Rimen en teltsjes

In jûnpraatsje fan Oark en Sint

Oark. Hoe litste de holle sa hingje, heite? Heste ferkeard iten yn 't liif?

Sint. Ik wit net; mar it moed sit net heech.

Oark. It moed net heech. Wat skilt 'eroan?

Sint. Der binne ferskate lju, dy jild fan my habbe moatte, dat is my bjuster yn de wei. Ik bin sa net grut brocht. - Dat paait al mei goede wurden; mar der wurdt nin kwitânsje op jûn.

Oark. Dan heste de kramp yn de pong, begryp ik. Jonge, dat falt my ôf mei dy; do hiest oars in moai spultsje, tocht my, en do gongst 'er ek stil mei lâns. Hoe is dat komd?

Sint. Ja, Oark-om, der waard ridlik goe' fertsjinne; mar der moat safolle wêze, as men sawat meidwaan wol. It giet oars, as by ús oarrememme tiden; as dy sûpenbrij ietene, en 'er nin sjerp genôch yn de kanne wie, dan sei oarre: ‘It kin jûn sa wol.’ Krigen ús grypmans en siktaris' bern moadrige rokjes oan, en wy mienden, dat wy ek sa moasten, jawol,

[p. 519]

dan sei oarremem: ‘Jonges, wy komme 'er sa maklik net oan, as dy grutte lju; de âlde klean earst oan ein, en dan sill' wy it jild earst ris oertelle, foardat wy de nije keapje.’ Sa giet it no net by lju fan fatsoen; it wurdt 'er no earst fan nimd, en dan de pong neisjoen. Ja, as de lekkenkeaper komt om syn jild, de naden lostoarnd, om de lêste stoer te finen; dêrby ha ik noch ek al tsjinrakjes hân yn 'e hann'linge.

Oark. Do seiste dêr sa ien en oar, dêr is al wat oan; mar do moatst 'er sa swier net oer tille.

Sint. Ja, jo sizze wol; mar de lju falle my sa lêstich; de iene komt mei swiete praatsjes, de oare mei flokwurden en drigeminten fan rjochtsjen en warren. Hjoeddei ha ik noch ien hân, dy sei by de foardoar: ‘Ik sil dy rûpelje, divel!’

Oark. Dy het dêrom noch net folle.

Sint. Dat is sa wol; mar as se it bargefel oantsjenne, en oan begjinne te knipen, dan moat ik 'er lykwol oan. Sy kinne my strûpe.

Oark. Net wier. Kom oan, hoe sit dyn boel? Do wolste wol rie habbe, net? Sis op dan.

Sint. Ja, dat kin jo wol riede; as elts sinen habbe sil, dan kinne de einen net oan eltsoar komme.

Oark. Skilt 'er folle oan?

Sint. Folle en folle is twa; in tûzen gûne of tsien sil 'er wêze moatte om it gat te stopjen, en 't skip yn flot wetter te krijen.

Oark. En dêr wolste swier oer tille! Biste gek?

Sint. Ja, mar wêr skuor ik it wei? De fertsjinsten wurde lytser, en de belestingen binne swier yn dizze dagen.

Oark. En dêr wolst' tsjinoan wrame, en al dyn libben oan de flotgerzen hingje? Mis, man. Ik wit better rie foar dy.

Sint. En dat is?

Oark. In foech bankerot slaan.

Sint. Fij, Oark-om! dêr wurd ik kel fan. Bankerot?

Oark. Ja, bankerot. Witste better rie?

Sint. Dan bin 'k 'er ommers glêd út en oan de dyk.

Oark. Wat praatste fan 'erút? Do moatste fiifentweintichtûzen gûne oerhâlde; de krediteuren gnoarje allikefolle, as se in dûbeltsje fan de gûne krije, as achttjin stoeren.

Sint. Dêr kin 'k net by; hoe giet dat?

Oark. It is nin dommeljuswurk. Hark, ik sil 't dy leare. Do sitste dûbel en dwers yn 'e keapmanskip, en noch dwaander en litter. Krûp in goe' freon onder de side, dy yn alle silen mak is, en gean dêrmei nei de ondogenste abbekaat dy 'er te finen is. Dan moat 'er skreaun en leagen' wurde, dat de gleone lôge 'ernei fljocht. Dan binn' 'er noch lytse hûsmiddels, dy har fansels oan 'e hân jane.

Sint. Oark-om! Oark-om!

Oark. Wat wolste oars? Mar do moatste op ien ding divels passe.

Sint. En wat soe dat wêze?

Oark. Dat is dyn boek. Dat moatste moai skriuwe, dêr elts yn lêze kin, hoefolle datste ferlern, en hoe grutte bankerotten datste hân heste; dat moat goed mei-eltsoar útkomme; want dêr binne se fûl op, mear as op de pong. Ik wit de wei, en wol dy helpe.

Sint. Soa. En wat dan?

Oark. Aste dan goed op it skerp stieste, lis dan de kaaien op 'e kiste, en sis tsjin dyn krediteuren: ‘Freonen, ik jaan my oer; ik bin in ongelokkich minske; want myn boel kin net út. Part it mei-eltsoar.’

Sint. It liket my net goed ta, Oark-om!

Oark. Witste better? Hark, lit my earst útprate. Dan komt dyn namme in wikemannich yn 'e krante, en dan litste de abbekaten en krediteuren mei-eltsoar flokke en tsiere, en om de langste ein lûke, en as dat spul oer is, stek dan de kop út de fearren as in âld swan; dan bist genêzen en sa sûn as in fisk.

[p. 520]

Sint. As ik je goed fetsje, dan wol je my in paad lâns liede, dêr in earlik man net gean wol.

Oark. Ja heite, men kin dat sa nei net nimme. Aste it allinne wieste, dan wie 't noch wat oars; mar myn goede man, sjen de krante ris nei, fan in jier, twa, trije, fjouwer, en de measte, dy bankerot gien binne, slaan op de hakken.

Sint. Ja, mar wat wurdt 'er dan ek fan jin sein, en hokfoar nammen jaan se jin net nei?

Oark. Gekheid. Hoe ha ik it hân? Dat wie oars watte as sa'n skiterich bankerotsje fan dy. Ik lit de lju mar prate, wat se wolle, dat is mei in jier twa al bewend; en dêr binne de lju jitte nochal noflik fan tsjinwurdich, de measte wolle graach wer mei jin hannelje, as se in stuorke oan jin fertsjinje kinne. Ja, ik ha 'er lju onder, dy oars nochal in pongfolmannich by my opset habbe en my lykwol de soalen út de skuon tsjinje wolle. Ik ha 'er sels niget oan. It is Mynhear foar en nei, op inkelde âldmoadrige stiifkoppen nei; mar dêr kin men neat mei wurde.

Sint. En dan in oarmans namme sette ynpleats fan jins eigen? Fij! fij!

Oark. No, wat skilt dat? As 't mar giet, en dat komt mei de tiid ek wol wer yn de heak; as men it paad mar wit. De grutte lju, dy dy helpe sille, moatste onder de side krûpe, en aste witste, dat se in rudich steed habbe, dêr moatst har tige kardzje, al kardzje, al kardzje, dan kinste mirakels dwaan. O Sint, do witste net, hoe dom in bult minsken binne. Ik moat 'er wol om laaitsje. Sy mienden ek, dat ik my ferrekkene hie, doe ik bankerot gong, en dêrom moast in kundich master myn boekje neisjen yn 'e stêd; mar master sei: ‘Hoar, jonkje! jou make sommen, dy ik niet begryp. Jou binne my feul te slim in de rekenkunde. Ik kan je niks leare.’ No, 't wie nin wonder. Ik hie bûtelâns op 'e skoalle west.

Sint. Mar hoe meitsje jo it mei de krediteuren, as dy je neierhân tsjinkomme, sjen se jin dan net raar oan?

Oark. Do moatst har altyd net yn 'e toet rinne. Believen de grutte net, dy hele knoarren habbe moatte; want dêr binne lilke onder, en doare jin noch wolris by de hûd krije, as 't slim komt. Mar dat is my noch mar ienris oerkomd, en dy liet ek al wer los. Slaan doare se jin net, as het men it tsiendûbeld fertsjinne; elts is eang fan útfanhûs yn 'e stêd.

Sint. Men kin se net ontrinne, tinkt my, as 'er safolle binne.

Oark. No, dy lytse, dy sa om dy hinne wenje, lykas timmerlju, fervers, skroarren en moadewinkels, dy moatst' glêd betelje, dat smyt doch nin seadden oan de dyk. Dan hest ek lju, dy dy priizje, wyls' d' oare dy ferflokke.

Sint. Dan is der noch watte, dat my net moai taliket.

Oark. En wat is dat?

Sint. Dat se jin neiwize, en sizze, lykas dat wol sein wurdt: ‘Dêr giet dy grutte skelm hinne, in hear fan stellen jild, dêr in oar jierrenlang soer foar tobbe het, en no troch sa'n snaak yn 't onderbaaitsje rinne moat. Dy moaie rok moasten se him fan de bealch banne!’ It soe jin grize.

Oark. Jonge, dat hear ik allegearre net, en dat binne nin kanonskûgels.

Sint. En dan de bysfeinten jin yn 'e almanakkuorren reizgje litte troch de hele stêd hinne.

Oark. Dat komt my net oan de kâlde klean.

Sint. No, Oark-om, ik tink 'er noch sa net oer as jo; ús dominys leare ús dat sneins ek net yn 'e tsjerke, dat skilt folle.

Oark. O! dat wit ik sa lyk net. Dêr dwaan ik net oan; en aste dat sa fyn útploeie wolste, dan kin 'er neat fan komme.

Sint. Jo paad dooch net, man. It liket neat. Ik sil 't earlik bringe safier as ik kin. De seilen 'er plat by, de hûshâlding besnoeie. De lju meie sizze: ‘It spul fan Sint wurdt 'er net better oan’, sy sille my net ferwinskje en ferflokke. Kin ik net in rok mei gleone knopen drage, mei in baaitsje kin ik my ek waarm klaaie, en dat sil de lju my wol hâlde litte. Kin ik myn bern net as hearen opfiede, en in bult jild neilitte, sy sill' 'er mei sûne lea en in goed sin troch Gods help wol trochkomme. Sy sille har dan net te beskamjen habbe, as

[p. 521]

har heite namme neamd wurdt, en nimmen sil har ferwite, dat se fan stellen jild dy grutte lju binne. In wiis man út de âlde tiid sei: ‘Beter is een weinig met gerechtigheid, dan de veelheid der inkomsten zonder recht’; en in oaren: ‘Het weinige, dat de rechtvaardige heeft, is beter dan de overvloed der godlozen’; sa tink ik ek, Oark! Us heit het faak sein: ‘Jonge, tink ris om dat jild, dat sa by eltsoar komt.’

Oark. Dêr wit ik net fan. Ik lês sokke boeken net. Do wurdste fyn, leau ik.

Sint. Ik bin fyn noch grou; mar it is my dêrom net allikefolle.

In faam (ropt by de doar): Sit mynhear Oark hjir? Dy moat gau ynkomme. Der is in grut brief komd, dêr stiet sok raar lêzen yn, dat juffrou is 'er mislik fan wurden.

Oark (giet rimpen opstean, en seit yn 't hinnegean): Dy divelske froulju lizze aanstond fan harsels. Sy behurdzje 'er ek net yn, as lêze se fyftich rare brieven.

Sint (allinne). Nuvere brieven! Oark! Oark! Oark! Net yn 'e tsjerke komme, nin bibel lêze, folle bêste lju yn it onderbaaitsje helpe, om sels in hear te wêzen, kundige lju ferbjusterje mei rekkenjen. Ik wit net, of de grutte slútrekkening net in trieneager wurde sil.