Rimen en teltsjes

De skearwinkel fan Joutebaas [II]
(Iebele, skriuwer fan de siktaris, en Jappe tromslagger sitte yn de stoepe fan Joute-baas te petearjen.)

Iebele. Dat begont 'er mei Joute-baas poatterich út te sjen. De barbiersstôk heal ôfbrutsen; it hûs út de ferve; in party pannen fan de stoepe ôf; in pear ruten mei skruften beplakt. It giet swietkes op 'en ein mei de man.

Jappe. As de gevel fan syn hûs sa moai wie as fan syn troanje, dan wie 't in paleis. Syn noas is allehiel fergulde.

Iebele. Ja, fol snijwurk 'erby. Mar, wat sille men sizze? Jeneverke is 'eryn, en dan giet it sa.

Jappe. Ja, en dat is oanboaze sont er sels in slok ferkeapet.

Iebele. Ik tink, dat hysels de grutste minger wol wêze sil.

Jappe. En syn wiif spijt 'er ek net yn.

Iebele. No, dat wol nochal jamk sa wêze, as de froulju oer de fyftich komme. As de iene streling ophâldt, moat 'er in oar wer wêze. Mar it koe har wolris gean as Foak-omme en Gatske-muoie, dêr ús pake silger altiten fan ferhelle.

Jappe. Wat ferhelle hy dan?

Iebele. Dat wiene in pear âlde ljuwe, dy yn 't Goutumer dykhúske wennen.

Jappe. O, dêr de Grousters en de Wurdumers sneontejûne altyd oangongen, as hja fan de Ljouwerter wykmerke mei in lyts sûske wer nei hûs pongelen.

Iebele. Krekt. No, dy âlde ljuwe krigene allebeide smeits yn 't koart guod en pimpelen swietkes mei-eltsoar hinne. Wat hja mei de g'nierkerij wûn hiene rekke gau op, en op it lêst hâlden hja neat oer as in inkel moai biezzemstuorke, dat noch in poatstik fan Gatske-

[p. 310]

muoie wie. No tochten hja: ‘De hûn dy ús biten het, moat ús ek wer genêze; wat wy mei de drank ferspile habbe, moatte wy ek mei de drank wer winne.’ Dêrom woenen hja oan de geande en kommende man in soopke fertaapje, en sloegen in kwartsje jenever op by Hannema te Harns. Doe hja datte op 'e taap hiene sei Foak-omme tsjin syn wyfke: ‘Kastleinske, jou my in romerfol, lea.’ Gatske-muoie tape him in fiks soopke en waard betelle mei 't biezzemstuorke. In amerij dêrnei sei Gatske-muoie oan Foak-omme: ‘Kastlein, jou my ris in soopke mei Berenburger, ik ha watte kjeld op 'e mage. Dêr habb' jo in stoer.’ Foak-omme naam de stoer oan, en joech syn wiif in romerfol, ek wer skoane mjitte. En dat stuorke gong salang oer en wer oer, dat it hiele kwartsje op wie.

Yn 'e stoepe fan Joute-baas

Jappe. Dat wie in drokke nearring; mar 't kaptaal, dat 'erfoar kaam wie en bleau in stoer.

Iebele. Dat is neat; sokke stuorren sweevje 'er ek altiten op 't grutte kantoar om. Foak-omme brocht 't lege fetsje mei de stoer oan de barnder te Harns. De man seach by de noas lâns, en frege, wat hja foar de jenever nomd hiene? ‘Wel, krekt as oare kastleins; de romerfol in stoer,’ sei Foak-omme. ‘Hawar! Dêr habbe jo 't hiele kaptaal, dat wy ynbard habbe. Gatske of ik habbe 'er nin duit fan opstutsen.’

Jappe. In gnappe rekkening. Ik tink, 't eintsjebeslút mei Joute-baas sil nin hier better wêze. It muoit my fan him. It is dochs sa'n minnen keardel net, en dêr sit in flinke kop op him; dy moat no yn de jenever smoarje. Soeste nin rie wite, Iebele, om him de drank wêrs te meitsjen?

Iebele. Dêr binne nin krûden foar woechsen. Al sjen se de hel barnen, en de divel sei:

[p. 311]

‘Dêr sil ik dy ynkeile asto in drip wer nimste,’ drank moatte se hawwe. Dêr sil 'k dy in nuver set fan ferhelje. Of witste wat 'er mei Bonsen Pilger lêsten bard is?

Jappe. Mei Bonsen de hynstetysker? Nee.

Iebele. Krekt, dy. Hy kaam alle jûnen dronken thús, bruide syn wiif en sloech it guod stikken. Op 't lêst fûn de sweager, in âld bysjager, wat út om him te bekearen. Hja joegen him in rûs as in kartou; beklaaiden him as in lyk, en leinen him yn in deafet. Tsjin dat hy wekker waard setten se in kom mei barnende foarloop op 'e grûn del, dat in blauwe lôge joech, en dêr gongen seis fan syn kunde, ferklaaid as divels mei hoarnen op 'e kop, omhinne sitten. Bonsen waard wekker; beseach de mouwen fan syn hinnekleed, dat er oan hie; stiek de kop út de kiste, en seach de ougryslike swarte divelskoppen mei wite tosken, dy de wjerskyn fan dy blauwe lôge noch ougrysliker makke. ‘Wer bin ik hjir, mannen?’ rôp Bonsen ta lêste. ‘Yn de hel!’ brimden al de divels. ‘De hel! de hel!’ sei Bonsen, ‘ei ju! En wêr ferkeapje se hjir dan bêste Hannema-jenever?’ Mei-ien helle er in biezzemstuorke ta de onderbroeksbûse út, en sei tsjin ien fan de satans: ‘Hawar, heite! Helje do my as in man dêr ris in pear romerfollen foar. Dan silste ek mei priuwe.’

Iebele. In skoane bekearinge! Ja, sa giet it. En wat it langer duorret, wat it slimmer wurdt. As de minske âld wurdt, stjerre njonkelytsen alle mâle flinken en raanjen yn him, allinne it sûpen en de gjirr'gens net. Hoe âlder wy wurde, hoe earniger en drankswieter. Dat binne twa divels, dy al sterker yn ús wurde, wat al 't oare earmer en lytser yn ús wurdt.

Ynse (in skipper op de Eastynjen, dy op dit praatsje ynkomt). En dochs wyt ik 'er in probatum rie foar. As 't net helpt kinne jimme my frij kylhelje.

Jappe. Dat wolle wy wolris hearre, skipper. It kin te pas komme, en dan sil ik it op 'e tromme bringe.

Ynse. Ja, maat, mar it giet om dea. Dêr komt fan de pasjint faak nin rabantsje telâne.

Iebele. No, dan is 'er noch net mear om hals as in sûpkeal. Wat er langer libbet, wat er grutter baarch wurdt en mear in lêst en skande foar wiif en bern. Dea of better wurde, is de baas.

Ynse. Ik bin no thús komd fan Soerabaja, en dêr wie ik yn 't hospitaal mei sike soldaten. Dêr brochten se my ek by in soldaat, dy in flesse mei jenever nêst him hie. ‘Dat is in swiet drankje,’ sei ik. ‘Ja,’ sei de dokter. ‘it is in drankje om de drank mei ôf te learen.’ ‘Mei ôf te learen?’ sei ik, ‘sa bryk kin ik 't net oan.’ ‘Ja, mei ôfleare,’ sei de dokter. ‘As de korporaals de dronkenskip 'er mei nin bamboezen útbruie kinne, dan krij ik se yn de lapdoaze. Ik sil in sûper noait de jenever onthâlde; want dan wurdt hy 'er noch slijer nei. As er om in healfearntsje freget, bring ik him in dikkop; freget er in dikkop, ik skink him in healmingelen. Dat bealget dan salang, dat er stomdronken is en yn 'e doljoarum falt. Wurdt er no wekker, dan het er troch de hetsichheid fan dy drank in barnende toarst; as lear ferskrokke is syn earste fraach nei kâld wetter. Yn pleats fan wetter bring ik him in tsjettelfol jenever. Ik bring 'er him in stik brea by, dat ik yn jenever dipt ha, en in panfol seane rys mei in sauske fan in mannich leppelfollen jenever 'eroer. Dêr barnt hy dan as de hel fan toarst! Drinke moat 't sûpkeal, as er wol of net, en omdat er neat oars fynt slacht er al wer jenever yn. Mei eltse swolch wurdt de brân onhjirmliker. Oalje jit er yn 't fjoer, dat er úteaze wol. Hy beart en stampfoetet as in beseten skepsel; hy flokt alle divels út de hel op om wetter, mar nin drip, nin inkel dripke wurdt him ta lavenisse jûn.

Iebele. Dat liket wol nei de rikeman yn de hel. Mar wat is 't ein?

Ynse. It eintsjebeslút is, dat de sûper heal ferbarnd fan binnen en poerrazend fan toarst, yn in grousume tsjinst falt, dêr de measten foar opstrûpe, mar dy 'er trochkomme binne yn 'e grûn genêzen. Hja meie nin jenever rûke of sjen; as hja 't wurd fan jenever hearre, moatte hja koarts spije, sa'n inige walge habbe hja oan 't guod. Te Soerabaja, sei de dokter, hie er in bulte soldaten mei dit middeltsje holpen, mar noch folle mear op 't tsjerkhôf brocht.

[p. 312]

Iebele. Better, skipper, dat har kringen it ierdryk bedongje onder de deaden, as dat hja langer in stank en in walge onder de libbenen binne.

Jappe. Do gieste 'erút mei kûgelsfeart, Iebele. Soene wy 't net wat sêfter mei Joute-baas oanlizze kinne? Hy is oars in bêst kearel, en wy binne hjir net yn Eastynjen.

Ynse. No, dat sis ik ek. Yn Eastynjen komt 't op nin aap oan.

Jappe. En yn 't fean net op in turf. As wy him ris to lid fan 't Matigheidsgenootschap krije koene? Wat tocht dy dêrfan?

Iebele. No, besiikje 't mar ris. Hy sil 't mei de gek beslaan, en do silste 'er noch sneu ôfkomme. Mar wat board het er hjir boppe de doar hinge? Dat moat ik earst ris lêze. (Iebele lêst). ‘Hjir wurdt skeard mei Dútske messen; mar jimme moatte mei Hollânsk jild betelje.’ (Iebele giet mei Jappe en Ynse yn de skearwinkel.)

Iebele. Dêr habbe jo in gnap printsje foar de doar hingjen, Joute-baas.

Joute-baas. Foldocht 't watte?

Iebele. Ja, mar 't kin noch moaier.

Joute-baas. Lit hearre. Dy 't wit moat 't sizze.

Iebele. Ik soe 't sa meitsje:

Lânslju!

‘Hjir is de skearwinkel fan Joute-baas. Us lân is ferdield yn lju dy skeare, en yn lju dy skeard wurde. Pas op, dat jimme komme onder de minsken dy skeare; dat is profytlikst. Mar kinne of meie jimme net mei 't mês omgean, kom dan by Joute-baas. Hy docht oars as syn kollega's. Hy nimt jimme 't burd hiel sêft en beleefd ôf, en yn pleats fan 21 sinten is hjir it skearjild mar in botsen.’

Joute-baas. Dêr sille wy neat fan ha. Want as jimme allegearre 't mês opnimme, dan ha ik dien wurk.

Iebele. It het nin need, baas. As jo in pear tûzen gûne traktemint hiene, en 'er in bytsje mear as neat foar diene, en 'er ek net mear foar hoefden te witen as twaalf-maal-twaalf is honderdvierenveertig, lykas de ontfangers, ja, dan soe 'k 't spul ek net stean; mar no je mei skearen en skuonmeitsjen amper in dûkaat yn de wike winne, sil nimmen jo 't mês út de hannen nimme.

Joute-baas. Dat is gekkepraat. As 'er ien fan myn kollega's stjert of syn gaazjemint kriget, dan binne 'er wol fyftich, ja, soms wol hondert, dy de flecht op de skearwinkel habbe, en dêr krûpe, flaaie, kringe, wrotte, wrame, lige, en lasterje se dan om yn 't plak te kommen. Wat woesto prate, Iebele, dat nimmen my beniidt? Dêr is sa'n grutten banjer net yn dit lân dy syn soan net foar de skearwinkel opbringt. Sa gau as it boaike yn 'e widze leit, tilt de faar it gerdyntsje op, sjocht syn soan oan, en lústert sêft, sadat de kreamheinster it net heart: ‘Tink do mar nearne om. Do silste ek út it grutte ieslok ite.’

Ynse. No, ik moat sizze, it is in bêst farwetter. Yn de hannel en skipfeart giet 't beteljen jamk sa hurd as in lûs op in tarre kleed. Mar yn de skearwinkel is 't: jild by de fisk. Jonge, maat, as de krediteur de debiteur koartjan op de kiel het, dan komt de lêste duit mei in amerij los.

Jappe. Sa komt 't út, dêr moat skeard en dêr moat betelle wurde; as men mar gau, sêft en beleefd skeard wurde. Mar dêr skilt bytiden rju folle oan; dat ha 'k ferline jier ris te Warkum onderfûn.

Joute-baas. Te Warkum? Ei, ju! Wêr sjippen se dy dêr mei yn? Mei brij?

Jappe. Nee, mar sonder gekheid; dat stie 'er bryk by. Ik kaam dêr mei Olfertboer, dy in pleats oer de Hoarsa hiere woe. It wie krekt Warkumer merke, en foardat wy nei lânhearre gongen, woe 'k my earst skeare litte. Sa rûn ik by de Hynstebrêge in skearwinkeltsje yn, en sei: ‘Baas, kinn' je my de burd ek ôfnimme?’ ‘Jawol,’ sei de man, ‘gean jo sitten.’ Ik foel djip yn in brede briedstoel del, en seach ris rûn wylst baas syn spullen klearmakke. It wie allegearre tsjep en sindlik as de brân. De treeft en 't earnen guod wie glêdskuorre, dat men 'er jin wol yn spegelje koene.

[p. 313]

Ynse. Ja, mar dat wie 't wurk fan de frou; wy moatte mar wite, of de baas de man wie dêr er foar oan board kaam.

Jappe. Dat hie 'er wol oan. Ik lei de holle efteroer op it beklingsbankje del en 'k waard ynsjippe; mar doe de baas de fingers op myn troanje sette wie 't krekt as my in lôge bewalme, sa hjit wiene syn hannen. Mar it slimste wie benefter; doe er oan 't skearen kaam dûnse my dat mês op de kop om, sa staten him de hannen oan. Salang as dat by de kevel bleau, telde ik 't net; mar doe er my mei dat flimige skearmês op de strôte begûn te kiteljen, tocht ik, dat giet om dea. ‘Wat skilt jo, baas?’ sei ik. ‘Neat, man,’ sei er. ‘Ik bin sa fris as in nút. Hoesa?’ ‘Wel,’ sei ik, ‘it is krekt as je in kwea konsjinsje habbe en my slachtsje wolle, mar dat je net goed doare. De hannen ridelje jo. Kom, jou my 't skearmês 'eris.’ Dêrmei ik sels foar in lyts skylpodden spegeltsje oan 't skraabjen, mar dat waard gau fillen. De earste streek de bêste rûn my 't reade sop mei in straal 't kin del. Ik joech de man in stoer, en frege him as er dêr tichteby nin oare skearwinkel wiste. Mar dat wie poetsje 't each út, baas wie prot en woe kik noch mik sizze. Mei myn heal burd rûn 'k as in tsjeaf de doar út, eang dat my immen sjen soe. Gelokkich kaam my myn kollega, Jan Tamboer, temjitte, dy my nuver oanseach, en frege: ‘Biste yn de rouwe, Jappe?’ ‘Nee,’ sei ik, ‘hoe dan?’ ‘Wel, do rinste,’ sei er, ‘mei in healskeard burd krekt as myn buorman Joël, de slachter, dy okkerdeis syn heit ferlern het.’ ‘No ja,’ sei ik, ‘mar wiis my mar gau in goed barbier.’ Hy wiisde my in hûs yn de Baginestrotte dêr in earnen bekken úthinge, en in barbierstôk ta de gevel útstike, dy wyt, read en blau ferve wie.

Ynse. O, dêr efter it stêdhûs?

Jappe. Krekt. No, dêr ik yn. Doe de baas foar my stoe en de sjippe watte yn 't bekken klitste, seach er my wiles mei sa'n skeef en betinklik each oan, krekt as 'k him net betelje soe. ‘Hoe, wjirmen, is 't no, baas?’ sei er op 't lêst, ‘in heal burd? Jo binne noch net iender's in goe' Fries; dy binne troch de bân allehiel skeard. Oars?’ Doe 'k him de set ferhelle skettere de man 't út fan laitsjen. ‘Dat tanket jo de koekút,’ sei er doe. ‘It wie juster de bêste snien yn de marke, en no is myn kollega fannacht oan de gyl west. Fan 'e moarn te fiif oere hie er in stik lead op 'e holle, dat 'k tochte, daalk saait er yn 'e Dolte. Sliepe koe er net, en doe het er ta tydkoartinge in skippûnmannich tsjiis wreaun, dat him 't swit de kop dolrûn. Begripe jo no, wêrom him de hannen ridelje?’ ‘Klear,’ sei ik, ‘as de dei.’ Ik joech de man in stoer, en gong mei Olfertboer nei de lânhearre, en doe wy de doar yngongen, sei 'k tsjin Olfert: ‘Hjir is no dyn skearwinkel.’ ‘As dat sa is,’ sei Olfert, ‘dan hoopje ik dat ik 'er ôfkomme sil asto; namelik: healskeard.’

Iebele. Dat liket my nuver ta mei dat rideljen; jo ek net, Joute-baas? 't Tsjiiswriuwen moat ik dien ha, mar oars ridelje de jeneverlju net, as 'er mar goed foer yn sit lykas mei de skearbaas. As hja jûns de mage 'er in tommebreed onder set habbe en de moarns de krêft 'erút bromd, dan moatte hja earst al in wjirmferskrikker habbe, foardat hja mei de hannen watte útrjuchtsje kinne.

Joute-baas. Dat giet mei in minske, Iebele, krekt as mei in haloazje. As hja ôfrûn binne moatte hja wer opwûn wurde, en it kaike is bêste jenever fan Koatstertille.

Jappe. Wol te ferstean, by in jeneverminske. De hûn dy him jûns biten het moat him moarns wer genêze, en dy byt him krekt salang dat er yn flarden skuord is.

Joute-baas. Hearsto ek watte fan de separatisten, Jappe?

Jappe. Nee, as dat 't troch de bân goede lju binne, dy har stil by har bedriuw deljane en dêr men wol steat op meitsje kinne. Myn sweager, Aukebaas, het in pear timmerfeinten dy separatist binne, mar by seit, as hja allegearre sa binne, dan woe er wol dat al syn foltsen separatist wie. Mar hoe freegje jo dêr sa nei, Joute-baas?

Joute-baas. Myn suster Marijke is 'er ek bykomd, sont hja sa mei de limoer oanhelle is, en no soe hja wol sjen dat myn wiif en ik mei de einen yn 't kroas fan de sleatten omgrudzene.

Jappe. Ja, yn de drank habbe hja de divel sjoen. In dominy, dy moarns in goed slok

[p. 314]

drinkt, kriget seis wike by har, en lêsten habbe se ien in moanne onder de preekstoel set, omdat er yn 't Matigheidsgenootschap gien wie.

Joute-baas. Dêr habbe se gelyk oan. No wyt 'k net, of 'k ek nin separatist wurd.

Iebele. Hoe kaam dat sa bryk?

Jappe. Wel, hja seinen, immen dy net sûpt en himsels betwinge kin, wat hoeft dy himsels mei hantekening te binen en oan keattingen te lizzen? Dat dogge allinne sûpers, dy oars nin macht genôch oer harsels habbe.

Joute-baas. No wurdt 't wer watte oars. Mar ús Marijke het it net allinne tsjin dat onskuldich dripke, dat 'k nim; mar ferline snein ha ik 't noch oars by har ferbruid.

Iebele. Dat hie Bauk juster al yn 'e bôlkoer. Mienste dat net fan de hoanne?

Joute-baas. Dat is 't. Wel, ik hie 'er allehiel nin erch yn; mar ferline sneintemoarn in bytsje foar njoggenen rûn 'k efkes by har yn; hja wie al mei in fleet fan har kaliber nei in boereskuorre ta, dêr ien fan har dominys 't wurd die, mar de faam wie thús. Sa kaam ik efter by de bleek, dêr de hoanne yn in fjirders koer stoe, mei in net 'eroer. ‘Sille jimme hjoed in soopke ha?’ frege ik de faam. ‘Nee,’ sei hja, ‘hoe kom je dêr sa by?’ ‘Wel,’ sei ik, en wiisde op de hoanne, ‘ik tochte dat dy baas 'eroan moast. Wat docht er dan yn de koer?’ ‘Frou tinkt,’ sei de faam by de noas lâns, en hja glimke wiles, ‘frou tinkt, dat sneins in hoanne yn 't hok nin pas jout.’ ‘Moat dat bist ek al sabbat hâlde?’ sei ik; ‘ik kin wol sjen, lea, dat dyn frou nea net troud west is. Oars soe hja alle herten by har eigen tinke, en de hintsjes net sonder man litte. Pastoarske, masterke, myn wiif, dy minsken habbe oere noch wille, salang as 'er gjin hoanne wer yn 't hok is. En sa tink ik 'er ek oer.’ Meiien skuorde ik 't net fan de koer los en soalde de hoanne yn 't hok. No, dêr wie wille yn Jeruzalim! dat kinne jimme tinke. Skraabje; kerltsje siikje; kok! kok! kok! roppe oan syn weitene jufferkes; om har hinne bôgje, en wiles de wjukke as in beleefd tsjinner lâns de grûn slypje; dat wie 't wurk fan in eagenblik. De tapassinge wie, dat de sultan 't hiele serail yn de fearren siet, en ta slot fiktoaria kraaide oer alle separatiste fammen, dy de limoer hienen.

Jappe. Dat is sa moai dat 't hast net moaier kin, en men moatte fuortgean, as 't op syn moaist is. Dei jimme allegearre!

Joute-baas. Ja, mar do hoefste it net op de tromme te bringen. It is al onder de froulju!

Iebele. Is de bar oan my?

Joute-baas. Ja, fal mar del.

Hessel (in ielskipper op Londen). G'n dei, foltsen!

Joute-baas. Wolkom thús! Biste wer by honk? In goede reis hân?

Hessel. Sa matichjes. Ik hie in pûnmannichtabak oan board; dêr hiene se my omtrint mei snapt. Dat reau fan Ingelske kommizen het my de mêst en de hiele aak mei hammers betikke, of 'er hjir of dêr ek ferhoalen gatten wiene, dêr wy slûkersguod yn hiene; it is lykwol nochal goed beteard. Hja habbe neat fûn.

Joute-baas. ha jimme 't goed mei de iel hân?

Hessel. No, dat mei sa wol wêze. 'Er is ús in bulte ôfstoarn; ik leau wol tûzen pûn. Sont de sjuchtme yn de bargen west is, is 't ek yn de iel, en dat wol mar net ophâlde. Wy habbe soms ek noch wolris lêst fan de fochte fan dy koaltarfabriken, dy yn de Theems útrint.

Iebele. Myn wiif het my frege, Hessel, asto har fan Londen it teeguod ek meibrocht heste.

Hessel. Dêr habbe wy in skean ongelok mei hân. Sa as se my de koer mei pastelein oan board brocht hiene, komme dêr in pear skeve fiskwiven by my om iel. Oan board fûnen se in pear ferdroege prúmkes, dy de feinten útspein hiene; dy treauwen hja yn har koarte eintsjes piip en stieken doe ris oan. Hja dampten, dat har de reek boppe de kop fleach, en doe eltsoar kitelje en hompe, en oan 't mâlfarjen, dat de iene mei 't grouwe dronkene gat yn de koer fan dyn wiifs pastelein foel. Ik ha neat oars meibrocht as in party diggels, dy allinne goed binne foar ús lytse Beits om 'ermei te pronkjen.

[p. 315]

Joute-baas. Is dy Ingelske juffer ek mei har gat yn myn skearmês fallen?

Hessel. Dat woe 'k wol; mar dat is behâlden bleaun. Dêr habbe jo 't.

Geale-boer. Binne dy no safolle better?

Ynse. Dat soe 'k leauwe. Sjoch, dêr lis 'k no in hier op 't ich; blies dêr ris op. (Geale bliest, en it hierke fljocht yn twaen.)

Geale. As in flime, hea? Mar kinne jo de Dútske ek sa net slipe, Joute?

Joute-baas. Wêrom net? Mar dy geane aanstons omlizzen, en de Ingelske wite fan nin fyftich âlde burden te sizzen.

Geale. Wêre komt soks by te pas?

Joute-baas. It Ingelske stiel en de timpering is better. En dêr komt by, de Dútske messen binne breed en tinblêdich, en rinne mei in ynpannige bocht fan de rêch nei it ich ta. Dêrtroch skeppe se, en as se net fjoerskerp binne, dan snije se de burdstoppel net allinne, mar wippe dy 'er ek út. Dêrom lûke folle Dútske messen sa, en dogge sear. De Ingelske binne smeller, mar steviger, want hja rinne as in beitel by de ich ta. Dêrom snije hja wol, mar om har stevichheid lûke se nea net, en as se net skerp binne, sear silste dy net dwaan, mar do kinste 'er neat ôfkrije.

Geale. Ja, sa binne de poepen. It kin har neat skele as se 't 'er ús ôfskeare of ôfskuorre, mar alle rûchte, dy wy op de bûse habbe, moat 'erôf.

Joute-baas. Praatste fan de fyndoekspoepen?

Geale. Ja, fan dy flienske poespassen, dy ús froulju allerlei bellen en flarden oansmarre, en as 'er op 't ein net gauwernôch jild komt, it de earme boer ta beslút mei parate eksekúsje fan de bealch skuorre. Mar sis my ris, Joute, as de Ingelske skearmessen safolle better as dy Dútske binne, wêrom nimme de skearbazen dan allegearre nin Ingelske?

Joute-baas. Omdat hja dom of earm binne. De Ingelske messen binne duorsumer, mar folle 'joerder. Hja kinne de Ingelske ek net goed oansette; want as dy net fjoerskerp binne doge se de hûn yn 't gat net. En dan miene se ek, dat se mei sa'n brede Dútske seine de stannen fan in boerekin better ôfmeane kinne as mei in Ingelske sichte.

Ynse. Lêsten bin ik skeard te Stiens, dat de triennen my oerrúnen. Wy soene dêr te gast by Rinke-bysitter, dy in omkesizzer fan ús mem is. Foardat 'k nei him tagong liet ik earst myn burd ris neisjen by in skuonmakker. Sa as 'k yn de doar kaam riisde my dêr in grutte olfert fan in keardel fan de skammel oerein. Hy hie hannen as slaaien, dêr knoarren as foege barge-ierdappels oan sieten fan 't skuonmeitsjen, en dêr skuorde er sa moarddédich mei op myn oansicht om, dat 't krekt wie of de kop 'erôf soe. Ik tochte, dat wurdt myn lêste oere, as 'er noch in stomp mês bykomt, en omdat 'k krekt in Londensk mês foar bysitter by my hie, fersocht ik him om my dêrmei te skearen. ‘Sa'n pyst glydt my troch de fingers,’ sei de man. ‘Ik moat in foech swurd yn 'e kloeren habbe: dêr kin 'k de bargeboarstels better mei reitsje.’ En dêr rekke er my ek mei, dat 't my ivich hûge sil. Wel, ik kin je sizze, Joute, dat 'k lêsten yn dy stoarm, doe ús alles stikken fleach, net sa bang west bin as onder dat ferdomde poepemês en de poaten fan dy Stienzer oaljefant.

Geale. Nee, dan is 't my lêsten te Frjentsjer better ôfgien. Dêr wie ik op de bargemerke; ik hie de kroech al tweintich kear út en yn west om in bargenegoasje, doe ik my skeare liet yn in winkeltsje, dêr in tsjep jongfaam it mês hantearre. Sa as hja my ynsjippe hie, sei ik: ‘Kom, leave, wy kinne 't eltsoar watte makliker meitsje.’ Ik sette 't minske op 'e myn knibbel, en sa het se my skeard. Us dominy's Frans, je wite wol, de studint, hie my dêr ynlaat; want hy hie kunde oan dat frommes, en stie mei noch in pear hoantsen oer dit wurk te kachelachjen; mar ik bin noch nea sa behindich betsjinne as fan dy sêfte linige fammefingers.

Joute-baas. Ja, dat is Fryske skranderheid, dat wy skuonmakkers mei ús stive, pikkige, knoarrige lobben de minsken 't burd ófnimme moatte. Myn âld wiif soe 't ommers trijeris sa maklik dwaan, en dy soeste ek net op de knibbel sette. Joech hja dy ek in fûgel, Geale?

Geale. Dat kin ommers net minder. Dy skeard is wurdt fan de skearbaas de mûle ôffage.

[p. 316]

Joute-baas. Wie 'er ek nijs te Frjentsjer?

Geale. Nee, mar wol te Hjerbeam. Dêr wennet in minger fan ús Jelt-om, dy koeken fan him nimt; dêr moast ik ris oanrinne. Dy boer hie de soan fan syn lânhearre by him yn de kost; mar sa'n frjemde ynbyldinge, as dy jongfeint hie, ha 'k noch nea fan heard.

Ynse. Ik doar wedzje, sa mâl net as fan Foake-moalker.

Geale. Wêr maalt dy de plasse dan oer?

Ynse. Dy mient dat er in groatkerl is, en sjocht er in hin, dan fljocht er haste úteltsoar fan benaudheid, sa bang is er dat it bist him oppikke sil.

Geale. No, wat ik dy ferhelje sil, liket my ryklik sa mâl ta. Dy jongkeardel, dêr ik dy fan sei, stie stôkrjucht op en del, mei de earmen slûk by de tsjea del, yn de hurdsherne te brommen, krekt, kin ik dy sizze, as in pedaalpiip yn in oargel.

Iebele. Dat is briker as bryk.

Geale. Ja, mar hear syn ynbyldinge ris, en hoe er dêr oankomd is. Syn faar woe him twinge om dominy te wurden, omdat er de kategismus sa goed opsei, en dêr hie er krekt safolle sin oan as oan hingjen. Behalven rju geheugen hie er ek nin fermogens, goeman. Mar dat holp net. Hy moast op de preekstoel, al soe er dêr troch 't gekkehûs opfleane. Doe er noch op de Latynske skoalle gong, moast er altiten earst syn leksum by de faar opsizze, in strang keardel, dy se as jonge ek watte kreammers-Latyn mei de bollepyst ynheid hiene. Koe er syn leksum noch net, dan waard er yn in fjirders turfkoer by de eftergevel ophyst, en dêr hong er dan salang tuske himel en ierde te bingeljen ta er alles op in prik koe. Boartfeinten mocht er nea by him ha; dy wiene te biiseftich, en soene him ondogensk meitsje. Hy krige nin oar boartersreau om de sinnen te fersetten as in keameroargel; dêr spile er dan de 'salmen Davids en de evangelyske gesangen op, en dat gonzjen en harsenskraabjen het krekt salang duorre, dat er simpel wurden is. Ferline hjerst, doe de blêden fan de beammen foelen, begûn er tipelsinnich te wurden. Iend'ris yn 't holste fan de nacht hearde syn heit in oeribel gebrom; de âldman giet opstean, rint mei in lantearne it hiele hûs fan onderen nei boppen troch, en fynt eind'lik syn soan boppe op de flierring poerneaken' rjucht op en del krekt as in soldaat, dy mei 't snaphaan op skouder yn 't gelid stie. Ondertuske bromde er mar toereloers fuort. De âldman frege him: ‘Wat sil dit betsjutte, Frâns? Gean nei bêd as in feint.’ ‘It bêd is myn plak net, heit,’ sei Frâns. ‘Myn plak is yn de tsjerke. Ik bin in oargelpiip, mar mei dy swiere twjirrewyn fan justerjûne bin 'k út 't oargel waaid. Ik ha in pomp tsjin de preekstoel oan hân, en dêr ha ik dy dûk fan krige. Gelokkich dat 'k hiel bleaun bin. Bring my gau wer op myn plak, heit! It hiele moaie oargel is oars skeind. Gau, gau! Mar foarsichtich.’ En doe begûn Frâns wer te brommen, en hy bromt no al fyftsjin jier oan ien stik.

Ynse. Wel, sa mâl kin 't net. Mar de lêste kening fan Ingelân hie ek al nuvere gridzen yn 'e kop.

Iebele. Wa?

Ynse. George de Tredde. Hy hie 56 jier regearre, doe er yn syn bernskens kaam, en op 't lêst allehiel simpel waard, noch sa net fan âlderdomme, as fan syn ondogenske bern, dy him in bulte fertriet goeman oandienen.

Iebele. Ik miende dat de kroande hollen boppe sokke dingen wiene.

Joute-baas. Jonge, nee! De kroan is wol boppe de holle, mar de holle net boppe 't fertriet. Mar wat wie 'er dan mei Jurjen-omme te rêden?

Ynse. De âlde hear miende, dat er in slinger yn in klok wie, en stoe oeren efterien yn in herne fan de keamer fan de iene skonk op de oare te weauwen.

Iebele. No, dat wol sa wolris gean mei de keningen. As hja miene, dat hja slinger en gewicht beide binne, en dat 'er nin rêdsje him reppe mei, dat hja net earst oan 't rinnen brocht habbe; as hja tinke, dat 'er net in inkele beweging wêze mei, dy net fan har útgiet, en dan har sin net krije kinne; ja, dan begont har op 't ein de plasse noch wolris te malen.

Tamke (in âld skroar dy de hiele dei krantet). Ja, en dêrom hie 'k ferwachte, dat Jurjen-

[p. 317]

omme ek noch in klokswicht oan syn gat hongen hie. Dan hie er de opposysje en it ministearje en de kening tagelyk west.

Geale. Dat rint my heech. Dêr begryp 'k neat fan.

Tamke. Dat hoeft ek net, boer. De Friezen rinne no dochs mar foar spek mei.

Geale. Dêr stiet Jappe no al sont in kertier te eameljen mei Jarich-ontfanger en syn soan Oebele, de studint. Wêre soene dy 't sa drok oer habbe?

Tamke. Lústerje ris efter 't doarsskud; dan witste it. (Geale harket.)

Jarich (bûten doar). Ik sis 't dy, Jappe; Joute wit syn paad fiks skjin te meitsjen.

Jappe. Ja, mar hy is noch safier net hinne, as hy stiet noch wol foar reden. It slimste is, hy slacht 'er mei in kwinkslach trochhinne, en as er dêr syn fermoanner mei oan 't laitsjen kriget, dan het er it wûn.

Jarich. Ik wyt rie, wy moatte him mei syn eigen jild betelje en gekheid tsjin gekheid sette. Do, Oebele, begjinste mar ris mei de kop troch ien fan dy beide ruten te stekken, dy mei papier beplakt binne.

Jappe. Dat is goed. Mar dan moastene jimme 't dêrhinne draaie, dat Joute yn 't Matigheidsgenootschap komt. Dat liket my skoan foar him ta. By ús folk te Drachten habbe hja dat ek.

Oebele, de studint (hy stekt de holle troch ien fan de beide ruten, dy mei papier beplakt binne, yn de skearwinkel op). Dei jimme allegearre! Is de baas by honk?

Joute-baas (hy stekt de gleone pûkelige holle troch it oare papieren rút nei bûten ta.). Krekt útgien om in poddehierrich studintsje te skearen.

Allegearre. Moai! gnap, man! Ha, ha, ha! Gnap, Joute!

Jarich. Dei jimme allegearre! Ik wiste net, Joute, dat jo op jins âlde dei noch piipba boartene.

Joute. Men moatte al sawatte dwaan om de bern, ontfanger. Ik hear, jimme wolle my yn 't Matigheidsgenootschap habbe ... O Fetse! Wolsto in bytsje weiskikke; do sitste foar 't lear. Ik woe 't mês ris oanstrike.

Jarich. Ik sjen, dat wy ferklapt binne. Mar soe dat safier mis wêze, dat wy allegearre yn 't Matigheidsgenootschap gongen? Wy meitsje ommers lang sokke kearels net út as ús oarreheit-en-harre. Mar dêr wie ek nin jenever oer 'e flier. Noch yn 1790, 1800 en om dy streek, as in dokter by in boer oan hûs kaam, en dêr moast in dripke wêze, dan moast 't earst út 't nêste doarp helle wurde. En kom no ris! Dy bûter is ommers oeral oer 't fjoer. Sa'n ôfgelegen klûs is 'er yn 't wyldlân net, dêr nin flesfol jenever is.

Joute-baas. No, en wat soe dat, kollega?

Jarich. Wat dat soe? Dat 'er út dat jeneversûpen in party pysten en skraitsen opstien binne, dêr ús oarreheit-en-harre man foar man elts in stik of fjouwer fan ta kjitte sloegen. Hawar! Wêre sjogge jo dy drege, geve, longerige, bienitige en breedskoftige kearels yn Fryslân, dy 'er foar 50 jier noch wiene? Ommers nearne net. Alle jierren wurde 'er by 't lotsjen mear ôfkard, dy de mjitte net habbe.

Joute-baas. En komt dat fan de jenever?

Iebele. Ja, fan de jenever, dy de divel yn de hel útfûn het om ús Friezen nei siel en lichem te moardzjen. As men hûnen lyts hâlde wol, wat docht men dan? Men jout har jenever of barndewyn yn. En mei ús minsken giet 't net oars. Hawar! jonges fan trettsjin, fjirtsjin, fyftsjin jier begjinne ommers al jenever te drinken. Op 't lêst sille de Friezen 'er noch útsjen as ferskrompele mantsjes, dy op sterk wetter steane.

Jarich. En om de bern noch gauwer op te druien, komt 'er de baaitabak by. Streuperts, dy pas yn 'e broek binne, rinne no al mei in barnende piip of sigaar lâns de strjitte te boartsjen.

Jappe. En dan binne se ek wat mânsk.

Iebele. Dat is noch 't slimste fan allegearre. Smoken en barndewyn-drinken waard âldtiids oer ien kaam skeard. Doe ik in bern wie mocht nimmen roke foar syn achttsjinde jier, en dy 't weage, waard neiroppen: ‘It wurdt onwaar, mannen! De bargen begjinne mei

[p. 318]

strieën te rinnen.’ En kaam him ien fan syn folk temjitte, dy sloech him de piip út de bek. De piip wie 't begjin fan de mûnichheid. No habbe de bern de piip beet as hja pas út de rokken binne, en dêrom binne hja dan ek mûnich, dêrom meie hja flokke, sûpe, dôfhûdich en bretaal tsjin âlders en masters wêze.

Jarich. Wel, dêr binne jamk âlders, dy 'er grutsk op binne, dat kak-by-de-hak al in sûchmannich dwaan kin. Myn buorwiif Beits groeit in foet yn 't fjouwerkant, as se har opslûpen jonge mei in piip yn de hurdsherne sjocht, dat him de reek om de kop bôget. Mei in inich wolbehagen, krekt as har soan in oerfleaner yn keunst en witenskip wie, seit dy gekke malappe dan: ‘Ja, ús Teakeman mei graach in pypke.’

Iebele. De bern miene, dat de piip har ynienen in pear foet grutter makket, en sa komt it, dat hja no de bernskens oerslane. Want al dat boartsjen fan knikjen, topjen, hoepjen, hazze-en-hûn, en kaper-op-see, dêr 't hiele jier elts op syn tiid de strjitte fol fan wie, dêr sjocht men no sa net mear fan. Mar makket detabak de bern gek en bretaal, de jenever makket de âlde ljuwe ondogensk.

Joute-baas. Wel, dat soe dan wol eigendivelsk wêze, dat men nin slok drinke koene sonder in beskiter te wurden.

Iebele. Ik sis net, dat in sûper 't 'erop taleit om my te beskiten. Ik sis, dat hy syn karakter fersûpt. Lykas er pit en murch út syn lichem sûpt, sa docht er it ek út syn siel. Dêr is nin hâldfêst mear oan de man. Wat er no belooft en wol, dat is him wer fergetten as er omsjocht. Hawar! lit alle ljuwe, dy hannel en wannel dien habbe, sizze, as hja ea op 't wurd fan in sûper wol in oartsen joegen? Dêr heste Seakele groatmakker, Oebele skipper, Feike tsjiisker; binne it yn 'e grûn net de bêste minsken fan de wrâld? En wat steat kinste meitsje op har wurden of beloften?

Geale. Jonges, nee! Hja binne sa wif as de wyn. Jimme seinene niis dat de jenever en detabak ús manlju sa lyts en onsjoch makke het; dêr komt my watte by yn 't sin. Wy hienen lêsten in poep yn ongetiid, dy noch onder Napoleon tsjinne hie; dat wie in moai skrander en fernimstich keardel. Dy hie altiten syn oanstriid, dat ús froulju sa grut, sa flink en sa moai wiene, en de Friezen sels sokke pysten.

Iebele. Dat leauste wol. Us froulju meie wat kofje en tee slabje, mar hja drinke nin jenever en hja smoke net.

Ynse. Sa giet 't, maat. Foar de hel wiene de lju net eang mear. Doe het de divel syn fjoer yn de jenever stutsen, en sa jit hy har no yn dit libben al de hel as wetter troch de weaze yn de termen del. No ferbarne hja ynwindich. En hja binne 'er wol tûzenris slijer nei as nei brea. Sa is de divel. Syn hel gûchelt er ús foar as in himel. Hjir by ús yn 'e stêd rekkenje se no, dat om 't tredde hûs in jeneverhúske stiet. Dat binne allegearre timpels fan de satan. Yn Ingelân hingje buorden út de kroegen, dêrop stiet: Stomdronken, en nin strie yn de kelder, foar ien stoer. One penny!

Joute-baas. No, Ynse, praat do watsto wo'ste, mar asto dy divel weijageste, dan helleste 'er in oaren wer yn, dy net better is.

Ynse. En wa is dy?

Joute-baas. It bankerot. Dan moat ús lân sinke as in stien. Myn leave man, as ik en in oar nin dripke op syn tiid namen, wêre soenen dan de miljoenen weikomme, dy 't lân, en alle stêden en doarpen, no fan de aksyns op de jenever rispje. Ik sis mar, dy nin jenever drinke, dat binne lânferrieders, dy 't net goed miene mei har lân en kening. Wat seisto, Jaan Heindriik? of Haarm? Hoe hjitste?

Harmen (in hantsjemier). Wolstu mich manges barbieren?

Joute. Ja, wol, man. Sa'n naasje is 'er net dy ik net skear.

Harmen. Jau, boasken! Aber ich gebe dich nich mehr dan 'n ortken.

Joute. In oartsen? In oartsen? En dat fan in riken skevel asto, dy mei tritich keabelde keizersgûnen yn 'e pong en in tsjiis op 'e puchel wer nei dyn lân tsjochste?

Harmen. Jau, jau! Du krigeste nich mehr.

Joute. No, gean sitten mar. Libje en libje litte. Us Leavenhear het ommers de oksen

[p. 319]

krekt sa goed skepen as de minsken. Mar no moat ik dy earst freegje, Harmen: hoe wolste skeard wurde? Op 'e rachel? Op 'e tomme? Of op 'e leppel?

Harmen. Auf dem rachel? Was heis das?

Joute. Dan spij ik dy yn de bek, Harmen; stryk 'er de sjippe trijeris oerhinne, en ik skear dy.

Harmen. Und was meinstu, boasken, mit dem daum?

Joute. Dan stek ik dy de tomme efter de kiuwen, ik span it fel fan dyn wang út, en ik skear dy.

Harmen. Und dei leffel?

Joute. Ik stek dy in sulveren leppel tuske fel en kevel, en dêr skear ik dy op. Op de rachel kostet in duit; op de tomme en de leppel elts in oartsen.

Harmen. Noe, männeken, für mich auf dem leppel.

Joute. Op de leppel? Op in sulveren leppel? Kaptaal! No sjen ik, Harmen, datste út in ryk lân biste; út it lân fan de baronnen en de gnädige herren. (Joute sjippet him yn mei hinnekjitte. Hy hellet in blikken leppel út in komke mei duvelsdrek, en stekt him dy efter de kiezzen. Sa sit Harmen dêr, wylst Joute it skearmês op it lear oanstrykt, en syn mopke smoarfet troch de noas roffelt en oandachtich nei Harmen opsjocht.)

Harmen. Wo kik dat hündeken noa, boas?

Joute. Ei, ju, as 'er drokte is, lykas no, dan giet it wolris wat hastich ta; dan fljocht 'er wolris in flitske fan noas of kin ôf, en dêr gobbert ús mopke op.

Harmen. Potstausend sakkrement! Kerl! Meinst mich die nase ab zu schneiten? Du henker! (Harmen smyt de skeardoek ôf en fljocht mei kûgelsfeart de skearwinkel út.)

Allegearre. Ha, ha, ha! Jo sille de nearringe staf meitsje, baas.

Joute. Wol te ferstean, de poepenearringe. Mopke is de sjamme, dêr ik alle poepen mei ôfbalje. Foar in oartsen wol ik safolle stank net yn de skearwinkel habbe.

Waatse (trekskipper). De earste lucht is 'er oars al ôf. As de mieren earst yn 't lân komme, dan rûke hja op it swietste.

Joute. Dêrom neame se har ommers ek nije griente. Mar it kin my net skele, as dy griente fersk of âld is, ik mei net oer de lucht.

Ynse. Ei, ju! hja rûke krekt as de Turken: en dat komt, dat de poepen, salang as se hjir te lâne binne, yn 't hea lizze, en har net ontklaaie, en de Turken sliepe altyd yn de klean. Al de útwazemingen fan 't lichem, dy yn de sliep sterkst binne, gean by har yn de klean sitten.

Swopke (dominysfaam). Dach sizze fan dominy, en as je moarn te fiif oere ek komme koene om him te skearen?

Joute. Hoe sa ier?

Swopk. Dominy moat nei de klasjes te Snits ta.

Joute. No, goed, lea! Meitsje mar, dat 'er in goed kears barnt, dat ik sjen kin.

Swopk. Dêr sil 't net oan haperje, as jo mês mar net stomp is.

Joute (tsjin Auke, in âld boer). Auke, lit dy faam ris troch 'e hannen gean.

Auke. Dy tiid is oer. Dêr ha ik nin nocht langer oan.

Joute. Dat is neat. Is 't net goed foar de ien, dan is 't goed foar de oare.

Swopk. Alde stakkerts! Wat soene jimme? Mar ik sil je by dominy oankleie, Joute, dat je de boeren tsjin syn faam oanhysje.

Joute (Fiif oere yn de moarntiid. Hy rinkelt oan de pastorijedoar. Swopk docht op.). Moarn! Is dominy al by de wurken?

Swopk. Ja, mar men het hjir ivich fan dy smelle ongelokken. Ik jaan de man in kears, en by is út.

Dominy. Swopk! Swopk! De kears is út.

[p. 320]

As dominy yn gedachten rint

Swopk. Ja, ja, ik hear it al. Ik sil je helpje. (Swopk en Joute komme mei 't ljocht.)

Joute. Moarn, dominy! Iere moarn it ljocht út? Hoe moat dat? En jo sille jo ljocht hjoed foar de klasjes fan Snits skine litte.

Dominy. It ljocht is net allinne út, Joute, mar it is ek wei; want ik sjen it nearne net.

Swopk. Ik ek net. Wat balsum no!

Dominy. No, hoe 't is, dat wyt ik net. It is net yn 'e hichte en net yn 'e lichte. It is nearne net. It is wei.

Swopk. Ja, dominy, tsjin 'e balken oan sil 't net sitte. Ha je 't ek yn 'e bûse fan 'e nachtrok stutsen?

Dominy. No, mar nin gekheid, en bring oar ljocht.

Swopk (dy weigiet). Wat donder! Dat is tsjoenderij.

Swopk (dy weromkomt). Dêr is foar de twade kear ljocht. Pas op, Joute, dat de tsjoensters it net wer weihelje.

Joute. Dêr sil ik by wêze. (Joute skeart dominy en seit:) Komt jo broer hast út, dominy?

Dominy. Dy is al út, Joute. Hy sil nei Eanjum en Dokkum ta om op berop te preekjen. Hy het al in do, as er no ek mar in ko hie.

Joute. Dan het er al boaske? No, dat is goed, as er mar oppast, dat er it net seit.

Dominy. Boaskjen is ommers nin skelmstik.

Joute. Dat is wier. Mar yn eltse gemeente binne in boel âlders, dy har dochters bittere jern slite wolle, en dy dochters wolle ek onbetinklike graach by de man sliepe. De iel smachtet sa net nei de dauwe as in jong frommes om fan de stoel te fallen. As er no noch net fersein is, dan binne dat ommers allegearre de bondgenoten fan jo broer, dy mei man-

[p. 321]

nemacht te fjoer en te swurd foar him stride, al is er de grutste stumper op 'e stoel; en wite hja, dat er boaske het, dan hawwe hja him foar 'e hûnen fûn, al koe er balken yn twa preekje.

Swopk. Dominy! Joute, ju! Kom hjir no ris. (Dominy en Joute geane nei de pronkkeamer. Swopk stiet foar de iepene kleankast, dêr de kears lûd yn stiet te barnen.) Dêr haw' we omkoal, no! Sjoch my dat merakel ris oan! Men siikje jins gek, en de kears stiet yn de kleankast te barnen. Hoe komme je dêrby, dominy?

Dominy. Ik ha 'er myn nije rok út krige, en ik moat it ljocht siker yn de kast besletten hawwe, doe ik de doar ticht die.

Joute. ha de tsjerkfâden de pastorij al asterearre?

Swopk. It wie wol tsjinstich. Want as dominy sa yn 'e gedachten fuortpandert, dan fleane wy d' iene tiid of d' oare nochris mei de hiele santepetyk yn 'e loft.

Joute. Sa giet it. De straffe folget op 'e sonde. De straffe fan in âldfeint is stikkene en smoarge himden, dêr moer of minske nei sjocht. De straffe fan in âldfaam is in els yn 'e tonge. De straffe fan in goe'keap hoed, koft by de stamme Juda, is de râne by de earste reinbuoi ôfweakke en op de skouders del. De straffe op in gnappe kokenfaam is in lege boddelerij. De straffe op nauwe skuon is ekstereagen. De straffe op 't hylkjen is in skoanmoer. De straffe op in bern is nachts yn 't spier en net sliepe. De straffe op in namme is in sulveren leppel, en de straffe op 't rinnen yn gedachten is 't weisinken fan 't ljocht en in piktsjust're keamer.

Dominy. En de straffe op it pimpeljen is in noas mei snijwurk en ridelige hannen, as men syn klanten moarnsier skeare moat.

Joute. Moarn, dominy! Gereis!

Dominy. Moarn, Joute. (Tsjin de faam:) Swopk, is de tee klear?

Swopk. It is allegearre kant en klear. De âlde juffrou mei Ynse entabe sitte al nei jo te wachtsjen.

Dominy. Siltabe ek mei?

Swopk. Ei, ja! In omke mei ommers syn neef wol meinimme. Tabe het nei Aden yn de Reade See west, seit er, en hy het salang op dat griene wetter omdigere, dat hy woe no dy foyaazje nei Snits wolris mei ha.

Dominy. Do biste in goed abbekaat, benammen asto foar dysels bekkeste. Ik begryp it wol: hy moat jûn by dy meide.

Swopk. No soene je te wrâld sizze, hoe komme jo dêrop, dominy? Ik ha nin hier op myn holle, dy 'erom tinkt.

Dominy. Ja, lea, do biste minnist. Dyn hierren tinke 'er net om, mar dyn sinnen te faker. (Dominy giet oan 'e teetafel.) Moarn jimme! Noch sûn,tabe?

Tabe. Kaptaal. Dominy ek goed?

Dominy. Bêst, mar ik ha rju te rêden mei de ortodokse oksen. Hja sizze dan wolris fan okseprippers, as hja fan domme lju prate, mar ik ha mear lêst fan de oksen as fan de okseprippers. Ik woe wol dat hja allegearre yn Kanaän wiene. Dan wiene sy yn har erfdiel, en wy soene watte mear rêst habbe.

Ynse. Ja, mar dominy, jimme binne 'er sels ek in bytsje skuld fan. Doe ik de lêste reis nei Eastynjen die en somtiids flean'de fisken oan board krige, dan tocht ik wolris yn mysels, dy bisten binne ommers krekt as ús dominys: liberaal en ortodoks; heal fûgel, heal fisk.

Juffrou (dominys mem). Hoe nou, Ynse! Wúden jou oans sukke merakels wysmake? Dat had ik wrychteg fan 'n diaken niet wacht. Fisken flige? Dinke jou, dat je hier kynders foarhewwe. Un koe ken nòch niet ienders flige, en dy is nòch in 'e weide op 't lân; en nou súden jou oans wysmake, dat de fisken út 't water flige!

Ynse. No, ik sis je dan, juffrou, dat ik se faak sjoen ha, en tûzenen Eastynjefarrers mei my.

Juffrou. Merakels, altemaal merakels!

[p. 322]

Tabe. Nee, juffrou! Omke liicht noait as by moat wierheid tekoart komme. Mar wite je wol, juffrou ...

Swopk. Hjir is noch in goed pantsjefol,tabe. Wolsto dat ha?

Tabe. Ik ha oars nôch, lea; mar omdatsto it fregeste sil 'k 't nimme. Wite je wol, wat ús op reis oerkomd is, juffrou?

Juffrou. Nou, seker wear merakels. Dink niet, dat je 'n kyn foarhewwe, hoar,tabe!

Tabe. Wel, nee, suvere wierheid. Wy smieten 't anker út yn de Reade See, krekt op it plak dêr de Israëliten droechfoets trochgongen wiene, en dêr Farao mei syn leger ferdronk. Doe wy 't anker lichte soene, wie it sa swier wurden, dat wy alles hast oan flarden wynden; mar doe it boppekaam hinge 'er in tsjille oan fan de swiere izeren oarlochswein fan kening Farao. Ien fan de leppels fan it anker hie 'er krekt ynheakke.

Juffrou. Sien, dat loof ik beter,tabe, as fan dy fligende fisken; want fan Farao en syn wagen leest men in de bibel. Jonges, jonges, wat binne jou al fear in de weareld op weest,tabe! In de Rode Zee! Súden je met je skip ok wel na de Dode Zee toe deure, dar Sodoma en Gomorra in ferbrand binne?

Tabe. Ja, wol nei de hel, as je my mar kaarten en papieren jouwe.

Juffrou. Fui, se'n grouwsaam woard,tabe! Ik wúde wel, dat ik jou niet fraagd hadde. Wete jou wel, feint, dat de wech na de hel breed is, en dat jou daar wel komme kenne, as je daar weze wille?

Dominy. En sonder kaarten en papieren.

Tabe. No, ja, mar juffrou praat fan doaren, en dat seit men net tsjin in seeman. (Dêr wurdt oan 'e pastorijedoar rinkele.)

Swopk. Dêr is de koster, dominy. Dy het hjir justerjûne ek al west.

Koster. Goemoarn allegearre. De grypman het my frege, as ik him dat papier fan de pastorijefinne ris bringe woe.

Dominy. O, krekt, dat hie 'k skandlik fergetten. (Dominy het krekt 't bûterfloatsje yn 'e hân om in stik iten te smarren, en giet 'ermei nei 't pultrum om it papier te krijen.)

Dominy. Dêr is 't papier. Hoe giet it mei mynhear-en-harre?

Koster. Sa matich. Mynhear het earjuster út te iten west by de gormandeur, en juster hie er it wakker yn 't liif. Dokter seit, dat 't koude stoffen binne. En mefrou het in drôvigen lêst fan winen.

Tabe. Fan oartsen siik en fan botsen stront, dat is foar seis duiten mei-inoar.

Koster. No, deadlik is 't noch net.

Dominy. Sa, dan binne se beide sawatte gammel. No, de groetenis oan mynhear en mefrou. Ik sil moarn wolris komme. Swopk, wêr is de bûter? Jou my de bûter ris.

Swopk. Wel, dy hiene jo aanstons yn 'e hân. Jo hawwe him dochs net by de kears yn de kas set? Ik sjen de bûter op nin wegen of fjilden.

Tabe. Ik miende dat 't jo begûn te begrutsjen, dominy. Jo hawwe de bûter efter it slot smiten. Sjen mar ris yn 't pultrum. (Dominy slút it pultrum op, dêr de bûter yn in jildlaadsje stiet.)

Swopk. Goed bewarre, dominy.

Dominy. Dat komt fan dy hast.

Juffrou. Jouw búse, dommeny! Heares myn tyd! Jou selle jou sels nòch wechbringe. De butter in 't pultrum! Nou, nou! So ken ik 't fan myn levensdagen niet an.

Ynse. No, dominy, as wy fuort sille, dan wurdt it tiid. Dêr is mar in lyts sigentsje, en dêr is ek noch in rek yn de wyn, dat wy skowe moatte.

Dominy. No, ik bin klear. Swopk, wêr heste myn klean?

Swopk. It kin je wol bite, dominy. Nêst jo op 'e stoel leit jo rôk en jo lekkenske jas.

Dominy. (Hy stiet gysten op, en yn de ferbyldinge, dat er mar ien ding het oan te tsjen, sjit er de rôk oan de rjuchter- en de jas oan de lofterearm, en sa de pastorij mei feart útstappende ropt er:) Moarn, mem! Moarn, Swopk!

Juffrou. Heares myn tyd, dommeny! Wat sel je nou? Dommeny, as dat so mut, dan

[p. 323]

mach moeke altiten wel met jou reize om op jou te passen. Jou binne ommers gien klein kyn? (Dominy bliuwt oan 'e haal.)

Swopk. Dominy! Hei, dominy! sa net wei. Dominy! wol je no mei de oudkopen troch Snits rinne en ferkwânselje jo eigen plunjes?

Juffrou. (Hja het dominy beet.) Foël je dan niks? Foël je niet, man, dat de ròk- en jasmouwen jou op de ears bengele?

Dominy. Alwer mis. (Hy tsjocht de rôk oan, en dêr de jas oerhinne.)

Juffrou. Ynse, jou mutte op myn seun toesien. Jou wete wel. Fui! Fui! Nou, gereis jimme.

Ynse. Dêr kinne jo steat op meitsje, juffrou. Wy sille dominy sonder haverij thús leverje. Elts syn bar is net tefolle. Earst het de harder syn skiep laat, en no sil de skiep de harder liede.

Tabe. Jûn om njoggen oere binne wy 'er wer, Swopk! Meitsje dan mar, dat de boerekofje en in helder fjoer yn 'e puoskoken klearstiet. Dan sil ik dy mear fertelle fan de Reade See.

Sathe Westerein, 1853

j.h.h.