Ga je mee naar Groenland?

8.

In mijn boekenkast staan tien wijnrode banden: de tien jaargangen van ‘Heibel’ waaraan ik heb meegewerkt. De eerste drie hebben een kwartoformaat. Als ik naar die banden kijk, word ik nog steeds duizelig... Ik heb ooit eens uitgerekend dat ik tweeduizend vijfhonderdmaal rond de tafel in de huiskamer van Frans Depeuter moest lopen om mijn part te bundelen en te nieten. En als ik dan naar mijn handen kijk, schieten die weer vol schrijfkramp... Hoeveel adressen heb ik toen niet geschreven? Maar dat is nog niets vergeleken bij wat Gaston Suls, destijds priester-leraar aan het Kollege te Herentals, presteerde... Hij draaide voor ons - manu propria was dat toen nog - ongeveer driehonderdduizendmaal een blad door de stencilmachine. Als ik het voor het zeggen had, dan liet ik Gaston - ook een Pullenaar notabene - uitroepen tot patroonheilige van de stencildrukkers. In 1965 leefden Depeuter, Van den Broeck en ik als het ware in een roes: wij voelden ons waarachtige rebellen, piraten, rabauwen, anarchisten, ikonoklasten en angry young men... Eensklaps voelden we de ogen van iedere literaat in Vlaanderen op ons gericht. In de kranten werden wij uitgescholden voor moddersmijters, halfvolwassenen, strebers en arrivisten, maar dat deerde ons nauwelijks: we stonden in de belangstelling, telden eensklaps mee. ‘Heibel’ werd de blauwe beul van de stencilkultuur in het midden van de jaren zestig. En ergens moeten wij toch beantwoord hebben aan een nood, want wij werden overstelpt met recensie-eksemplaren. Sedertdien ben ik ervan overtuigd dat bijna al onze uitgevers en

[p. 33]

schrijvers masochisten zijn: liever worden ze vernederd en vertrapt dan... doodgezwegen. Anderzijds is het ook zo, dat een gezonde maatschappij behoefte heeft aan een uitlaatklep, een vrij podium, een soort van Hyde Park waar iedereen zijn mening kan en mag spuien... ‘Heibel’ heeft niet alleen de Augiasstal van de Vlaamse letteren grondig gereinigd, maar ook enorm veel frustraties uit de wereld geholpen. In die jaren van keihard labeur keken wij elke maand weer verlangend uit naar onze redaktievergadering. Niet zozeer om de massa's hatelijke, venijnige, anonieme, infantiele, poeslieve, aanmoedigende of geestdriftige brieven te lezen, maar wel omwille van de escapades die wij nadien maakten. Frans Depeuter was zeker de hardste werker van ons drieën. Ik schreef ooit: Geef Frans Depeuter een stuk heide en één graankorrel, en tien jaar later is hij de grootste boer van de streek. Doch Frans had nog een andere respektabele kwaliteit: hij dronk zelden alkohol. Het betekende dat wij een chauffeur uit duizend hadden. Toendertijd kon je in de provincie Antwerpen in geen café naar het toilet gaan of je stond met je neus voor een graffito die op ‘Heibel’ alludeerde. En die waren heus niet allemaal van Walter van den Broeck, alhoewel hij van ons drieën veruit de beste karikaturist was. Zeer dikwijls was de ‘Verbrande Hoeve’ het eindpunt van onze kulturele missietocht. Telkens viel daar trouwens wat te beleven... Men mag van Jan Berghmans zeggen wat men wil, maar hij bezat een soort van charisma. Alle jonge leeuwen en (dikwijls geringeloorde) oudere belhamels uit Vlaanderen en Nederland beschouwden zijn herberg als een reservaat of een asiel. En die hele fauna verkeerde in de overtuiging dat Jan zoiets als een ideeënbus was. Zo kwam het dat je er de gekste happenings kon beleven. De ene dag liep Jan er rond als een kosmonaut (met een fluitketel op zijn kop en een aan flarden geknipt soldatenuniform aan zijn lijf), de andere dag exposeerde hij schilderijen die hij

[p. 34]

gemaakt had met mayonaise en ketchup. De ene week exposeerden Appel en Lismonde er, de andere week poogde Jef Verheyen er de bezoekers van te overtuigen dat hij zinnige dingen schilderde. Ook bij het selekteren van de exposanten volgde Jan vreemde kronkelwegen. Zo bazuinde hij uit dat Jef Geys (waarschijnlijk omdat die bevriend was met Walter van den Broeck) bij hem enkel op het toilet mocht exposeren, wat Jef dan ook prompt deed. Een andere keer verkondigde Jan van de daken dat een grote Noorse kunstschilder met zijn werken naar Lichtaart was afgezakt. Treahrev heette het fenomeen. Vanzelfsprekend was het Walter van den Broeck, een meester in het schrijven van spiegelschrift, die ontdekte dat Jan onder één hoedje speelde met Jan Verhaert, die pas de uitgeverij De Galge had opgericht. De avond van de vernissage kreeg Walter weer maar eens een zodanig zwaar gechargeerde rekening gepresenteerd, dat hij besloot zichzelf restitutierecht te verschaffen... Die nacht waren wij de laatste herders die de herberg verlieten. Walter haakte een schilderij van de muur en duwde het op zijn rug onder zijn jas, zodat hij leek op een wandelende kleerkast. Depeuter en ik rolden over de grond van het lachen. Waarschijnlijk omdat hij dacht dat wij die nacht nog heel wat lol gingen trappen, besloot Jan in laatste instantie met ons mee te rijden. Achter de kleerkast sloot hij de deur en naast de kleerkast ging hij vanachter in Frans' wagen zitten. Het leek wel of die wagen een onstuitbare hik had... tot in de Koperstraat. Toen de kleerkast uitgestapt was, leunde Jan naar voren. ‘Van den Broeck begint dik te worden,’ zei hij. Ik vermoed dat Jan pas dagen later ontdekte wat er aan de hand geweest was. Om Van den Broeck toch maar niet te laten triomferen deed hij alle schilderijen van Treahrev cadeau, aan de eerste de beste. Ik schreef al dat ik bij Jan een voorkeursbehandeling genoot... Op een keer kwam hij bij ons binnenvallen met een meubelfabrikant uit

[p. 35]

Herentals. Ik moest dadelijk mee naar Antwerpen, want ik had een rendez-vous met de aktrice Suzanne Juchtmans: zij immers ging gedichten van mij voordragen in de ‘Verbrande Hoeve’, op een avond dat ook de mimicus Zwi Kanar optrad. De limousine van de meubelfabrikant bracht ons naar de ‘Locarno’, een sjieke maar peperdure gelegenheid aan de de Keyserlei. Suzanne Juchtmans zat inderdaad op ons te wachten, bij een smeedijzeren vijgeblad met een piek waarop al twee rekeningen gespietst zaten. De meubelfabrikant en ik wilden Jan wat ontzien en bestelden een glas bier, doch Jan wuifde onze Kempense bescheidenheid weg: whisky moesten wij drinken, hij betaalde. Vier uur heb ik daar met die meubelfabrikant zitten te bazelen over alles en nog wat, terwijl Jan en die aktrice elkaar ganse romans in het oor fezelden. Toen er geen rekening meer aan de piek kon geregen worden en de ober zeer diskreet een tweede vijgeblad op tafel schoof, namen de meubelfabrikant en ik afscheid van het romantische stel. Jan keek ons aan alsof hij zich afvroeg waar hij ons ooit nog gezien had... Jan kwam trouwens wel vaker langs, maar dan in vrouwelijk gezelschap en scheel van de honger. De bunker was immers groot genoeg, en ik was toch een fidele vent: zijn vriend. Jaren later botste ik her en der - meestal tot mijn embarras of gêne - nog op een mij onbekende dame die beweerde ooit bij ons gelogeerd te hebben. Gelukkig heeft Maaike een beter geheugen dan ik... Eén van de stamgasten in de ‘Verbrande Hoeve’ destijds was Henri-Floris Jespers, de huidige voorzitter van de Vereniging voor Vlaamse Letterkundigen. Het ontzag dat Henri meende in te boezemen, stoelde in die tijd nog op het feit dat hij beweerde van Paul van Ostaijen af te stammen (ik ben vergeten hoe dat in de haak zat) en op de organizatie van enkele literaire salons in Antwerpen (waar je dan gepommadeerde would-be dichters als Nick van Bruggen en jongens met roze brilleglazen als Patrick Conrad

[p. 36]

kon ontmoeten). Was het nu omdat hij meende dat een Fransschrijvende poëet zich met een plattelandse pint kompromitteerde, ik weet het niet, maar Henri dronk altijd rode wijn. Op een nacht namen Jan Verhaert en zijn vrouw (Prutske, voor de vrienden) Henri en mij mee in hun deux-chevaux'tje. Omdat ik dicht bij de oprit van de Boudewijnautosnelweg woonde, zou Jan mij daar afzetten. Toen we pas vertrokken waren, dommelde Henri in... In een bocht even voorbij Herentals gleed hij eensklaps langs mijn schouder, en toen... werd ik de akeligste nattigheid van de wereld gewaar: mijn hele schoot vol martelaarsbloed van de ene of andere heilige naar wie de door Henri gedegusteerde wijnen genoemd waren. Nog vijf kilometer moest ik zo blijven zitten. Toen ik eindelijk bevrijd was, stapte ik recht naar het Albertkanaal om me af te spoelen...