Een schild met everzwijnen

[p. 54]

Zondag 1 november 1987, Allerheiligen

Vandaag beleefde ik iets onvoorstelbaars. Toen ik in mijn kanselrede tijdens de hoogmis fulmineerde tegen de toch wel abnormale, ja ziekelijke wedijver om de Ykelse graven dezer dagen het mooist en het duurst te tooien met bloemen, stond Jozef Saliën, de mandenmaker, op en riep: ‘Wat voor domme praat is dat nu weer? Als wij, Ykelenaars, op iets fier mogen zijn, dan is het toch wel op ons kerkhof... op het Allerheiligen- en Allerzielenfeest! Van heinde en verre komen de mensen ernaar kijken. En de bloemisten mogen toch ook hun brood verdienen?’

Ik stond te trillen op mijn benen toen ik antwoordde: ‘Vanzelfsprekend. Maar ten slotte is de kerk het huis van God, en sedert de eerwaarde zusters ons verlieten, heb ik hier nooit nog bloemen gezien.’

‘Weet je wat?’ riep de mandenmaker. ‘Wij hebben hier nog nooit zo'n gierige pastoor gehad als jij!’ Hij draaide zich om en liep ostentatief naar buiten. Zeker tien andere aanwezigen volgden zijn voorbeeld.

Ik stond met de mond vol tanden. Ik kon toch onmogelijk mijn armoede aan het klokzeel gaan hangen? Zoveel van het ministerie van Justitie, uit de zwarte kous... En dan eten kopen, Rachel Melis betalen, mijn autootje afbetalen... En mijn kleren, mijn meubeltjes, mijn boeken... En de abonnementen, de bedelbrieven, de karitatieve werken... En het onderhoud van de pastorie en van de kerk... En bijpassen voor de verwarming van de kerk... De kerkfabriek was blut, en het gemeentebestuur in Mierijk moest dagenlang op de echo wachten als het iets in zijn schuldput liet vallen... Ik voelde de haat, de spot en het leedvermaak op me toestromen. Mijn ogen deden verschrikkelijk pijn. Ik wendde mij naar het koor. Daar knetterde het rode noorderlicht en kwamen de everzwijnen aanstormen. Net toen ik op het punt stond me op de grond te werpen, joeg Jan Gerlach de beesten weg met oorverdovende orgeltonen... Versuft verliet ik de kansel.

Na de middag ben ik dan naar de mandenmaker gestapt. Hij woont in een oude arbeiderswoning achter de molen. De molen is nu ook een lusthuis geworden. De man die er tijdens de weekends resideert, is een Antwerpse diamanthandelaar; met zijn paard komt hij hier de

[p. 55]

veldwegen en bospaden stukrijden. In de kerk heb ik hem nog nooit gezien. De mandenmaker had ik dit jaar ook nog niet in de kerk gezien. Op tweede kerstdag vroeg hij mij of ik een oud gebruik weer in eer wilde herstellen... Bij de dood van een vrouwelijke parochiaan moest ik eerst met de kleine klok en dan met de grote luiden, bij de dood van een mannelijk parochiaan andersom. Ik antwoordde hem dat ik het goed vond indien... hij de klokkeluider wilde zijn. ‘Als je er dat niet voor overhebt,’ zei hij, ‘kom ik niet meer naar de kerk.’ Aarzelend betrad ik het achteruit. Er lagen grote stapels wissen bij de achterdeur. Een zwarte kat met drie poten kwam met hoge rug langs mijn benen strijken. Ik viel met de deur in huis. ‘Dag, Melle!’ zei ik tot de oude moeder, die mij met haar blinde ogen verschrikt aanstaarde. Ik zag de armoede, rook de vuiligheid, voelde de kilte. De mandenmaker sprong op uit een vettige, versleten fauteuil. Hij kookte nog steeds van heilige verontwaardiging. Een heel jaar had hij ervoor gespaard om het graf van zijn vrouwen dat van zijn enige zoon te versieren... Hoe had ik het ooit gedurfd de doden van Ykele zo te blameren?

‘Allerheigen en Allerzielen zijn toch geen bloemenfeesten,’ wierp ik timide op. ‘Als die naijver... die wedstrijd niet afgeremd wordt, krijgen wij hier binnenkort de gekste excessen...’

‘Je moest je schamen!’ stoof hij op. ‘Weet je wel wat mijn vrouw en mijn zoon voor mij betekenden? Met die bloemen wil ik dat aantonen...’

Ik haalde hulpeloos de schouders op. ‘Waar heb ik die vijandigheid toch verdiend?’

‘Jij deugt niet als pastoor,’ zei hij.

‘Ben jij een goede mandenmaker?’ vroeg ik bitter.

‘Ja!’ zei hij ferm. ‘De beste!’

‘Hoe komt het dan dat je hier... zo armtierig woont?’ hakte ik op hem in.

‘Omdat de mensen geen wissen manden meer kopen!’ zei hij. ‘Het plastiek heeft mijn beroep kapotgemaakt.’

Ik knikte en snoof. ‘Ik deug niet als pastoor omdat de mensen God niet meer nodig hebben. De televisie heeft mijn ambt kapotgemaakt. Snap je?’

‘De pastoor heeft gelijk,’ zei de oude, blinde moeder.

‘Jij bent altijd een kwezel geweest!’ snauwde de mandenmaker haar toe.

‘Ja,’ zei ze. ‘Maar ik heb me nog nooit van kant willen maken. Ik wil

[p. 56]

leven.’

‘Wat voor een leven!’ smaalde hij.