Ga je mee naar Groenland?

15.

Vanaf mijn zestiende jaar ben ik bijziend. Omdat ik mijn bril nooit gedragen heb tenzij ik hem écht nodig had (in de wagen en in de klas dus), gaf die handicap nogal eens aanleiding tot... vervelende dingen. In die tijd ging er welhaast geen week voorbij of Maaike vertelde mij dat het een of andere familielid er zijn beklag had over gemaakt dat ik het hoog in mijn bol had (vermits ik hem of haar niet gegroet had). Op een bepaalde dag werkte mij dat zo op de heupen, dat ik besloot voortaan... iedereen te groeten. Gevolg: mensen die raar opkeken, mensen die verbouwereerd het hoofd schudden, mensen die me aan de mouw kwamen trekken met de vraag of ze mij misschien kenden... Op een keer wandelde ik in Herentals over de Molenvest. Aan de andere zijde van de laan kwam een heer vanuit de tegengestelde richting. Ik groette minzaam... De heer stak met opgestoken hand

[p. 63]

en glimlachend de straat over... In het midden van de weg echter bleef hij staan, de arm zakte, de glimlach verdween... ‘O! Pardon!’ zei hij, en hij draaide zich om. Ik haalde diep adem, en schudde het hoofd, want... ik was er een ogenblik zeker van geweest dat de heer Hubert Lampo was. Doch aangezien hij mij niet herkend had, zou ik wel weer een spook op klaarlichte dag gezien hebben. Toen ik enkele dagen later een bezoek aan Hubert Lampo bracht, zei hij plotseling: ‘Apropos, over dubbelgangers gesproken... Toen ik verleden donderdag in Herentals over de Molenvest liep...’ Enfin, Maaike zelf kan er ook over meepraten. Als ik met haar ergens in Herentals of Antwerpen afgesproken heb tijdens een snipperuur, loop ik haar, negen kansen op tien, minzaam groetend... voorbij. Indien ik al niet glimlachend toestap op iemand die van in de verte een beetje op haar lijkt... Nogal wat vrienden en kennissen verwarren mijn bijziendheid met afwezigheid van geest. ‘Je ziet zó dat hij een dichter is,’ verontschuldigen ze mij.

Ik geloof dat iedereen in Vlaanderen die ooit terecht of bij vergissing een artiest genoemd werd, op weekendbezoek mocht naar het kasteel van gravin d'Hespel te Beernem. Mijn verblijf aldaar blijft gedenkwaardig, omdat ik er tussen de bloeiende azalea's vriendschap sloot met Gaston Duribreux, naar wie ik van in mijn prille jeugd had opgekeken. De andere kunstenaars die ik daar leerde kennen, zie ik nog altijd als door een glas jenever: Clem Schouwenaars, Ketty van de Poel, Fernand Bonneure, Bertien Buyl, Patricia Lasoen, Rudolf Werthen... Met een schilder uit de Westhoek moest ik in een paviljoen onder dezelfde wol slapen. Tegen de morgen aan moesten wij allebei naar het toilet, maar... we konden het niet vinden, en we durfden onze gastheer niet te wekken. Dus stonden we maar op, om tot aan het ontbijt te gaan wandelen. Toen de gravin, bij monde van Jan Vercammen, mij later nogmaals uitnodigde, rilde

[p. 64]

ik nog bij de herinnering aan die urenlange dooltocht door het ochtendlijke Beernem, zodat ik antwoordde dat ik absoluut naar de kermis in Pulle moest. Omdat Jan zeker vond dat het ene niet opwoog tegen het andere, drong hij aan. Ik heb hem toen - gans ten onrechte vanzelfsprekend - mijn moeder beschreven als een matriarchale douairière, die er absoluut op stond dat haar kinderen met de kermis allemaal rond de feestdis met de frikadellen en de kriekenjam zaten.

Als ik er goed over nadenk, kom ik telkens weer tot het besluit dat de grote kunstenaars die ik leerde kennen... aristokraten ófwel Beotiërs waren. De proleterige pers (vivat de proletkult!) heeft dat beeld in ons taalgebied helemaal scheefgetrokken en de aristokraten naar het schavot geleid of naar een soort van niemandsland verbannen, terwijl de prolurken tot de troon geroepen werden en met goud uit de schatkist overstelpt werden. Een voorbeeld van zulk een Beotiër is Hugo Claus. Een échte aristokraat is Armand Boni... In het begin van de jaren zeventig leefden hier nog enkele mensen (o.a. de komponist Marc Celis) die van Grobbendonk een kunstenaarsdorp wilden maken. Ze vonden dat de veel te grote, moderne kerk een unieke plaats was om het kunstenaarskollektief in kommunikatie te laten treden met de massa. Dat moest dan gebeuren in de ‘Artiestenmis’. Dat eerste evenement werd een heuglijke happening: duizend belangstellenden vulden het kerkgebouw, bewonderden de geëxposeerde schilderijen en de uitgestalde boeken, luisterden naar het fameuze Sint-Lambertuskoor, en namen deel aan de eucharistieviering (met als celebrant Armand Boni, als homileet Hubert Lampo, en als improvizator bij het epistel Robin Hannelore). Een beetje bedenkelijk was het wel, dat deze mis een kluif werd voor de sensatiepers... Het kon niet anders of een dergelijk suksesstuk moest een vervolg krijgen. Het jaar nadien kwam er dus weer een ‘Artiestenmis’, naar het-

[p. 65]

zelfde stramien. Ditmaal waren er meer dan elfhonderd kerkgangers. De eerste nattigheid werd ik gewaar toen Armand Boni pas een kwartier voor tijd arriveerde, in de wagen van zijn vriend dr. K. Peeters. Toen ik mijn epistolair werk volbracht had, kwam organizator J. Somers me aan de mouw trekken: Hubert Lampo had juist getelefoneerd dat hij met een panne langs de Boudewijnautosnelweg stond en dat hij dus onmogelijk als evangelieverkondiger kon optreden. Inderhaast krabbelde ik deze jobstijding op een stukje papier, met de aanmerking erbij dat de homilie dus verviel. Ik gaf het kattebelletje aan een concelebrant en die legde het voor Armands neus op het altaar. Nauwelijks had Armand mijn bericht gelezen, of hij draaide zich naar mij toe... met een opgestoken vinger, die vervolgens driemaal zelfverzekerd op zijn eigen borst tikte. Aan Armands getuite lippen te zien hoefde ik mij geen zorgen te maken. Maar ik maakte mij grote zorgen, en terecht... Wat er de volgende tien minuten gebeurde, kan ik onmogelijk beschrijven. Armand verwekte vlagen van opschudding in de kerk. Er werd gegiecheld, geproest, afkeurend gemompeld... Op een bepaald ogenblik sprong een sopraan uit de rijen van het koor, haakte ostentatief de schilderijen van haar echtgenoot van de muur, en verliet met veel trammelant de kerk... Enfin, de chaos was kompleet, en het duurde geruime tijd voordat het koor weer voor maat en ritme zorgde. En op wie, denk je, werd de schuld gegooid? Op Robin Hannelore! Hij had Armand Boni wat te veel wijn bij én wat te veel whisky na het eten gegeven! Dat ik van toeten noch blazen wist, maakte mij bovendien nog tot een aartsleugenaar... Nog een andere goede vriend, óók een artistokraat, was Felix Dalle. In die jaren was Felix de eenzaamste mens van de wereld. Omdat hij hoofdredakteur van ‘Kerk en Leven’ was, hadden ze hem - dat vermoed ik toch - ertoe verplicht in Antwerpen te gaan wonen; en voor

[p. 66]

een Westvlaming staat dat gelijk met een verbanning naar Siberië. Zodra Maaike iets opving van die eenzaamheid, zei ze resoluut: ‘We nodigen hem uit op kerstavond!’ Zo gezegd, zo gedaan. Maaike bereidde een kerstmaal uit duizend, en het werd een overgezellige kerstavond. Eén ding was een beetje jammer: om geen waarom wilde Felix mee naar de middernachtmis, waarin Maaike moest zingen. Enfin, wij hadden ons best gedaan. Phil Bosmans van de ‘Bond zonder Naam’ zou zeker tevreden geweest zijn over ons, mocht hij het vernomen hebben... En hij vernam het, dat denk ik toch, want de hele wereld - allee, elke Vlaming in de diaspora toch! - vernam het... Felix schreef namelijk ‘Kerstmis in Grobbendonk’ voor zijn vrienden in de diaspora, én hij was zo welgemanierd ons ook een eksemplaar te zenden... Een mooi verhaal, voorwaar! Terwijl wij zaten te smullen van de kreeftcocktail, zat hij te denken aan de armen in de sloppenbuurten van Rio de Janeiro. Terwijl wij genoten van onze tomatenroomsoep, gingen zijn gedachten uit naar de behoeftigen in de armenwijken van Buenos Aires. Terwijl wij schransten van de kalkoen, dacht hij aan de nooddruftige kleurlingen in de sloppenwijken van Johannesburg. Terwijl wij wijn dronken en roomijs aten, vertoefde hij in gedachten bij de ongelukkigen in de Sahellanden. En terwijl de kinderen een kerstliedje zongen, zat hij zich af te vragen waarom alles in de wereld zo oneerlijk verdeeld was... Sedertdien eten wij op kerstavond nog alleen een droge boterham en een kommetje ongepelde rijst, opdat de sukkels in de wereld niet op apegapen zouden liggen van onze gulzigheid. Felix heeft ons daar eens netjes ontmaskerd. In al zijn edelmoedigheid moet hij die nacht trouwens zijn portefeuille aan de een of andere clochard cadeau gedaan hebben, want 's anderendaags telefoneerde hij met de vraag of hij die misschien bij ons had laten liggen...