Een schild met everzwijnen

Zaterdag 16 mei 1987

Gisteravond ging ik weer naar de ‘Nachtegaal’. Ik beleefde het dat Dorus Taelman in ademnood geraakte en zijn zuurstofapparaat moest gebruiken. De herbergier is een halve eeuw diamantslijper geweest en lijdt aan de stoflongziekte. Het betekende dat ik moest invallen... Verschrikkelijk. In al mijn zenuwachtigheid zorgde ik ervoor dat Gorre Verlaat in een open misère met grote gaten slaagde. Nard Bluekens maakte mij uit voor rotte vis. En Janis Goormans vroeg nijdig, doch allicht argeloos, of ik niet te veel met vrouwvolk in mijn hoofd zat. Ik was blij toen het middernacht was en Lena Taelman kwam aandragen met een pan bloedworst en een kom appelmoes. Na het eten stond ik op. Tot ieders misnoegen volgde Gorre Verlaat mijn voorbeeld. ‘Ik krijg in de vroege ochtend een veekoopman over de vloer,’ zei hij. ‘Die vent is een leperd. Hij rekent erop dat ik nog beneveld ben. Ditmaal zal hij van een koude kermis thuiskomen.’ Toen we samen in de maannacht stonden, vroeg hij onbeschaamd of ik geen geestrijke drank in huis had. Vijf minuten later zat hij in de pastorie met een stevige borrel cognac in de hand.

‘Vandaag word ik vierenveertig jaar,’ zei hij.

‘Dan zijn wij bijna even oud.’ vertrouwde ik hem toe.

Hij dronk: zijn glas in één teug leeg en schonk het zelf weer vol.

‘Weetje dat ik ook priester wilde worden?’

Ik glimlachte. ‘Waarom werd je het dan niet?’

‘Me niet uitlachen, hoor!’ zei hij scherp. ‘Ik word door het noodlot achtervolgd. Hebben ze je dat nog niet verteld?’

Ik schudde het hoofd. Ze hadden me nog nooit wat verteld.

Weer dronk hij zijn glas uit en weer greep hij naar de fles. ‘Ik was thuis de benjamin. Het gelukskind, zei moeder altijd. Ik mocht immers studeren. Ik zou een grote meneer worden, dokter of ingenieur. Axel, mijn oudste broer, de oogappel van vader, werd verliefd op de dochter van een ijsventer. Dat was niet naar de zin van vader. Axel trok zich daar niets van aan. Hij huwde met het meisje en begon zelf ook met ijs te venten. Het zat hem mee. En op dit ogenblik is hij de direkteur van de grootste ijsfabriek van de Kempen.’

‘Het IJscomannetje?’ vroeg ik verbaasd.

[p. 14]

Hij knikte. ‘Robrecht, de tweede oudste, werd verliefd op de dochter van de smid van Miereik. Dat was ook al beneden onze stand, meende vader. Dus Robrecht pakte ook zijn boeltje. Hij werd smid; verkocht traktoren, grasmaaimachines, dorsmachines... en bouwde in de Kempen hét imperium van de oogst- en hakselmachines uit.’

‘Verlaat en Co?’ vroeg ik.

Hij grimlachte. ‘Gabriël, mijn derde broer, wist ook al niet wat stand trouwt stand betekende. Hij trouwde met de dochter van een varkensfokker. Als ik goed ingelicht ben, werd hij schatrijk met de handel in hormoonpreparaten.’

‘Mensen!’ zei ik onthutst.

‘Dat is nog niet alles,’ vervolgde hij. ‘Mijn zuster Renilde liep weg met een knecht. Zij begonnen in Antwerpen een groentewinkeltje. Nu doorkruisen hun verkoopwagens de hele provincie.’

‘Rosiers-Verlaat?’ vroeg ik.

Hij vulde zijn glas nogmaals. ‘Allemaal suksesverhalen, het ene al wat overrompelender dan het andere. Allemaal Verlaats, keikoppen. Grimmig wachtte vader op de terugkeer van een verloren zoon. Hij had beter moeten weten. Hij zou ze allemaal onterven, de eerlozen, de liefdelozen, de... Hij stierf van opgekropte woede. En ik, het gelukskind, de grote meneer, de dokter of ingenieur of priester - ja, ja! - ik mocht in zijn voetsporen treden. Zeventien jaar was ik.’

‘Gods wegen...’ mompelde ik domweg.

‘Wie geen binnenwegen of omwegen neemt, is een gek!’ stoof hij op. ‘Zolang moeder leefde, lieten ze me met rust, de rijkaards. Ik mocht rustig werken als een paard én een meisje naar onze stand uitzoeken én moeder nog een aantal gelukkige jaren bezorgen met twee schatten van kleinkinderen...’

‘Ik wist niet dat jij gehuwd was...’ zei ik onthutst.

‘Ik geloof niet dat er op de wereld nog één pastoor bestaat die zo weinig afweet van zijn parochianen als jij,’ smaalde hij. Weer dronk hij zijn glas leeg. ‘Mijn vrouw... was Marjon Godschalk, een onderwijzeres uit Miereik. Zes jaar geleden ging zij terug bij haar ouders wonen. Ze nam Wouter en Sandrien mee...’

‘Waarom?’ waagde ik te vragen.

Met twee handen klemde hij de fles vast. ‘Acht jaar geleden stierf moeder. En toen eisten mijn broers en mijn zuster hun erfdeel op. Er werd een afbetalingskontrakt opgesteld, maar dat bleek al spoedig onhoudbaar... Je weet toch wat het woord melkkwota betekent?

[p. 15]

Marjon wilde Almende verkopen. Ik echter liep naar de notaris, en naar de banken, en naar de mensen van wie ik dacht dat zij vrienden waren... Ach, ik ben ook een Verlaat.’ Hij zette de fles aan zijn mond...

‘Zie je Marjon nog weleens?’ vroeg ik.

‘Ze is hertrouwd,’ momplde hij, met een uitgetreden pater.’ Hij lachte afschuwelijk. ‘Jij gelooft niet dat ik ooit een idealist was, nietwaar? Je had mij vroeger moeten horen speechen. Alle jonge landbouwers van de streek hingen aan mijn lippen...’

‘Waarom zoek je geen andere vrouw?’ vroeg ik.

‘Wie wil nu een kloddeman als ik?’ repliceerde hij.

Om drie uur hielp ik hem de straat op. Hij was krimineel. Hij liet me achter met een probleem én met een idee. Hoe kan ik hem helpen? Kan ik zijn rijke broers en zuster niet vermurwen? Denken zij dan helemaal nooit terug aan Ykele, het paradijs van hun jeugd? Weten zij dat de kerk waarin zij gedoopt werden, staat te verkrotten? Kunnen zij niet helpen om de heilige Rita, patrones van het dorp, weer een volwaardig onderkomen te geven? De heilige Rita wordt aanbeden om onmogelijke zaken gedaan te krijgen. In vroegere tijden zakten de ratés naar hier af, de hopeloos verliefden, de wanhopige stumperds, de radelozen... Heilige Rita, help me.