Journalistiek leven in Curaçao

[p. 14]

Hoofdstuk I.

Hier volgen thans eerst in chronologische volgorde de periodieken der onderscheidene Eilanden. De namen van de in December 1944 nog verschijnende bladen zijn gemerkt met een sterretje.

Waar de kranten en tijdschriften te vinden zijn - iets wat feitelijk in deze eerste volledige ephemerographie van Curaçao verwacht mocht worden - kon de samensteller helaas niet aangeven. Of hij had ‘passim’ moeten schrijven.

De gouvernementsarchieven hebben geen verzamelingen. De Openbare Leeszaal evenmin. Hier en daar gelukte het particuliere verzamelaars te vinden, die wel eens losse nummers - soms slechts alleen de koppen - van enkele bladen in vaak deerniswekkende toestand bezaten. De drukkerij van ‘De Curaçaosche Courant’ bezit een volledige verzameling van haar blad. Het Amigoe-archief bezit er ook een. De redactie van ‘Boletin Comercial-Handelsblad’ bezit bijna volledige verzamelingen van haar eigen dagblad, alsmede van de ‘Amigoe di Curaçao’, de Beurs- en Nieuwsberichten’ en ‘La Prensa’. De Heren W.M. Hoyer en S.A.L. Maduro beschikken over mooie verzamelingen, van allerlei'. Voor het overige kon de samensteller slechts slagen door gebruik te maken van kennissen en vrienden in de oude Curaçaose kringen.

[p. 15]

Aruba.

1874.

1. Express Office. Volgens een stuk van Jossy M.L. Maduro in de Amigoe di Curaçao van 30 December 1933 (bijblad) vermelden zijn aantekeningen dit blad.

Het zou verschenen zijn in 1874, uitgegeven door Abraham Namias die Castro. De Heer Maduro vraagt of dit mogelijk hetzelfde blad is als hetgeen in 1885 door J.P. Fidanque op Curaçao werd uitgegeven (zie aldaar nr. 30). Het bleek niet mogelijk deze zaak verder te onderzoeken.

1890.

2. El Semanario, weekblad in het Nederlands, Spaans en Papiament; uitgever-redacteur Willem Cornelis Grünings (over wien onder Curaçao nr. 24, 27, 41, 49, 84, 87 en 90). Berichtgeving en belangen. Zeer fel tegen de R.K. Kerk, 1890-1895. Op Curaçao begon Grünings in 1892 een gelijknamig blad (Curaçao nr. 49).

1894.

3. De Arubaansche Courant, weekblad in het Nederlands. Spaans en Papiament. Uitgever-redacteur Jan Jacob Beaujon (wijlen de notaris, † 13 December 1942). Berichtgeving en belangen.

1899.

4. El Farro, weekblad in het Nederlands, Spaans en Papiament. Uitgever-redacteur Leonardo Johannes Macabeo Henriquez (koopman). Berichtgeving, belangen 1899-1903. (In Amigoe di Curaçao van 24 Juni 1922 wordt het blad El Faro genoemd).

[p. 16]

1906.

5. La Voz del Pueblo, weekblad in het Nederlands, Spaans en Papiament. Uitgever-redacteur Horacio Yrausquin Lampe (vrijmetselaar, maar niet zeer anti-Katholiek, zie ook nr. 6). Later J.C. Beaujon. Berichtgeving en belangen. 1906-1910.

1907.

6. La Voz di Aruba. De Amigoe di Curaçao van 20 April 1907, nr. 1216 schreef onder het hoofd ‘Een nieuwe Collega’: ‘De heer H. Yrausquin Lampe van Aruba bezit een taai volhardingsvermogen en een grote durf. Opnieuw heeft hij het ondernomen een courant uit te geven op Aruba: “La Voz di Aruba”, niettegenstaande reeds tot driemaal [? welke 3; bekend is slechts “La Voz del Pueblo” en dit had in 1907 nog géén schipbreuk geleden] toe een dergelijke onderneming schipbreuk moest lijden.’

1929.

7. *Pan Aruban, weekblad in het Engels met berichten voor de employees van de Lago Oil and Transport Company Ltd. te San Nicolas. Uitgegeven door de maatschappij onder redactie, eerst van R. Miller, later J.L. Forster, thans R.W. Schlageter (ook nrs. 18 en 24). Eerste nummer Juni 1929. [Afbeelding 32].

1932.

8. Aruba Grafico, geredigeerd door Walter Oberbach (Duitser, thans geïnterneerd op Bonaire) verscheen medio 1932; hield reeds op te verschijnen einde van hetzelfde jaar, ‘wegens de nieuwjaarsdrukte’, zoals aan de Amigoe di Curaçao geschreven werd. In Februari 1933, zo werd aangekondigd, zou het blad weder verschijnen, maar het verscheen niet meer.

[p. t.o. 16]

1. De nieuwsbladen van Curaçao. ‘Aruba Post’ is het enige dagblad van Aruba. ‘La Cruz’ en ‘La Union’ zijn weekbladen in het Papiament. Links onderaan ligt ‘Daily Force’, het dagblaadje van de Noordamerikaanse troepen op Curaçao.

[p. t.o. 17]

2. Voorpagina van Curaçao's eerste nieuwsblad de dato 11 December 1812. Ware afmetingen 21 × 34 cm.

[p. 17]

9. The Advertiser. Zie onder nr. 124 van Curaçao. Indien dit hetzelfde blad mocht zijn is het de enige doublette van deze lijst.

1933.

10. Brisa de Aruba, ‘Organo oficial di Liga Arubiano di Catolico’, weekblad in het Papiament. Was gedurende een jaar het bijblad van La Union (zie Curaçao nr. 112). Redacteur Pater Reginaldus Dellaert O.P. Het werd gedrukt op de toenmalige Drukkerij van het Vicariaat op Curaçao. Eerste nummer 16 November 1933; laatste December 1934.

1934.

11. El Despertador, weekblad in 4 talen: Nederlands, Spaans, Engels en Papiament. Eerst geredigeerd door Gustaaf Adolf Kuiperi (die in 1940 een eigen blad begon, nr. 23), daarna door Aristides E. Wever. Behartigde belangen en berichtgeving. Eerste nummer Februari 1934, verschijnt niet meer. Uitgegeven door de N.V. Arubase Drukkerij en Uitgeverij [Afbeelding 11].

12. Strea di Nort. Parochieblaadje van de R.K. Parochie te Noord. Redacteur Pastoor Pius Paanakker O.P., het werd gestencild en bestond twee jaren, toen de pastoor met verlof ging en na zijn terugkeer elders pastoor werd.

1935.

13. Geestelijke Groei. Maandblad van de Protestantse Gemeente Aruba. Redacteur Ds. Gerard Engelbert Alers. Was gesteld in het Nederlands en Papiament. Drukkerij O.L. Ponson. Bestond tot eind 1936. (Zie ook nr. 34) [Afbeelding 27].

14. El Observador, weekblad in het Nederlands, Engels en Papiament. ‘Semanario dedicá na interes di pueblo di

[p. 18]

Aruba’. In het eerste nummer wordt uiteengezet dat ‘het eindelijk gelukt is te slagen’ in de behoefte van nog een plaatselijk blad te voorzien. ‘Hoevele kranten zijn hier niet reeds in de wieg bezweken!’ Het zal doorzettingsvermogen kosten, zegt de redactie, die er bij voegt, dat stukken ‘die strekken om beledigingen van persoonlijke aard tegen anderen te lanceren terzijde zullen worden gelegd’. ‘Gewichtig, groot, ingewikkeld en belangrijk is de taak van den redacteur, die bloot staat aan critiek en wij weten te goed, dat geen zwaard scherper en vreeswekkender is dan de critiek.’ ‘Leef lang en onwankelbaar El Observador. Moge uw oogst zijn voorspoed en zegen, de bevolking van Aruba tot heil, den waardigen redacteur tot zelfvoldoening’ (blz. 4). Het heeft niet mogen baten: eerste nummer 17 April 1935, laatste medio 1938. Redacteur Adelbert C. Schotborgh [Afbeelding 11].

1936.

15. The Eaglet, published to all members of the Arend Colony Club to inform them of forthcoming club activities, etc. Weekblad van de Arend Petroleum Maatschappij N.V. op Aruba. Redacteuren W.M. Thomas en G. Merryweather beiden Engelsen). Eerste nummer 18 Januari 1936, waarna het gedurende vijf maanden wekelijks uit kwam. Daarna stortte het in en werd door W.M. Thomas in Juni 1940 nogmaals uitgegeven, weer als weekblad en wel gedurende 18 maanden. Het zag er toen beter verzorgd uit. Laatste nummer 21 December 1941. Hierna werd een gestencilde circulaire uitgegeven. Het blaadje was gestencild en had een oplage van ongeveer 90 exemplaren.

16. El Regulador, weekblad in het Nederlands en in het Papiament. Opgericht als tegenpartij van El Despertador (nr. 11) ter verdediging van Jan H.A. Eman (Sjon Henny. sedert 1942 Statenlid). Redacteur voor de buitenwereld Julio

[p. 19]

Monte, later nog Jacobo A. Hernandez (ook nrs. 19, 30 en 33). Eerste nummer 17 October 1936; verscheen slechts enkele malen. Drukkerij Tipografia Mercantil op Curaçao. In 1942 richtte Jan H.A. Eman zelf ook nog eens een Regulador op (nr. 31) [Afbeelding 11].

1938.

17. * Aruba Post, het enige dagblad, dat op Aruba beproefd is. Geeft het voornaamste wereldnieuws in het Engels. ‘The local newspaper is printed in English but some of its columns, legal notices and advertisements are printed in Dutch. Its news items and editorials sometimes have queer expressions which sound amusing to the American reader. It is issued daily and carries last minute news flashes’ (Ds. W. Rufus Rings van de Noordamerikaanse troepen op Aruba in zijn ‘Aruban Annals’, blz. 13).

Opgericht 5 Juli 1938 in Oranjestad, in September 1938 naar San Nicolas verplaatst. Redacteur-drukker was Simson Vieyra. Toen deze in Juni 1943 vertrok, bleef hij eigenaar, doch een Engelsman H.L. Leigh-Coop werd redacteur. Nog hetzelfde jaar werd deze uitgezet, omdat hij onder het Britse vaarplichtbesluit viel en geen vergunning had een andere betrekking te aanvaarden. Sedertdien leidt Vieyra's echtgenote J.M. Vieyra-Vredeveld de zaak. N.V. Arubase Drukkerij & Uitgeverij [Afbeelding 1].

18. *Lago Safety, maandblaadje in het Engels; uìtsluitend interne zaken van de Lago Oil and Transport Company Ltd. betreffende. Begonnen in 1938 (te vergelijken met ‘Veiligheidsdienst’ van de C.P.I.M. zie Curaçao nr. 139) Redacteur R.W. Schlageter; zie ook nrs. 7 en 24) [Afbeelding 32].

1939.

19. La Voz di Aruba, katholiek weekblaadje in het Nederlands, Spaans, maar bijna uitsluitend Papiament. Redac-

[p. 20]

teur Jacobo A. Hernandez (nrs. 16, 30 en 33). Begon in Juni 1939, ging in 1940 failliet. Gedrukt bij N.V. Arubase Drukkerij en Uitgeverij [Afbeelding 11].

20. El Deporte, weekblad in het Spaans en Papiament. Gewijd aan de sport, Redacteuren C.R.M. Booi en C.R. Lacle 1939-1940.

21. *The Arrow, weekblad van de Aruba Rotary Club, in het Engels. Redacteur Robert V. Heinze (een Noordamerikaan). Gestencild. Eerste nummer 28 November 1939 [Afbeelding 27] (vg. Curaçao nr. 142).

1940.

22. Rimboeflitsen, maandblad, orgaan van de St. Paulusgroep der R.K. Padvinderij Aruba. Gestencild clubblaadje. Geredigeerd door de padvinders zelf. Verschijnt niet meer. (Zie nr. 27). Eerste nummer November (?) 1940.

23. La Verdad, weekblad, ‘semanario independiente pa defende y cultiva progreso di Aruba y su pueblo’. Redacteur-uitgever G.A. Kuiperi. In het Nederlands, Spaans, Papiament en Engels. Begonnen door Kuiperi toen hij El Despertador (nr. 11) verliet. Wilde met dat blad concurreren in berichtgeving en beschouwingen. Begonnen 1940, gestaakt September 1943. Gustaaf A. Kuiperi's vader was uit Europees Nederland; hij zelf is Arubaan. Na stopzetting van zijn blad verliet hij Aruba en ging naar Cuba [Afbeelding 29].

24. *Aruba Esso News, ‘published by the Lago Oil & Transport Company Ltd.’ te San Nicolas, Aruba. Bedoeld als band tussen het personeel van de Lago oliemaatschappij. Artikelen hebben daarop betrekking. Engels en Papiament. Redacteur R.W. Schlageter (dezelfde van nrs. 7 en 18). Eerste nummer December 1940, vervolgens 's Vrijdags om de drie weken. Gedrukt op Curaçao bij ‘De Curaçaosche Courant’ (Pieter Carel Gorsira) [Afbeelding 32].

[p. 21]

In December 1943 begon de Curaçaose Oliemaatschappij eenzelfde soort uitgave De Passaat (Curaçao nr. 191).

25. Gevaar en Bescherming, maandblad, officieel orgaan van de Arubaanse Vereniging voor Luchtbescherming, Oranjestad, Aruba. Redacteuren Dr. Adriaan F. Dussenbroek en Jhr. Willem de Brauw. Er verschenen slechts 3 nummers (de vereniging van welke het uitging, ging eveneens ter ziele), nl. in Mei, Juni en Juli 1940. Stukken in het Nederlands, Papiament en Engels. Gedrukt bij General Printing Comp. [Afbeelding 28]. Zie onder Curaçao 153.

26. *Tivoli Gazet, weekblad, orgaan van de Aruba Tivoli-club. Eerste nummer 21 Augustus 1940 met titel ‘Boletin ATC’. De eerste tijd werd het blad gedrukt bij Dominico Wever. Wegens te hoge drukkosten later gestencild. Bij de 4e jaargang werd de nieuwe titel ‘Tivoli-Gazet’ ingevoerd. Gesteld in het Nederlands, Engels, Spaans en Papiament. Geredigeerd door een commissie [Afbeelding 31].

27. Op de Uitkijk, gestencild maandblad van de St. Franciscusgroep der R.K. Padvinders op Aruba. Nog in 1940 hield het op te verschijnen. Het was geheel in het Nederlands (zie nr. 22).

1941.

28. Aruba Commercial, ‘first business magazine, it is going to be a monthly magazine for the purpose of promoting commercial, industrial and civic interest of the island of Aruba (blz. 1).

Op blz. 10 wordt gezegd, dat het blad alle Arubaanse kooplieden zal gaan registreren en dat exemplaren van het blad ‘are being sent to the chambers of commerce all about the American countries’. Slechts één nummer verschenen. October 1941. Uitgave van de Aruba Business Men Association, die ook practisch ter ziele is.

[p. 22]

29. *Sportblad Caribe, weekblad van de Sportclub Caribe. In het Nederlands en Engels. Geredigeerd door een daartoe aangewezen commissie en Jhr. Willem de Brauw. Stuwkracht van het blad is Oscar E. van Kampen (over wien onder Curaçao nr. 123, 130 en 202 en in Hoofdstuk III). Eerste nummer 28 Maart 1941; verschijnt nog [Afbeelding 31].

1942.

30. La Esfera, weekblaadje in het Nederlands, Spaans en Papiament. Redacteur was tijdelijk Jacobo A. Hernandez (nrs. 16, 19 en 33) tot Edgardo Diaz Lemus uit Curaçao kwam en redacteur werd. Als bijlage verscheen ‘Boletin de Noticias’, aanvankelijk ook onder redactie van Jacobo A. Hernandez, die het nieuws waarmede de bijlage gevuld was, afluisterde. Diaz staakte deze practijk en ontving voortaan zijn nieuws van het Britse consulaat op Aruba. Door omstandigheden nam Diaz al spoedig ontslag; Johan Blatz, die de drukkerij en al gekocht had, ging met de bijlage alleen nog enige tijd door, maar aangezien deze evenmin rendeerde als het hoofdblad - men had bovendien gebrek aan lettermateriaal en een degelpers - hield hij ermede nog in 1942 op. Uitgevers waren geweest Juan Enrique Croes, C.L. Juliao, e.a. Het blaadje bevatte vooral ook plaatselijke berichtjes.

[Afbeelding 11].

31. El Regulador, orgaan van Jan Hendrik Albert Eman (Sjon Henny, Statenlid sedert 1942). Politiek en propaganda. Het blad was bedoeld als weekblad, maar verscheen slechts éénmaal in December 1942 (Amigoe di Curaçao van 8 December 1942).

Bij nr. 31: Op 23 Juni 1945 bleek, dat Jan H.A. (‘Henny’) Eman zijn blad El Regulador toch voortzette. Drie jaren na het onder nr. 31 genoemde verscheen een nummer, dat, gedateerd op voormelde datum, als onderschrift droeg: Jaargang 1, no. 3. Hieruit bleek tevens, dat nr. 31 door Eman gezien wordt als voortzetting van nr. 16, dat in 1936 verscheen als ‘weekblad’, maar ook toen slechts eenmaal verscheen. Het is dus een merkwaardig product, dat na negen jaren nog aan het derde nummer van zijn eerste jaargang bezig is. Dit derde nummer, gedrukt bij J. Blatz, Aruba, bestaat uit een vel van 40 × 65 cm., aan de voorzijde in het Nederlands, aan de achterzijde in het Papiament bedrukt. Het werd door de Militaire Overheid voor de krijgs- en zeemacht verboden. De taal van het blad is primitief: ‘Wij zijn uit beginsel sterk tegen het aanwenden van camouflages in publieke zaken, een van onze standpunten dat wij in de Staten krachtig naar voren brachten, telkenmale dat wij van mening waren, dat een dergelijk dekmantel voorgespanen werd. Het is dus niet van ons te verwachten, dat wij de wederom verschijning van dit blad, dat net als de komeet een lange tijd wegblijft.........’

32. *De Lasso, katholiek maandblad voor de jeugd, uitgegeven door Huize de la Salle (‘Frères des écoles chrétiennes’) te Oranjestad. Eerste nummer September 1942. Het

[p. 23]

blad wordt in het Nederlands gesteld en wordt steeds beter. Drukkerij N.V. Arubase Drukkerij en Uitgeverij. Zie Amigoe di Curaçao van 2 October 1942 [Afbeelding 31].

33. El Noticiero, blaadje in het Papiament op formaat 28 × 39 cm. met nieuwsberichten, Redacteur Jacobo A. Hernandez (nrs. 16, 19 en 30), die het op stapel zette, toen hij van La Esfera/Boletin de Noticias (nr. 30) vertrokken was. Gedrukt bij Dominico Wever. Toen de kosten niet gedekt werden, drukte Wever het niet meer. Slechts vier nummers zijn zodoende verschenen (niet te verwarren met het vroegere El Noticiero van Curaçao, aldaar nr. 132).

34 *Maandblaadje der Protestantse Gemeente van Aruba. Gestencild maandblaadje met buitenop een pentekening van het aardige kerkgebouw. Redacteur Ds. Gerard Engelbert Alers (nr. 13). Nederlands en Papiament. Eerste nummer November 1942 [Afbeelding 27].

1943.

35. *Catholic News Bulletin, religious newspaper for the West Indies, published by St. Theresia's Parish San Nicolas, Aruba. Verschijnt de 9e en 23e van elke maand. Redacteur Pater Michael Holterman O.P., pastoor van genoemde parochie. Het eerste nummer verscheen in Juni 1943. Opgericht in verband met de vele uitsluitend Engels sprekenden op Aruba. Geheel in het Engels. Drukkerij La Esfera, Oranjestad. Amigoe di Curaçao van 10 Juni 1943 [Afbeelding 11].

36. *Strand News, reclameblad van Hotel Strand te Oranjestad (zie over het hotel in Dagblad Amigoe di Curaçao van 11 November 1943). Aankondigingen en menus. Redacteur Ch. J. Neme, een Libanees, tevens eigenaar van het hotel. Geheel in het Engels. Verschijnt eens per maand en is gedrukt. Eerste nummer 18 December 1943 [Afbeelding 11].

[p. 24]

1944.

37. *Victoriablad, orgaan van de sportvereniging Victoria te San Nicolaas. Redacteuren J. de D. Arends en J. Hasselmeyer. Sportnieuws en moppen. Gehectografeerd. Eerste nummer Januari 1944.

38. *Alma Deportivo, sportblad, dat om de veertien dagen te San Nicolas verschijnt. In het Papiament. Redacteur Narciso Kock, een aangewezen arbeider van de Lago Oil and Transport Company Ltd. te San Nicolas. Slechts één blad op tabloïde-formaat. Drukkerij General Printing Co. Eerste nummer 1 Augustus 1944.

1945.

39. *Sport, maandblad van de Sportvereniging Savoneta Juniors. Redacteur H.A. Hirschfeld. In het Papiament. Gestencild. Eerste nummer Februari 1945.

40. *Aruba, ‘maandblad voor algemene belangen van Aruba, uitgegeven ten bate van het Aruba Hulpfonds voor Nederland’. Advertentieblad in het Nederlands en Papiament met de bedoeling gelden voor Nederlands wederopbouw samen te brengen. Redacteur Rito Maximo Booi, die vroeger El Deporte (nr. 20) redigeerde. Gedrukt bij General Printing Company (Willem F.D. Wever) in 1500 gratis verspreide exemplaren. Eerste nummer Maart 1945.

41. Oranje, orgaan van het Comité Bevrijd Nederland. Van dit orgaan is maar één nummer verschenen, nl. bij de terugkeer van Hare Majesteit de Koningin in bevrijd Nederland. Het was gedrukt op Curaçao (bij De Stad N.V.) en bevatte bijdragen van den Gouverneur, van Gezaghebber I. Wagemaker en andere autoriteiten. Uit dit ene nummer krijgt men de indruk, dat het niet de bedoeling is meer nummers uit te geven. 25 × 23 cm.

42. *Adelante, onafhankelijk sportblad. In het Engels, met enkele stukken in het Spaans. Redacteuren H.M. Nassy en O. de Vries. Gedrukt bij de Aruba Post, San Nicolaas, Acht bladzijden op 29 × 39 cm. en niet onaardig uitgevoerd.