Jenever uit Pulle

[p. 110]

13.

Een tweede treffen met Staf viel heel wat makkelijker te arrangeren: een duivenmelker blijft nu eenmaal het liefst in de buurt van zijn hokken. Toch gaf hij me ditmaal elders rendez-vous: in ‘De Schuur’, een landelijke herberg aan de Heidemolenstraat tussen Sint-Antonius-Brecht en Sint-Job-in-'t-Goor. Toen ik daar arriveerde, vond ik Staf in een rieten luie stoel op het terras in de tuin. Bij een kelk Westmalse trappist zat hij daar te keuvelen met de herbergier. ‘Ik moest hier in de buurt bij een bevriende duivenmelker zijn,’ verklaarde hij. ‘En Jos van “De Schuur” hier is nog een oude geldschieter van mij...’

Toen ik ook achter een trappist zat en er enkele keren aan gelurkt had, vroeg ik wanneer hij gehuwd was...

‘In 1941, denk ik,’ antwoordde Staf, terwijl hij in zijn baard krabde. Met Martha Kat. Het huwelijk werd ingezegend in het Godshuis te Grobbendonk. Martha had toen al een kind: Sonja. In 1944 is dan onze Rudy geboren. Hij is burgerlijk ingenieur geworden en woont nu in Wijnegem. Hij heeft ook al twee kinderen. Maar ik heb voor mijn stiefdochter zeker zoveel gedaan als voor hem... Tijdens de oorlog reed ik met haar overal naartoe per tandem.’

‘Leeft Martha nog?’

‘Dat zou ik geloven! Enkele jaren geleden zag ik haar nog... Voilà, een echte Italiaanse madame, dacht ik, véél te mooi voor mij... En toch zou ze het met mij veel verder gebracht hebben dan met haar rijkswachter, daarvan ben ik overtuigd!’

‘Hoe is het tussen jullie verkeerd gelopen?’

‘Ik weet het eigenlijk zelf niet. Na ons huwelijk woonden we een tijdje in een achterhuisje aan het voetbalveld in Grobbendonk. Daarna trokken we bij Sooi Kat in. Vervolgens huisden we een poosje in een woning ernaast. En dan belandden we in het huis van Charel Theunen aan het Lang Spoor in Pulle. Vanaf onze trouwdag was Tille Baron de meid van Martha, terwijl Charel Baptist mijn knecht was. Bovendien

[p. 111]

heeft Mina Wuyts onze Rudy grootgebracht... Dus te veel werk zal Martha zeker niet gehad hebben. Het zal wel zo zijn dat alles misgelopen is door het jeneverstoken. Ik denk dat ik een goed huishouden gehad heb totdat die affaire met de metylalkohol alles overhoop gooide. Ik kende die rijkswachter. Toen ik in de gevangenis zat, vroeg ik hem eens een goedendag te gaan zeggen aan mijn vrouw. Waarschijnlijk heeft hij haar toen een beetje overdreven getroost. Enfin - zoals het meestal loopt - iedereen wist van dat aanhouden en boeleren, behalve ik. Toen ik na twee jaar vrijkwam, ben ik hier bij Jos van “De Schuur” geld komen lenen om koperen platen te kopen. Omdat ik in België niet meer mocht komen, trok ik met Martha naar Zandberg, een gehucht van De Grauw in Zeeland. De krijgsauditeur is mij ginder zelfs komen bezoeken, omdat er een onderzoek liep tegen de amoureuze rijkswachter: hij werd beticht van huisvredebreuk. Toen ik mij dan toch eens in België waagde - ik wilde mijn tanden laten verzorgen in Kessel, werd ik in de tunnel te Antwerpen klem gereden en aangehouden. Martha had mij verlinkt! Was me dat in die tijd een rotzooi... Er werden nieuwe feiten aangebracht, ik verscheen niet ter zitting, er volgde een vonnis bij verstek, ik tekende beroep aan, het beroep werd verworpen of aangenomen... Op een keer kreeg ik vijf jaar gevangenisstraf. Ik tekende verzet aan. De voorzitter van de Vakantiekamer nam dat aan. Ik ontving dat bericht in de gevangenis aan de Begijnenstraat te Antwerpen. Een paar minuten later reeds spurtte ik als een gek naar een taxi. Toen ik weer eens opgepakt was, in Westmeerbeek ditmaal, en na een tijd weer thuiskwam, was Martha weg. Voorgoed. Ze was in Mortsel gaan wonen...’

‘Bij die rijkswachter?’

‘Ja.’

‘En waar ben jij toen gebleven?’

‘Na mijn laatste gevangenisstraf ben ik routier geworden. Een tijdje leefde ik als een zwervende kluizenaar. Daarna ging ik naar de hoeren, in Italië, of in België, of... Eénmaal

[p. 112]

heeft er een mij nog eens bijna gestrikt. Het gebeurde hier, in “De Schuur”. Het was een mollige weduwe, met een luxueus huis, maar met acht kinderen. Toen ik over die geschiedenis een nachtje geslapen had, bedacht ik me echter. Gelukkig maar.’ Staf lichtte zijn schipperspet op en grijnsde in zijn baard.

‘De laatste tijd lees je geregeld in de kranten dat de Hollanders ons verwijten dat wij maar slappe jenever stoken...’

‘Lulkoek! Wij hoeven de Hollanders natuurlijk niets te leren op dat gebied: zij hebben hun traditie, hun Bols en hun Bokma... maar zij moeten hier ook niet komen vertellen hoe wij het moeten doen. Ook zij kunnen de puurheid van hun alkohol slechts opdrijven tot een gehalte dat tussen vierennegentig en zesennegentig procent ligt. En ligt het in onze aard om er meer water aan toe te voegen dan zij? Laat me niet lachen...’

Er was een bont straathondje tegen mijn linkerbeen komen zitten. Ik begon het te strelen. ‘Ik heb ooit horen beweren dat jij je vrijheid afkocht door als tipgever te fungeren...’

‘Wàblief?’

‘Wel... je fabriceerde wellicht de meest ingenieuze distilleerapparaten van West-Europa... Je verkocht ze... verdiende er grof geld aan, gaf wat later een seintje aan... de speurders...’ Staf schudde ongelovig het hoofd. ‘Vertellen ze dàt?’ Hij kneep de ogen dicht. ‘Dat is de zwaarste en grofste leugen die ik ooit hoorde! Ik moest van mijn afnemers leven, weet je? Wel, neem van mij gerust aan: ik had en heb - nou ja - in het milieu van de jeneverstokerij uitsluitend vrienden. Ik werd door ieder van hen als een familielid beschouwd. Als ik op iemand beroep deed, was dat steeds met gereed geld in de hand. Nietwaar, Jos?’

Jos van ‘De Schuur’ knikte resoluut.

‘Natuurlijk,’ vervolgde Staf, ‘zit er kaf onder alle koren. Er waren ook kerels die ik de stiel leerde en die dan op eigen houtje begonnen. Ik kan mij voorstellen dat er onder hen waren die naar mij wezen als ze tegen de lamp vlogen... Maar

[p. 113]

zo iets noem ik simpel en primitief redeneren... Jij weet uit welke familie ik stam. In jouw familie zaten de Pulse misdienaars, in de mijne de Pulse blaasbalgtrappers. Ons werd de eerlijkheid van kindsbeen af ingepompt. Ik hoor onze moeder, toen ze mij in de gevangenis kwam bezoeken, nog altijd zeggen: “Als je vrijkomt, beginnen we opnieuw te stoken, nietwaar, Staf?” Onze moeder wist dat ik ook als jeneverstoker eerlijk was. Nooit in mijn leven heb ik gestolen, nooit heb ik misbruik van vertrouwen gemaakt. Natuurlijk was ik geen heilige. Maar zijn de belastingontduikers dat misschien wel? En wat zijn de politieke dieven, zij die het voorbeeld zouden moeten geven?’

Weer begon ik het hondje te strelen. ‘Ze vertelden me ook dat je de doeaniers een wenk durfde geven als je bijvoorbeeld met drieduizend horloges over de grens moest... Je werd dan weliswaar geklist, maar je had slechts duizend horloges in je wagen...’

Staf keek naar boven en schudde wanhopig het hoofd. ‘Mensen, mensen, mensen toch! Ik maakte deel uit van een bende. Onder die lui zaten geen uilskuikens, dat snap je toch? Veronderstel even dat ik op die wijze tweeduizend horloges scheef geslagen had... Dan was ik toch lang dood geweest? En wees gerust: in dat milieu heb ik evenmin vijanden gehad. Trouwens... ik bezit niets. Maar ik kan zonder te sukkelen door het leven. Niet omdat ik jenever stookte of smokkelde, maar omdat ik jarenlang officieel gewerkt heb. Ik leef nu al vijf maanden van voorschotten van het O.C.M.W., maar met mijn pensioen komt alles in orde, reken maar!’

‘Welke was volgens jou dé jenever uit Pulle, de échte...’

Staf vouwde de handen voor zijn buik en lachte genoeglijk.

‘De jenever die ik nog altijd drink natuurlijk, de beste van de wereld: de jonge klare...’

‘De jonge klare?’

‘Vanzelfsprekend! Dat is een natuurwet. Zo een distilleerketel is gefraktioneerd... In één ketel heb je circa vijf verschillende soorten van alkohol. De eerste laag stinkt als de

[p. 114]

pest en is bovendien vergift. De tweede - en dat smaak je - bestaat uit eter. De derde - wij noemen die “de kop” - kan al gebruikt worden: door er essence aan toe te voegen kan je de slechte smaak camoufleren, en dus allerhande likeuren bereiden. De vierde laag dan noemen wij “het hart”: dat is de zuiverste alkohol, de pure klasse... de jonge klare, die véél beter is voor het hart dan whisky. Dat is de jenever die ik altijd zocht en wilde hebben, de jenever uit Pulle. Ik ben van Pulle; Pulle is in mijn herinnering steeds blijven voortleven als een puur dorp. de plaats waar de machine van de schepping de zuiverste dingen produceert... De vijfde laag ten slotte heet “de staart”: dat is de ouwe klare... Met suiker wordt de slechte smaak weggewerkt. Of anders wordt er, door middel van essence, cherry brandy of elixir van gemaakt... óf whisky.’

‘Whisky?’

‘Ja! Whisky... Je weet toch vanwaar de beste Schotse whisky kwam?’

Ik schudde niet begrijpend het hoofd.

‘Uit Deurne! Op een keer kregen Wim van Zundert en ik de lumineuze inval een whiskyfabriek op te richten. Als je mijn jenever wilde versnijden, kon je er alles mee aanvangen. We begonnen ermee gans België af te rijden op zoek naar het geschikte etiket: het moest vervaardigd zijn uit perkamentachtig papier, en de naam “Haig” moest erop komen én ook de afbeelding van een aantal gouden medailles... Tweehonderdduizend frank kostte het ons voordat we ook de nodige flessen, kurkmachines en essence in ons bezit hadden... Voor die essence reden we speciaal naar Dortmund. In de “Westfälische Essenzfabriken”, die met treinen hun produkten uitvoeren naar China, kochten we vijftig liter essence. En toen begonnen wij whisky te fabriceren. We verkochten onze waar telkens met duizend flessen in één keer. Maar ik had buiten de waard gerekend... Bij het gerecht en op het aksijnskantoor wisten ze ook wel wie ze in de gaten moesten houden. Toen onze handel aan het licht kwam, blokletterde

[p. 115]

“Gazet van Antwerpen”: “DE BESTE SCHOTSE WHISKY KOMT UIT DEURNE!”...’

‘Lees jij soms romans, Staf?’

‘Alhoewel ik in de gevangenis bibliotekaris was, las ik er in heel mijn leven slechts één: “Iglo's in de Nacht”... Maar ik heb in de gevangenis ook buizen geplooid voor melkkrukken en voetbalnetten gevlochten... en koeien melken of voetballen deed ik ook nooit.’

‘Heb je Sander de laatste tijd nog gezien?’

‘Onze pater geraakt in de gevangenis met zijn palingstroperij... Let maar eens op mijn woorden!’

‘Weet je dat je broer Frans jou onze notaris noemt?’

‘Neen... Sommigen noemen mij de schipper, dat wel, omwille van mijn pet...’