Ga je mee naar Groenland?

22.

In 1974, bij de publikatie van het tweede nummer van de negende jaargang, nam ik ontslag uit de redaktie van ‘Heibel’. Ik deed het voorkomen alsof ik mij met des te meer intensiteit wilde toeleggen op de strijd voor het behoud van het Kempense leefmilieu in regionale week-bladen, en misschien was dat ook wel zo... in zekere zin. Als ik nu echter die jaargang doorneem, weet ik bepaald dat de ware redenen elders dienen gezocht te worden. In het eerste nummer van die jaargang werd een vleierig interview met Patrick Conrad opgenomen. In het tweede nummer kwam Jef Geeraerts aan de beurt. Toen ook werd Jos Borré tot redaktielid gebombardeerd. Twee

[p. 95]

nummers verder werd de eerste échte Heibelprijs toegekend aan Johan Anthierens... Das war für mich bestimmt des Roten zuviel. De tiende jaargang bracht trouwens de definitieve aftakeling van het fenomeen ‘Heibel’. Aan het einde van die met haken en ogen aaneenhangende jaargang ontbonden Frans Depeuter en Walter van den Broeck de redaktie. Jos Borré, de jongste van de bende, zou een ‘Heibel-van-de-tweede-generatie’ op gang brengen. Dat deed hij ook... met Dries Janssen en Jan van den Weghe, terwijl de vrouw van Walter van den Broeck de administratie behartigde. Drie nummers liep dat normaal. Toen zette Jos Borré Dries en Jan aan de deur, zo maar. De rooie machtsgreep was geraffineerd voorbereid. De elfde jaargang werd afgesloten met een driedubbel nummer, geredigeerd door negen mensen, van wie ik alleen Daniël Robberechts en... Walter van den Broeck kende. En plotseling was ‘Heibel’ een... neomarxistische periodiek. Ongelofelijk, maar waar. Alhoewel ik altijd een soort van ereabonnee gebleven ben - und einem geschenkten Gaul schaut man nicht ins Maul - deed deze reconversie mij toch pijn. Een tijdlang dreigde dat neomarxisme zelfs neofascisme te worden. Maar ja... de verblinde rooie betweters noemen al die excessen gewoon progressiviteit. En boven op de barrikaden trekken zij martiale smoelen naar de oprukkende horden konservatieven.

In het midden van de jaren zeventig was ik er ook bij toen in de ‘Artepik’ te Lichtaart een soort van rederijkerskamer opgericht werd, ‘De Lichtelier’ genaamd. De eerste gastspreker zou Jef Geeraerts zijn... Ik heb toen mijn kat gestuurd. Mijn zenuwen waren tegen dergelijke originaliteit en inventiviteit niet meer opgewassen. Onlangs vertelde notaris Guido Goossens, de voorzitter van die vereniging, mij dat ‘De Lichtelier’ officieel nog altijd bestaat. Van spookartiesten gesproken...

In 1974 kreeg ik respekt voor de Russen. Toen kwam Benny Blommaert, wiens moeder een Russische was, in

[p. 96]

mijn leven. Nooit heb ik zoveel energie, dynamisme, obsessie en zelfvertrouwen samengebald gezien. Dat moet wel uit Rusland gekomen zijn. Het levensverhaal van Benny zou een suksesroman kunnen zijn, maar die moet hij dan zelf schrijven. Zwaar gehandicapt van bij zijn geboorte belandde hij in een tehuis voor geestelijk gestoorde kinderen... tot iemand ontdekte dat hij erg schrander was. Dus brachten ze hem weer naar huis, waar hij in nog grotere ellende terechtkwam. Zijn vader was een dronkaard, en het gebeurde vaak dat Benny zijn zusje in een tafellaken wikkelde en met haar op de dool ging. Met een driewieler reed Benny van Beveren naar Antwerpen, om er de lessen aan de Koninklijke Akademie voor Schone Kunsten te volgen. Meermaals werd hij door de wind van de polderdijk geblazen en kwam hij in een sloot of zelfs in de prikkeldraad terecht. Nog jong huwde hij een Nederlands meisje dat aan epilepsie leed. Toen ze een paar kinderen hadden en niet meer wisten van welk hout pijlen te maken, trokken wij in ‘Heibel’ aan de alarmbel. Het gebeurde op instigatie van uitgever Joris Lombaerts. Frans van Mechelen, de toenmalige C.V.P.-minister van de Nederlandse Kultuur, altijd omringd door een school rooie zuigvissen, deed toen eindelijk ook eens iets goeds... Benny Blommaert illustreerde een paar dichtbundels van Pol Le Roy en ook mijn ‘De Kempense Brandbrieven’, waarvoor ik in 1977 de Prijs voor de Poëzie van de Provincie Antwerpen zou krijgen. Ik leerde Benny persoonlijk kennen toen die dichtbundel in de raadzaal van het Grobbendonkse gemeentehuis werd voorgesteld en hij daar exposeerde. Nooit in mijn leven ben ik zo dicht bij het alles verterende heilige vuur geweest ...Tegenover deze demiurg zijn de andere Vlaamse artiesten verloren gelopen Hottentotten. Allee... bij manier van spreken. Benny had trouwens nog een ander talent dat de Vlaamse kunstenaars die ik ken, ontberen: hij kon marchanderen. En zo komt het dat hij

[p. 97]

in Grobbendonk en omstreken onsterfelijk geworden is. In de huiskamers van mijn familieleden, vrienden en kennissen prijkt ten minste één tableau van hem voor eeuwig op de ereplaats. Dat sommige schilderijen daarvan tweemaal verkocht werden, is Benny allang geen zorg meer. Naar het schijnt, is hij nu volop aan het beeldhouwen. Het zou me niet verbazen, mocht hij zelfs van de progressiefste pastoors weer brave ikonodulen maken.

Het eigenaardigste boek dat ik ooit schreef, dunkt me, is ‘De Venusberg’. Ik noemde het een griezelroman, omdat ik er opzettelijk die gebeurtenissen in samengebracht had, die mij ooit uit mijn lood geslagen hadden. In mijn eerste jaar als leraar bij voorbeeld had ik een verneuteld kereltje in de klas, dat zulke lange oren had dat de andere leerlingen hem Dumbo noemden. Ik geloof niet dat ik Dumbo ooit iets geleerd heb. Stelde ik hem een vraag, dan bleef hij stom als een vis. Hield ik een schriftelijke overhoring, dan gaf hij onveranderlijk een wit blad af. Op een keer las ik een twintigtal bladzijden uit ‘Merijntje Gijsen’ van A.M. de Jong voor. Omdat ik gezien had dat hij ademloos zat te luisteren, vroeg ik of hij op de estrade wilde komen vertellen wat ik nu feitelijk gelezen had. En toen sloeg hij mij en iedereen met verstomming: bijna letterlijk, gedurende een uur aan één stuk, debiteerde hij het fragment dat ik voorgelezen had. Als dat mannetje de reïnkarnatie van de in 1943 vermoorde A.M. de Jong niet was... Jaren later zag ik Dumbo toevallig weer. Hij was groot en struis geworden, zodat zijn oren bijna normaal leken. De een of andere beroepsscholing had van hem een geschoolde arbeider gemaakt. Van Merijntje Gijsen herinnerde hij zich ternauwernood de naam... Nog vreemder kwam mij een belevenis in het eerste jaar opleiding tot ondernemer in Antwerpen voor. Toen ik op een avond drie uur had staan zwoegen aan het bord, gaf ik de heren en dames de opdracht een bezwaarschrift te schrijven. Ik ging achter mijn lessenaar

[p. 98]

zitten en nam werktuiglijk mijn pen en een blad papier. Nadenkend keek ik naar de jongeman die het dichtst bij mij zat. De jongeman zat met grote blauwe ogen naar mij te kijken. Er ging iets melancholieks, iets smekends, iets beklagenswaardigs van hem uit... Misschien heeft hij liefdesverdriet, dacht ik. Daarom knipoogde ik bemoedigend naar hem. Het hielp, want hij zette zich dadelijk aan het werk. Het beeld van die blonde jongeman liet mij echter niet los... Bijna zonder dat ik het wist, begon ik een gedicht over de dood te schrijven. Toen ik de volgende maandagavond in die klas kwam en mijn boeken opensloeg, vond ik daar het gedicht. Ik begon met de naamafroeping. Toen ik de naam van de bewuste jongeman uitsprak, antwoordde niemand. Ik keek op... en zag de lege plaats. De man ernaast zei: ‘Hij is verongelukt, meneer. Ik ben verleden zaterdag naar zijn begrafenis geweest.’

Voor de gebeurtenissen die mij het felst van streek brachten echter, moest ik terug naar mijn jeugd gaan... Ik was nog jong, toen ik op een nacht gewekt werd door het luiden van de stormklok. Een paar minuten later stond gans Pulle in rep en roer. Mijn broers en ik stonden ook op, maar moeder stuurde ons weer naar bed. We rukten het raam van de slaapkamer open en zagen in het maanlicht een naakte man door de straat rennen, met een horde tierende mensen achter zich aan... Zoiets vergeet je nooit. Een figuur als die overspannen man, die de aandacht van het dorp wilde trekken op zijn nood, en die dan vierklauwens vluchtte voor die aandacht, moest vroeg of laat het hoofdpersonage van een roman worden. Maar hoe moest het boek eindigen? In mijn jeugd deed ik aan atletiek. In de meeste disciplines was ik wat men een uitblinker mag noemen. Op een keer daagden enkele vrienden me ertoe uit over een ligusterhaag te springen. De haag was anderhalve meter hoog en ongeveer een meter breed, een peulschil dus. Ik nam

[p. 99]

mijn aanloop... maar hield me in. Mijn vrienden grijnsden. Ik, met mijn grote mond... Die grijns zou ik eens gauw van hun smoelen vegen. Weer nam ik een aanloop... Ditmaal scheerde ik rakelings langs de haag naar links. Mijn vrienden schaterlachten. Verbeten begaf ik me weer naar mijn vertrekpunt. Opnieuw spurtte ik op de haag toe... En weer was er die verlammende aarzeling in laatste instantie... Ik gaf het op, maar bleef aan die ultieme onmacht, aan die vreselijke besluiteloosheid, aan die bliksemende angst denken. 's Anderendaags keerde ik naar die plaats terug. Ik onderzocht de haag, en... ontdekte tot mijn ontzetting dat aan de andere kant kippegaas opgespannen was tussen dicht bij elkaar staande en vlijmscherp gepunte T-ijzers... Mijn hoofdpersonage waagt uiteindelijk de sprong over die ligusterhaag wél, met alle gevolgen vandien.

Over mijn verhalenbundel ‘Wolfskers’, die ook in 1975 verscheen, schreef Fernand Auwera, in het een of andere rode of blauwe blad, dat de verhalen hem aan smartlappen deden denken. De tema's waren inderdaad stuk voor stuk uit het reële leven genomen. En dat échte leven is nu eenmaal een lappendeken van smart. In de ogen van een azijnpisser als Auwera zijn alleen maar tema's als priapisme en dementia paralytica of dementia praecox... oorbaar in de literatuur. Auwera gedraagt zich al jaren als een professor in de Beotische literatuurkritiek, wat dat dan ook moge wezen. Aan pedanteriken als hij mag Vlaanderen zijn malaiserige belangstelling voor de literatuur wijten.