Een schild met everzwijnen

Maandag 11 april 1988

Toen ik verleden zaterdagvoormiddag op het wandelpad naar Wenduine gebogen stond over een bosje winterpostelein, hoorde ik eensklaps een vertrouwde lach. Ik draaide me om, en stond voor... Veva. Ze droeg een witte anorak en een zwarte fluwelen pantalon. ‘Jij hier?’ vroeg ik, dwaas verrast.

‘Ik ben hier al sedert gisteren,’ zei ze. ‘Ik logeer in “Au Bouquet de France”. Gisteren al ging ik op zoek naar jou... maar op verkeerde plaatsen, naar ik nu ontdek.’ Ze knipoogde. ‘Gisteravond zocht ik je zelfs in de bars van Oostende.’

Ik keek gegeneerd in het rond. ‘Dat zal wel.’

‘Hier kun je je moeilijk kompromitteren,’ zei ze. Ze kwam op me toe, greep me bij de arm en dwong me met haar op te stappen.

We liepen tot op de dijk en volgden die tot waar hij doodliep op een café dat ‘Westhinder’ heette. Daar gingen we op het terras zitten, uit de wind, in de schelle aprilzon. Ze babbelde ononderbroken. Alhoewel ik altijd bang geweest was van mensen die meenden mij tegemoet te komen en een genoegen te doen door over God en geloof te praten, vond ik het prettig naar haar te luisteren. Ze had ‘La Violence et le Sacré’, ‘Des choses cachées depuis la Fondation du monde’ en ‘Le Bouc émissaire’ van René Girard gelezen en was er vol van. In zijn werk stelt de antropoloog-paleograaf-romanist Gi-

[p. 89]

rard dat de mensen van bij hun ontstaan gekonditioneerd werden door de zucht om elkaar na te bootsen en de begeerte elkaar te overtroeven. Uit dit oerverlangen sproten alle konflikten voort...een eskalatie van haat, terreur en geweld... een kettingreaktie die alleen maar kon gestopt worden door het zoeken naar en het aanvaarden van een gemeenschappelijke vijand. Deze supervijand zorgde ervoor dat de tegenpartijen zich verzoenden en een bondgenootschap vormden tegen hem. Hij was de zondebok, hij werd het slachtoffer. Daarna kwamen de gemoederen tot rust. Van lieverlede ging men inzien welke belangrijke rol de zondebok gespeeld had: men maakte hem tot het symbool van heil of onheil, en ging hem in zekere zin dus als heilig beschouwen... Zo werden godsdiensten geboren, broedhaarden van geboden en verboden, myten en riten, angst en zoenoffers... Alleen het kristendom week van dit patroon af. Jezus van Nazaret wilde geen zoenoffers maar barmhartigheid, geen geweld maar vergevensgezindheid, geen verblindheid maar gerechtigheid... Het belette niet dat hij zelf een zondebok werd. Alleen de volging van zijn voorbeeld kan de wereld redden uit de spiraal van onverdraagzaamheid en fanatisme, die onvermijdelijk naar de ondergang leidt... Veva's woorden drongen nog amper tot me door. Ik was in mijn leven al zo vaak bedolven geworden onder teorieën, en had het definitief afgezworen ermee te dwepen. ‘Hier hoor ik altijd vogels roepen die ik niet ken,’ onderbrak ik haar.

‘Scholeksters en kluten,’ zei ze, waarna ze doorging met haar relaas.

Wat later liepen we gearmd langs de eblijn naar De Haan. We volgden het spel van de strandlopers, gisten naar de herkomst van het wrakhout, gooiden keitjes over het water... Op een bepaald ogenblik ontmoetten we vier andere wandelaars, die ons opvallend nieuwsgierig aan- en nakeken. ‘Die kennen mij!’ fluisterde ik geschrokken.

‘Wat zou het!’ zei ze. ‘Jij bent een knappe vent; en ik mag er ook wel zijn, hoop ik. Die mensen dachten tegelijkertijd: wat een mooi paar!’

Voordat we de promenade bereikten, namen we afscheid. Ze begreep dat ik dat zo wilde. ‘Maar kom dan toch souperen in “Au Bouquet de France”,’ suggereerde ze. ‘Het eten is er onvoorstelbaar lekker...’

Ik weigerde, maar ik beloofde haar dat we 's anderendaags een exkursie zouden maken... Gisteren reden we naar het Zwin. En

[p. 90]

vandaag zijn we naar Brugge geweest. Het is jaren geleden dat ik 's avonds zo vermoeid was als nu. Mijn ogen passen weer in hun kassen en de everzwijnen laten mij met rust.