Mijn benul

[p. 82]

Over God in Vlaanderen

Wanneer u tweederde van god in vlaanderen gelezen heeft, kan het u overkomen dat het pueriele aroma u wat eentonig gaat voorkomen. U herinnert u daarbij dezelfde sfeer van bepaalde werken uit de wereldliteratuur, Thomas Mann's Der Tod in Venedig, gedichten van de Grieken Strato, Meleagros, van de Turken Mesihi, Daji; Petronius' iets minder onschuldige fragmenten, ontboezemingen van Von Platen, van Kurt Martens, het aan Oscar Wilde toegeschreven The Priest and the Acolyte, kortom steeds hetzelfde ijle maar bekende geurtje, laten wij zeggen van acacia's in mei.

Acacia's in mei, dan mag Astère Michel toch niet mopperen, en de lezer ook niet. Akkoord. Het wordt overigens wel eens afgewisseld met amandelbloesem (cyaankali). Een consequent volgehouden trek in dit boek, dus. En dat is heus niet de zwakste kant, integendeel.

Wat kunnen die vreselijk jonge schrijvers soms al veel. Het is mogelijk dat er in dit boek nog jeugdige onbeholpenheden zouden zijn aan te wijzen: de stijl is zo eigenaardig. Het maakte op mij - die toch niet vreemd sta tegenover het Vlaams - de indruk alsof ik soms een wat houterig vertaald boek las. Maar misschien heeft de schrijver bewust de spraak van de jongetjes die het verhaal leveren, van te voren voor de lezer getransponeerd in een soort algemeen Vlaams of Nederlands. Dit boek zou helemaal in de authentieke Vlaamse dialekten moeten zijn geschreven. Het zou daardoor nog aan levendigheid en geloofwaardigheid gewonnen hebben, maar ik besef dat het daardoor

[p. 83]

voor velen moeilijk te lezen zou worden en daardoor aan zijn algemeen appèl - dat Astère Michel Dhondt er ook mee bedoeld heeft - zou inboeten. De stijfoplossing waartoe hij besloten heeft bevredigt echter ook niet helemaal.

Het is het verhaal over een erg mooi jongetje van tien, dat door zijn moeder in Oostende voor tien dagen naar zijn vader in Gent wordt gestuurd. De jongen vindt zijn vader echter niet thuis en het wordt heel aannemelijk gemaakt dat hij die tien dagen toch in Gent doorbrengt, in gezelschap van hem als het ware magnetisch zoekende mensen (juffrouwen, vriendjes, een oude zachtaardige pedofiele graaf en zijn dochter, en gevaarlijke agressief seksuele onverlaten).

Aan het slot, en eigenlijk in het hele boek, houdt de schrijver een pleidooi voor een meer openlijk erkende jeugderotiek. ‘Zou je geloven, mama, dat ik vriendjes heb gehad die durven liefhebben?’

De catechismus en de godsdienst krijgen hierbij ook een veeg uit de pan, ‘de grove leugens van de katechismus’, ‘de morele dwang van een godsdienst’, een bekend geluid uit de jongere (en oudere) schrijversmonden, maar dat m.i. in dit geval niet nodig was. Want de hele charme van Astère's boek berust juist op de afstand die hij - uit eerbied voor het schone object - toch neemt t.a.v. dit object. Op dezelfde wijze als, noem maar, Boutens, Shakespeare, Plato, Anakreon, instinctief heel sterk wisten te scheiden tussen eros en sex en toch allerminst preuts, integendeel: zeer ondubbelzinnig, waren in hun erkenning van pueriele schoonheid. Dhondt's iets weifelende onuitgesprokenheid hierin doet eigenlijk in mijn ogen een greintje afbreuk aan het literaire karaat van zijn boek. Hier en daar zweemt het ook even naar een wat vormloze sentimentaliteit, maar dit lijkt eerder aan een gering gebrek aan stijlroutine te

[p. 84]

wijten. Al de vriendjes en verdere figuren komen trouwens veel beter uit de verf dan het verafgode hoofdpersoontje zelf (ik weiger om ook daarin een analogie met ‘God’ te zien; dat is mij literair te geforceerd). De uitzonderlijke welgeschapenheid van het jongetje moeten we op gezag van de schrijver maar aannemen. Nergens weet Dhondt hier iets met een raak woordje te bereiken (ofschoon hij het vaak genoeg probeert), wat hem wel lukt bij de andere vriendjes. Wel is de constante, soms geexalteerd schijnende bewondering voor hem, goed volgehouden.

De stijl is, zonder ooit in holle woord magie te vervallen, modern. D.w.z. contrapuntisch: de gang der gebeurtenissen wordt op een zeer leesbare manier doorschoten met associatieve gedachtenreeksen of beelden uit andere niveaux. Ik werd - mede hierom - herinnerd aan een romanfragment van een andere Vlaming, Krijgelmans. Het stond jaren geleden in Podium, een verschrikkelijk knap fragmentje, vond ik, van een grote geïnspireerdheid van stijl, dat stukje althans; Astère Dhondt is minder gespannen.

Hoedanook, God in Vlaanderen boeide en beviel mij. Met name de scènes bij de licht-sybaritische maar placide estheet, en de welhaast evangelische les waarmee de lezer telkens weer verrassend geconfronteerd wordt dat men de zon in het water moet kunnen zien schijnen of althans ook een ander weer eens wat (veel) moet gunnen; dat een voordeeltje dat de ander geniet niet steeds jalouzie maar zelfs vreugde kan opwekken bij een derde. En de spitse humoristische opmerkingen die als rozijnen door het beslag zijn gestrooid, waarom je echt lachen, soms grijnzen, soms peinzen, moet. Eigenlijk trekken al dergelijke verhalen een lange neus tegen de zelfingenomen brave burger, wat màg van mij.

[p. 85]

Een uitzonderlijk boek. En voor mensen die het leven ook een beetje kunnen bekijken als de gelijkmoedige ontvankelijke graaf, is het een belangwekkend boek.

Als ik mij oprecht bewonderend heb uitgelaten over God in Vlaanderen, dan heb ik ook het recht even oprecht kritisch te staan tegenover Zeven geestige knaapjes (geen sterke titel). Wanneer ik over dit boek weinig weet te zeggen, betekent dit niet dat mijn geloof in Dhondt's schrijverschap geschokt is. Zeven geestige knaapjes, die voor mij niet tot leven en dus ook niet tot geestigheid kwamen, is van een procédé dat volledig aan mij verspild is. Het is - geheel afwijkend van Dhondt's ‘God’ - geschreven in een ondoorzichtige steeds in hetzelfde tempo doorhollende soort van droomstijl, waaraan, veronderstel ik, Dylan Thomas (Milkwood) en Beckett niet vreemd zijn, auteurs waarin ik - als ik niet per se wil - geen twee bladzijden kan doordringen omdat mij de interesse voor deze romantiek ontbreekt. De ‘Knaapjes’ is een erg net, schroomvallig, boek, wat mij - zo ben ik - wel genoegen doet; wat zal men tegen de bierkaai vechten (‘Is seks erg belangrijk? Waarop ik onmiddellijk antwoordde: We zouden het maar al te graag willen’).

Als Astère Michel Dhondt iets van mijn eigen oeuvre-tje kent, zal hij weten dat ik aan zijn kant sta (op de paar afgezaagde, zeer onrijpe, opmerkingen na, die in de verte met religie, en helemaal niet met de verhalen zelf samenhangen). Ik zal danook zijn volgend boek weer haastig aanschaffen, en wacht ondertussen maar afin welke geest hij zich ontwikkelt. Ik vond het bij Agnon van wie ik een subliem, heel eenvoudig, verhaal ken ook jammer dat hij zich ineens in andere verhalen in een irreële sfeer begaf. Het kan aan mij liggen: geen begrip daarvoor. Ik niet, u misschien wel.