Een schild met everzwijnen

Dinsdag 16 februari 1988

Laat in de namiddag kwam Veva Lorrain op bezoek. Alhoewel ik sedert gisteren naar haar zat uit te kijken, maakte haar verschijning mij sprakeloos. Ze gaf me iets dat in cellofaan gehuld was. Met afschuwelijk bevende handen opende ik het. Er zat een hemelsblauwe hyacint in, die een zoeterige geur verspreidde. Ik stelde Tartuffe aan haar voor, en liet haar in het Mexicaanse oog kijken. Pas daarna durfde ik te vragen hoe Gabriël Bartels het maakte.

‘Dat weet ik niet,’ zei ze. ‘Ik heb hem niet meer gezien sinds de begrafenis van je moeder. Hij wilde mij naar huis brengen toen maar ik weigerde. Ik nam de bus. “Hij zag er... meelijwekkend uit.”

Ze streek met haar vinger over de spitse kristallen in het Mexicaanse oog. “Hij heeft me geleerd hard te zijn. Ik heb hem gezegd dat ik nog maar één vriend wilde hebben... Jou!”

“Goeie genade,” stamelde ik werktuiglijk. “Hij zal toch niet denken dat ik... dat jij en ik...”

“Gabriël denkt alleen aan zichzelf,” zei ze.

Mensen als jij en ik zijn voor hem... gebruiksvoorwerpen, speelgoed, in het beste geval: klankbodems.’

Ik ging aan tafel zitten. Ik sloot de ogen, zag de heraldieke kleuren... Vliegensvlug keek ik naar de Tartuffe. ‘Ben jij gelovig?’ vroeg ik domweg. Ze ging tegenover mij zitten. ‘Zoals Kant geloof ik in iets machtigs, iets boven- of buitenzintuiglijks, iets dat buiten elke ervaring valt en dus slechts vaag onder woorden kan gebracht worden. En ik ben het eens met Malraux waar die zegt dat de eenentwintigste eeuw religieus en metafysisch zal zijn... of helemaal niet zal zijn. Zonder... God gaat de wereld tenonder aan machtsdrift en genotzucht.’

‘Ik denk dat geloof iets met angst te maken heeft,’ zei ik, ‘én met

[p. 78]

wanhoop, én misschien met eerbied voor het voorgeslacht, nostalgie dus...’

Ze keek me doordringend aan. ‘Waarom wilde je weten of ik gelovig ben?’

Weer zochten mijn ogen hun heil bij Tartuffe. ‘Zo maar.’

‘Martien,’ zei ze eensklaps zacht, ‘heb jij het hier wel naar je zin? Je wekt de indruk dat je hier ongelukkig bent... Het kan toch nooit Gods bedoeling zijn... ongelukkige dienaars in dienst te hebben? Waarom dien je je ontslag niet in?’

Ik keek naar Tartuffe en slaagde erin te glimlachen. ‘Jij bent een echte dochter van Eva! Ik moet toegeven... dat ik hier niets kan uitrichten. Maar binnen tien jaar zullen drie op vijf Vlaamse priesters pensioengerechtigd zijn. Van de driehonderd veertien parochies in het bisdom Antwerpen zullen er honderd dertig zonder residerend priester vallen... in het gunstigste geval dan nog, want het eertijds zo positieve imago van het priesterambt deemstert aldoor verder weg. Mocht ik vertrekken, dan zou Ykele het meer dan waarschijnlijk zonder priester moeten stellen.’

‘Verdient dit dorp beter? De mensen behandelen je hier als Piet Snot,’ hoonde ze.

Nu waren de pijnscheuten er plotseling in alle hevigheid. ‘Hij die na mij komt is sterker dan ik, en ik ben niet waardig Hem van zijn sandalen te ontdoen. Hij zal u dopen met de heilige geest en met vuur,’ fluisterde ik.

‘Wie heeft dat gezegd?’

‘Johannes de Doper.’

Toen ze haar hand tegen mijn wang legde, waren de everzwijnen er en moest ik wegduiken voor hun stormloop. Het stof maakte de duisternis kompleet. Heel ver weg zei een gouden stem: ‘Ik kan het ook niet helpen. Ik houd van je. Alsof dat een schande zou zijn...’ Toen het gedreun uitgestorven was en het licht weer door de donkerte kroop, waagde ik het mij op te richten. ‘Jij bent absoluut aan wat rust toe,’ zei dokter Lenaerts streng. ‘Je bloeddruk is veel te laag. Eet jij wel voldoende?’

‘Ik heb bijna nooit honger,’ prevelde ik.

‘Jij moét elke ochtend een dikke plak gerookt spek eten,’ zei hij luid. ‘En elke middag een kanjer van een biefstuk. En elke avond iets hartigs: tonijn bij voorbeeld.’ Hoofdschuddend klapte hij zijn tas dicht. ‘Je hebt toch wel appelen of sinaasappelen in huis?’

‘Ja, zeker,’ loog ik.

[p. 79]

‘Steek mijn honorarium maar in de offerblok,’ zei hij.

Toen hij weg was zei Veva: ‘Ik ben hier al zo vaak geweest... Ik nodig je uit om zondagmiddag bij ons thuis te komen dineren. Mijn moeder kan fantastisch koken, geloof me.’

‘Dat kàn ik niet,’ fluisterde ik.

‘Vertel me nu niet dat jullie hier nog een lof hebben!’ spotte ze.

‘De Ykelenaars hebben alleen maar oor naar lofgezangen die hun eigen persoontje betreffen.’

‘De Ykelenaars zijn niet zo slecht als jij denkt,’ wees ik haar terecht.

‘Weet je dat zelfs de kinderen jou Zebedeus noemen?’ vroeg ze.

‘Neen,’ gaf ik pijnlijk verrast toe. ‘Van wie weet jij dat?’

‘Ik weet meer dan je denkt,’ zei ze mysterieus.

Toen ze weg was, ging ik met Tartuffe naar de kelder. Ik kroop tot in de duisterste hoek van de wijnkelder. Het was er weldadig stil en koel. Daar hadden ooit de heerlijkste wijnen liggen te rijpen. Daar in het paleis van Morpheus, zoon van Hypnos, hadden ooit duizenden gebottelden dromen liggen te wachten op hun verlossing. De witgekalkte leegte bedaarde de wilde gisting in mijn lijf en bracht mij tot rust.