Journalistiek leven in Curaçao

Worstelaars voor een
Procureur Generaal.

Op 1 Januari 1866 werd een nieuw Regeringsreglement afgekondigd. Het eerste lid van artikel 8 luidde: ‘Niemand heeft vooraf verlof nodig om door de drukpers gedachten of gevoelens te openbaren’. En in de toelichting heette het: ‘De Koloniale Raad zal voortaan niet bloot adviseren, maar handelen en mederegeren. Hij zal het doen in het openbaar. De publieke mening zal hem in een vrije drukpers beoordelen. Daarin bezit men sterke waarborgen.’

Alras kwamen toen nieuwe kranten. De Curaçaosche Courant was te nauw aan het gouvernement verbonden om vrije critiek toe te laten.

Eén Procureur-Generaal Mr. Willem K.C. Sassen - oprichter van de Gezelligheid - heeft zich de bijnaam van ‘Papachi’ verworven: Papachi Sassen is nog thans bekend.

In 1869 ontving Gouverneur Abraham Mathieu de Rouville vier brieven van den Heer Rolandus, Zijner Majesteits Zaakgelastigde te Caracas. Deze brieven waren geschreven door Venezolanen, die om politieke redenen waren uitgeweken en gelijk zovele hunner landgenoten vóór en na dezen, op Curaçao verbleven. De Venezolaanse regering had deze brieven onderschept en stuurde ze naar Curaçao ter onderzoek. De Procureur-Generaal werd met dit onderzoek belast, maar oordeelde; dat wat de inhoud ook mocht zijn, er voor de Curaçaose overheid geen redenen bestonden tussenbeide te komen.

[p. 141]

Gouverneur De Rouville stuurde de stukken met de beschouwingen van den Procureur-Generaal naar den Minister van Koloniën, die zich met de conclusie kon verenigen. De Venezolanen, waaronder Vader en Zoon Guzman, bleven hier dus wonen. Hun huis staat nog aan de Quintastraat. Het huis, ‘Quinta Guzman Blanco’, werd later zelfs bewoond door Gouverneur Barge.

Daarop kwam plotseling uit Den Haag de lastgeving, de Venezolanen uit Curaçao te zetten. Helaas zijn de bladen, waarin dit eerste delict werd uitgeleefd, verloren. De geschiedenis zelf is bewaard in A.T. Brusse, Curaçao en zijn bewoners, 1882 en door C.P. Amelunxen in De Geschiedenis van Curaçao, 1929, blz. 193, bijna woordelijk herhaald. Wij ontlenen hieraan hoe Gouverneur De Rouville begrijpelijkerwijze zeer verwonderd was.

Helaas moet de schrijver dezes zich vrijwel beperken tot deze geschriften. Uit particuliere archieven heeft hij nog verschillende verloren gegane gegevens kunnen terugvinden, doch het is hem niet gelukt de oude kranten zelf te achterhalen. Degenen die ze bewaarden hebben ze weggedaan! De Rouville zond onmiddellijk een boodschap aan de betrokkenen. Er vormden zich op het eiland commissiën uit de Koloniale Raad en de burgers, om den gouverneur te bewegen de gegeven last in te trekken of op te schorten, maar hoe ongaarne, De Rouville moest al deze verzoeken afwijzen.

Toen de volgende dag, op verzoek van een lid een vergadering van de Koloniale Raad werd uitgeschreven, werd daarin in alles behalve bedekte termen te kennen gegeven, dat men zeer ontevreden was over deze tussenkomst van het moederland. Besloten werd, dat de Raad zich per request in deze zaak tot den gouverneur zou wenden, met het verzoek, dat het request aan den Minister van Koloniën zou worden doorgezonden. Ook werd een verzoekschrift, door 292 ingezetenen ondertekend, aan den Koning gericht.

[p. 142]

In Venezuela had men naar het schijnt kennis gekregen van het bevel tot uitzetting, want enige dagen lang kruisten drie Venezolaanse oorlogsschoeners in de buurt, met het kennelijk plan de uitgewezenen gevangen te nemen.

Deze verzochten daarom den Gouverneur of ze op eigen gelegenheid mochten vertrekken, met een door hen zelf gehuurd vaartuig. Dit werd toegestaan, terwijl de gouverneur hun ook geleide toezegde.

Twee der uit te zetten personen maakten gebruik van de Franse mailboot om in Venezuela te komen. Zij werden gevangen genomen, maar na kort arrest ontslagen.

De beide Guzmans bleven op Curaçao. De vader had een geneeskundige verklaring overgelegd, waarom hij blijven kon, maar de zoon verdween na een wijle heimelijk. Men zegt, dat hij 's nachts uit een der baaien met een kleine schoener is overgestoken naar Venezuela. Daar maakte hij zich, met behulp van aanhangers meester van de stad Velo de Coro en trok overwinnend naar Caracas, waar hij de inbezitneming der regering proclameerde.

Een der eerste daden van Guzman Jr. was den Nederlandsen zaakgelastigde te Caracas, den heer Rolandus, uit zijn post te zetten, en dat was nog maar het begin van de ellende.

De houding van gouverneur De Rouville vond bij de hoge regering in Nederland strenge afkeuring en hij werd uit zijn betrekking ontheven.

Dat was den burgers, gelijk het ieder weldenkend mens zal zijn, te sterk. Men zond een verzoekschrift aan den Koning, waarin men zijn leedwezen uitdrukte over hetgeen den gouverneur was wedervaren.

Thans werd bij Koninklijk Besluit van 17 September 1870 De Rouville eervol ontslag verleend, onder toekenning van pensioen.

Ter vervanging van De Rouville kwam de 17de November 1870 op Curaçao aan de Heer Herman F.G. Wagner, gezaghebber van Sint Maarten. Op 17 November 1822 te Maas-

[p. 143]

tricht geboren, nam Wagner als militair dienst bij het garnizoen op Curaçao en ging in 1850 over in burgerlijke dienst als opzichter der cultures op Aruba.

Naderhand werd hij ontvanger op Sint Eustatius en zag zich weldra bevorderd tot gezaghebber achtereenvolgens op Aruba, Bonaire en Sint Maarten. Thans zou hij gouverneur worden van Curaçao. Inderdaad volgde op 7 Maart 1871 zijn vaste aanstelling als zodanig.

Toen Wagner het voorlopig bestuur over Curaçao aanvaardde, fungeerde Mr. Willem K.C. Sassen sedert 7 September 1870 als Procureur-Generaal. Hij was bevriend met den ontslagen gouverneur De Rouville en daarom te meer met diens lot begaan. Zag Sassen misschien in Wagner, schoon geheel ten onrechte, den verdringer van zijn vriend, of had hij zelf gehoopt gouverneur van onze kolonie te worden? vraagt Amelunxen.

Hij ondervond al genoeg tegenwerking van zijn medeambtenaren. Sassen noemde zich liberaal-katholiek. Hij hield zijn kerkelijke plichten. Uit verschillende gegevens blijkt, dat zijn mede-ambtenaren het hem kwalijk namen, dat hij naar de kerk ging.

Tot overmaat van ramp zinspeelde Sassen in zijn rede (De Curaçaosche Courant 26 November 1870) op het feit, dat Wagner een onder-officier was.

De uitbundige lof, die daarbij den afgetreden gouverneur De Rouville werd toegezwaaid, mag al naar het hart van velen zijn geweest, zeer ontactisch en ongemanierd was het, dat ook gezegd werd, dat hij den nieuwen landvoogd niet voor zijn taak berekend achtte, en dat hij zijn voorganger niet waardiglijk zou kunnen vervangen. Hierdoor kreeg Sassen den gouverneur en de hogere ambtenaren, die het om zijn geloof toch al niet op hem begrepen hadden, tegen zich. Onder allen, die aan 's Lands bestuur deelnamen, was wellicht niemand Sassen gezind.

[p. 144]

De Pers mengt zich in het conflict.

Op 14 April 1871 verscheen in het weekblad ‘De Onpartijdige’ (nr. 5) een ingezonden stuk ondertekend ‘Kakelak’ waarin het gebeurde in American Hotel werd opgehaald en zodanig voorgesteld, dat de gouverneur zich tot ingrijpen genoopt voelde. Door den advocaat-generaal Koentze deed hij een onderzoek instellen en proces-verbaal van het gebeurde opmaken. Dit stuk, waarschijnlijk vergezeld van toelichtingen, zond gouverneur Wagner naar den Minister van Koloniën.

De uitslag hiervan was, dat ongeveer twee maanden later aan Sassen een brief door gouverneur Wagner werd ter hand gesteld, waarin de mededeling was vervat, dat hij, gezien het gebeurde in American Hotel, waarbij hij de achtbaarheid van de rechterlijke macht en het hoge standpunt, dat door hem als procureur-generaal in de kolonie werd ingenomen, uit het oog had verloren, en dat hij tot en met 6 Juli tijd had zijn ontslag, desverkiezende eervol, aan te vragen.

Voor deze datum bereikt was, berichtte Sassen den gouverneur, dat hij zich geen schuld bewust was, niet ontslagen wenste te worden, maar integendeel de wens had, in zijn betrekking gehandhaafd te blijven. Enige dagen later presideerde gouverneur Wagner de Raad en bij deze gelegenheid vroeg Sassen hem, waarom hij niet had toegestemd hem de villa Belvedère te verhuren, maar die kosteloos aan den Heer Rolandus (den naar Curaçao overgestoken Nederlandsen Zaakgelastigde te Caracas, die door Guzman uitgewezen was) ter bewoning had aangeboden.

Op deze vraag kwam geen afdoend antwoord.

Daar procureur-generaal Sassen geen ontslag had aangevraagd werd hij, bij Koninklijk Besluit van 8 Augustus 1871 uit 's Lands dienst ontslagen, in te gaan op 1 October 1871 terwijl de gouverneur het besluit nam, dat dato 5 September Sassen zou aftreden als procureur-generaal en de Heer Koentze in zijn plaats zou treden.

[p. t.o. 144]

15. ‘De Wekker’ (nr. 16), een ander blad van C.D. Meijer, eveneens met advertenties op de voorpagina. Ook de tijdtafel van de Red D lijn staat erop.

[p. t.o. 145]

16. Amusementsbladen uit de vorige eeuw. ‘El Ganimedes de las Damas’ (nr. 51) is blijkens het onderschrift ‘dedicado al bello sexo’. ‘El Semanario del Hogar’ (nr. 25) heeft een huiselijk tafreeltje in de kop. ‘The Impulse’ (nr. 7) stond als een der beste tijdschriften van Curaçao bekend.

[p. 145]

Wij kunnen ons voorstellen, dat vooral een persoon als de Heer Sassen met deze regeling geen vrede kon hebben. Van vele zijden ondervond hij, hoezeer men deel nam in zijn lot, en toen hij de 18e September des avonds met enige vrienden over de straat wandelde, sprak hij, voor het huis van den Heer Koentze gekomen, tot de hem vergezellende personen, dat hier de man woonde, aan wien hij zijn ongeluk had te wijten. Ook in de Club de Gezelligheid luchtte hij die avond, in niet malse termen zijn hart, en sprak krasse woorden over de personen, die hij voor de bewerkers van zijn lot hield. De districts-commissaris H.A. Statius Muller, die een en ander had aangehoord, maakte proces-verbaal op, welk stuk door gouverneur Wagner de 22e September 1871 in handen van de justitie werd gesteld. Ook werd de datum van ontslag voor Sassen vervroegd, en gesteld op 19 September 1871.

De oud-Procureur-Generaal protesteert in de kranten.

Hiertegen kwam deze in de kranten op, bewerende, dat alleen de Koning het recht van schorsing had. Op 2 October 1871 schreef Sassen zich in als practizijn bij het Hof van Justitie en diezelfde dag stelde hij een vordering in tegen de Heren Koentze en Wagner, wegens hem berokkend nadeel. Deze zaak kwam op 13 October 1871 voor. Als practizijn voor Wagner en Koentze trad op de Heer J.C. Statius Muller. De belangstelling van het publiek was zeer groot en na afloop der zitting werd Sassen toegejuicht en met bloemen bestrooid. Om deze huldiging te ontwijken, verdween hij in een huis in Willemstad, waar hij ongeveer drie uren verbleef. Toen hij zich daarop naar zijn woning in Otrabanda begaf, werd hij geestdriftig door de menigte huiswaarts geleid. 's Avonds werd hem een serenade gebracht. Bij vonnis van 17 October 1871 werd de Heer Sassen door het Hof voor de tijd van zes maanden geschorst in de oefening van zijn practijk, daar hij zich, ter zitting van 13 October niet behoorlijk had gedragen. (De eerste schorsing van een practizijn!) Ook tegen dit vonnis kwam Sassen in de bladen op.

[p. 146]

Driemalen heeft de zaak over de schadevergoeding gediend. Bij elke zitting werd de opwinding onder het publiek groter en de politie werd met de dag zenuwachtiger. Gezegd mag worden, dat Sassen niets deed om de gemoederen aan te wakkeren. Procureur Koentze waarschuwde met verwijzing naar overoude bepalingen het publiek tegen samenscholingen en luidruchtigheid.

Op de dag van de uitspraak, 24 November 1871 was er grote bedrijvigheid in de forten. Aan de manschappen werden scherpe patronen uitgereikt, kanonnen werden verplaatst, de wachten werden verdubbeld en een detachement stond marsvaardig voor de hoofdwacht. Ook de politie werd met pistolen bewapend.

Het Hof deed uitspraak ten gunste van den Heer Sassen, hetgeen veel vreugde teweeg bracht. Een jongeling, Ibarria, bood den ex-procureur een ruiker aan en werd deswege gearresteerd. Nog meer inhechtenisnemingen hadden die dag om soortgelijke feiten plaats. Luide kreten weerklonken door de stad: Leve Willem Drie. Leve Willem Sassen. In plaats van alles op zijn beloop te laten, oordeelde de politie het beter nu op te treden. De menigte, die den Heer Sassen volgde, werd met de blanke sabel uiteengedreven en toen men den held van de dag die avond andermaal een serenade zou brengen, zag men daar van af, bevreesd voor de dreigende houding der politie.

Veel mensen stonden 's avonds voor Sassens woning, maar binnen bleef alles stil. De bewoner wilde zich blijkbaar aan een ovatie onttrekken, had zelfs het hek van zijn tuin met touwen vastgebonden om de toegang af te sluiten en zat met een paar vrienden een kopje thee te gebruiken. Toen het pas donker was, begon eerst aarzelend, daarna meer algemeen het geroep van: ‘Leve mijnheer Sassen’.

De politie, die den jeugdigen schreeuwers het zwijgen wilde opleggen, werd op stenen onthaald. De districtcommissaris Statius Muller werd zodanig getroffen, dat hij een nabij-

[p. 147]

zijnde woning moest worden binnen gebracht. Nu riep procureur-generaal Koentze de hulp der militaire macht in om der politie hulp te bieden. Met versnelde pas kwam het detachement aangerukt, veegde de Bredestraat van Otrabanda schoon en loste schoten in de lucht. Voor het huis van Sassen, thans Lavanderia Principal, Rodeweg 13, werd halt gehouden en een geregeld geweervuur op de woning geopend. De inwoners vluchtten naar achter, om niet getroffen te worden. Waarom op dit huis geschoten werd, is niet verklaard. De commanderende officier zeide, dat van de woning uit geschoten was, welke getuigenis algemeen als leugenachtig werd aangenomen. De Heer Koentze trad nu vergezeld van enige agenten, met geweld het huis binnen en de heer Sassen werd gevankelijk weggevoerd. Ook op de naburige huizen is geschoten, omdat wel beweerd, maar niet geloofd werd, dat vandaar uit gevuurd was. Dit onverkwikkelijke relletje kostte het leven aan één man, terwijl 19 personen verwondingen opliepen. Twee vrouwen werden van schrik krankzinnig, van welke één spoedig overleed. De volgende dag was de verontwaardiging over het gebeurde algemeen. Een grote schare volgde stilzwijgend den gevallene naar zijn laatste rustplaats. In een stumperige proclamatie verontschuldigde de gouverneur het hardhandig optreden van de vorige dag. De maatregelen, zo luidde het, waren nodig geweest, doordat in de laatste dagen vele ongeregeldheden op de openbare straten hadden plaats gehad, zoals samenscholingen, werpen met stenen en dergelijke. Bovenal op Koentze was het publiek gebeten en deze voelde zelfs wel enigszins, dat hij te ver was gegaan. Op verzoek van een aantal ingezetenen ging de Heer Ecker naar den gouverneur, om te betogen, dat Koentze niet als procureur-generaal kon gehandhaafd blijven.

Wagner verwees Ecker naar Koentze, en het gevolg van deze bespreking was, dat de procureur-generaal ontslag uit 's Lands dienst wilde nemen. Op aanraden van Ecker vroeg hij binnenlands verlof aan. Op 27 November 1871 werd hij

[p. 148]

eervol ontheven van verdere waarneming van het ambt van procureur-generaal en werd Mr. J.P. Smeele, lid van het Hof van Justitie in zijn plaats benoemd.

Drie dagen bleef Sassen in hechtenis. Toen besliste het Hof, dat hij op vrije voeten zou worden gesteld, waarop hij voor enige tijd zijn intrek nam bij den Heer Monsanto, consul van Haiti. Dezelfde dag werden de troepen van Otrabanda teruggetrokken en vervangen door schutters, die den Heer Smeele tot handhaving der rust hun diensten hadden aangeboden te meer daar Kerstmis en Nieuwjaar in het zicht waren.

Van velen ontving Sassen de raad naar Nederland te gaan om daar zijn goed recht te bepleiten. Hij zelf vond beter zijn zaak in de kranten uiteen te zetten. Aan deze pennestrijd namen weldra verschillende personen deel en vele niets ter zake dienende aangelegenheden kwamen de hoofdzaak helpen vertroebelen. Aan den Koning, de Tweede Kamer en de Koloniale Raad werden adressen gericht, ook door lieden die schade hadden geleden of verwondingen hadden opgelopen.

Op 20 December 1871 kwam de nieuwe procureur-generaal Ramaer aan. Ook Koentze nam zijn plaats in de rechtbank weer in zeer tegen de zin van hen, die gehoopt hadden, dat hij de dienst zou hebben verlaten. Het spreekt van zelf dat men den heer Ramaer in Nederland volkomen over Sassen had ingelicht en dat men daar, afgaande op de officiële stukken in deze niet veel anders dan een misdadige opstandeling wilde zien. Amelunxen vindt het dan ook niet anders dan klein van den nieuwen procureur-generaal, dat hij een vervolging instelde tegen Sassen, die toch al voldoende gestraft was, wegens het gebeurde op de Gezelligheid, waar de waardigheid van 's Konings vertegenwoordiger boosaardiglijk in het openbaar was aangerand. Ook belediging van den districtcommissaris was hem ten laste gelegd, verder opruiling. Het ware verstandig geweest nu de rust begon in te treden, de hartstochten niet opnieuw wakker te maken. Op 30 Januari 1872 nam de behandeling der zaak een aanvang. De toeloop

[p. 149]

was alweer groot en andermaal waren militaire maatregelen genomen. Burgers, die beducht waren voor ongeregeldheden, verzochten den gouverneur de voortgang der behandeling te sluiten maar hun werd geantwoord, dat de vervolging niet op klacht van hem persoonlijk was ingesteld. Voor belediging en opruiing werd Sassen op 21 Februari 1872 veroordeeld tot 125 gulden boete. Tegen dit vonnis werd door burgers bij Koning en gouverneur geprotesteerd en de boete door vrienden betaald. Bij arrest van de Hoge Raad der Nederlanden werd het vonnis in het belang der wet vernietigd (1 October 1872).

Het ontstaan van De Onafhankelijke.

Maar het muisje had nog een staartje. De 11e September verscheen het eerste nummer van ‘De Onafhankelijke’ (nr. 9) ‘weekblad aan de behandeling van de ware belangen van Curaçao gewijd’. Al spoedig bleek deze krant het lijfblad van Sassen te zijn. Felle artikelen verschenen in dit jonge orgaan en het duurde niet lang, of Hendrik Conquet, die redacteur was, had zich wegens smaadschrift voor de rechtbank te verantwoorden. Op 10 December 1872 werd hij veroordeeld. Op 15 Februari 1873 week hij uit naar Santo Domingo en bleef ongeveer tien jaar in ballingschap. Den opvolger van Conquet, den Heer J.C. Prince, trof een gelijk lot. Hij vertrok, eveneens op 15 Februari, naar Puerto Cabello. Een broeder van deze wiens voornaam ons niet bekend is, nam nu de uitgave van De Onafhankelijke op zich. Hij liep een geldboete op en hiermede was het lot van De Onafhankelijke bezegeld. Op 19 Maart 1873 verscheen zijn laatste nummer. Sassen vertrok op 7 Mei 1872 naar Nederland. Hij had het spel verloren. Nog lang bleef hij in de herinnering voortleven en in menig huis kon men het portret van ‘papachi’ Sassen aantreffen. De tijd heeft de haat en vijandschap, die om hem ontstaan zijn, doen vergeten. Blijkens een verslag in De Cu-

[p. 150]

raçaosche Courant van 22 Mei 1874 is de zaak-Sassen op 22 April 1874 nog in de Tweede Kamer behandeld.

Als merkwaardigheid zij nog vermeld, dat Sassen na terugkeer in Europa het gehele geval in een comedie hekelde: ‘Une Révolution à Curaçao’. Dit stuk, naar de trant des tijds in het Frans geschreven, is practisch verloren gegaan, daar er indertijd slechts één exemplaar naar Curaçao is gekomen. Het is evenwel geheel herdrukt in Dagblad Amigoe di Curaçao van 24-29 Mei 1944.

Op 29 December 1877 is Sassen te Brussel overleden. Door de hoge regering in Nederland werd de houding van Wagner goedgekeurd en de adressen der inwoners hebben weinig uitwerking gehad, het ene natuurlijk als gevolg van het andere. In 1822, dus een jaar vóór afloop, kreeg Hendrik Conquet gratie van Gouverneur Van Heerdt tot Eversberg, waarna hij naar Curaçao terugkeerde.

Conquet was de eerste persman, die met het gerecht in aanraking kwam op Curaçao.

Wij hebben de geschiedenis van Papachi Sassen ietwat uitvoeriger weergegeven, omdat zij een merkwaardig licht werpt op de plaats van de Pers in het Curaçao van die dagen, toen gouvernementsdienaren door middel van de Pers hun belangen behartigden en zelfs tegen den gouverneur in. Het zou zeker van belang zijn voor de geschiedenis der Curaçaose pers, wanneer de inhoud dezer artikelen thans nu de zaak geen rumoer meer kan verwekken besproken kon worden. Helaas staat men hier voor dezelfde lacune van immer: De kranten schijnen er niet meer te zijn. Is dit dan niet mogelijk, het verhaal zoals Amelunxen het weergeeft, toont genoegzaam, hoe het tijdperk dat de Pers op Curaçao een factor was, waarmede men niet behoefde te rekenen, voorbij was. In de godsdienststrijd der Joden en in het geval Sassen was de Pers een wapen gebleken en uit beide worstelingen zijn nieuwe bladen ontstaan.

[p. 151]

Alras zou ook de R.K. Kerk in de strijd betrokken worden en uit deze strijd zouden eerst enkele schuchtere weekbladen ontstaan, die zouden uitgroeien tot de Katholieke Pers van Curaçao.