Rimen en teltsjes

[p. 564]

Samenspraak oer de Russen en de Turken

Koart ferlyn sieten 'er trije freonen by eltsoar te jûnpraten, in dokter, in menistepreker en in koaiboer. De dokter (it wie in Hollander) lies de krante en by knipte op 'e fingers fan blydskip. ‘Bravo!’ rôp er, ‘dat is fiks dat die Russen eens wat in haar camisool krijgen, die ruige barbaren, die negers van het noorden. Dat canaille moet maar uit de wereld. Ik wou wel dat ik vijftig pond rattenkrui had, dat wou ik aanmengen met een okshoofdvol agna tophana, en geven die honden daar elk een lepelvol van in, dan zouden ze wel stil worden, dat verzeker ik u.’

‘Foei, dokter,’ sei de preker, ‘dêr sis je wat dat je net miene. As jo jo goed betinke, soene jo al dy tûzenden fan earme minsken, dy as slaven har hear en master foarop geane yn in rein fan deadlike kûgels en bommen, soene jo dy ferjaan wolle? As de keizer fan Ruslân it wol, dan seit er mar: ik wol sân rekruten út de tûzend sielen hawwe en dan wurde de bêste 'er mar útnomd. Dy wurde by nacht mar út bêd licht, en dêr helpe gjin triennen fan âlders of bruorren of susters: de kozakken nimme har mei. Der wurdt net lotte, mar de wil fan de keizer is har wet. En dan moat dat earme folk tweintich jier onder tsjinst bliuwe, en omdat dat ryk sa grut is, sjenne hja har folk faak yn al dy tiid net wer. Dus wy moatte meilijen mei dy minsken hawwe, yn pleats dat wy har kwea, ik lit stean de dea tawinskje soene. Dat meie wy ús fijanden sels net dwaan.’

‘Porsys dominy,’ sei de boer, ‘want reden wêrom it stiet sa yn de Skrift en dat is wierheid, mar it is in hurd gelach foar in minske om goefreon mei jins haters te bliuwen. Justerneimiddei waard ik slûch, want reden wêrom ik hie porsys de godgânske nacht by in ko opsitten, en no woe ik wat slûgje yn de hurdsherne. Doe begûn it wiif earst te matteklopjen en doe te wettereazen en te skrobjen oer de keamer. No ik waard al tureluers yn de holle, mar ik tochte: “Ik sil my mar ynbine, want reden wêrom raas ik, hja raast werom, en ik gong yn 't heafek lizzen. Sa moatte jo ek, dokter. Porsys as ik dien ha mei myn wiif, sa moatte jo mei de Russen, want reden wêrom jo kin 'er neat oan feroarje.”

“'t Kan niet helpen,” sei de dokter, “ik herhaal het, dat als dat canaille niet gekeerd wordt, dan overlopen zij het gehele westen van Europa, zoals de Gothen en Vandalen eens het Romeinse rijk deden en dan waren wij genomen mannen.”

“Ja, mar dokter, wite jo wol de oarsaak fan dy oarloch? Miskien net? No dan sil ik it jo koarts ferklearje. De Grykske tsjerke, of leaver de oasterske kristlike tsjerke yn tsjinoerstelling fan de westerske of roomske tsjerke, hie alear fjouwer hegepreesters of pausen dy se patriarchen neamden: ien te Konstantinopel, ien te Aleksandrië, ien yn Egypte en ien te Jeruzalim. Dy waarden stimd troch de biskoppen, mar dat moast de keizer en neist him de sultan goedkarre, en as dy dan in wyt hynzer, in swarte ko, in biskopsstaf of earemantel oan him stjoerde, dan wie de man patriarch. De Russen dy neierhân en letter ta it kristendom oergongen binne, stiene earst ûnder de patriarch fan Konstantinopel, wol te ferstean foardat de Turken baas wiene yn dy stêd. Neierhân hawwe se in patriarch yn Moskou krige, mar omdat de Russen doe noch woest en rûch en machtich bygelovich wiene, sa krigen dy patriarchen safolle ynfloed, dat dy domme Moskoviten harsels boppe de keizer stelden. Dêrom het tsaar Peter de patriarch ôfset en himsels yn de pleats steld, en syn opfolgers hawwe natuerlik dyselde macht en betrekking behâlden, om sadwaande as geestelik en weareldlik opperhoofd it domme folk better ûnder it sim te hâlden. Mar no wol de tsaar dy geestelike oppermacht ek útstrekke oer de Grykske kristenen yn it Turkske ryk. It hjit dat er de kristenen beskermje wol.

In twadde oarsaak is omdat er net dulde kin dat de sultan safolle fan dy earme Poalen en Hongaren ynhuldige het, dy foar de frijheid fan har lân fjochtende oer de Turkske grinze flucht binne en no har wapens en har kriichskunde tsjin de Russen wende.

De tredde en foarnaamste oarsaak is om de rike provinsjes fan Europeesk Turkije en it sa hearlik gelegene Konstantinopel yn besit te krijen. No wurket oan beide kanten de

[p. 565]

godstsjinsthaat en dy wurdt oanfitere op alle manieren, sadat as it net stuite wurdt, 'er in bloedbad út geboaren wurde kin.”

“Dan wou ik wel dat alle Russen in de Donau verzopen. Dat was tenminste nog een zachte dood, en daar kraaide geen haan meer naar,” sei de dokter.

“Porsys dokter,” sei de koaiboer, “want reden wêrom in hoanne kin Russen noch Turken út elkoarren. Dy freget net fan wat naasje dat men is, mar dy him in stik tsien tolf froulju besoarget en altemets in kropfol hjouwer of koarn, dat is syn bêste maat. Mar dat fersoenen en ferjaan dêr kin beide net folle fan komme, want reden wêrom sy sille net opnimme wolle. Porsys as wy soms fan jins drankjes ynnimme moatte dy jo jouwe om bêstwil om ús te genêzen. Dêr kokhalzje wy al danich tsjinoan, want reden wêrom hja smeitse porsys as roet en sâlt mei smoarch wetter oanmingd, en as 'er sa'n leppel trochrekke is, dan rint jins de grize oer de grou, en wy sette in gesicht porsys oft wy mei it gat op in hikkel sitte. Mar it komt fan 't hûnewinskjen net dat de keallen stjerre. Dat is in gelok foar de Russen, dokter, en hoe soene jo der al dy minsken ta krije om yn de Donau te springen?” “Dat kan mij niet schelen hoe een boer daarover denkt. Jullie weet niet van de politiek. Ik herhaal het: ik, als ik het gehele Russische leger in de Donau konde jagen, ik zoude wel met vooraan willen om het te doen. Dan waren wij van dat canaillepak af. Maar sapperloot, daar komt mijn vrouw aan. Vlug de fles onder de tafel en de glazen in de zak.” “Goedenavond, buurlui,” sei de juffrou, “kom, nou heb je een mooi gezelschap. Dat staat mij beter aan als alle avonden in de herberg. Jou moete de heren een glas wyn geve. Daar is de sleutel” en doe gong juffrou yn in oare keamer. Doe waard Piebom weiberge, in gleske reade wyn foel doe noflik en koel yn dy lichamen, dy al hjit wiene fan de polityk en de soopjes.

“'t Is moai waar mei juffrou hjoed,” sei dominy, “der is har wis wat goeds oerkomd.” “Porsys,” sei de koaiboer, “want reden wêrom hja is om de deale alle dagen sa rynsk net. Mar ien ding liket my nuver ta fan dokter: net bang te wêzen foar honderttûzend Russen, en wol foar syn âld wyfke, dy neat ta hat foldwaan het as in kweaden eamelbek en tsien feninige neilen. Want reden wêrom de flesse moast dalik onder de tafel, en doe sieten wy as trije ondogense jonges dy oan it hôfsjongen west hiene, sa nuet as hinnepiken, en dokter seach sa bedeesd as in diaken yn 't hekje.”

“Ja man,” sei de preker, “dokter is sa wreed net as er him foarjout. Oer twa jier het er myn dochter onder hannen hân oan de sinkingskoartsen. Moarns om fiif oere kaam er al by ús rinnen op toffels mei de sliepmûtse op. Hy hie rêst noch doer, sa'n acht kear deis seach er nei har, druven hrocht er út syn tún, oranje-appels liet er út de stêd komme, en doe de sykte in kear naam en doe de skieding kaam, doe wie er krekt sa bliid of it syn eigen bern west hie. De triennen stiene him yn de eagen, ik ferjit it noait.”

“En ik ook nooit. Dat was een triomf voor mij, en ik moet het bekennen dat ik in die gevallen wel wat weekhartig ben, maar iemand zegt wel eens iets in drift en als er een slokje bij komt, dat boven het hart omgaat.”

“Porsys dokter,” sei de koaiboer, “want reden wêrom as in minske mar in heal stikje yn het, dan mist er al in heel stikje fan syn ferstân. Ik bin sels weakhertich, ik haw fan myn leven wol honderttûzend einefûgels de nekke omdraaid yn de koai, mar dat is myn bedriuwen dêr ik fan libje moat, en dochs: it griist my altyd, koartom, ik bin bang foar deameitsjen. Dêrom woe ik oan dy Turkske oarloch in oar ein meitsje.”

‘Laat dan uw plan eens horen, dat zal wel boerenpolitiek zijn, dunkt mij,’ sei dokter.

‘Porsys dokter, boerepolityk, want reden wêrom ik bin in boer. Omdat dy rûzje bestiet tusken de keizer fan Ruslân en de sultan fan Turkije, sa tocht my, wie it mar bêst dat dy twa it ek mei-elkoarren ôfmakkene. En dan woe ik yn in bosk hjir of earne twa iken beammen opsykje mei sterke tûken, dy twa hearen sels in learen gurl om de middel dwaan mei in ring 'erachter yn. Dêr woe ik in tou troch dwaan en hingje har sa oan in sterke tûke elk yn in beam, sawat porsys fjouwer foet fan de grûn ôf, want reden wêrom as hja heger hongen en it tou briek ris, dan koene hja earmen en skonken brekke, en dat

[p. 566]

moast net, reden werom omdat koaningen en foarsten op in goede foet stean moatte mei har folken. Dan woe ik dy hearen boppe de ankels of knibbels in lang eintsje tou bine, en jane har elk in sabel fan swier azinen hout, rûn op de punt, yn de hannen. En dan woe ik de keizer fan Oastenryk en Prusen komme litte en keizer Napoleon. De koaningin Victoria fan Ingelân hoewol dat se finnigernôch is, dy kin der net út om har acht lytse bern. Dy koe har man prins Albert stjoere, want dy is nachts har baas wol, mar deis het er dochs neat te sizzen noch te dwaan en dêrom kin dy 'er wol in deimennich út. Dêr woe ik alle mooglike foarsten fan Europa by noadzje, behalven de koaning fan Hannover, dy is blyn, en de keurfoarst fan Hessen-Kassel, dy koe wol by syn sleep bliuwe en stjoere syn minister Von Hassenphlug dy se ek wol Hessenpleach neame, en it is net allinne in Hessenpleach, mar it is in minskepleach, en dêrom het er koartsby jitte in ongenadich pak bruien fan de soan fan syn baas hân. Dy soe 'er wol nocht oan hawwe. As no alles klear wie, dan woe ik elts fan dy fjouwer grutte monarchen elk ien fan dy touwen yn de hannen jaan, en slingerje dy bazen mei gewelt tsjin elkoarren oan dat se mjek seine. Dan koene se malkoarren beurt om beurt dústen jaan mei dy houten sabels, porsys sa it mar bêst mei de slinger útkaam, want reden wêrom der koene noait nin grutte bloedrizingen út ontstean, ik lit stean dat 'er deahalzen kamene, en dat moast krekt salang duorje dat 'er ien fan dy bazen sei: “Basta mannen, ik haw myn nocht fan dat getouter.” Dy moast de slach ferlern hawwe en as it de keizer fan Ruslân wie, dy mochten se om myn part de brits 'er wol op tajaan, want dy is it earst begûn. Dan koene se dêrop mei-elkoarren in gleske sjampagne drinke as bruorren, behalven de sultan. Dy moast in gleske mee hawwe, want reden wêrom dy mei gjin wyn drinke, mar dêrfoar het er it privileezje om porsys safolle frouljuwe te hâlden as er yn syn paleis bergje kin, dat de measte fan ús gjin privileezje neame soene, want reden werom wy hawwe oan ien al rom genôch. No, wat sizze jo fan dat plan, dokter?’

‘Ja man, de politiek is u geen ernst. En hoe zoudt gij die grote heren daartoe krijgen?’

‘Porsys dokter, dat sis ik ek, want reden wêrom hja binne te heechhertich, mar soene al dy Russen wol gapje wolle as jo der mei in leppelfol rottekrûd oankamen? Wat sis jo, dominy?’ ‘Ja,’ sei dominy, ‘'t is altyd better as deadwaan, mar meitse malkoarren de holle mar net hjitter. Lit ús in gleske wyn drinke en oer wat oars prate, ik haw 'er myn nocht fan.’ ‘Porsys dominy,’ sei de koaiboer, ‘libje litte is better as deadwaan, want reden wêrom it libben is swiet en men kin langernôch op it tsjerkhôf omtoarkje.’