Ga je mee naar Groenland?

4.

Als ik mijn dichtbundels uit die jaren herlees, wordt het me steeds raar om het hart. Niet omdat ik ze zo slecht vind - mijn oud-leraar Paul Hardy had het op zich genomen als een soort van filter te fungeren - maar omdat ik de Robin Hannelore van toen een rare Chinees acht. Kosmische en zelfs apokalyptische gedichten wisselen af met romantische en realistische teksten, visionaire en idealistische gewrochten worden ontkracht door relativerende en universeel geëngageerde puntdichtjes. Eén ding welt altijd weer op: een gevoelen van verschrikkelijke eenzaamheid. De eerste verdieping van de bunker was nog vooroorlogs gestoffeerd. Het rook er naar de bourgeois satisfait en naar schimmel. Daar trok ik me meestal terug om me aan de bellettrie te wijden en die eenzaamheid te kultiveren. Toen ik op een keer door Bouwel wandelde, hoorde ik een wauwelaarster achter mijn rug

[p. 15]

iets over mensenschuwheid zeggen... en eenklaps vond ik inderdaad dat ik naar motteballen rook. Alsof het zo moest zijn, kreeg ik in die dagen het bezoek van Frans Depeuter, een oude schoolvriend, die duidelijk aan eenzelfde gevoelen van isolement en uitzichtloosheid laboreerde. Het duurde niet lang of Frans en ik waren elkaars klankbord. In elkaar vonden we ook de durf om naar buiten te treden: in 1961 richtten we de Herentalse Kunstkring op. Het kwam erop neer dat we het initiatief namen om alle artiesten uit Herentals en omstreken naar hotel ‘De Zalm’, tegenover het stadhuis te Herentals, te loodsen. Dat was voorwaar een heterogeen gezelschap! Walter van den Broeck was erbij, met twee manuskripten onder de arm, en achterdochtig wikkend en wegend of hij zich wel kon of mocht verzoenen met sommige uitingen van aristokratie en kapitalisme. Hij smeekte een ander lid van de bende om in 's hemelsnaam nooit meer met zijn (nogal limousineachtig uitgevallen) Ford te stoppen voor zijn ouderhuis in de Koperstraat te Olen: de mensen daar zouden weleens kunnen denken dat de Van den Broecks het met de bazen aanlegden. De mentor van de groep was de dichter Bertiven, die in die jaren onderpastoor te Herentals was. Bert was niet alleen een kanselredenaar uit de duizend, hij kon ook jonge mensen animeren en entoesiasmeren. Hij was van Nederlandse afkomst en had een welhaast feilloos taalgevoel, wat in die dagen een uiterst zeldzame gave was. Omdat alles wat hij in de kerk wilde veranderd zien ook metterdaad werd omgebogen tijdens Vaticanum II, verdenk ik hem er nog van dat hij in illo tempore een drukke korrespondentie voerde met Johannes XXIII. De nestor was kunstschilder Remy de Pillecijn, een neef van Filip. Remy had iets van de klowns, de bohémiens en de ratés die hij schilderde. Bovendien deed hij zijn best om van elke samenkomst een zuippartij te maken. Wie Remy naar huis bracht, mocht ervan verzekerd zijn dat hij als beloning voor zijn

[p. 16]

werk van barmhartigheid een tekening kreeg. Daar ik in die jaren over geen vehikel beschikte, was ik aangewezen op de Morris van operazanger René Cambré om de maandelijkse vergaderingen in Herentals te kunnen bijwonen. Ook toneelspeler Herman Wouters liet zich met dat autootje vervoeren. Vooral de thuisreizen bleven onvergetelijk... De Morris reed van café tot café. Overal werd de juke-box afgezet en zong René enkele aria's. Toendertijd wisten de herberguitbaters dergelijke bravourestukken nog te waarderen, want wij mochten zo goed als nooit onze konsumptie betalen. Toen Herman Wouters en ik na een tijdje meenden dat wij ook al thuis waren in de wereld van de belcanto en begonnen mee te kwelen, gaf René er de brui aan en moesten wij voortaan met de fiets naar de vergaderingen. Een ander lid was Renaat Veris, die het als piepjonge schilder in zijn hoofd gehaald had van zijn kunst te leven. Dat zulks niet van een leien dakje liep, meende ik te kunnen opmaken uit het feit dat hij op een keer bij ons thuis tijdens een babbeltje de ganse koekjestrommel leegat. Ook wist hij verdacht veel over het bereiden van wilde konijntjes. Als het mij nu soms ter ore komt dat hij aan deze dokter of gene notaris een schilderij verkocht heeft tegen een kwart miljoen, springen mijn herinneringen op tilt. Enkele jaren later vertrok Renaat trouwens met de noorderzon naar het zuiden van Frankrijk, maar hij was na korte tijd alweer terug. Het kan zijn dat Renaat en zijn vrouw Blanche alleen maar eventjes verhuisden om ginder hun zoon Vincent - Renaats idool was Van Gogh - te kopen. En dan heb ik nog niets gezegd over Rik Andries, die toendertijd een carrière begon bij de Koninklijke Vlaamse Schouwburg. Toen hij enkele hoofdrollen vertolkt had in jeugdfeuilletons bij de B.R.T., achtte hij zich wellicht te goed voor ons amateuristisch geklungel want we zagen hem niet meer weer. Ook de fotograaf Xavier Puls trok met ons op... Als geen ander wist hij het vrouwelijke

[p. 17]

schoon te portretteren. Jarenlang zou hij alle denkbare en ondenkbare prijzen wegkapen, tot in Japan en Amerika toe. Toen zijn konkurrenten ingezien hadden dat tegen hem toch niets te beginnen was, plaatsten ze hem overal in de jury. Nu nog zit hij in zevenenzeventig jury's te dromen van het vrouwelijke schoon dat hij ooit vereeuwigde en dat wellicht op zijn zolder ligt te vergelen. Een rare kunstenaar was zeker Miel van Loven, een perfektionistische architekt, die er prat op ging dat hij tot het laatste spijkertje en schroefje in het ontwerp van een woning plande... Miels spoor ben ik al vele jaren bijster, zodat ik vermoed dat hij nog steeds met dat eerste bouwplan bezig is... En dan was er nog Maria Vervoort, die Mariabeeldjes boetseerde en bakte en schilderde, én René Eyckmans, die 's nachts griezelige landschappen schilderde omdat hij overdag geen tijd had; én... Er waren er nog zovele anderen, die intussen brave huisvaders en -moeders geworden zijn en die wellicht ongaarne herinnerd worden aan de tijd dat ze ervan droomden artiest te worden... Tweemaal zijn we met de Herentalse Kunstkring naarbuiten getreden. De eerste keer gebeurde dat in de feestzaal van de Normaalschool aan de Burchtstraat te Herentals. Als gastvedetten hadden wij Ward Ruyslinck en Miel Cools uitgenodigd. En of we sukses hadden! 's Nachts nam Miel Cools dan nog de zuipschuiten op sleeptouw. Hij wilde niet naar huis voordat hij de laatste frank van zijn honorarium via de tapkraan had teruggestort. Frans Depeuter, Walter van den Broeck en ik zwoeren toen dat Miel de eerste ereabonnent zou zijn van het tijdschrift dat we vroeg of laat beslist zouden oprichten, en we hebben ook ons woord gehouden. Onze tweede en laatste Kulturele Avond ging door in de oude bioskoopzaal van het Technisch Instituut Scheppers aan de Sint-Jansstraat te Herentals. De voorstelling, een soort van totaalspektakel, werd ditmaal een wanhopige poging om wat (kaars)licht in de

[p. 18]

Egyptische duisternis te brenegn: wij hadden al dadelijk zoveel van de elektrische centrale geëist dat die... uitbrandde.