Ga je mee naar Groenland?

12.

Het is mijn persoonlijke overtuiging dat het échte ‘Heibel’ slechts bestaan heeft tot in 1967, drie jaargangen dus, de stencilperiode. Vanaf 1968 - studentenrevolte in Parijs, studentenonlusten in West-Berlijn, de Praagse Lente - werd ‘Heibel’ gesubsidieerd en verscheen het in gedrukte vorm. De vijfde jaargang werd de beste, met als hoogtepunt het nummer vier, gewijd aan het werk van Ivo Michiels, dat gedrukt werd op vijfhonderd eksemplaren en dat de week nadien reeds was uitverkocht. Feitelijk was voor Depeuter en mij toen de kous af: we waren min of meer gesetteld, behoorden al tot het establishment. In 1968 had Joris Lombaerts van Uitgeverij De Roerdomp - op instigatie van Pol Le Roy - een bundel geëngageerde poëzie van elk van ons gebracht, en in 1969 ontfermde de vaderlijke Maarten van Nierop van de Standaard-Uitgeverij zich over onze eerste romans.

[p. 49]

Voor mij is 1969 om allerlei redenen bepalend geweest voor mijn schrijverschap... Ik had aan Maarten van Nierop twee romans gegeven: de volkse zedenroman ‘Het achtenvijftigste Facet’ én de modernistisch gekoncipieerde roman ‘Apologie voor een Rat’. Hopend op een koeditie had Maarten beide werken doorgespeeld aan Uitgeverij Davidsfonds. Het Davidsfonds opteerde aanvankelijk voor mijn psychologische priesterroman, maar bij het scheiden van de markt gaf het - voorzichtigheidshalve, vermoed ik - toch de voorkeur aan mijn diamantslijperstragedie... Het werd een onvoorstelbare duw in mijn rug: van toen af aan kon ik overal te lande in de parochiezalen gaan antwoorden op de vraag wat er van het meisje Marie-Thérèse, dat na een grof ontgroeningsproces wegliep uit het boek, geworden was. Ik was een verteller, ik moest een verteller zijn. Dat bleek overduidelijk bij het verschijnen van ‘Apologie voor een Rat’ in 1970. Van mijn negentien retorikagenoten hadden er vijf voor het priesterschap geopteerd. Vier van hen hadden achteraf de kap over de haag gesmeten. Vooral het lot van één van hen, een boerenzoon die thuis als een heilige beschouwd werd, had ik me erg aangetrokken. Ik schroefde als het ware zijn leven op het mijne, en opteerde voor een vlucht... in de waanzin. Dit geestelijke én lichamelijke aftakelingsproces had me zodanig geobsedeerd dat de roman iets voor een rariteitenkabinet geworden was. Zelfs mijn ferventste lezers wendden zich van me af. En toen wist ik het wel. Vertellen móest ik, vertellen zóu ik...

Omtrent die tijd begon het tot mij door te dringen dat niemand gebaat is met zogenaamd universeel georiënteerde wereldverbeteraars. Wie de wereld wil verbeteren, moet ermee beginnen voor eigen deur te vegen. De schabouwelijke dingen die ik in dat Kempense paradijs van mij zag gebeuren, brachten mij tot dat inzicht... Na de oorlog waren duizenden Kempenaars naar het Antwerpse

[p. 50]

getrokken om daar een goed belegde boterham te verdienen als arbeider in de fabrieken of als kleine middenstander. In de gouden jaren zestig waren zij rijk geworden. Al die tijd waren ze blijven dromen van de Hof van Eden, waaruit een onverbiddelijke engel met een zwaard hen verdreven had. En nu zagen ze eensklaps de kans schoon om een voorschoot van dat paradijs te verwerven. Van ruimtelijke ordening, urbanizatie, een gewestelijk plan van aanleg... hadden de Kempense politici blijkbaar nog nooit gehoord, bèzeten als ze waren door het droombeeld van een totaal geïndustrializeerd Utopia, waarin geen plaats meer zou zijn voor onderontwikkeling, obskurantisme, werkloosheid, pendelarbeid en armoede. Het gevolg van het een en ander was dat de Kempen in een mum van tijd als het ware geüsurpeerd werden: de dennenbossen, de droge én de vochtige heide, en de stuifduin- en rivierlandschappen werden door verblinde en gehaaide notarissen aan flarden gerukt. De meeste van die flarden werden omheind met beton en prikkeldraad. Chalets, caravans, lusthuizen... rezen als paddestoelen uit de grond. Eeuwenoude eiken, linden, beuken... werden geveld. Ook het helderste beekje werd gebruikt als riool... De ravage was ontzettend. Een schrijver die dat niet zag of niet wilde zien, was een uilskuiken. Ik droomde ervan een soort van Boerenkrijg te ontketenen... Eerst op poëtische wijze... Maar wie las er gedichten? Toen kwam het toeval me te hulp... Etienne Bongaerts, de uitgever van ‘Het Kempenland’, stond op een dag bij mij in de huiskamer met de vraag of ik niet wilde meewerken aan zijn blad. ‘Het Kempenland’ was het grootste en oudste publicitaire weekblad van de Kempen... Omdat ik plotseling de kans schoon zag om een groot publiek te bereiken, hapte ik toe. Ik heb het me nooit berouwd. Gedurende drie jaar heb ik alles kunnen uitspuwen wat ik op mijn lever had. Ik kon aantijgen naar believen, paard en kar noemen naar goeddunken,

[p. 51]

over de hekel halen wie en wat ik wilde. En nieuwtjes ronselen of afbedelen hoefde ik niet te doen: ik werd overstelpt met brieven. Mijn tipgevers waren er alleen maar bang voor dat ik hun naam zou noemen. Het eerste jaar heette mijn rubriek ‘Dagboek van een Relativist’, het tweede jaar ‘Echte Kempenaars’, en het derde jaar ‘Kempense Satiriekjes’... Aan het einde van dat derde jaar vroeg Etienne Bongaerts of ik eens tot bij hem wilde komen... Zo ging het niet langer. Jarenlang had zijn telefoontoestel roodgloeiend gestaan van woede, boosaardigheid, bedreigingen en smaad. Nu echter was ook een grote politieke boeman ten tonele verschenen, én die had met broodroof gedreigd... Als die aanvallen op hoofdzakelijk kristelijk geïnspireerde politieke stellingen in de Kempen niet dadelijk ophielden, zou hij ervoor zorgen dat al die grote firma's met hun publiciteit een toevlucht zouden zoeken tot andere kanalen en media. Kiezen of delen: braaf zijn of... boycotting. Er werd natuurlijk niet gedeeld, en bijgevolg moest ik als schildknaap in dienst van het groen maar over de valbrug van een andere burcht proberen te geraken. Eén genoegdoening had ik: overal begonnen groene jongens en meisjes voor de Kempen op te komen.

1969 was ook het jaar dat Hubert Lampo in Grobbendonk kwam wonen. Weldra waren wij goede vrienden. Als ‘Heibel’ ontsproten was aan een generatiekloof enstrijd, dan maakten wij daar komaf mee in een lang interview (‘Er is méér, Horatio’) en in talloze brieven (‘Grobbendonkse Brieven’). Ik weet niet of het hem erom te doen was, maar Hubert heeft me geleerd in mezelf te geloven: nooit hoorde ik uit zijn mond een denigrerend woord over streekliteratuur, integendeel. Tientallen schrijvers leerde ik bij hem thuis kennen. Vaak waren het mensen met problemen (zoals de betreurde Roger van de Velde), dikwijls ook waren het gewoon klaplopers die van Huberts bonhomie wilden profiteren. Op verschei-

[p. 52]

dene plaatsen, o.a. in Brussel (door ‘De Vlaamse Klub’) en in Gent (door de betreurde Paul van der Velde), werden wij uitgenodigd om onze standpunten te verdedigen. Memorabel acht ik nog steeds een spreekbeurt in ‘De Buizerd’ te Kalmthout. De initiatiefnemer had mij laten weten dat ik na schooltijd niet meer hoefde te eten: ook voor Maaike en mij zou het daar een tafeltje welbereid zijn. En, inderdaad, zelden had ik zulke verzameling kazen en wijnen op feestelijk gedekte tafels gezien... Ik zal nooit Maaikes gezicht vergeten: zij was de enige van het gefêteerde gezelschap, die wist dat kaas mij altijd had doen kokhalzen; en zij bleef de enige... want een uur lang veinsde ik van een stukje roquefort te happen, waarbij ik een hele stok brood opat... En dan nog iets: Hubert Lampo behoort, bij mijn weten, tot die zeldzame Antwerpenaars die hier in de streek van Nete en Aa écht hebben leren leven met de autochtone bevolking. Hubert liet zich zelfs niet uit zijn lood slaan toen een landbouwer uit Vorselaar hem op een avond kwam vragen zijn televisietoestel te repareren. Want hij was toch Hubert Lampo aan de T.V., of niet soms? Bij een borrel maakte Hubert de man voorzichtig diets dat hij inderdaad vaak meegewerkt had aan allerhande T.V.-programma's...

Eind 1969 besloten Frans Depeuter en ik de redaktie van ‘Heibel’ uit te breiden met twee talentrijke jongeren, allebei licentiaat Germaanse filologie: Luc Vancampenhout en Gust Faes. Onze bedoelingen waren nobel: wij wilden de fakkel doorgeven, én wij wilden onszelf een beetje ontlasten. Wat een miskleun! Talent hadden die mannen genoeg, maar werken... dat zagen ze liever een ander doen. Tijdens de redaktievergaderingen werd hier of daar een kast geopend, en schoven de brieven tot voor onze voeten. ‘Laat de boeren maar dorsen!’ placht ik voordien tot Frans Depeuter te zeggen, als ik hem ertoe wilde aanmanen zich de een of andere tegenslag niet

[p. 53]

aan te trekken. Bij deze misrekening echter kreeg ik dat gezegde niet over mijn lippen: elke maand was en bleef voor ons een dorsmaand.