor journalistieke mededelingen een speciaal telegraaf-tarief werd vastgesteld, is dit nog te hoog om daarvan een geregeld gebruik te maken. Sommige bladen hebben een afspraak met iemand in Nederland om buitengewone gebeurtenissen te seinen. Overigens bestond het telegrafisch nieuws tot recente tijd uit hetgeen het telegraafkantoor dagelijks ontving en publiek aanplakte.

Ook in Suriname kwam hierin een aanzienlijke verbetering toen de overeenkomst met Aneta tot stand kwam, waarover uitvoerig gesproken werd in hoofdstuk VII bij de behandeling van de telegraphische nieuwsvoorziening van Curaçao. Daarheen zij dus verwezen. Toen deze voorziening in Mei 1940 plotseling ten einde kwam, werd weinig later dan in Curaçao ook in Suriname een Gouvernementspersdienst opgericht. Deze kwam onder leiding van J. Henk Boas, voor-

malig correspondent van het dagblad de Maasbode te Londen. De Heer Boas verliet begin 1943 Suriname om tewerk te worden gesteld aan het Nederlandse Inlichtingenkantoor in New York. Tot zijn opvolger werd toen benoemd Johan van de Walle, die tot dan toe redacteur was van het Curaçaose dagblad Beurs- en Nieuwsberichten, zoals ter plaatse werd beschreven. Deze benoeming heeft buitengewoon goede gevolgen gehad voor de wederzijdse toenadering Suriname en Curaçao. De Heer van de Walle stond bekend als een minnaar van Suriname.

De oprichting van een gouvernementspersdienst in Paramaribo en Willemstad, het feit dat Suriname en Curaçao practisch de enige onbezette gebieden bleven gedurende de tweede wereldoorlog en omdat de K.L.M. het mogelijk maakte de uitwisseling van bladen aanzienlijk te verbeteren, heeft geleid tot een toenadering tussen de beide delen van Nederlands West-Indië. Voor de oorlog was de wederzijdse berichtgeving pover, zo men haar al qualificeren wil. Thans is zij uitnemend.

Daar enkele duizenden Surinamers op Aruba en Curaçao werkzaam zijn, is een deel der Surinaamse pers ook daar vertegenwoordigd. De Surinaamse Vereniging Justitia Pietas Fides te Willemstad en de Vereniging Suriname te Oranjestad geven gezamenlijk het uitnemend geredigeerde blad ‘Jong Suriname’ uit (in de Curaçaose lijst nr. 175). De Surinamers, die werkzaam zijn bij de Curaçaose Petroleum Industrie Maatschappij beschikken bovendien nog over een gestencild weekblad ‘De Stem’ (in de Curaçaose lijst nr. 190).

Aangezien er vrijwel geen Curaçaoënaars in Suriname woonachtig zijn, heeft zich daar nimmer de behoefte aan een Curaçaos blad doen gevoelen.

Vóór de oorlog bezaten slechts enkele Surinaamse bladen buitenlandse correspondenten. Een paar bladen hebben vaste binnenlandse correspondenten, die echter geen honorarium ontvangen.

Van vergaderingen e.d. worden meestal overzichten gegeven of ook wel eens verslagen uit het geheugen opgemaakt met behulp van enkele aantekeningen. Toch zijn de resultaten dikwijls voortreffelijk.

Alle bladen in Suriname met uitzondering van ‘De West’ (nr. 61) en een tijdlang ook ‘Suriname’ (nr. 24) dragen de datum van de dag volgende op de avond hunner verschijning.

Door de beperkte verschijningswijze, gevoegd bij de betrekkelijk geringe omvang en de afwezigheid van taakverdeling, zijn de bladen niet in staat al het voorhanden materiaal te verwerken.

De grootste verdienste der Surinaamse pers ligt op politiek gebied; zowel door hun adviezen als door hun critiek oefenen de bladen een werkelijke invloed op de goede gang der openbare zaak.

De advertenties nemen in de Surinaamse bladen een belangrijke plaats in. Vaak zijn ze wat merkwaardig, maar daarom zeker niet minder pakkend gesteld. Over het algemeen kan men zeggen wat de Encyclopaedie van Nederlands West-Indië opmerkt, dat de handelspubliciteit in de Surinaamse pers goed verzorgd wordt.

Het aantal lezers bedraagt in Suriname, evenals dit van Curaçao gezegd werd, vele malen het aantal geabonneerden, terwijl ook in Suriname, gelijk op de Curaçaose eilanden de eigenaardige maatschappelijke toestanden de mededelingen der bladen zeer verspreid worden.

Het Neger-Engels in de Pers.

Het schijnt, dat de eerste proeve van Neger-Engels in een periodiek het in 1852 gestichte ‘Makzien vo Kristensoema Zielie’ (nr. 25, betekent letterlijk: magazijn of tijdschrift voor de zielen van Christenen) is. Dit blad heeft tachtig jaren bestaan. Het laatste nummer verscheen in December 1932.

Andere proefnemingen met het Neger-Engels zijn onbedui-

dend. In 1893 verscheen ‘De Katholieke Waarschuwer’ (nr. 40) in het Neger-Engels. Dit duurde slechts twee jaren. In 1911 kwam het ‘Sranam Volksblad’ (nr. 63, betekent: Surinaams Volksblad) en in 1912 nog het ‘Makzien vo Arnitriesoema’ (nr. 65, betekent: magazijn of tijdschrift voor Hernhutters).

Voorts verschijnen er in de eenmaal per jeer uitkomende courant ‘Emancipatie Courant’ (nr. 95) ook steeds enkele bijdragen in deze taal.

Andere talen.

Niettegenstaande de veeltalige samenstelling der Surinaamse bevolking is de Pers er overwegend in het Nederlands gesteld. In het Engels verschenen enkele bladen als ‘The Weekly Echo’ (nr. 64), ‘The Weekly News’ (nr. 66), dan ‘The Paramaribo Times’ (nr. 68), die alras werd opgevolgd door ‘The New Paramaribo Times’ (nr. 70) en het blad ‘Chinese Overseas Weekly Surinam’ (nr. 110).

In Oosterse talen verschenen bladen als ‘Bedesi bharath basi’ (nr. 83) en enkele andere zoals de lijst doet zien. De onmogelijkheid deze bladen te drukken - de letters ontbraken - heeft de verschijning van bladen van de verschillende bevolkingsgroepen ongetwijfeld belet. Toen de stencilmogelijkheid kwam, begon men ze uit te geven. Zo ontstonden in het Urdu de ‘Hakikat U1 Islam’ (nr. 130) en ‘Khadim U1 Islam’ (nr. 151). In het Nagrai' begon de Evangelische Broedergemeente een maandblad uit te geven ‘Krus Kahalkar’ (nr. 151). De Gouvernementspersdienst begon een blad in het Hindi ‘Radjbhakti’ (nr. 149), welk blad na ongeveer een jaar gevolgd werd door Sanatan Dharm (nr. 154) in dezelfde taal, uitgegeven door de gelijknamige gemeente.

Voor de Chinezen bestond ‘Hsün Nan Chou K'an’ (nr. 124).

Groep- en Partijbladen.

Veelal valt zulk een blad samen met een godsdienstige groep, en hoewel in het Nederlands verschijnend, dient in dit verband dan ook het Joodse blad ‘Teroenga’ (nr. 143) genoemd te worden. Verder beschikken de Evangelische Broedergemeente, de Rooms-katholieke Missie en enkele andere groepen over eigen bladen.

Van een politieke richting kan men bij de Surinaamse couranten moeilijk spreken. In de jaren 1890/1891, in de tijd van Gouverneur Jhr. Mr. Maurits A. de Savornin Lohman en de Mei-troebelen had men fel tegenover elkander staande ‘De Volksbode’ (nr. 39), die vóór Lohman was en ‘De West-Indiër’ (nr. 29), die tegen hem was. De Volksbode trok natuurlijk aan het kortste eind. Er werd een vervolging wegens opruiing ingesteld, die eindigde met een veroordeling van drie der uitgevers tot gevangenisstraf.

De Sociaal Democratische Arbeiders Partij had in 1933 twee blaadjes ‘De Arbeider’ (nr. 118) en later ‘De Sociaal Democraat’ (nr. 120).

Bij gebrek aan enige katholieke politiek of partij kunnen de katholieke bladen, waarvan vooral het uitstekend geredigeerde blad ‘De Surinamer’ (nr. 45) genoemd moet worden, geen politieke organen worden genoemd, al belichten zij de vraagstukken des levens uiteraard van katholiek standpunt. Onder de kundige leiding van den Heer A.J. Morpurgo heeft dit blad een zeer goede naam verworven, een naam die door zijn opvolger, Pater A.C. Kuipers C.ss.R. volkomen gehandhaafd wordt, vooral door diepere beschouwingen.

De beide andere nieuwsbladen, ‘De West’ (nr. 61) en ‘Suriname’ (nr. 24) kwamen al enige malen ter sprake. Deze bladen bezien, zoals uit de ontwikkelingsgeschiedenis van

‘De West’ duidelijk is, het nieuws en daarmede samenhangende vraagstukken veelal van een meer Protestant-georiënteerd standpunt dan wel uit een geheel neutrale hoek en

men moet zeggen, dat ook deze bladen zich kenmerken door hoogstaande journalistiek, vooral door wat hun beschouwingen over de buitenlandse politiek betreft. Hun nieuws betrekken al deze nieuwsbladen van de radio, daar zij slechts enkele malen per week verschijnen, zij het van tijd tot tijd met een extra-editie.

Het enige thans nog bestaande dagblad is ‘Het Nieuws’ (nr. 150), dat in 1943 door A.J. Morpurgo werd opgericht en geabonneerd is op de nieuwsvoorziening van de Associated Press. Dit blad, dat op tabloide-formaat verschijnt, is zowel wat taal als inhoud betreft, de courant van Suriname.

Persdelicten uit de laatstje tijd.

Aan de Encyclopaedie ontleent de samensteller tenslotte nog, dat de censuur, die door den Procureur Generaal werd geoefend, bij tijden zeer streng was, zo bv. volgens M.D. Teenstra, De Negerslaven in de Kolonie Suriname, Dordrecht 1842, blz. 40 en 59, ten tijde van den Procureur Generaal Th. de Kanter.

Aan Persdelicten heeft het in Suriname niet ontbroken. Behalve de hiervoren genoemde worde nog gewezen op de schorsing bij Gouvernements resolutie van 17 Juni 1864 no. 1 (G. no. 12) voor de tijd van drie maanden van ‘De West-Indiër’ (nr. 29), omdat het blad ‘sedert enige tijd onware, beledigende en hatelijke artikelen tegen het wettige gezag bevat’.

In Maart 1871 werd F.W. Determan Jr. door het Hof van Justitie tot 18 maanden gevangenisstraf en in de kosten van het geding veroordeeld wegens het schrijven in ‘De West-Indiër’ van 27 en 30 November 1870 van het artikel ‘Een Spaansche Geschiedenis’, dat beledigend voor den gouverneur werd geacht.

Bij resolutie van 7 Mei 1871 no. 37 werd den veroordeelde kwijtschelding verleend van zijn overige straftijd.

De veroordeling van drie der uitgevers van ‘De Volksbode’ (nr. 39) tot gevangenisstraf, werd hiervoor reeds vermeld.

In September 1913 werd tegen den Redacteur-uitgever van ‘De West’ (nr. 61) een vervolging ingesteld, die op 8 November d.a.v. leidde tot een veroordeling van den beklaagde tot drie maanden gevangenisstraf wegens belediging van den Gouverneur, die evenwel dadelijk na de uitspraak van het vonnis uit eigen beweging den veroordeelde gratie verleende.

* * *

Hieronder volgt dan de lijst van periodieken en couranten. zoals die in Suriname verschenen zijn. Drie blaadjes, welke de Heer Oudschans Dentz wel geeft, maar waaromtrent het niet mocht gelukken de datum te achterhalen, zijn hieronder afzonderlijk geplaatst ter wille van volledigheid. Geen hunner heeft enig belang en elk hunner is slechts éénmaal verschenen volgens getuigenis van den chef-drukker van Door Arbeid Bloeiende, die vroeger dezelfde functie bij Van Ommeren had, waar deze dingen gedrukt zijn. Er zijn trouwens ongetwijfeld nog meer blaadjes verschenen in Suriname, wanneer men dit genre zou mede vermelden.

a)	Sportpropagandablad. Uitgegeven ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het Surinaamse Sportcomité en het twaalf en een halfjarig bestaan van de Surinaamse Voetbal Bond. Oplaag 2000. Gratis verspreiding. Gedrukt bij J.H. Oliviera, Paramaribo. (Niet te verwarren met nr. 89).
b)	Kermisbode. Uitgegeven door Simplicissimus. Motto: ‘Elk Het Zijn’. Gedrukt bij H. van Ommeren (geen datum).
c)	Je Adressen van den Dag. Ter gelegenheid van de verjaardag van Hare Majesteit de Koningin.

De Nieuwe Moderne Stoomdrukkerij, Keizerstraat 48, Paramaribo (geen datum).

1774.

1. De Weeklyksche Woensdaagsche Surinaamsche Courant. 1e nummer 10 Augustus 1774 met opdragt van den uitgever Mr. Wolphert Jacob Beeldsnijder Matroos. Draagt de spreuk: ‘Justitia Pietas Fides’. Deze wordt in 1775 vervangen door het ‘wapen’ van Suriname. Zij was gedrukt ter Geprivilegeerde Sociëteits en Lands Boekdrukkerij, daarna bij Nicolaas Vlier ter Geprivilegeerde Sociëteits en Landsdrukkerij, later bij de Weduwe Nicolaas Vlier ter Geprivilegeerde Drukkerij der Edele Directie en het Land; in 1792 in de Geprivilegeerde Edele Directie en Landsdrukkerij van J.P. Lemmers. In 1795 komt zij uit op Zaterdag met de spreuk: ‘Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap’ en wapen van Suriname. Het eerste jaar der Bataafse Vrijheid. Gedrukt te Paramaribo in de eerste door de Edele Directie en het Land Geprivilegeerde Drukkerij van de Wed. J. Tresson Jr. in huur bij J.P. Wilkens. Laatste nummer 1805.

1785.

2. De Surinaamsche Nieuwsvertelder. Uitgegeven bij W.H. Poppelman, ter Geprivilegeerde Drukkerij der Edele Directie van het Land. Met het wapen van Suriname. Verscheen des Donderdags van 1785 af tot 1793.

1786.

3. De Surinaamsche Artz. Eerste nummer September 1786. Verschenen 13 nummers als eerste stuk van 1788. Redacteur J. Voegen van Engelen, Med. Doct.. Gedrukt bij W.H. Poppelman (zie nrs. 145 en 156).

1787.

4. Surinaamsche Spectator. Uitgegeven door de weduwe Tresson in 1787.

1792.

5. Gazette de Surinam. Verscheen te Paramaribo bij Charles Brouwn op Maandag. Omstreeks 1792.

1794.

6. Saturdagsche Courant van Nieuws, Smaak en Vernuft. 1794.

1795.

7. Surinaamsche Courant en Algemeene Nieuwstijdingen. In het Nederlands en Engels. Ter Geprivilegeerde Lands Drukkerij van Engelbrecht en Comp. Oudste nummer in het Nederlands Persmuseum een exemplaar van 1795; in de koloniale Boekerij van Suriname bevindt zich no. 1 van Dinsdag 3 Juli 1804. Verscheen nog in 1805. Verschijndagen Dinsdag en Vrijdag.

1847.

8. Nieuwsvertelder of Zamenspraak tusschen Louw en Krelis, uitgegeven bij Hendrik Schouten, omstreeks 1796.

1801.

9. De Surinaamsche Landman, of verhandeling over verscheiden belangrijke onderwerpen de landbouw betreffende. Eerste deel 1801 van 1-12; 2e deel 1805 no. 1. Redacteur H. Blom.

1804(?)

10. Surinaamsche Courant. Met de spreuk: ‘Te weten hoe het elders gaat, voedt den geest en stut den Staat’, tot en met 10 April 1804, nr. 29. Met de spreuk: ‘Der Waarheid toegedaan en van Partijzugt Vrij’ op 18 April 1804 no. 30. Verschenen ter geprivilegeerde Drukkerij van J. Voegen van Engelen. Van 18 April 1804 af ter geprivilegeerde Drukkerij van L.E.A. Heyman en Comp., later bij L.E.A. Heyman. De Heer J.C. Karseboom werd door aankoop eigenaar van de drukkerij. Bij hem werd het nummer 17 van Woensdag 27 Februari 1805 gedrukt in Nederlands en Engels onder de spreuk: ‘Relata Referro’.

In 1808 uitgegeven ter geprivilegeerde Drukkerij van A.T. Bordas & Co., no. 27 van Woensdag 5 April 1809 is gedrukt ter geprivilegeerde Drukkerij van P.J. de Rives. Verschijndagen Woensdag en Zaterdag.

Dentz geeft vijf bladen, die alle ‘Surinaamsche Courant’ geheten zouden hebben. De data dezer bladen zijn verward, omdat Dentz blijkbaar slechts enkele nummers onder ogen heeft gehad. Temeer daar deze bladen omstreeks dezelfde tijd verschenen en verschillende kenmerken gelijk hebben, zou men eerder concluderen, dat het hier geen verschillende bladen betreft, maar dat hetzelfde blad enkele malen van drukker veranderde, waardoor om technische redenen de verschijningsdagen ook moesten veranderen. Verder blijkt uit de drukkerijgeschiedenis van Suriname, dat de oude drukkerijen, gelijk overal trouwens, vaak verkocht werden en van eigenaar of naam verwisselden. Een drukkerij was in die tijd niet meer dan een drukkersdoos.

Daarom is de samensteller zo vrij geweest alle vijf bladen onder één hoofd te brengen. Dentz geeft er vijf.

Het eerste bestond ‘al’ in 1804, en ‘nog’ in 1809; ging van de drukkerij van Voegen van Engelen naar Heyman &

Co., Karseboom, Bordas en tenslotte Rives. Het verscheen Woensdag en Zaterdag.

Van het tweede zijn de gegevens even vaag: het verscheen ‘al’ in 1811, en ‘nog’ in 1841, werd gedrukt bij de Landsdrukkerij Rens, later bij Fuchs. Verschijningsdagen Dinsdag en Vrijdag. Talen Nederlands en Engels.

Het derde, dat in 1818 verscheen en in 1843 ‘nog’ bleek te bestaan, zou dus gelijktijdig met het vorige verschenen zijn. Het werd gedrukt bij Serres en verscheen Woensdag en Zaterdag. De talen waren eveneens Nederlands en Engels.

Dan noemt Dentz nog een vierde, dat van 1828 tot 1835 verschenen zou zijn, ook al gelijktijdig met de beide vorige dus. Dit werd bij Engelbrecht gedrukt, verscheen Zondag en Donderdag of Zaterdag en Donderdag.

En tenslotte noemt Dentz nog een vijfde, dat in 1835 verscheen bij Brink, en dus ook al twee gelijknamige tijdgenoten zou hebben gehad. Dit verscheen Maandag en Donderdag.

Het is inderdaad moeilijk hieruit conclusies te trekken. De bladen zelf dragen voor een groot deel geen mededeling omtrent hun jaargang, zodat hieruit dus niet is af te leiden, of het ene een voortzetting van het andere is. Toch zou men zulks veronderstellen. Wel niemand zal gelijknamige bladen gaan uitgeven.

1805.

11. Bataafsche Surinaamsche Courant met het wapen der Bataafse Republiek. Verscheen op Maandag en Donderdag. Sedert 1805; uiteraard hield het blad op in 1806. Het blad ontstond uit de Weeklyksche Woensdaagsche Surinaamsche Courant (nr. 1).

12. Surinaamsche Courant en Algemeene Nieuwstijdingen, met devies: ‘Vrijheid en Gelijkheid’. Verscheen Dinsdag en Vrijdag sedert 1805 bij W.W. Beeldsnijder. Dit blad was

een neven-uitgave van de vorige courant (nr. 11).

1808.

13. Binnenlandsche Surinaamsche Courant. Dit blad ontstond uit de Bataafsche Surinaamsche Courant (nr. 11) en werd gedrukt ter geprivilegeerde Drukkerij van Weduwe Tresson Jr. door van Driest en Reyneke; later door P. van Driest. No. 1 van 180 in de Koloniale Boekerij te Paramaribo. Verschijndagen Maandag en Donderdag.

1811.

14. Geprivilegeerde Surinaamsche Courant, met het wapen van Suriname. Ter geprivilegeerde Drukkerij van A.T. Bordas. Later ter geprivilegeerde Drukkerij van Worsdell en Brink en daarna van de Erven J. Brink. Van Maandag 10 Maart 1817 ter geprivilegeerde Drukkerij van het Gouvernement.

Verschijndag Donderdag, in Nederlands en Engels. Oudste nummer in de Koloniale Boekerij te Paramaribo no. 1 van 3 Januari 1811, doch verscheen eerder. In 1843 verscheen zij nog.

Dentz noemt een gelijktijdig en gelijknamig blad, welks drukker zelfs gelijk is. Alleen de verschijndagen verschillen (Maandag èn Donderdag). Dit blad is hierbij ondergebracht. Mogelijk behoort ook dit blad thuis onder nr. 10.

1812.

15. The Surinam Gazette. Verscheen Dinsdag en Vrijdag 1812-1816.

1835.

16. Nieuwe Surinaamsche Courant. Gedrukt ter Boekdrukkerij van Boon & Co. Verschijndage Woensdag en

Zaterdag. Oudste nummer in de Koloniale Boekerij te Paramaribo, Zaterdag 3 Januari 1835. Verscheen nog in 1843. Draagt het Wapen van Suriname.

1837.

17. De Surinaamsche Telegraaf. Gedrukt ter Boekdrukkerij van A. Lyons en H. Piza, eerste nummer 3 November 1837 No. 1 (in Nederlands Persmuseum). No. 61 op 1 Juni 1838 bij D. Coronel. In 1841, Dinsdag 18 Mei no. 40, gedrukt bij Coronel & Co. Oudste nummer in de Koloniale Boekerij te Paramaribo Vrijdag 4 Januari 1839, nr. 2. Verscheen nog in 1842. Verschijndagen Dinsdag en Vrijdag.

1838.

18. De Kolonist. Tijdschrift toegewijd aan de Welvaart van Suriname. Verscheen in 1838-1839, in het geheel 15 nummers. Gedrukt en uitgegeven bij J.J. Engelbrecht.

1842.

19. Algemeen Nieuws- en Letterkundig Blad. Gedrukt bij J.C. Muller Az. Eerste nummer Dinsdag 1 Februari 1842. Laatste in 1846. Verschijndagen Dinsdag en Vrijdag. Onder deze naam uitgegeven tot Vrijdag 29 December 1843 no. 104. In 1844 kreeg het de naam van ‘Algemeen Nieuws- en Advertentieblad’ en werd het gedrukt bij J.H.C. Muller.

20. De Kolonist, 1842-1872. Gedrukt bij Rose & Co. Verschijndagen Donderdag en Zondag. Oudste nummer in de Koloniale Boekerij te Paramaribo Zondag 6 Januari 1867, no. 21. De Encyclopaedie noteert een blad ‘De Kolonist’ in 1866, vermoedelijk hetzelfde als dit.

1844.

21. Algemeen Nieuws- en Advertentieblad, 1844-1854.

Gedrukt bij J.C. Muller, Az. (no. 38 van 28 Maart 1844 in het Nederlands Persmuseum).

1845.

22. Nieuwsblad van Paramaribo, 1845.

1847.

23. Surinaamsch Weekblad. Gedrukt bij A.L.G. de Randamie. Verscheen des Zondags. 1847-1859.

1848.

24. *Suriname, aanvankelijk geheten ‘Koloniaal Nieuwsblad’, hetwelk later de ondertitel van het blad werd. Deze ondertitel werd tenslotte gewijzigd in Surinaams Nieuwsblad. Het blad werd opgericht door J. Morpurgo (vader van A.J. Morpurgo, oprichter-redacteur van ‘Het Nieuws’, nr. 149). Eerste nummer 1 Januari 1848. Verschijndagen Dinsdag en Vrijdag, later Maandag en Donderdag (heden). In het Nederlands Persmuseum bevindt zich een nummer van 1895. De redactie werd overgenomen door P.A. May op 1 Juli 1919, op 4 Juni 1929 door A.A. Dragten en in 1931 door Joh. H. Wijngaarde. In 1944 kreeg deze P. Wijngaarde nevens zich. Het is een neutraal nieuwsblad onder uitnemende leiding. Sedert 1939, het uitbreken van Wereldoorlog II, geeft het een dagelijks oorlogsbulletin uit. Drukkerij J.H. Oliviera. Dit blad had in 1915 een zelfstandig bijvoegsel voor padvinders (nr. 72) en in 1930 voor de school nr. 107).

1852.

25. Makzien vo Kristensoema Zielie (Neger-Engels voor: Tijdschrift of magazijn voor Christenen, letterlijk: voor de zielen van Christenen). Maandblad, eerste nummer Januari 1852, laatste December 1879; heropgericht in Januari 1889,

laatste nummer December 1932. Als uitgevers geeft Dentz C. Kersten & Co. voor de eerste reeks, H.B. Heyde voor de tweede.

26. Surinaamsche Courant en Gouvernements Advertentieblad. In 1852 bij J.C. Muller Azn. Verscheen op Dinsdag en Zaterdag, later Donderdag en Zaterdag. Nieuwsblad met een officieel gedeelte. Uit dit blad ontstond het tegenwoordige ‘Gouvernements Advertentieblad’ (nr. 35).

1855.

27. De Volksvriend... Tijdschrift ter verspreiding van nuttige kennis, tot bevordering van zedelijkheid en deugd en tot opwekking van nijverheid en volksvlijt. Verscheen in 1855 bij J.C. Mulder te Paramaribo, vier nummers. Uitgegeven door de Surinaamse Maatschappij van Weldadigheid te Paramaribo.

1857.

28. De Tijdgeest. Surinaams weekblad. 1857.

1863.

29. De West-Indiër. Dagblad toegewijd aan de belangen van Nederlands Guyana. 1863-1898. Oudste nummer in de Koloniale Boekerij te Paramaribo Woensdag 2 Januari 1867. In 1867 tot Maart bij A. Vanier en F.P. Emanuels. Van 3 April 1867 bij Vanier & Co. Verschijndagen Woensdag en Zondag. Later uitgegeven bij Labad en Zoon.

1866.

30. Koloniaal Nieuwsblad. 1866 In het Nederlands Persmuseum is aanwezig een nummer van 1874. Mogelijk een doublette van het onder nr. 24 gegeven ‘Koloniaal Nieuwsblad’, dat later ‘Suriname’ zou worden.

1871.

31. De Creool. Eerste nummer 3 Juli 1871.

32. Paramaribo. Gedrukt bij J. Lyons. Verschijndag Vrijdag. Slechts een deel van 1871 in de Koloniale Boekerij te Paramaribo.

1872.

33. De Wachter.

1873.

34. De Telegraaf. Dit blad komt alleen in de Encyclopaedie voor. Zou verschenen zijn van 1873 tot 1893 (?).

1885.

35. *Gouvernements Advertentieblad, ontstaan uit ‘Surinaamsche Courant en Gouvernements Advertentieblad’ (nr. 26). Eerste nummer 1 Januari 1885. Tot eind December 1891 elke Dinsdag en Donderdag, daarna elke Dinsdag en Vrijdag. In 1909 en 1910 werd het blad uitgegeven door H.J. van Ommeren. Van 1911 tot 1918 door B. Heyde. Van 1918 tot 1928 door H.J. van Ommeren. Sedert 1928 door Door Arbeid Groeiende.

Dit blad is een officiële uitgave van het Gouvernement van Suriname, dat hierin de officiële stukken publiceert. Het drukken wordt aanbesteed. Er komt een niet-officieel gedeelte in voor, dat de geregelde kerkdiensten en de wekelijkse verkorte balansen van de Surinaamse Bank bevat en verder echtscheidingen, faillissementen enz.

36 *De Bode van Paramaribo. Dagblad, behalve op Zonen feestdagen. Eerste nummer 7 December 1885. Uitgegeven door B. Heyde.

1888.

37. De Christelijke Huisvriend. Januari 1888 - Decem-

ber 1900, in totaal 26 nummers. Elke tweede Zondag van de maand. Uitgegeven door C. Kersten. & Co.

38. De Guyana. Eerste nummer 1 Februari 1888, laatste in 1889.

1890.

39. De Volksbode. 1890-1892. Uitgegeven door de Vereniging tot Exploitatie van het blad De Volksbode te Paramaribo. Verscheen op Zon- en Woensdag. In het Nederlands Persmuseum bevindt zich no. 149 van 7 Februari 1892.

1891.

40. *De Katholiek(e Waarschuwer). Katholiek maandblad, opgericht door de Rooms-katholieke Missie in Suriname. Thans redacteur later Pater A.H.P. de Groot C.ss.R. Eerste nummer 1 November 1891. Het verschijnt in het Nederlands; in 1893 werd een proef genomen met het Neger-Engels, in welke taal het twee jaren uitkwam. In 1896 werd het een bijblad van ‘De Surinamer’ (nr. 45) en kwam het per week uit, tevens dienende als kerkdienstenlijst. In 1903 werd ‘De Katholieke Waarschuwer’ weer van ‘De Surinamer’ gescheiden,en verscheen het als afzonderlijk weekblad tot 2 December 1934. Sedertdien verschijnt het onder de huidige naam ‘De Katholiek’ in dubbel formaat als Zondagsblad voor katholieken.

41. De Pionier. Verscheen van 1891-1906 in Nickerie. De Encyclopaedie geeft de titel in het Engels: ‘The Pioneer’.

1892.

42. Goede Tijding. 6 Januari 1892-29 September 1897. Uitgever B. Heyde. Verschijndagen Woensdag en Zaterdag. Hieruit ontstond in 1897 ‘Onze West’ (nr. 49) en daaruit in 1909 ‘De West’ (nr. 61).

43. Nieuwe Surinaamsche Courant. Orgaan der bevolking. Uitgever-redacteur T. Libertador. Ellis. Proefnummer op Donderdag 30 Juni 1892. Verscheen van Zondag 3 Juli 1892 tot 8 Mei 1913. Gestaakt door overlijden van den uitgever. Verschijndagen Zondag en Donderdag.

1893.

44. De Zonnebloem. Gecyclostyleerd maandblad voor Chinezen. In het Chinees. Verscheen 13 Augustus 1893. Uitgever: een Protestants Zendeling, wiens naam ongeveer moet luiden: Li-Chien. Plaats van uitgifte: De Oude Kerk, Paramaribo (deze gegevens werden aan Dentz medegedeeld door het Sinologisch Instituut te Leiden).

1894.

45. *De Surinamer, orgaan van de R.K. Missie in Suriname, die het stichtte. Redacteur-uitgever A.J. Morpurgo tot 1943. Daarna Pater A.C. Kuipers C.ss.R., die op 20 November 1945 werd opgevolgd door Pater A. Verschure C.ss.R. Eerste nummer Zaterdag 6 Januari 1894 onder de titel: ‘Justitia Pietas Fides’. Verschijndagen aanvankelijk in 1896 op Zaterdag, later Zondag en Donderdag, later Woensdag en Zaterdag, en thans driemaal per week Dinsdag, Donderdag en Zaterdag. Drukkerij H. van de Boomen.

46. Kawaifa. Maandblad voor Chinezen 1894-1895. Uitgever J. Timmerman.

1895.

47. *Protestantenblad voor de Kolonie Suriname. Uitgever J.H. Oliviera. Eerste nummer Vrijdag 23 Augustus 1895. Laatste nummer 20 Augustus 1897.

48. De Nickerie Pionier. 1895-1906. Het eerste nummer bevindt zich in het Nederlands Persmuseum. Verscheen elke Zaterdag. Drukker J.M.S. Tafares.

1897.

49. Onze West. Voortzetting van ‘Goede Tijding’ nr. 42. Opgericht door Ds. C.A. Hoekstra. Eerste nummer Zaterdag 2 October 1897; laatste 1909. Verschijndagen Woensdag en Zaterdag. Uitgever B. Heyde. Uit dit blad ontstond ‘De West’ (nr. 61).

1898.

50. De Olijftak. 1898-1899.

1901.

51. De Surinaamsche Bode. Koloniaal Nieuws- en advertentieblad. Uitgever-redacteur Th. J. Valois Smith. Eerste nummer 15 Juni 1901; laatste nummer Zondag 14 October 1917. Gestaakt door overlijden van den uitgever. Verschijndagen Woensdag en Zaterdag. Het blad droeg het motto: ‘Het welzijn van het volk is de eerste Wet eens lands’.

52. *Het Protestantenblad. Opgericht in 1901. Uitgegeven door de Nederduits Hervormde Gemeente in Suriname. Redactie: Ds. D.A. Hoekstra, Ds. D. Mulder, Ds. C.A. Paap. Godsdienstige inhoud. Gedrukt bij J.H. Oliviera, Paramaribo.

1904.

53. Paramaribo. Nieuws- en Advertentieblad voor Nederlands Guyana. Eerste nummer Vrijdag 15 Juli 1904, laatste in 1906. Verschijndagen Dinsdag en Vrijdag.

1906.

54. Het Onderwijs. Orgaan van het Surinaams-Onderwijzers-Genootschap. Eerste nummer 1 Januari 1906, laatste 30 Juni 1911; maandblad uitgegeven door J.H. Oliviera. Opnieuw verschenen 10 Maart 1915, als Jaargang VII, uitge-

geven door J.H. van Ommeren. Aanvankelijk toen om de 14 dagen, later maandelijks.

55. De Westerling. Nieuws- en advertentieblad. Eerste nummer 10 April 1906. Redacteur-uitgever C.E. Gabriël. Verschijndagen Dinsdag en Vrijdag.

*56. De Herrnhutter, sedert Januari 1945: Kerkbode uit de Evangelische Broedergemeente. Weekblad voor het christelijk huisgezin, orgaan van de Evangelische Broedergemeente in Suriname. Verscheen aanvankelijk om de veertien dagen, later als weekblad. Eerste nummer in 1906. De naam Herrnhutter, waaronder het blad bekend staat, werd in December 1944 veranderd in de huidige ‘Kerkbode uit de Evangelische Broedergemeente’, toen men, naar Het Nieuws van 18 December 1944 meldde, beraamde ook de officiële naam der gemeente te ‘zuiveren’ en ook namen als Moravische Broedergemeente te verdringen, mede op grond van de overweging, dat met niet-officiële benamingen, die aan Duitsland herinneren, ‘sommigen die onze gemeente niet verder kennen, voor het hoofd gestoten worden’.

Redactie is de Stadszending Paramaribo, thans J.W. baronesse van Lijnden. Drukkerij J.H. Oliviera, Paramaribo.

57. De Mathesis. Maandblad van de Vereniging Surinaams Wiskundig genootschap, waarvan erevoorzitter was E.B.J. Luitink. Redacteuren C. Tjon A-Man, S.J. de Vries Robles en J.C. de la Parra. Verscheen in 1906, een jaar lang.

58. Excelsior. ‘Christelijk vooruitstrevend tijdschrift voor Suriname.’ Uitgever-redacteur Joh. C. Marcus. Eerste nummer 25 September 1906, laatste 3e kwartaal 1910, no. 195. Verscheen om de twee weken tot 1907, daarna elke week van 1907-1910.

1907.

59. Zondagsblad uit en voor de Evangelische Broederge-

meente in Suriname. Weekblad. Januari 1907 - December 1911. Met een bijvoegsel in het Neger-Engels ‘Zondeikoerantie vo Arnitriesoema’ (d.i. Zondagskrant voor Hernhutters). Uitgegeven door C. Kersten & Co.

1908.

60. De Ploeg. Weekblad hoofdzakelijk aan de landbouw gewijd, 11 Juli 1908-19 December 1908. In totaal 24 nummers. Verscheen elke Zaterdag. Uitgever B. Heyde. Redacteur R.A.P.C. O'Ferrall.

1909.

61. *De West. Ontstaan in 1909 uit ‘Onze West’ (nr. 49) van Ds. C.A. Hoekstra. Onder dezen predikant was als verslaggever aan het blad verbonden William Kraan. Deze werd redacteur op 1 October 1909 en sedertdien heet het blad De West. Het blad kwam aanvankelijk tweemaal per week uit, thans op Maandag, Woensdag en Vrijdag. Sedert September 1943 heeft het twee redacteuren, doordat David G.A. Findlay benoemd werd, een jeugdige kracht, die tevoren bij het onderwijs op Aruba in Curaçao was.

1911.

62. Boschbode. Dagblad voor Kabelstation, Sikakamp. Ganze en omstreken. Eerste nummer Dinsdag 11 Juli 1911. Slechts één jaargang. Gedrukt bij J.H. Oliviera. Uitgegeven ter gelegenheid van het huwelijk van Ir. H. Wirix met Susanna Hendrika Battaerd op 11 Juli 1911.

63. Sranam Volksblad. Jnoesoe- en Advertentieblad. Neger-Engels: Surinaams Volksblad, Nieuws- en Advertentieblad). Eerste nummer 3 September 1911. Verscheen op Zondag. Redacteur Th. J. Valois Smith. Verscheen onder het motto: ‘Da stem vo piple di da stem vo Gado’ (Neger Engels: ‘De stem des volks is de stem van God’).

64. The Weekly Echo. (Newspaper for the English speaking Community in Dutch Guiana). 23 September - 17 Augustus 1912, en later nog enkele maanden 15 September 1918-31 December 1918. Uitgever J.H. van Ommeren. Redacteur J. Barkley Percival. Verscheen elke Zaterdag.

1912.

65. Makzien Vo Arnitriesoema (Neger Engels: Magazijn voor Hernhutters). Eerste nummer Januari 1912. Verschijnt elke Zondag. Drukkerij H.B. Heyde, Paramaribo.

66. The Weekly News. Eerste nummer 12 December 1912.

67. Zondagsblad der Evangelische Broedergemeente in Suriname. Eerste nummer Januari 1912. Laatste 26 Juni 1921. Verscheen elke Zondag. Drukkerij J.H. Oliviera.

68. The Paramaribo Times. Redacteur-uitgever James L. O'Connor. Eerste nummer 15 Maart 1913. Verscheen elke Zaterdag. De Encyclopaedie geeft als jaartallen 1912-1913.

1913.

69. De Kleine Surinamer. Uitgever J.E. Coronel. Verscheen in 1913 gedurende zes maanden.

1914.

70. The New Paramaribo Times. (The only English Newspaper in the Colony). Uitgever J.E. Brown. Verscheen elke Zaterdag. Eerste nummer 22 Augustus 1914. Drukkerij Suriname.

1915.

71. Op de Uitkijk, weekblad. Eerste nummer 13 Februari 1915, laatste nummer 29 December 1917; hervat op 3 April 1920, laatste nummer 31 December 1921. Verscheen elke Za-

terdag. Redacteur-uitgever Robert D. Simons, thans Inspecteur van het Onderwijs in Suriname. Drukkerij J.H. Oliviera.

72. Het Padvindersblad. Orgaan van de Surinaamse Padvinders Organisatie. 5 November 1915-25 Augustus 1916. Verscheen elke Vrijdag als bijvoegsel van ‘Suriname’ (nr. 24). Abonnementsprijs. Wordt kosteloos verspreid onder de leden. Drukkerij J.H. Oliviera.

1916.

73. Surinam-Paris. Uitgever een vluchteling uit Frans Guyana Marcel Coignard. Eerste nummer April 1916, laatste in Juni van hetzelfde jaar.

74. West-Indië. Landbouwkundig Tijdschrift voor Suriname en Curaçao. April 1916 - Mei 1923. Verscheen eenmaal per drie maanden. Redacteur J.J. Leys. Uitgever C Kersten & Co.

1918.

75. De Nimrodbeweging. Weekblad handelend over de geestelijke en stoffelijke belangen der volbloed-negers in de kolonie Suriname. 1 December 1918-4 October 1919. Abonnees konden alleen volbloed Negers zijn. Uitgever J.J. Rijts. Redacteur J.J. Rijts. Drukkerij Gebroeders Rijts, Paramaribo. Geen abonnementsgeldelijke verplichting. Elke abonnee mocht ‘naar verlangen iets tot steun van dit blad bijdragen’. Dit is ‘echter geen verplichting’.

1919.

76. De Plantergids. Tweemaandelijks orgaan van de Algemene Plantersbond. Juni 1919 - Mei 1922. Uitgever J.H. Oliviera.

77. Jong Suriname. Maandblad voor de Christelijke Jongelings-Vereniging en de Knapenvereniging Timothëus. Eerste nummer 3 Augustus 1919. Redacteur J. Vogt. Verscheen de eerste Zondag van elke maand. Drukkerij J.H. Oliviera.

78. Nationaal Reclameblad. Gratis verspreiding door stad en districten. Oplaag tweemaal 1000 exemplaren. 19 en 27 Augustus 1919, uitgave van A.W. Marcus. Gedrukt bij H.B. Heyde, Paramaribo.

79. Klimopranken. Maandblad voor de leerlingen der Zondagsscholen van de Hervormde Gemeente. Eerste nummer Augustus 1919. Drukkerij H.B. Heyde.

80. Reclameblad voor Suriname. Gratis verspreiding door stad en districten. Vrijdag 19 December 1919, eenmaal. Uitgave A.W. Marcus. Gedrukt bij H.B. Heyde.

1920.

81. De Surinaamsche Politie, maandblad, orgaan van ‘De Surinaamse Politiebond’. Eerste nummer Januari 1920. Redactie: Het Bestuur. Drukkerij H.B. Heyde. Zie nrs. 85 en 128.

82. Onze Berichten. Maandblad, orgaan van de Vereniging van Gouvernements Bureau-Ambtenaren in Suriname. Eerste nummer Januari 1920. Drukker H. van Ommeren. Zie nr. 114.

83. Bedesi Bharath Basi (India in een vreemd land). 26 Januari 1920-31 Juli 1920. Slechts zeven nummers. Redacteuruitgever P. Chander Sekher Sharma. Verscheen elke Donderdag. Drukkerij P.S. Girpathi.

84. *Onze Gids, maandblad, orgaan van de Christelijke Onderwijzersvereniging ‘Broederschap’. Eerste nummer Zaterdag 15 Mei 1920. Gedrukt bij J.H. Oliviera.

85. De Politiebode. Maandblad, orgaan van De Surinaamse Politiebond. Eerste nummer Juli 1920. Drukkerij H.B. Heyde. Zie nrs. 81 en 128.

86. De Goede Raadgever. Propagandablad van de Surinaamse Geheelonthoudersvereniging, afdeling van de Neutrale Onafhankelijke Orde van Goede Tempelieren. I.O.T.N. 31 Augustus 1920 en 31 Augustus 1921. Stoomdrukkerij J.H. Oliviera, Paramaribo.

1921.

87. Jong Suriname. Veertiendaags blad voor het Christelijk huisgezin. Orgaan der Evangelische Broedergemeente in Suriname. Eerste nummer Zondag 10 Juli 1921. Verscheen om de veertien dagen. Redacteur S. Schmidt. Gedrukt bij de Stoomdrukkerij J.H. Oliviera. (Zie nr. 77).

88. Advertentieblad, Juli 1921 - November 1921. Vijf nummers. Uitgever Joh. C. Marcus.

1923.

89. Sport Propaganda-Blad. Uitgegeven ten bate van het sportcomité bij gelegenheid van de inwijding van het Sportterrein op Zondag 29 Juli 1923, no. 1. Gedrukt bij H. van Ommeren. Slechts één nummer.

1924.

90. De Maäbo-Post. Zondag 18 September 1924. Uitgegeven ter gelegenheid van een tocht van de Padvinders naar het binnenland. Gedrukt bij Erven H. van Ommeren. Het bijblad is gedrukt bij Stoomdrukkerij H.J. Oliviera.

1925.

91. Euterpe. 2. Februari 1925. Kosteloos nummer. Gelegen-

heidsnummer van de Vereniging Euterpe, opgericht 17 October 1921. Gedrukt bij de Erven H. van Ommeren, Paramaribo.

92. De Marconist. Weekblad voor Nieuws en Advertenties. Onder de Spreuk: ‘Ik Zal handhaven. Recht en Waarheid’. Uitgever J. Ch. Wekker & Co. Eerste nummer 14 Maart 1925.

93. Volksblad. Weekblad voor Suriname. Redacteuruitgever Joh. C. Marcus. Drukkerij J.D. Coronel. Eerste nummer 15 October 1925.

94. De Periscoop. Algemeen Weekblad voor Suriname. Verscheen des Zaterdags. 1 November 1925-7 December 1929, 267 nummers.

1926.

95. *De Emancipatie Courant. Uitgegeven door het Emancipatie Comité. Eerste nummer 1 Juli 1926. Boek- en Handelsdrukkerij ‘Door Arbeid Groeiende’. Verschijnt eenmaal per jaar.

1927.

96. De Neger-Christenen of het Vierde Koninkrijk van het Christendom. Godsdienstig orgaan uit Suriname. Redacteur Johan J. Rijts. Uitgever Jacob R.E. Zuidveen. Proefnummer 1 Januari 1927. Gedrukt ter drukkerij Erven H. van Ommeren.

97. Onze Stem. Woensdag 7 September 1927. Surinaams Orgaan. Redacteur G. Ph. Zaal. Gedrukt bij Erven H. van Ommeren.

98. De Echo. Orgaan van de achtste klasse der Hendrikschool. Eerste nummer 2 April 1928 op de schrijfmachine, vervolgens gedrukt. Onder redactie van leerlingen van de achtste klasse der Hendrikschool. Gedrukt ter drukkerij Erven

H. van Ommeren. Aan het einde van het schooljaar 1928 gaven de oprichters het eerste gedenknummer uit.

1928.

99. Sport Propaganda-Blad. Uitgegeven ten bate van het Sportcomité bij gelegenheid van het vijfjarig bestaan van het Sportterrein op Zondag 29 Juli 1928. Drukkerij Erven H. van Ommeren.

100. De Stem voor de Jeugd. Onder de Spreuk: ‘Blijmoedigheid is Zonneschijn’. Jeugdblad van de Nieuwe Stem. Eerste nummer Augustus 1928. Redacteur: Vadertje Langbeen. Gedrukt bij de Boek- en Handelsdrukkerij ‘Door Arbeid Groeiend’, Paramaribo.

101. Koningin Wilhelmina-Blad. Anno 1928 Augustus. Gratis verspreiding onder het motto: ‘Adverteren doet Verkopen’. Drukkerij Erven H. van Ommeren.

102. De Sport. Tweewekelijks orgaan gewijd aan de belangen van Sport. Eerste nummer 10 November 1928. Redacteuren: M.T. Hylaart, Joh. Wijngaarde en James Zeegelaar (Jean Heilbron). Drukkerij J.H. van Ommeren.

103. Het Kompas. Orgaan van groep II (Welpen en Verkenners) van de Vereniging ‘De Nederlandsche Padvinders’ Afdeling Paramaribo. Eerste nummer December 1928. Gedrukt bij drukkerij Erven H. van Ommeren.

1929.

104. De Nieuwe Stem. Surinaams Nieuws- en Advertentieblad. Uitgegeven door de Boek- en Handelsdrukkerij ‘Door Arbeid Groeiend’. Directeur Ph. de Vries. Verscheen Maandag- en Donderdagavond, later Woensdag- en Zaterdagavond 1 Januari 1929-30 December 1931, 105 nummers.

105. De Banier van Waarheid en Recht. Surinaams Nieuws- en Advertentieblad. 2 Juli 1929-27 Juni 1936, 722 nummers. Verscheen Dinsdag- en Vrijdagavond, later Woensdag en Zaterdag. Drukkerij H.B. Heyde, later Eben Haëzer. Redacteur-uitgever P.A. May, later J.C. Sarucco. In 1930 had de Banier een bijblad ‘Radio-Nieuws’ (nr. 109).

106. De Radioverkondiger. Augustus 1929. (Uitgegeven ter gelegenheid van de verjaardag van Hare Majesteit de Koningin).

1930.

107. De Schakel tusschen School en Huis. Bijlage van ‘Suriname’ (nr. 24). Eerste nummer 16 Mei 1930.

108. De Surinaamsche Politie. 31 Augustus 1930. Uitgegeven door de Surinaamse Politie Bond ter gelegenheid van de geboortedag van Hare Majeteit de Koningin.

109. Radio Nieuws. Bijblad behorende bij de Banier (nr. 105) in 1930.

1931.

110. Chinese Overseas Weekly Surinam. Onder Redactie van Chin A. Kon. Verscheen iedere Zaterdag. Begonnen in 1931; laatste nummer 17 October 1931.

111. De Volksbode. Uitgegeven door De Surinaamse Volksbond, Paramaribo. Eerste nummer 5 November 1931. Gedrukt ter drukkerij H.B. Heyde, Paramaribo.

112. De Tijdgeest. Maandblad voor Suriname. Januari 1932 - Mei 1932, vijf nummers. Redacteur: J.R. Sleur. Drukkerij Door Arbeid Groeiende.

1932.

113. P.A. May-Bulletin. Uitgegeven door het huldigings-comité P.A. May. Paramaribo 7 September 1932 (nr. 105).

114. Bulletin. Uitgegeven door de Vereniging van Gouvernements Bureau-Ambtenaren in Suriname. Eerste nummer October 1932. Gedrukt bq J.H. Oliviera, Paramaribo Zie nr. 82.

1933.

115. Onze Stem. Maandblad voor Hindostanische Belangen. 15 Januari 1933-15 November 1933. Drukkerij Door Arbeid Groeiende.

116. De Vakman. Maandblad gewijd aan Technische Vraagstukken. Eerste nummer 15 Maart 1933. Drukkerij Door Arbeid Groeiende.

117. De Meidoorn. Nieuws- en Advertentieblad, Paramaribo. Mei 1933. Uitgegeven vanwege het kantoor voor Algemene Zaken. Suriname, onder de spreuk: ‘Vrij is hij wiens hart van onrecht vrij is’. Mei 1934 onder de spreuk: ‘Te joe njam joe brede naga botro; joe no moe frigiti to do na see gotro’ (Neger-Engels: Als je je brood met boter eet moet je niet alles vergeten wat langs de sloot ligt). Redacteur-uitgever L. Doedel. Gedrukt ter drukkerij Eben Haëzer.

118. De Arbeider. Weekblad, orgaan van de Surinaams Democratische Arbeiders Partij. Verschijnt elke Zaterdag. Eerste nummer 8 Juli 1933. Gedrukt bij Eben Haëzer.

119. Jong Suriname. Maandblad, orgaan van de Debatteer- club ‘Jong Suriname’. Uitgever: Kantoor voor Algemene Zaken; onder auspiciën van de Vakliedenbeurs. Redacteur L. Doedel. Verscheen maandelijks. September 1933-8 December 1933. Gedrukt bij Eben Haëzer.

120. De Sociaal Democraat, Veertiendaags orgaan van de Surinaamse Democratische Arbeiders Partij, gevestigd te Paramaribo. Eerste nummer 25 November 1933. Redactie: Partij. Gedrukt bij Eben Haëzer.

1934.

121. Soerat Advertensi Dan Kabarhari-Raja. Extra di Keloearken Boeat Kehormatan ‘Aidulfitri’ ohleh Moh. Salikin (Advertentieblad en Bericht van de Grote dag. Extra uitgegeven voor Aidulfitri). I Sjawal 1864-18 Januari 1934. Gedrukt bij Eben Haëzer.

122. Het Welvaartdblad. Neutraal halfmaandelijks blad voor het gebiedsdeel Suriname. Eerste proefnummer 24 Maart 1934. Tweede proefnummer 23 April 1934. Onder de spreuk: ‘De waarheid wil ik dienen. Rechtvaardigheid bovenal’. Redacteur-uitgever G.G.H. van Eer. Gedrukt bij Eben Haëzer

123. Jong Suriname. Nieuws en Advertentieblad. Redacteur-uitgever L. Doedel. Verscheen om de 30 dagen. Eerste nummer 27 Juni 1934; laatste 16 November 1934. Gedrukt bij Eben Haëzer.

124. Sportblad. Uitgegeven bij gelegenheid van het vertrek van het vertegenwoordigend elftal van Suriname naar het Buitenland. Redacteur E. Wijngaarde. Uitgever S.V.B. Oplaag 3000. Gedrukt bij J.H. Oliviera, Paramaribo. Maandag 16 Juli 1934, gratis verspreiding.

125. Hsün Nan Chou K'an (in Chinese lettertekens, betekent volgens inlichtingen van het Sinologisch Instituut te Leiden: Periodiek van het Zuiden). Eerste nummer; 6e van de 8e maand van het 23e jaar van de Chinese Republiek, d.i. 6 Augustus 1934. Verscheen in boekvorm.

126. De Hindostani. Maandblad uitgegeven door de Surinaamse Immigranten Vereniging ‘Bharat Oeday’. Verscheen de derde Maandag der maand. Eerste nummer Maandag 17 September 1934; laatste 18 Februari 1935 toen het gestaakt werd ingevolge besluit van de bestuursvergadering van 28 Februari 1935.

127. Oudejaarsavond. 31 December 1934. Redacteur M. Woiski. Drukkerij de Tijd.

1935.

128. De Surinaamsche Politie Gids. Maandblad, gewijd aan de belangen van het Surinaamse Politiecorps. Eerste nummer 1 Januari 1935. Drukkerij J.H. Oliviera. Zie ook nrs. 81, 85 en 108.

129. Korfbal Revue. Officieel orgaan van de Surinaamse Korfbal Bond. Later geheten: Weekblad gewijd aan de Surinaamse Korfbal. Eerste nummer 12 Januari 1935.

130. *Hakikat Ul Islam (Urdu voor: de waarheid over de Islam). Maandblad in het Urdu van de Mohammedaanse vereniging van dezelfde naam. Redacteur Maulvi (d.i. priester) Ahmat Ali. Eerste nummer April - Mei 1935. Gestencild.

131. Radiobode van de Algemeene Vereeniging Radio Omroep Suriname A.V.R.O.S. Eerste nummer Augustus 1935. Verschijnt om de veertien dagen. Drukkerij De Tijd (O.C. Marcus).

132. De Dierenvriend. Uitgegeven door de Vereniging voor Dierenbescherming in Suriname. 4 October 1935. Gedrukt bij J.H. Oliviera, Paramaribo.

133. Nickerie(-Bode). Maandblad. Verschijnt op de eerste van elke maand. Redacteur-uitgever J.C. Heave. Eerste

nummer 1 Februari 1936. Van het tweede nummer van 15 Februari 1936 af getiteld: Nickerie Bode.

1936.

134. De Vliegende Krant. Eerste nummer 8 Maart 1936. Onder redactie van en uitgegeven door F. Heinze. Gedrukt ter drukkerij Erven van Ommeren.

135. Maandblad voor Adverteerders. Eerste nummer Augustus 1936. Uitgever Louis Doedel. Gedrukt ter drukkerij Eben Haëzer te Paramaribo. Gratis verspreiding.

136. Surinaamsche Volkskrant. Verschijnt om de 14 dagen. Eerste nummer September 1936; laatste nummer tweede jaargang no. 9, opnieuw verschenen 6 November 1937 No. 10. Redacteuren-uitgevers A.E. van Dorpel en S.E. Venoaks. Drukkerij De Tijd.

137. Het Anker. Eerste nummer November 1936. Redacteur-uitgever E.L. Vervuurt. Verscheen Dinsdag en Vrijdag. Drukkerij Eben Haëzer.

1937.

138. De Hindostansche Stem. Eerste nummer Maart 1937. Redacteur I.S. Mungro.

139. Berg Opwaarts. Veertiendaags orgaan der Forestery in Suriname. Eerste nummer verschenen in September 1937 (geen datum vermeld). Motto: ‘Sympathie, Eenheid, Eendracht, Welwillendheid’. Uitgave van de F.P.C. Redacteur F.R. Niemel. Gedrukt bij O.C. Marcus. Drukkerij De Tijd.

140. De Typograaf. Periodiek orgaan van de Typografen Vereniging in Suriname. Eerste nummer 20 December 1937. Redactie: Het Bestuur. Drukkerij Eben Haëzer.

1938.

141. Onze Tijd. Weekblad. Beschouwingen over hedendaagse sociaal-ethische problemen en varia. Redacteur-uitgever Theo de Sanders. Eerste nummer 2 Juli 1938. Drukkerij Eben Haëzer.

1939.

142. *Pro Arte. Tijdschrift der schone kunsten. Redacteur Alexander Feinland. Zesmaal per jaar. Drukkerij J.H. Oliviera. Begonnen in 1939.

143. *Teroenga (Hebreeuws: bazuingeschal), maandblad ten behoeve van de leden der beide Israëlietische gemeenten in Suriname. Redactie thans: Mevrouw S. Bueno de Mesquita. J.D. Oppenheim, Ph. Samson; secretaris-uitgever J. Bueno de Mesquita. (Voorheen ook M. Levy en D. Arrias; uitgever aanvankelijk C. Emanuels). Eerste nummer November 1939.

1941.

144. *Suriname Zending. Maandblad. Uitgegeven door de Evangelische Broeder gemeente in Suriname. Redactie Dr. J. Raillard, J.W. baronesse van Lijnden en Ir. J.J. van Wouw. Eerste nummer 1 Juli 1941.

1942.

145. Minerva, orgaan van de Societas Fratrum (vereniging van medische studenten). Redactiecommissie D. Fernandes. R.W. Jessurun en P. Ganesh. Eerste nummer April 1942, laatste in Juli 1943. Zie nrs. 3 en 157.

1943.

146. *Tavenu. Het amusante Tijdschrift. Verschijnt tweemaal per maand. Redacteur-uitgever J.C. Haeve. Eerste nummer 1 Februari 1943.

147. *Raak. Maandblad voor Nederlandse militairen, uitgegeven door de Dienst van Ontwikkeling en Ontspanning van het Troepencommando. Eerste nummer 30 April 1943.

148. *Al Haq (d.i. de waarheid). Orgaan van de Surinaamse Islamietische Vereniging. In het Nederlands. Redactie M.A. Karamat Ali (practizijn) en S.M. Jamaludin. Drukkerij Eben Haëzer. Inhoud godsdienstig, maatschappelijk en politiek. Eerste nummer Juli of Augustus 1943.

149. *Radjbhakati (Hindi voor: trouw, loyaliteit). Maandblad in het Hindi, uitgegeven door de Gouvernementspersdienst van Suriname. Eerste nummer Juli of Augustus 1943.

150. *Het Nieuws. Algemeen dagblad. Het enige nog bestaande dagblad van Suriname, opgericht door A.J. Morpurgo, voordien redacteur van ‘De Surinamer’ (nr. 45). Begonnen 2 Augustus 1943, nadat de Heer Morpurgo een eigen linotypezetterij, de eerste en tot nu toe enige in Suriname had opgericht. Gedrukt bij J.H. Oliviera.

151. *Krus Kahalkar (Nagri voor: de uitdaging van het kruis). Maandblad in het Nagri van de Evangelische Broedergemeente. Eerste nummer December 1943. Gestencild.

1944.

152. *Spectrum. Maandblad. Opgericht in Februari 1944 door oud-leerlingen van de St. Paulusschool in Paramaribo. Hoofdredacteur Frater Cornelius Janssen, secretaris Frater Raoul van der Horst (van dezelfde ‘Fraters van Tilburg’, die ook in Curaçao werkzaam zijn aan het katholiek onderwijs). Voor de meer ontwikkelde jongelingschap. Eerste nummer Februari 1944. Zie ook nr. 158.

153. *Khadim Ul Islam (Urdu voor: dienaar van de Islam). Maandblad in het Urdu van de Mohammedaanse gemeente Ahlé Soennat Ul Djamat. Eerste nummer April 1944. Gestencild.

154. *Sanatan Dharm (Hindi voor: het eeuwige geloof). Maandblad in het Hindi van de gemeente van dezelfde naam. Eerste nummer Juni 1944. Gestencild.

155. *Talkie-talkie. Gestencild amusementsblad van de Noordamerikaanse soldaten in Suriname, die zelf niet meer weten, wanneer het blad begon.

156. *De Nickeriaan. Aanvankelijk geheten Nickerie Vooruit, in de loop van 1944 gestencild uitgegeven door de Vereniging Nickerie Vooruit. In November 1945 ontwikkelde zich uit dit verenigingsorgaan een tweewekelijks nieuwsblaadje De Nickeriaan, gedrukt bij Het Nieuws. Een ander blad van Nickerie was nr. 133.

157. *De Stethoscoop, maandblad, orgaan van de Surinaamse Studenten Corps. Eerste nummer December 1944 (Zie nrs. 3 en 145). Redactie S.O. Bergen, Mejuffrouw D. Essed, S.H. Robles, Th. A. Bierman en A. Oedayraj Singh Varma. Uitgever I.E. Vas.

158. *Opbouw, katholiek maandblad. Bedoeld voor de oud-leerlingen van de katholieke scholen in Suriname. Gevarieerde inhoud op allerlei gebied. Redactie Frater. Maria Engelbert Verrijt en Frater Maria Fulgentius Abbenhuis. Eerste nummer 1 Maart 1945. Drukkerij Leo Victor. Zie ook nr. 151.

159. *De Unie. Tweewekelijks orgaan van de Unie Suriname. Redactie: Johan H. Ferrier, R.C. Moll en A.L.R. Smit. Gedrukt bij het Nieuws. Eerste nummer 24 November 1945.