De schaamrode rapsode

[p. 174]

Ginder ligt iemand, moeder!

De Jacob-Jordaensstraat lag verlaten in de namiddag. Uit de openstaande ramen van de derde verdieping van een hypermodern schoolgebouw stegen fijne kinderstemmen op. Een meisje dat van Scheveningen kwam... In de verte raasde het verkeer tussen de platanen van de Charlottalei. Sal stond reeds een uur te kijken naar de groenten en de vruchten en de blikjes en de pakjes die in het uitstalraam van een kruidenierswinkel lagen. Roa kon onmogelijk nog lang wegblijven, en ditmaal zou hij haar aanspreken, nu of nooit. Een uur geleden zat hij in de bar, ginder op de hoek. Toen hij Roa het oude stijve burgershuis, waarin ze sedert een week weer haar intrek had genomen, zag verlaten, was hij opgesprongen, maar in zijn haast stiet hij zijn glas sinaasappelsap om. Het tafelblad en de stoel en zijn broek moesten schoongemaakt worden, hij diende zich te ekskuseren en te vragen wat hij hoefde te betalen. Wanneer hij buitenkwam, was Roa vanzelfsprekend verdwenen.

Het was verleden donderdag begonnen. Toen hij in de voormiddag als naar gewoonte tot aan Gaaiennest slenterde, stelde hij verbaasd vast dat de rolluiken nog steeds niet opgetrokken waren. Met bonzend hart sloop hij tot bij de villa; er was geen geluid, geen zuchtje te horen. Hij morrelde aan de deuren, loerde door de sleutelgaten, poogde door het matglas in de garage te kijken. Het huis was dood. De paarden waren uit de stal. Sal voelde zich leeg, de lucht was

[p. 175]

te ijl, verlatenheid en wanhoop verlamden zijn spieren. En toch had hij dit kunnen verwachten: de meeste woningen in de villawijk waren zomerverblijven, en in oktober is het herfst. Wat loop ik hier nog te doen? dacht hij. Wat kan ik hier nog doen? Hij besefte maar al te duidelijk dat hij zich al die maanden had opgetrokken aan het droombeeld Roa, de godin die hem het opperste geluk had geschonken toen ze na de heidebrand even tegen hem had gelachen. Enkele wolken worstelden tegen de gele overmacht van de zon, de wind speelde met zand en stof. Een reusachtige zwerm spreuwen trok voorbij.

Vóór De Nachtegaal stond een witte ford. Ook dat nog, dacht hij mismoedig. Mama kwam hem tegemoet gelopen. ‘Sal! Lieve, lieve jongen!’ riep ze. Haar omhelzing rook naar lavendel en zweet. De betonfabrikant met zijn tirolerhoedje gaf hem een kleverige hand. ‘Je ziet er goed uit, Sal,’ prees hij, ‘je ziet er héél goed uit. We hadden je al lang verwacht in Brussel. Je moeder houdt veel van je, weet je. Ze zou je willen meetronen.’

‘Domien heeft een mooie baan voor je, Sal,’ zei Mama terwijl ze gearmd met hem terugstapte. ‘Op kantoor. Je zult een flinke stuiver verdienen. En als je eerlijk je best doet, word je zijn opvolger, nietwaar Domien?’

‘Zeker, zeker,’ beaamde Domien. ‘En hij mag gerust blijven schilderen, als hobby. Zeg, je hebt daar enkele mooie doeken van een meisje hangen, Sal. Hoe ben je aan dat modelletje geraakt, leperd?’

‘Wel, eh... iemand uit de buurt hier.’

‘Verdomme, verdomme, die jeugd van tegenwoordig heeft alles maar voor het grijpen. Wij vroeger kregen geen bil van een vrouwtje te zien vooraleer we de halve wereld beloofd hadden dat we stante pede zouden trouwen.’

‘Dat is mijn geluk geworden,’ kirde Mama. ‘Nu zit er tenminste nog iets in je korpus!’

‘Papa wil dat ik tandtechnicus word,’ zei Sal toen ze in het salon zaten.

[p. 176]

‘Jongen, beton! Beton dat is de toekomst!’ predikte Domien terwijl hij een vol glas whisky naar zijn mond bracht.

‘Je moet in elk geval nu een beslissing nemen, Sal,’ zei Mama ernstig. ‘Je kunt hier toch zomaar niet blijven zitten te wachten op godweetwieofwat. Domien moet je antwoord vandaag hebben, die plaats op kantoor is vakant en het werk ligt te wachten.’

Sal verkoos te voet naar de slager te gaan, hij wou nadenken. Indien hij met Mama mee naar Brussel ging, kon hij pogen Roa te vergeten. Indien hij naar Papa ging in Antwerpen, zou hij vrede moeten sluiten met Liselotte, en... dan bestond de mogelijkheid dat hij Roa zou weerzien, dat hij haar ergens zou ontmoeten in een teater, bioskoop, dancing..., en dat hij altijd naar Gaaiennest kon gaan kijken. De dikke slager keek Sal verrukt aan. ‘De pastoor vindt jouw schilderij uniek!’ zei hij. ‘En het schijnt dat je juffrouw Birgitta zaliger van het kasteel ook aan het schilderen bent?’

‘Wie zegt dat?’

‘Katia van de rentmeester én de pastoor.’

‘Ik heb dat vaag beloofd, ja, maar ik geloof niet dat het er zal van komen. Ze moeten die opdracht maar geven aan een of andere schilderende non.’

‘Natuurlijk. En waarom niet? Een tante van mijn vrouw is non te Vorselaar, en zij heeft reeds meermaals verteld dat één van de zusters daar kan schilderen als Rubens. Maar nu schiet mij iets te binnen...’ De slager liet zijn mes in het lendestuk steken. ‘Hoe zit dat nu met je buren? Je weet wel: Harduyn heten ze.’

‘Is er iets met de Harduyns?’ vroeg Sal ontsteld.

‘Je weet toch dat ze gaan scheiden?’

Sal moest diep ademhalen: dat nieuwtje had hij zelfs niet durven dromen. ‘Hoe weet jij dat? Ik heb daar geen woord over gehoord.’

‘Je weet toch zeker dat ze van elkaar weg zijn? Sinds verleden maandag reeds. Zij woont weer bij haar ouders in Antwerpen en hij heeft zijn intrek genomen bij zijn vader in

[p. 177]

Lier. Zonde toch, nietwaar, zo'n mooi paar... Vooral zij was geweldig sympatiek, zó lief voor iedereen, zó helemaal niet verwaand. Mijn vrouw hield echt van haar, ze is er danig van onder de voet geweest.’

‘Hoe heet zij eigenlijk? Haar meisjesnaam...’

‘Borgers, meen ik. Roa Borgers. Ze woont in de Jacob-Jordaensstraat.’

Duizend gevoelens draaikolkten in Sals hoofd, stroomden door zijn keel, broesden in zijn borst. Ze is vrij, dacht hij, vrij, ze kan weer doen wat ze wil, iedereen heeft nu weer het recht om haar zijn liefde aan te bieden, ik kan haar zomaar zeggen dat ik van haar houd, ik kan haar smeken of ze het met mij niet wil proberen, ik kan haar alles ter wereld beloven, mijn pogingen om aan het lot te tornen hebben dan toch iets opgeleverd, in het leven is niets onherroepelijk, altijd blijven alle mogelijkheden bestaan, ik moet haar zoeken, ik moet zo spoedig mogelijk naar haar toe. In deze beroezende euforie stapte hij naar huis.

‘Ik word tandtechnicus,’ zei hij plots aan tafel.

Mama en de betonfabrikant hadden zich uitgeput om hem dit onzinnige idee uit het hoofd te praten: zulk geprul was toch niets voor een talentrijke jongen als hij, hij was toch tot heel wat anders in staat, wist hij wel wat Domien eigenlijk met hem voorhad?

's Avonds was Sal met hen meegereden tot in Antwerpen. Het afscheid was erg koel ondanks de vochtige kussen van Mama en de koortsige handdrukken van de betonfabrikant.

Papa was in zijn nopjes, hij telefoneerde aanstonds naar mijnheer Goossens die een gekend tandtechnicus was en die wat graag de zoon van zijn voornaamste werkgever in zijn atelier wou opleiden. Mijnheer Goossens zou zich trouwens dadelijk in verbinding stellen met de aangewezen school voor patroonsopleiding, waar Sal dan de leergangen voor de algemene vakken zou kunnen volgen.

‘En laat die schildersezel nou maar in De Nachtegaal staan,’ zei Papa. ‘Er zijn al schilders genoeg. Doe wat ik je zeg,

[p. 178]

en je zult me later dankbaar zijn. Weet je dat ik er vroeger van droomde violist te worden? Ik heb mijn viool verkocht toen ik mijn praktijk begon, en ik heb er nooit spijt van gehad.’

Liselotte begon Sal al dadelijk te bemoederen: ze maakte een inventaris op van zijn kledingstukken en schreef op wat er ontbrak en wat diende vervangen te worden, ze schotelde hem een heleboel lekkernijen voor, en ze vroeg hem hoe ze zijn kamer zo gezellig mogelijk kon maken. Geen ogenblik liet ze blijken dat er tussen hen wat geweest was.

's Anderendaags stond Sal in de Jacob-Jordaensstraat. In een telefooncel had hij het huisnummer opgezocht. Tevergeefs echter wachtte hij. Ook verleden zaterdag en gister had hij haar niet gezien. Hij had liters sinaasappelsap gedronken in de bar op de hoek. De uitbaters waren er zeker reeds van overtuigd dat hij een privé detektive was. En vandaag was zijn geduld dan eindelijk beloond: hij had haar gezien, ze woonde hier, ze was heengegaan maar ze zou dadelijk terugkeren, hij zou haar tegemoet treden, haar aanspreken, haar vragen of hij haar kon en mocht weerzien... Af en toe reed er traag een auto voorbij, maar er was geen enkele parkeerplaats meer te vinden. Op het trottoir was geen mens te zien. Een paar Turkse duifjes zaten ineengedoken op de T.V.-antenne boven het oude burgershuis. Een paar in het zwart geklede Joden met ouderwetse hoeden en roodbruine bakkebaarden bleven druk gestikulerend en wauwelend achter zijn rug staan. Sal wandelde traag in de richting van de Charlottalei. Toen hij bijna aan de hoek was, liep hij pardoes op Roa. Hij schrok zo heftig dat hij niets kon zeggen. Wanneer de verbijstering uit hem wegtrok, was Roa reeds tien stappen verder. ‘Mevrouw!’ riep hij. ‘Mevrouw, wacht even!’ Hij liep op haar toe.

Toen hij haar bijna genaderd was, draaide Roa zich benieuwd om. Ze zag zijn verhit gezicht, de vreselijke littekens, zijn opengesperde ogen, zijn vertrokken mond. Ze gilde kort en snelde voort tot voor haar woning, waar ze opgewonden

[p. 179]

aanbelde. Een sekonde later stond er een ware hercules voor haar, ze glipte langs hem heen en wees opgewonden naar Sal. De twee Joden stonden perpleks te kijken. Een chauffeur draaide het raampje van zijn limousine open.

Sal haastte zich heen. Het was verschrikkelijk, hij had de afkeer in haar ogen gezien, de paniek. Had zij hem herkend? Dacht ze misschien dat ze zou aangerand worden? Ze mag stikken, dacht hij woedend, de nuffige teef. Hij liep over het zebrapad, zonder naar links te kijken. Een donkerrode renault reed hem aan in de heup en zette ijlings zijn weg voort. Sal kwam meters verder op het asfalt terecht, maar krasselde onmiddellijk weer op. Wankelend, met veel te grote stappen liep hij verder, tot waar hij over een oranje geschilderde stoep struikelde. Hij viel met gespreide armen op het trottoir.

Op de klok tegen de gevel van de Sint-Jozefskerk was het kwart over drie. De heer die in de telefooncel te tateren stond, had niets gezien; maar het meisje dat met haar moeder de Loosplaats overstak, riep ontsteld: ‘Ginder ligt iemand, moeder!’