Een schild met everzwijnen

[p. 104]

Maandag 13 juni 1988

Verleden zaterdag werd Maddy Gilissen verast. De urn stond hier twee dagen in de spreekkamer. Vandaag metselde een gemeentearbeider op het kerkhof een muurtje dat sterk lijkt op een honingraat. In de middelste van de zeszijdige cellen plaatste ik de urn. De metselaar stond er hoofdschuddend naar te kijken. ‘Ze zijn zot geworden,’ zei hij. Ik plukte klaprozen en kamillebloempjes en legde ze aan de voet van... het columbarium. In de pastorie stond Rachel Melis op mij te wachten. ‘Livina Bellens komt niet meer,’ zei ze.

Livina Bellens is de schoonmaakster van de kerk. Toen de nonnetjes verleden jaar naar het moederklooster vertrokken waren, kwam zij haar diensten als poetsster aanbieden. Ze is een oude jongejuffrouw, die bij een gehuwde broer van haar inwoont. ‘En waarom niet?’ vroeg ik verveeld.

Rachel plantte agressief de handen in de heupen. ‘Je betaalt haar te weinig!’

‘Dat is mogelijk,’ gaf ik toe. ‘Maar ik heb helaas geen geld.’

‘Mij betaal je ook te weinig!’ zei ze.

‘Ik hèb gèèn gèld,’ herhaalde ik.

‘In het dorp zeggen ze wat anders,’ teemde ze.

Ik voelde een ongekende woede in mij opborrelen. ‘En wàt zeggen ze in het dorp dan wel?’ vroeg ik heftig.

Ze liet zich niet uit haar lood slaan. ‘Dat madame Gilissen een groot gedeelte van haar fortuin aan jou geschonken heeft!’

Ik keek naar mijn handen. Ze trilden niet. Met mijn ogen was alles ook in orde. Ik greep mijn schild. En ik was er zeker van dat er ditmaal wilde zwijnen op stonden. ‘Maddy Gilissen heeft mij honderd flessen wijn geschonken,’ zie ik. ‘Die vracht laat ik naar Jan Gerlach brengen. Als hier iemand zo'n dotatie verdient, is hij het. Gelukkig kan hij de ondankbaarheid en de onverschilligheid van dit dorp niet zien. Ik vermoed echter dat hij meer aanvoelt dan jullie allemaal samen.’

‘Dan zijn de conciërge van “De Kemphaan” en zijn vrouw leugenaars,’ zei ze onbeschaamd. ‘Ze zeggen dat jij om de haverklap op Hertgank stond te bedelen.’

‘Leugenaars! Inderdaad!’ snauwde ik. ‘Maddy Gilissen wilde ook de kerk laten schilderen, maar ik heb haar ervan overtuigd dat ze met dat geld méér goeds kon doen. Ze heeft haar notaris dan ook

[p. 105]

een andere opdracht gegeven.’

De arglist vernauwde haar ogen. ‘Je bedoelt dat hij het aan jou moet overmaken?’

Ik kon mij ternauwernood bedwingen. ‘Weet je dat jij een doortrapt slecht mens bent, Rachel?’

Ze werd bleek. ‘Dan zijn alle mensen van Ykele doortrapt slecht!’ siste ze. ‘Iedereen zegt dat zij jou in haar testament gezet heeft... in ruil voor dat... heidens ding op het kerkhof.’

Ik schaterlachte. ‘Dat... heidense ding op het kerkhof is een wettelijke verplichting. Ook een strooiweide is dat. En het is niet omdat de Ykelenaars denken dat het heidense is zich te laten verassen, dat het ook zo is. Vergeet dat maar gauw!’

‘Dan moet je ook maar proberen dat Livina Bellens wijs te maken,’ femelde ze.

‘Ik denk er nog niet aan!’ zei ik. ‘Voor mijn part mogen voortaan de kaboutertjes de kerk schoonmaken. Vertel dat maar aan alle roddelaars!’

‘Dat zal ik doen!’ zei ze dreigend.

Ik haalde de schouders op en liep de tuin in. Ik rook de boerenjasmijn van de buren en... glimlachte. Vroeger zou ik na zo'n diskussie totaal van de kaart geweest zijn, nu voelde ik mij... bijna opgelucht. De evolutie was onomkeerbaar. Eens was de kerk de ontmoetingsplaats bij uitstek van deze dorpsgemeenschap geweest. Ze hadden elkaar gevonden in voor- én tegenspoed. Op het kerkplein of onderweg hadden ze elkaar hun wel en wee toevertrouwd. Ze hadden bij elkaar steun, gezelligheid en vriendschap gevonden. De kerk was uiteindelijk ieders thuis. Nu hadden zij elkaar niet meer nodig. De wereld was veel groter geworden. Ze hoefden maar in hun wagen of op de bus te stappen, en in een mum van tijd waren ze bij familieleden, vrienden of kennissen. Eeuwenlang was de pastoor een centrale figuur geweest, een échte voorganger, een bemiddelaar, een helper, een toeverlaat; nu was hij... baas is zijn kerk, een bemoeial, een vervelende zedengisper, een profiteur... Als een pastoor vroeger wat te vaak binnenliep bij een weduwe of wat te vrijpostig omging met zijn meid of wat te veel aandacht besteedde aan de leidsters van een jeugdbeweging, werd daarover gefluisterd... Nu werd daar dadelijk over geoordeeld: hij was een hoereerder of een verkrachter of een verleider. Mij noemde ze nu ook een dief...

Nu ik dit opschrijf, overvalt mij een grenzeloos medelijden met de

[p. 106]

sukkels die vroeger in de biechtstoel de ware toedracht van alles en nog wat vernamen, én die hun mond moesten houden, én die gedwee de hostie gaven aan zovele vuiltongen.

Verder pieker ik mij suf over deze vraag: Was het een streek van de duivel dat de gezusters Zagers een paar weken geleden bij mij kwamen aankloppen? Of was ik het werktuig van de heilige Rita?