Ga je mee naar Groenland?

10.

Als ik in die jaren van iemand afscheid nam, zei ik onveranderlijk: ‘Vriendelijk zijn tegen iedereen!’ Als die iemand dan toevallig onvriendelijk van aard was, had ik alweer een vijand meer. Ik kon toen ook geen gesprek voeren, of ik stelde de vraag: ‘Ga je niet mee naar Groenland?’ Met Groenland bedoelde ik dan Ultima Thule. Elysium, Eldorado... kortom: die plek waar de Hof van Eden nog steeds op de mensen ligt te wachten. Ach, in die jaren geloofden wij er écht in, dat de wereld kon verbeterd worden met woorden. Wij waren idealisten, altruisten, utopisten... Wij voelden ons overal bij betrokken, engageerden ons altijd weer, droegen uit wat wij als de waarheid beschouwden... De geest van de jaren zestig zal wel nooit weerkeren. De (vooral geestelijke) revolutie van toen was adembenemend: na eeuwen onderdrukking door het wereldlijk en kerkelijk gezag durfden de jongeren eindelijk het woord vragen... De vermolmde kateders en kansels kraakten. Als ik mijn dichtbundels uit die tijd (‘Abutilon’, ‘Mandragora’, ‘Raka’ en vooral ‘het parapoetische afreageren van wat niet meer om te verdragen is’, ‘Modder voor de Neushoorns’) herlees, krijg ik nog kippevel. Eén ding was jammer: in 1966, na het verschijnen van het achtste nummer van ‘Heibel’, gaf Van den Broeck er de brui aan. Terecht, naar ik meen, vermits het kritizeren (kritikasteren?) hem niet lag en hij zich volledig wilde toeleggen op werk van langere adem. Zelf had ik toen allang ontdekt dat ik helemaal geen kriticus of essayist was. Ik was gewoon een lezer die zijn impressies weergaf. en liefst zo satirisch als maar mogelijk. Frans Depeuter daarentegen kon zich volop uitleven in

[p. 41]

het genre: hij ontpopte zich tot de degelijkste close-reader die Vlaanderen ooit gekend had...

Het zal wel inherent zijn aan elke revolutie, dat tegelijkertijd meerdere guerrillabewegingen de kop opsteken... en dat de aanhangers ervan elkaar haten als de pest. De konkurrent van ‘Heibel’ was een soort van Scylla, waarvan de koppen ‘Bok’, ‘Mep’, ‘Yang’, ‘Daele’, ‘Komma’ en weet-ik-veel heetten. Tegenover deze door de politieke wol geverfde en door de een of andere loge gedirigeerde arrivisten, infiltranten, onruststokers, oproerkraaiers en intriganten waren wij slechts meelijwekkende naievelingen. Zo gingen Depeuter en ik eens naar een ‘Bokavond’ in de ‘Verbrande Hoeve’. Toen Herwig Leus en Hans Plomp hadden gepoogd de weinige aanwezigen te shockeren, vroeg Frans Depeuter of hij even mocht reageren. Neen, dat mocht niet. Toen hij het toch deed, staakten de makkers prompt hun wild geraas. Een andere keer vroeg Jullien van Remoortere om iets te organizeren in Oostende: ‘Gebalde Vuisten in het Kursaal’... Wij nodigden een hele generatie dichters en troubadours uit. De voorstelling werd echter in de kiem gesmoord door de smoordronken Marcel van Maele, die - onder luid applaus en hoongelach van Julien Weverbergh en zijn trawanten - de mikro vastgreep en niet meer wilde loslaten. Toen Julien van Remoortere er uiteindelijk een politieagent bij riep, was de heisa kompleet. Twee dagen later blokletterde ‘Het laatste Nieuws’ dat de vrijheidsstrijders van ‘Heibel’ de politie hadden afgestuurd op een verkondiger van het vrije woord. Sedertdien weet ik wat pluralisme betekent, én waar de ware fascisten in Vlaanderen uithangen. Nog zo een vedette van de vrije-meningsuiting was de Hollander Wim Hazeu, die toen in Waddinxveen het tijdschrift ‘Kentering’ hielp uitgeven. Toen Depeuter en ik op een avond naar Antwerpen togen om dit fenomeen van de verdraaide en de overmatig rood gebatikte waarheid eens aan het woord te horen, werden

[p. 42]

wij publiek de mantel uitgeveegd. Ons verdedigen mochten wij ook al niet, integendeel: plotseling waren wij omringd door een horde bavianen die ons hun scherpe tanden en elkaar hun rooie konten lieten zien. Het onbegrijpelijkst vond ik de sessies waar deze bavianen hun god, Louis Paul Boon, vereerden. Eéns trokken wij naar zulk een Boonsabbat in ‘Celbeton’ te Dendermonde... Een flauwplezanter, kruiperiger en vleieriger gedoe beleefde ik nooit. Dan vond ik de grote Manitoe van de Antwerpse klinkt-het-niet-dan-botst-het-dichters, namelijk Paul de Vree, een heel wat voornamer heerschap. Alhoewel.. Van onze tochten naar ‘De Muze’, ‘De Engel’ en de ‘Vécu’ keerden wij toch ook steeds zwaar ontgoocheld naar de Kempen weer. En voor de kranten was ‘Heibel’ definitief het zwarte schaap, de kop van Jut... Overal waar keet geschopt werd of waar gewoon iets in het honderd liep, waren wij gesignaleerd en kregen wij dus de schuld. Zo werden wij er zelfs van beticht meegeholpen te hebben aan het saboteren van ‘De Nacht van de Poëzie’ in het Brusselse, terwijl wij in werkelijkheid op hetzelfde tijdstip hadden deelgenomen aan een alternatief evenement van die aard in ‘Het witte Paard’ te Antwerpen. Het ergste echter vond ik de escalatie van het scheldproza in ons spoor. Waar wij tot op zekere hoogte nog als lone wolves tekeer waren gegaan, werd het literaire landschap zo langs zo meer geteisterd door ganse horden uitgehongerde hyena's. Tijdschriftjes als ‘Bom’, ‘Morgen’, ‘Exodus’, ‘Rimschi’ en tutti quanti maakten de opstandigheid tot een rage en het schimpen en roddelen tot een mode...

Intussen was de ondergang van de ‘Verbrande Hoeve’ begonnen. Meermaals waren wij er de stille getuigen van dat schuldeisers binnenkwamen en de lade ledigden of de flessen geestrijke drank zo maar uit de rekken graaiden, terwijl Jan Berghmans er als een geslagen hond bijzat. Sedertdien ben ik ervan overtuigd dat kunst en commer-

[p. 43]

cie onmogelijk kunnen samengaan. Doch dat was nog niet doorgedrongen tot Jan de Buck, een leraar plastische kunsten, die er blijkbaar van verzekerd was, dat Jan Berghmans de zaken alleen maar verkeerd had aangepakt: hij opende op een boogscheut vandaar een andere taverne voor artistiekerige koortslijders, de ‘Artepik’. Allengs werd deze gelegenheid het eindpunt van onze penneridderlijke tochten...

In 1967 gebeurde dan het ongelooflijke... Frans Depeuter en ik hadden een reisbeurs aangevraagd, met als bestemming... Groenland. En die werd ons toegekend! We lieten een reis uitstippelen, die over IJsland liep, en ontdekten toen dat we met onze vijfentwintigduizend frank niet meer zouden kunnen terugkeren. Wellicht was dat de bedoeling van het toenmalige ministerie voor Nederlandse Kultuur geweest. Dus opteerden wij voor... Sardinië. Het werd een onvergetelijke trip, voor mij althans. Wat Frans Depeuter de goden misdaan had, weet ik niet, maar hij kreeg eensklaps af te rekenen met alle denkbare pechduiveltjes. Toen we - na een vlucht met een luxueuze Caravelle tot in Milaan en verder met een primitieve Vickers-Viscount tot in Alghero - in het eersteklashotel ‘Eleonora’ aangekomen waren, namen we dadelijk een duik in het blauwe water van het zwembad tussen de palmbomen, de agaven en de oleanders. Toen ik mij aan de overkant uit het water hees en omblikte, zag ik Frans een homerisch gevecht met het water leveren. Paarsblauw en brakend won hij het gevecht. Het bleek dat hij vergeten was, dat hij feitelijk niet kon zwemmen. Een halfuur later ging hij in een strandstoel zitten... krak!... bovenop zijn dure zonnebril. 's Anderendaags lag ik in de Middellandse Zee te spelen met mijn schaduw op het gesteente, toen ik Frans - die aan het pootjebaden was - plotseling hoorde vloeken: hij had in een zeeëgel getrapt. In onze hotelkamer poogde hij de stekels uit de bal van zijn voet te halen, waarbij hij op het neer-

[p. 44]

geklapte w.c.-deksel zat... totdat - alweer krak! - dat spul brak. De derde dag van ons verblijf daar brak hij de zool van een sandaal bij een klauterpartijtje langs de klippenkust. De vierde dag had hij diarree... Hij hield een tijdje de kamer en schreef een subliem verhaal over twee... homofielen die een fatale vakantie doorbrengen op Sardinië. Omdat ik zo vaak in de bar gezeten had, moest Frans bijpassen... Anders hadden ze me daar zeker gehouden tot de volgende olijven- of kurkoogst.