Ga je mee naar Groenland?

6.

In die tijd begon het tot mij door te dringen dat de keuze van mijn pseudoniem eerder ongelukkig kon genoemd worden. Op een dag kreeg ik een liefdesbrief van een Hollander, ene Herwig Crombeen, die zich een dichter noemde en die in mijn poëzie de stem van de ideale vrouw meende te horen. Dus moest ik maar juffrouw Hannelore Robin zijn. Te grof maakte de direktie van de Uitgeverij Manteau het, waarnaar ik mijn eerste (door Paul Hardy goedgekeurde) verhalen had gezonden. Zij schreef mij een uitgave te overwegen en vroeg een bio -

[p. 23]

en bibliografie van... mevrouw Hannelore Robin. Paul Hardy (op wiens aanraden ik de manuskripten van de romans ‘De Lastdieren’, ‘De Doodrijder was een Dichter’, ‘De (Doof)potvissen’ en ‘De Mannequin Robin Hannelore’ definitief in mijn lade had opgeborgen) vroeg me op een keer eens langs te komen. De Uitgeverij Devries-Brouwers had zich toen bereid verklaard een verhalenbundel van mij te brengen, maar Paul (die daar als lektor fungeerde) gaf me de raad daar niet op in te gaan... Hij had van zijn vriend Maurice Gilliams vernomen dat de uitgeverij in casu niet of node ten halve over de brug kwam. Een andere desilluzie liep ik op toen de direkteur van de Nederlandse Uitgeverij Van Kampen me geschreven had dat hij me graag zou ontmoeten ter gelegenheid van de Antwerpse Boekenbeurs. Op de afgesproken dag reed ik met de autobus naar Antwepen, en op het afgesproken uur meldde ik mij in de Stadsfeestzaal bij de stand van die uitgeverij. Daar bleek echter dat de direkteur uit dineren was met Lia Timmermans... Kortom: er liep altijd wat mis. En zo verging het ook mijn spitsbroeders in litteris, Frans Depeuter en Walter van den Broeck. Langzaam maar zeker werd het duidelijk dat de Herentalse Kunstkring een berg was, die muizen baarde. Toen wij op een herfstdag in 1964 nog slechts met ons drieën op de maandelijkse vergadering verschenen, besloten wij de berg te laten wat hij was: een dorre steenberg. We hadden nog tweeduizend frank in kas. Als wij dat bedrag deelden door het aantal leden (dertig), kregen we als resultaat zesenzestig, met een heleboel zessen na de komma. Het was te lullig die centen te restitueren. Kon onze droom, een piratentijdschrift, met dat geld niet bewaarheid worden? Althans een eerste nummer... Met tweeduizend frank kon je nogal wat stencils kopen, en stencilpapier... Ja, kreatief werk verslodderde en verslonsde op die wijze. Maar kritisch werk? En satires? En schotschriften? Wij hadden toch nogal

[p. 24]

wat op onze lever, nietwaar? En het waren geen luizen die ons over de lever liepen. In de Nederlandse letteren was de laatste decenniën alles scheefgebogen, -getrokken en -gegroeid. Establishment en zelfgenoegzaamheid dwarsboomden de jongeren. Waarom zouden wij niet pogen de taboes te schenden, de gesloten deuren in te beuken, de ivoren torens te slopen, en... op tafel te springen? Wij... met ons drieën? Een redaktie van drie mannen? Wij schudden ongelukkig het hoofd. Dat was te weinig om al die euvelmoedige plannen ten uitvoer te brengen, om keet te schoppen, heibel te maken... Heibel? Was dat geen goede naam? En... wie van onze generatie in de Kempen had nog literaire ambities? Jan Berghmans... Je weet wel: Jan van de ‘Verbrande Hoeve’... Kende ik die dan niet? Ja, ik kende hem... Als we dan eens tot in Lichtaart reden? Frans Depeuters Renault stond voor de deur. We moesten maar instappen... De ‘Verbrande Hoeve’ bleek inderdaad een afgebrande boerderij te zijn, met een herberg ernaast. ‘Trefpunt voor Herders en Koningen’ stond er ergens te lezen. De patroon was echter geen afgebrande boer, neen, hij was een dichter: Jan Berghmans. Uitbundig werden wij door deze koning verwelkomd. En in een goedgunstige bui gooide hij zelfs zijn kroon naar mij: ik, en niemand anders, was de grootste dichter van de... Kempen; en hij zou dat nog bewijzen ook... Vanbuiten droeg hij voor het verraste publiek gedurende een halfuur gedichten van mij voor. Er waren er bij waarvan ik zelfs nog maar ternauwernood wist dat ik ze geschreven had. Het spreekt vanzelf dat ik van toen af aan een serieuze stem in het kapittel had... Enfin, als ik jaknikte, was het ook goed voor Depeuter en Van den Broeck. En er moest die avond een stukje geknikt worden. Natuurlijk trad Jan toe tot de redaktie van ‘Heibel’, zijn eerste bijdrage konden we 's anderendaags al hebben. Hoelang moest die zijn? Zolang als hij wilde! Haha... Hoho... Wij zouden ver-

[p. 25]

schieten! Maar... Zou het niet uniek zijn als wij de wereld eerst met verstomming sloegen? Stomverbaasd keken wij Jan aan, wij hingen aan zijn lippen. ‘Guinness Book of Records’... Als wij eens probeerden dàt te halen! De hele herberg hield de adem in... Het kleinste boek van de wereld bestond al. Jan haalde de neus op... Dat was zó klein dat het amper nog kon waargenomen worden. En wat stond daarin? Niets... Onleesbare prullen. Met één vingerknip joeg Jan die habbekras de vergetelheid in. Maar... Wie had al gehoord van het grootste boek van de wereld? Jan liet ostentatief zijn ogen rollen. ‘Ik,’ zei een onverlaat, misschien wel Stijn Coolen (die zat daar écht) of Anton Streuvels (die zat daar wellicht niet). ‘En hoe groot was dat dan wel?’ wilde Jan weten. ‘Vijf meter...’ raadde de onverlaat. ‘Dan maken wij er een van tien meter!’ hakte Jan de knoop door. Sommigen slaakten kreten van ontzag, anderen knikten met getuite lippen. ‘Ik,’ zei Jan, ‘lever het papier, de drukletters en de inkt... Het moet een dichtbundel worden met vier gedichten van mij, drie van Robin, twee van Frans en... één van Van den Broeck.’ Bij die laatste woorden wierp hij enkele dedaigneuze blikken in de richting van Walter. Later ontdekten we dat die dedain stoelde op het feit dat Walter van Sint-Jozef-Olen was, net zoals Bobbejaan Schoepen, en met deze laatste had Jan nog een eitje te pellen, omdat hij - naar Jans woorden - een plagiaris was. Bobbejaan had het namelijk aangedurfd één van zijn liedjes (‘Ik heb me dikwijls afgevraagd’ of zoiets) te noemen naar de aanvangsregel van een gedicht van Jan. Op zoveel grootse plannen diende vanzelfsprekend zwaar geklonken te worden. Toen, tegen de ochtend aan, de meeste herders verdwenen waren, vonden wij het ook welletjes. We vroegen de rekening. En toen... trokken Frans Depeuter en Walter van den Broeck grote ogen. Alhoewel wij - zoals normaliter steeds - precies evenveel geoffreerd en gedronken hadden, vertoonde de

[p. 26]

rekening een opvallende wanverhouding: Frans Depeuter kreeg het dubbele aangerekend van wat ik moest betalen, en Walter van den Broeck het driedubbele. Met dat onderscheid des persoons moesten wij voortaan leren leven: Jan minimalizeerde de rekeningen van zijn favorieten en chargeerde die van zijn (vermeende) belagers... Maar er waren nog andere dingen waaraan wij moesten wennen... Toen wij op de afgesproken dag met onze kopij voor het grootste boek van de wereld bij de ‘Verbrande Hoeve’ verschenen, stonden wij voor een gesloten deur met een kattebelletje erop gekleefd: ‘Jan is over tien minuten terug’... Drie uur later gaven wij het wachten op. Zo viel het grootste boek van de wereld in het water. Ook naar Jans bijdrage voor ‘Heibel’ konden we fluiten. ‘Ik heb nauwe kontakten met Geert-Jan Lubberhuizen van ‘De Bezige Bij,’ vertrouwde Jan ons toe. ‘Ik vind de tijd niet meer om aan jongeren tijdschriften mee te werken.’ En daar stonden wij, de jongeren, de poëtasters, de mannen die nog zulk een lange weg moesten afleggen voordat zij met Geert-Jan Lubberhuizen in kontakt konden komen... Dat was echter buiten de waard, in casu Walter van den Broeck, gerekend. Walter is altijd een spuiter geweest. In die jaren had ik er alles op durven verwedden dat hij ooit carrière zou maken als goochelaar, klown of imitator. En eensklaps zag hij de kans op een zoete wraak schoon... Met een zakdoek voor de mond telefoneerde hij vanuit ‘De Zalm’ te Herentals naar Jan. Met zijn koddigste Hollandse tongval meldde hij zich als Lubberhuizen van ‘De Bij’. Hij vroeg de weg naar Lichtaart, en kondigde zijn komst aan... omstreeks tien uur die avond. Toen wij een halfuur later de ‘Verbrande Hoeve’ betraden, liep Jan reeds rond in smoking, een beetje bleker dan anders, en duidelijk verveeld toen hij ons zag. Voortdurend maande hij zijn klanten op de barkrukken tot stilte en voornaamheid aan. Naarmate de tijd verstreek, werd hij zenuwachtiger. Om-

[p. 27]

dat wij het op de duur zielig vonden Jan in en uit zijn luchtkasteel te zien lopen, bliezen wij om twaalf uur de aftocht.

Er was nog iemand die wij... wilden vragen om tot de redaktie van ‘Heibel’ toe te treden: Ward Ruyslinck. Ward had zich toen gevestigd in de villawijk van Pulle, mijn geboortedorp. Uiterst timide vroegen we hem of we eens mochten komen buurten. Dat mocht. Helemaal in het wit uitgedost ontving hij ons in zijn schrijfkamer. In dit sanctum sanctorum echter durfden wij niets van onze verzuchtingen kenbaar maken: het zou heiligschennis geweest zijn daar te reppen over een piratentijdschrift en het slopen van ivoren torens. Toen ik mijn gewone lofzang op mijn geboortestreek wilde aanheffen, keek Ward mij trouwens bestraffend aan... De nacht voordien had hij uren door zijn woning geslopen met het pistool in de hand, omdat hij overal rond het huis boeven meende te horen. Pas in de ochtendschemering had hij ontdekt dat een losgebroken paard van de lekkerste gewassen in zijn tuin aan het smullen was. Het belette niet dat Ward achteraf een paar maal als kampioen van ik-weet-niet-meer-wie-of-wat in het krijt van ‘Heibel’ zou treden... Uiteindelijk besloten wij dan maar zonder de hulp van anderen de kat de bel aan te binden.