Jenever uit Pulle

[p. 73]

8.

Van alle leden van de familie Corthout was het Sus, de oudste, die ik het best kende; Sus, die een voorkind en in feite niet eens een Corthout was. Sus immers was in mijn jeugd de enige fietsenhandelaar en -hersteller in Pulle. In die dagen - de auto's in het dorp waren op één hand te tellen en de stoomtram was nu eenmaal ook geen ideaal vervoermiddel - betekende dat wel iets. Bovendien was Sus, eerder klein en geblokt van gestalte en met het normale hoofd van het pyknische type, een goede ‘velomaker’; een bewijs daarvan is de fiets met zijn naam erop, waarmee ik in mijn vrije tijd nog steeds over de boswegen jakker.

Sus woonde indertijd aan een smal, naamloos steegje achter de kerk. Het is vreemd hoe mij vooral bepaalde geuren nog zijn bijgebleven: de geur van de doorgeschoten ligusterhaag die het lage gebouwtje gedeeltelijk aan het gezicht onttrok, de geur van lijm en benzine en smeerolie en rubber... Ook de vergeelde kranteknipsels met de foto's van wielrenners en de verslagen van sportwedstrijden erop zie ik nog steeds tegen de witgekalkte muur boven de werkbank hangen. Meestal moest je er je beurt afwachten, zodat je dan kon praten of luisteren... Sterke verhalen werden er verteld, en Sus deed er graag een schepje bij. Ook herinnerde ik me nog Melle, zijn vrouw... Aan mijn moeder vertelde Melle meermaals dat Sus haar voor zijn dood geregeld onder de neus wreef: ‘Ik kom terug, je zult weleens zien!’ Telkens als ze dat ophaalde, schokte Melle van het lachen. ‘Ik heb hem nog altijd niet weergezien,’ zei ze dan. Wanneer Melle bij ons thuis langskwam, fietste ze steeds eerst de tuin in om naar de bloemen en de heesters te kijken. Melle was nu echter ook dood... Ik wist dat Sus en Melle vier kinderen hadden: Jeanne, Louis, Juul en Zefa. Misschien kon iemand onder hen mij wat meer over Sus vertellen... Van mijn zwager Herman vernam ik dat Jeanne en Zefa in Grobbendonk aan de Zandstraat naast elkaar woonden. Op een vrijdagavond in het begin van april

[p. 74]

ging ik bij Zefa aankloppen... Zefa ontving me met een kwaadaardig poedeltje in de armen. ‘Laat het hondje maar los,’ zei ik. ‘Ik ben niet zo bangelijk...’

‘Draai er dan toch maar je rug niet naartoe,’ opperde ze bezorgd. ‘Je zou niet de eerste zijn die hij in de kuiten bijt. De bezoekers die hem kennen, gaan hier achteruitlopend buiten.’

‘Herinner jij je nog iets van wat je vader vertelde over zijn jeugd?’ wilde ik weten.

‘Ik weet dat hij, net zoals nonkel Juul en nonkel Fons, coureur was... Meestal reed hij in combine met nonkel Juul. Ook was hij enkele jaren motorcrosser. Aan de motorcrossen echter nam hij slechts deel om de startpremie op te strijken. In de eerste jaren na de oorlog was dat vijfhonderd frank. Omdat hij vrouw en kinderen had, riskeerde hij weinig of niets... Ik hoorde hem meermaals vertellen dat hij het bezinekraantje zelfs durfde dichtdraaien bij de start... om dan na een halve ronde te hebben afgelegd pech te veinzen. Heel zijn leven bleef hij bezeten van sport. Onze Juul, mijn jongste broer, is ook wielrenner geweest. Toen hij amateur was, hield hij ermee op.’

‘Hoe was zijn karakter?’

‘Kwaad was hij nooit, kijven liet hij over aan onze moeder. En hij had ook een eigenaardige soort van beroepstrots... Kwam iemand bij hem met de vraag naar een échte goede fiets, dan durfde hij bijvoorbeeld rustig zeggen dat hij die niet meer kon maken omdat hij het goede materiaal niet meer kon krijgen. Bovendien gebeurde het meermaals dat hij een verbalemonde fiets die hij in herstelling kreeg, gedeeltelijk oppoetste om de eigenaar ervan er diskreet op attent te maken dat hij zijn vehikel zo niet mocht laten verslonzen... Ook was hij een fratsenmaker van de bovenste plank. Zo herinner ik mij dat hijzelf bijna altijd met een fiets zonder kettingkast reed. Ons moeder had hem misschien al honderdmaal gezegd dat het vandaag of morgen eens faliekant voor zijn broek zou zijn. Op een keer was het dan zover: zijn broekspijp werd verhakkeld door het kamwiel en de ketting. Bij zijn thuis-

[p. 75]

komst echter zei hij tot onze moeder dat de hond van Roos Vervloet zijn broekspijp aan flarden gereten had. Ook kon hij in een mum van tijd met zijn vijl een rondelletje omtoveren tot een geldstuk dat in de gleuf van een kauwgompot paste. Voor de kinderen had hij trouwens altijd snoepjes in zijn zak...’

‘Ik hoef wel niet te vragen of hij ooit ook jenever stookte?’

Zefa lachte hartelijk. ‘Het jeneverstoken zat de Corthouten in het bloed. Tijdens de oorlog stookte onze vader bij ons thuis in een plaatsje dat wij de moos noemden. Als hij daarmee begon, had hij liefst dat wij weggingen. Ik vermoed dat hij ook zijn broers soms ging helpen, maar daarover praatte hij nooit. Zijn grootste bezigheid echter was het versnijden. Likeuren bereiden kon hij als geen ander. Ik heb het ooit meegemaakt dat twee rijkswachters - die mannen moesten hun fietsen soms ook laten herstellen - bij ons aanliepen toen de tafel boordevol flessen pas geprepareerde likeur stond. De mannen gebaarden alsof ze niets zagen. Terwijl onze vader zich om hun fietsen bekommerde, gingen ze wat in de tuin wandelen. Ik denk ook dat er in Pulle nooit iemand leefde die zoveel aardappelen smokkelde...’

‘Wanneer overleed hij?’

Zefa stond op. ‘In 1963. Hij was astmalijder, weet je. Vaak kon hij niet slapen 's nachts, en dan ging hij werken in de rijwielherstelplaats.’ Ze nam een bidprentje uit een lade en toonde het mij. ‘Hij werd eigenlijk geveld door een slepende bronchitis. Hij stierf in het ziekenhuis van Lier, veel sneller dan wij verwacht hadden.’

Op het bidprentje las ik dat Sus geboren werd in 1904, te Viersel. ‘Was hij aktief lid van het schuttersgild en van de fanfare?’

‘Neen. De teerfeesten echter versmaadde hij niet.’

‘Had hij hobby's?’

‘Stropen deed hij graag. Vooral de visstroperij was zijn hobby: hij kon dagen doorbrengen in de Molenbeek, om er met de blote handen palingen en kwabalen uit de holten in de

[p. 76]

oevers te halen. 's Zondags reed hij ook dikwijls met nonkel Sander naar Holland, om er te vissen op brasems en rietvoorns...’

‘Kwam hij veel bij de familieleden?’

‘Sedert wij in 1950 naar het café op de Beurs verhuisden, kwamen zijn broers en zusters af en toe eens langs...’

Toen ik van Zefa afscheid nam, deed ik dat achteruitlopend... zoals het kuitenbijtertje van een poedel dat wilde. Bij Jeanne Corthout werd ik ook verwelkomd door een hond, maar dat was eerder een goedaardige loebas van een niet nader te bepalen straatras. Jeanne was het oudste kleinkind van de familie die mij zo interesseerde. Dat haar vader een voorkind was... had zij nooit geweten. Zij was geëmbarrasseerd, ik was gegeneerd. Ik voelde me nog gênanter toen Jeanne mij meende te moeten toevertrouwen dat zij een voorkind was, enfin, dat Sus en Melle haar al gekocht hadden voordat ze huwden. Om haar gerust te stellen somde ik een aantal voorkinderen op uit het vooroorlogse Pulle, met de bedenking erbij dat vooral onwetendheid en armoede die toestanden in illo tempore in de hand werkten. Wat toen schande heette en schaamte was, kan iemand nu ten hoogste meewarig doen glimlachen. Ik vroeg haar of ze zich haar grootouders nog herinnerde...

‘Grootmoeder was een doorgoed mens,’ zei ze. ‘Maar ze was niet van het bange slag. Tijdens de oorlog deinsde ze er niet voor terug zelf te smokkelen... Na mijn huwelijk in 1948 heb ik nog een half jaar bij haar ingewoond.’

‘Welk beeld heb je bewaard van je vader?’

‘Hij heeft heel zijn leven hard gewerkt. Voor de oorlog reed hij elke dag met de fiets naar Lier, om daar in de fabriek van “L'Avenir” fietsframes te maken. Ik diende daar toen bij apoteker Hoet en ging vader 's middags geregeld bezoeken. Tijdens de mobilizatie was nonkel Staf daar ook gekarzerneerd. Meestal reed vader 's avonds geladen als een muilezel naar huis... Na het avondmaal begon dan zijn tweede dagtaak. Gedurende de laatste oorlogsjaren is vader ook nacht-

[p. 77]

waker aan de sluis in Neder-Viersel geweest, samen met Miel Allee, die zo goed kon vogelpik spelen. Dronken heb ik hem nooit gezien... In het bijzijn van ons, zijn kinderen, zou hij ook nooit een grove grap verteld hebben. Hij was een brave vent, echt waar.’

‘Maar hij deed ook weleens iets wat... officieel niet mocht...’

Jeanne lachte genoeglijk. ‘Die van Corthout deden dat allemaal. Ik weet nog hoe vader begon jenever te stoken met een moortje op het komfoor... Vooral in het prepareren van likeuren was hij sterk. Hij had een groot bad in huis: daarin mengde hij de alkohol en de essence. Wij moesten dan de flessen spoelen, de etiketten erop kleven, de kurken erin slaan... Meermaals was ik er getuige van dat de rijkswachters van het brouwsel kwamen proeven...’

‘Wie waren zoal zijn vrienden?’

‘Toen hij nog coureur was en later motorcrosser, waren Oktaaf Fransen en Jos Vekemans zijn soigneurs. Zijn sportcarrière scheerde nooit hoge toppen, omdat hij aan astma leed. Die astma is hem trouwens fataal geworden, veel te vroeg.’

‘Was het café aan de Beurs een goede zaak?’

‘Ach neen. Alleen tijdens de kermis kwam er wat volk. En van de zatte zeveraar die in het midden van de week zijn lulkoek komt verkopen, wordt niemand rijk.’

Na het bezoek aan Zefa en Jeanne reed ik naar het kerkhof in Pulle. Voor de zoveelste maal viel me de grootte van de begraafplaats op, in verhouding tot de kleinheid van het dorp althans. En eens te meer verdroot het me dat de molen en zelfs de molenberg de plaats hadden moeten ruimen voor een totaal overbodige strooiweide. Wat symbolizeert beter de razende vaart van de tijd dan de wentelende wieken van een windmolen?