Logo DBNL
Peke Donia, de koloniael (1993)

Peke Donia, de koloniael

(1993)–Nyckle J. Haisma–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

[II] Paad Nei Eigen Hoarnleger
[II.3] It hûs

[II.3.1] Bloei oer eigen finne

[II.3.1.1]

In moai ûnlijige Peaske hat it west, gâns wyn en nochal kâld. Mar 't is krekt, oft fuort dernei it waar feroare is.

Juster binne Peke en Hiske troud. Teda wie nei skoalle. Ljouwert wie oan 't wurk. Sûnder stimmige trouklean hawwe se it paad ôflein. Hy yn it kreaze sneinske pak, dat er him krekt foartyd koft hie, hja yn in nije jurk nei de lêste moade. Allegear spul, dat fuortoan ek altyd fan pas komt. Op't stedshûs hawwe se oars gjin taspraken heard as it ôfraffele trouformulier en dêr hawwe se net ienris bot nei harke. Doe nei in foto-atelier ta om dit histoarysk momint fêst te lizzen en tsjin kofjetiid sieten se oan 'e Nijstêd yn in goede saak en fierden tegearre har brulloft mei in lekker kop kofje en in taartsje.

Yn 't hotel, dêr't Peke syn thús hat en dêr't se de middeis ite soene, joech Teda harren swijend de hân en de jûns stieken se mei har trijen nei in toanieljûn yn 'e Harmonije. En doe binne Peke en Teda wer nei 't hotel stutsen en Hiske nei de Hollannerdyk. Sa sette it trouwen yn mei skieding fan tafel en bêd.

As it waar net al te gaadlik like, wie it doel om mei de betide bus de oare moarns de kant út nei de Wâlden. Mar 't is boppe ferwachting moai, dat foar seizen stiet Peke al by syn wiif foar de doar. Op syn skeljen smyt hja it rút op.

‘Wat oft ik der fan tink? Fytse!’

Peke strûst werom om syn boel byinoar te fandeljen. In grutte koffer giet hjoed mei de frachtrider, it oare spul triuwt er yn in lytsenien. Teda hat him ek ûngewoan betiid yn 'e klean stutsen. It hat syn lêste nacht ek west hjirre. Syn measte guod is al oer nei de âlde widdo yn 'e Skrâns. Allinne yn in pensjon sûnder tafersjoch, dat like Peke net goed. En 't âld minske woe wol wer ien yn 'e hûs ha. Earst sil er mar ris oan 'e grutte fakânsje ta yn 'e stêd sitten bliuwe. Dan al ris fierder sjen.

Sa belânje se om goed seis oere tegearre oer 't spoar. De âld

frou is ek harjewarje it bêd útrekke en is oer it teespul gear. Hja moatte altyd noch wat yn 't liif hawwe. Sa'n reis! Fierder is der net safolle mear te beoarderjen. De fytsen stean klear tsjin 't stek oan. Efter op Peke sines sit in grutte koffer fol plakkaten: oantinkens út it ferline. Hiske har nedichste snypsnaren sitte yn in reiden ding, dat Teda yn in goede bui foar har efterop bûn hat. De fyts sels is in maitydspresintsje fan Peke. Teda stiet him te besjen. Ien reis hat er mei nei 't nije hûs west. Nee, hy bliuwt ynearsten leaver yn 'e stêd. skielk yn 'e fakânsje mar ris sjen. De oaren komme ek oerein en 't hiele hûs is yn aksje. De foardoar stiet iepen. Jinsen ride de moarnstreinen it stasjon út, de wrâld temjitte. Peke en syn wyfke stean ek ree, elts by in fyts, ree om de wrâld yn te gean. Mar in oarenien as dêr't de treinen op ta tsjogge.

In lyts wrâldsje, mar dêr't ferline en takomst inoarren moete sille. Noard derfan leit syn bertegrûn, Súd harres. Boppe har de loft, dy't de wide wrâld oerspant, ûnder har de goede ierde, dy't jout en net ferwyt.

Hoe goed is 't Peke temoede, no't er hjir ree stiet op 'e moaie moarn, om nei hûs te tsjen. Op dit stuit kin er de stêd net haatsje. Hoefolle goeds hat er Peke ek net jûn? It minne ferjit men sa maklik, it goede bliuwt graach yn 't ûnthâld. Peke betinkt dat en hy is der bliid om. In golle goedens foar alles en eltsenien driuwt yn syn hert.

Yn 'e doar steane twa minsken en swaaie, as hja tegearre de strjitte útride. De stêd is stil en fol fan in jong maitydsûnthjit. Hoe moat it dan strak bûtenút wol net wêze?

Op 'e Grinzer strjitwei komme hja arbeidersfolk temjitte, op reis nei 't fabryk. De drinkenskantsjes en itenstrompkes rattelje foar en efter. Hja roppe wat en snuorje foarby. In iere bus rydt de kant fan 'e stêd út. Dy allegearre komme, hja geane. Dan litte se de lêste huzen fan 'e stêd efter har en oan wjerskanten iepent him it wide lân, dêr't de fûgels sjonge en de blommen bloeie. Efkes wurdt it hiel stil yn him. It is allegearre mei gjin wurden te sizzen en it tinken der allinne mar oer soe skeine. Hy sjocht nei Hiske. Jong en keken yn har mantelpakje sit hja op 'e fyts en eaget lofts en rjochts, dan tsjirget hja har, floitet en pakt him by 't

skouder. Beide laitsje en de moarnswyn rint harren koel om 'e lea.

Peke sjocht op 't horloazje: healwei sânen, om njoggen oere hie Peke it hinneguod besteld.

‘Eh olfert, dan kinne wy der al wol twa kear wêze!’

Hiske floitet. Oft har it hûs nei 't sin wie? Hoe kin men har, dy't fan 'e dea wer ta it libben komt, hoe kin men har soks freegje! Dy âlde Peke fan har hat wakker út sitten te tsjutten, hoe't it allegear wie en kaam. Mar hja kin de holle der net altyd like goed by hâlde. Yn oarder is 't, dat wyt hja wol. Sels hat hja it húsrie mei útsocht, in wûnder! En Peke hat betelle. Hja fertrapet har wille en floitet. Ja, dêr binne ek de oare dingen fan it libben, mar mei men dy op sa'n alderkostlikste moarn dan net efkes ferjitte?

Dêr is it brief nei de âldelju, dat hja soene trouwe en hiene wat koft. Der is gjin tynge op kaam. Yn 'e fredesnamme dan, mar wachtsje. Begripe en ferjaan, dat alteast mar besykje.

Te Swarteweisein giet it de oare Wâlden troch, de kant út nei de Tsjerken. Peke lit syn eagen gean oer de lannen en seit der syn oardiel oer, it altyd ferlykjend mei syn eigen hoeke greide en de Trêdeheal oer de feart, dy't er okkerdeis aardich nei 't sin hierd hat.

Foar Aldtsjerk krekt efkes útpûste. Tegearre sitte se op in hikke en hja dolt him de segrettedoas út 'e bûse. Hysels stoppet in piip. In pear grutte jonges ride foarby: ‘Sjoch wrachtich, dat wiif smookt.’ Hiske glimket en jaget in reekwolk de loft yn.

Peke driget, har der efteroer ôf te smiten en hja slacht om har hinne. In man mei ark oan 'e fyts ropt: ‘Net oangean, hen!’

Dan stappe se op en om ryklik healwei achten al ride se de Krúswei oer.

‘No noch in stiif kertier, fanke,’ en beide sette noch efkes fûlder ta.

Op 't lêste ein sjocht Peke âlde Siger al stean mei de hannen yn 'e bûse.

‘Pas op, Siger, of ik ryd jo tusken de skonken!’

De âlde laket: ‘Dat falt wol wat ta, tink, mei de juffer.’

De juffer, sa hawwe se mar besletten, dit wûndere wêzen te betiteljen; hoe sil men der oars ek hast mei oan.

‘Ja, wat ik sizze woe, juffer...’

Dan folget it ferhaal fan wat de nijboer him besteld hat, itensspul en dit en dat en wat hy tsjin Ynskje sei en Ynskje tsjin him. Hawar, ien en oar stiet hjir by har en fan 'e moarn betiid is Sijke, it âldste fanke fan Goaitsen en Griet, mei nei de Guozzepôle stutsen, hat er wol sjoen. Ynskje, in al moai krebintich âld minskje, komt de hoeke om en druit de hannen ôf oan 'e skelk. ‘Dit is ús buorfrou, tink?’ seit Hiske en jout har de hân. Siger leit út, ja sjoch, dit is de juffer.

‘Och, och,’ seit Ynskje. Dêr leit har hiele opfetting fan it gefal yn besletten. Och, och. En faaks tinkt hja der efteroan: en moat sa'n skepseltsje hjir libje?

‘No, kom His! Ik helje strak ien en oar wol, hear! En wy komme ris gau om in pantsjefol tee. Goed?’

‘Jonge ja, fral dwaan, Nijboer!’

It paad is boppe ferwachting goed en droech en hja kinne it skoan fytse. Thús stiet de skuorredoar iepen. De timmerlju binne der noch te gong. Mar dat let net it measte, hja hoege dêr net te wêzen en foar is alles klear. Yn 'e daam stiet in nije draaihikke tsjin 'e peal oan. Sa fytse hja 't eigen hiem op. Goaitsen nifelt op 't tún om mei in bakje poaters mei lange spruten. Sijke hat it fjoer al oan.

Yn 'e foarkeamer, dêr't alles leit en stiet, ferstrûpe se har yn 'e gauwichheid in bytsje en elts giet syn gong, krekt as wiene se al in skoft op dreef. Peke en Goaitsen sjogge efkes nei de hinnehokken. Aanse komt it spul.

Sels earder as hja tocht hiene, want om njoggen oere stiet de auto al op 't hiem, de droege reed seagen hja net tsjin oan. Trije grutte bakkenfol binne it, meiinoar yn 'e tachtich. In fyftich Wite leghorns en in team swiere barnevelders. Peke woe it mei beide wolris besykje.

Goaitsen stiet der by en besaut him: sok moai spul! Ek Siger komt de lannen oer. Hy tochte, sels de boel mar efkes bringe, hja hiene it hjir dochs al sa bannich. En, men wol op 't lêst ek wolris sjen. Dat hy is der noch krekt by, as de lêste team yn 't

hok loslitten wurdt. De mannen fan 'e auto hawwe haast en Peke docht har útgeleide, it hiem ôf. Dêr foar syn eigen daam sjocht er de skoarstien fan 'e Guozzepôle rikjen tsjin 'e kleare loft.

Siger ferwûndert him jitris oer de skoandere hokken fol hinnen en moat dan de kant wer út nei hûs. De twa oare manlju skarrelje noch wat by hûs om en as it folkje wat ta rêst kommen is, stekke se tegearre in rukje nei it tún, dêr't de setterij leit. Feitlik soe Goaitsen mei dit skoft wol dien ha kinne, want och, sa'n pear ekerkes, dat betsjut foar Peke allinne ek it measte net. Mar Peke begrypt wol, oars hat de man ek neat te ferstriken op dit pas en sa 'n geskikt en ienfâldich mantsje as oanspraak te hawwen, no't der allicht yn 't earstoan noch ris wat is te freegjen, wol Peke wol oan en hy ornearret, Goaitsen bliuwt earst mar wat oan 't kreweikjen. En Sijke, it fanke, soe mar in skoftsje by Hiske bliuwe. Der is nei 't timmerjen dochs ien en oar op te knappen en 't bern hoegde net folle te fertsjinjen, 't wie mear om har der ris efkes út te hawwen en dan sa stadichoan by in oar.

It kofjedrinken bliuwt der sa'n earste moarn maklik by. 't Is wat oan 'e lette kant en de manlju wolle der mar net mear foar ynkomme, dat Sijke bringt har elts in kûmkefol op it tún.

It skoftsjen giet hjir moai lykop mei de oeren, dy't Harm-om-en-dy der yn 't foarige op 'e Broek foar hiene, hat Peke wol begrepen, wat letter as op 'e klaai. 't Waarm miel om in oere of tsien, âlve. Dat tsjin dy tiid swalkje heit en dochter skean it lân oer nei 't efterreedsje en ek op 'e Guozzepôle komt de petiele op 'e tafel. Dochs hat Peke net rjocht syn moed. De bak mei einen en de team piken fan âlde Ryk binne net oankaam. No hie er it net fêst steld, 't koe ek fan 'e middei of moarn wurde, mar Peke hat dochs net rjocht rêst, foar't it spul yn 't hok sit. En it protsje hinne-iten, dat der no stie, belytse him ek, dat dêr mocht er hjoed daalk wol yn foarsjen, it spul moat net tekoart komme en dan skielk allegear fan 'e lêch. Mar dat keppeltsje einen, dêr't er it ommers al oer hie, dat skynt hjir moai fêst de loop te hawwen. Hjoed sieten der in stik of trije op 'e kuorren en yn 'e rûchte efter 't rûchskernestee siet ek noch ien. Jonge,

as dat folkje hjir oars ek ris wenne woe. Sa al pratend en prakkesearjend falt er del yn it keammerke oan syn eigen kant fan 'e tafel.

‘En no moatst earst mar ris gau efkes sizze, oft dyn wyfke de boel net bliksekaters yn oarder hat. Ast it no jandoary al sa drok hast mei 't spul, dan bliuwt der skielk grif hielendal gjin momint mear foar 't famke oer!’ Mar syn blier antlit tsjûget har, dat hy hat it wol sjoen en hy knypeaget ris súntsjes. Hy hat it hoekje al ris earder ynsitten, mar doe wie it sûnder oanklaaiïng. No is dat oars. Wûdere noflik sitte de reiden stuoltsjes dêr't se elkmis ien fan nei eigen smaak útsocht hawwe. Njonken him it breed finsterbank, dêr't in pear potsjes mei kreaze blomkes steane, rûnom nij behang, boppe him yn 't hoekje in foech hoekplankje foar snypsnaren en fierderop oan 'e muorre in ienfâldich plankje foar wat boeken. Syn fuotten lit er ris glide oer de moaie nije matte en de eagen gean oer de blompotsjes hinne nei 't tún. By de fruchtbeammen lâns en de mantel yn 't jonge grien, dy't krekt foar de ruten in stripe iepen lit, kin er oan 'e wei ta eagje, oer 't eigen mêd hinne en de plakken greide fan Tsjaarda. In inkelde fytser is op 't paad.

Mar de walm fan 't hjitte spul op 'e tafel priket yn 'e noas en hja sille it net kâld wurde litte. In inkeld ding is net te finen, no't se it brek binne, of der is hielendal net yn foarsjoen. Mar dat sil altyd en oeral wol sa gean, Peke mist it hast net ienris en Hiske is gjin wyfke, om dêr pine yn 't liif oer te hawwen. Dat komt wol foarinoar. Peke sjocht har dêr sitten, prealjend yn har lytse stuoltsje: hja lit har it earste miel wûnderskoan smeitsje. Nee, dit is net it gewoane type fan jongtroud wyfke, dat it earste skoft gjin rêst yn 't gat hat en allegeduerigen omflittert. Wat skaat har fan dyen? Ljocht klinkt har golle laits op. Sa'n stuit kin it him wêze as in ûnwêzentlike dream, dat hja hjir foar him oer sit. Om har holle boartsje de kroltsjes hier.

Sok in stiltme hjir! En dit is noch mar de earste fan in lange, lange rige dagen. Hoefolle? Of soene se hjir beide faaks weidroegen wurde? Dit betinken is him goed. De leppels geane. En dan binne dêr de lûden fan it fjild. Oer it hiem rint ien team hinnen. Hy hat se net allegearre tagelyk útlitten. Sa kalm oan. In

bytsje ûnwennich reizgje se om hûs hinne. Mar hoe hiem binne de lûden. De hoanne wipt op in steunpealtsje njonken in apelbeam en kraait. In ein yn 'e grêft kweaket oerdwealsk, dit lûd net mear wend hjirre. Yn de mantel en boppe it mêd roppe fûgels. Efkes lit Peke de leppel rêste en harket. Ja, sa wie it, sa. Dit wie it, dat, sa't er it de lange, lange rige fan jierren lâns yn syn hert bewarre hat. En no sil er him oan 'e realiteit tegoed dwaan meie, dei út dei yn. Sil it him allegearre op in stuit net te mânsk wurde en sil in siele safolle lok drage kinne? Gau giet er oer op wat oars. As no strak de einen komme fan Ryk, wêr sil er dy dan earst bergje?

[II.3.1.2]

Sa hat it maaie west en op 'e Guozzepôle komt stadichoan de boel foarinoar. De timmerlju hawwe dien, allinne de rook fan nij hout en nij portlân hinget noch hjir en dêr. Om hûs hinne steane beammen en mantel swier yn 't grien en yn 'e strampels oer de grêft sitte de goudstrieën einekuorren. Oer it mêd, of de kamp, sa't Peke it ek wol oantsjut, hat er, doe't it timmerjen ôfrûn wie, noch in eintsje stek slaan litten. Dêr hat er in skeane hoeke mei ôffredige. Op de skeane punt lizze Peke syn beide kokes. Hy hie der earst oer prakkesearre en set se op 'e stâl. Mar sa'n hiele simmer yn 't bûthús te stjonken en dan, in straf foar de bisten sels. Sa krige er it ynienen yn 'e holle, lit se op 'e punt rinne en fuorje se dêre. In foech rûne krêbe hat er deun foar 't stek meitsje litten en dêr kroadet er it gers hinne.

Dat moarns betiid is it dei op 'e Pôle. De wekker stiet op foar fjouweren. Dan lit Peke him oer de bêdsplanke sjitte, yn 'e grutte skimerige foarkeamer en sit mei de eagen heal ta te klaaien, lyk as Heit en hy it yn 't foarige tegearre diene. Mar in stil geniet is 't al, as de moarnslûden fan alle kanten op him ta komme. Dan de piip oan yn syn hoekje fan 't keammerke en it bûthús lâns. De klompen steane ûnder yn 'e groppe. De doar los en de seine fan 'e ûnderste kowestâl! Jûns docht er meastal in slach of wat, mar net altyd genôch. Njonken hûs giet in gegalm op, sadree't it einefolkje him heart. Meastal moat er dan

earst efkes nei 't hok, krekt sjen oft alles yn oarder is. Jonge ja, alles is yn folle aksje. 't Is noch oan 'e betide kant om 't spul los te litten. De hintsjes, dat kin mei in oerke wol wurde, mar it einefolkje moat earst de âld bargetrôge mar sawat fol aaien hawwe.

Dan betinkt Peke, jonge ja, 't is hjoed aaidei al wer. Twa kear yn 'e wike stekt er mei in pear kuorfollen nei Dokkum ta. Dat kaam him fierwei it gaadlikst út. In diel fan 'e aaien slyt er by in winkelman, foar 't grutste part oan boadskippen en de rêst giet nei in poelier. Sa yn prakkesaasje rint er nei 't amerrek ta om bus, tjems en molkamer. Jonge, wat is 't hoar, hy heart in ko grinen. Fierderop jaget in molkkarre de greiden del. Op sa 'n stuit is 't him, as hie er dizze lûden nea mist, gjin inkelde simmer. Soks stjert net. En in wûndermoaie dei rizet yn 'e loften. Peke sjocht nei 't âld hûs mei de slach yn 'e naai en de griene skuorredoarren. Eltse dei op 'e nij stiet er te sjen en kin der gjin genôch fan krije. De âlde kowerútsjes, de fleare foarhûs, de nije draaihikke, de einekuorren yn 'e strampels, syn âld kroade, dy't Ryk mei noch mear ark jitris op in boelguod opskarrele hat.

Eltse dei belibbet er deselde wille, oan sokke dingen, stik foar stik. Mar de kokes binne oerein gien en sjogge him oankommen. Gau in pear sweekes dellizze en de bistjes oan 't plúzjen sette. In lytse fjirtsjin dagen hat er se no. De iene is in rier, ien fan Doeke. Dy siet wat swier yn 't fee, no't der trije fan syn hokkelingen sa goed ôfkealle wiene. Peke hat it bistje geskikt. 't Jout noch net sa'n amerfol, mar hat skoan fet, is kant en hânsum.

Dat it liket tige. De oare is al wat âlder. Is fan 'e winter foar de fjirde kear ôfkealle en komt út 'e kunde, tichte by de Geast wei. Dêr kriget Peke de amer ornaris moai fierhinne oan 'e râne ta fol fan, 't is in wûnder! Hy hat der aardich foar betelle, mar dat is gjin weismiten jild. It is ien fan syn moaiste setsjes, as er dêr sa ûnder de âld ko sit te speten, it skûm by de râne opbrûzet, as er troch de beammen hinne Siger op syn greide warber sjocht mei de gerskroade, as âlde Tsjaarda de wei lâns kuieret, de lange piip oan, efkes oan 'e hokkelingen ta foar drinken. Dan

dwaalt syn each de kant út nei de klaai. Dêr binne ek melkers, en fierder wer guods. Tsjin 'e Wâlddyk oan lizze de pleatsen. Beintema-hûs. En oer it Djip it eigen âlde hiem. Mar it betinken docht him gjin sear. Wis, wol komt it sa ris efkes op jin ta en men beseft, foar ivich dien en foarby en de jierren dêre, dêr komt net ien fan werom. Mar om it werom te ferlangjen, nee, dat kin er net sizze. Dit is goed, sa't it is. Ja miskien better. Mei djip wolgefallen knypt er de hannen om 'e grutte oeren. 't Is him in woldied, dit eltse dei wer twa kear dwaan te meien. En dan de boel troch de tjems, dat it sjongt yn 'e bus en it skûm omheech fljocht. Dan rekkenet er, och hoe is in minske, hoefolle jierren mei my dit noch barre? Fjirtich skielk; no, wa wyt, noch in tweintich? Dan wer wol 't net yn him del, dat hjir skielk gjin ein oan komme sil, like ûnferwacht as it ta him kaam is. Dat is, as de ûnrêst jitris by him boppe komt, mar as de frede oer de lannen driuwt en de fûgels de maityd fiere boppe syn holle, hoe kin soks dan lang duorje?

Melken dien. Noch wat gers oer 't stek en nei hûs om it molkkûmke. Faaks al bringt syn His it him temjitte mei in pantsjefol tee en steane se efkes yn 'e iepen bûthúsdoar. Hiske, yn 't wylde moarnshier. By de grêft op 't stalt hanwaskje en dan noch efkes foar teedrinken mei de molke nei de wei. Tsjaarda hat by him west om de geunst foar 't fabryk. No, hy wie earst en 't is in spekulaasjefabryk, dat Peke kin noch altyd feroarje. It jûk pipet, oan 'e iene kant de bus, oan 'e oare de amer. Fuotsje foar fuotsje leit er it paad ôf en lit syn tinzen oer 't spul gean. Strak de aaien berêde.

Hy rûst se hjoed op in lytse fjouwerhûndert. Snein oant woansdei. Trochinoar in sântich tachtich fan 'e hinnen, dan in tweintich fan 'e einen. Dat sil net folle skele. No sil dat hiel yn 't koart wol hurd belúnje, mar it is in wûndermoai begjin. In wike fjirtsjin dagen nei 't se kamen, wiene se sawat op 'e regel. Dan rekkenet er: seishûndert sis mar yn 'e wike. Seishûndert kear trêdelsint, 't is wat mear, is fyftsjin gûne. Eltse dei skriuwt er yn 't boekje op, de aaien dy't er fandelet. En apart ek de sinten dy't er oan foer útjout. No, dat wurdt sa't er it no besjen kin, yn 'e wike in gûne as seis sân. En dat, fansels, bliuwt gelyk.

Mar 't spul moat syn gerak hawwe. Mei doel fuorje, dêr hat de man fan Moarmwâld him yn ret en 't foldocht him wûndergoed. Twa hinnen hat er al te sitten, hjoed as 't kin der noch ien by. Sa moat it, oanfokke en elts jier in keppeltsje âlden der út.

Sa't er by de wei is, jaget der ek wer in molkkarre de Wâlden del. De lju melke oer de feart. Peke ken 't folk net krekt, mar hja roppe eltse moarn dei en hy ropt werom. Sa'n ienfâldich ding en dochs docht it jin sa goed.

It is in teken, de tiid is oer, dat er as ienling troch de wrâld reizge. Dan ek komt Tsjaarda werom fan 'e moarnskuier nei de hokkelingen. In stoefe, moai brimstige keardel. Fan Peke nimt er net de measte notysje. Allinne hat er him doe ris oanwest om oan 'e spekulaasje te gean en sûnt dy tiid seit er ris in inkeld wurd tsjin Peke. Peke, dy't fan grutte boeren nea de bêste ûnderfiningen hân hat, is ek net daalk sa botte tasjitlik tsjin 'e âld man. 't Skynt, hy hat hjir noch al wat yn 'e molke te krûmeljen, alteast eltsenien hâldt min of te mear rekken mei him. Hy docht it tige kalm, de hân efter de jas op 't gat, in lange piip oan. As type mei Peke de man wol lije. Kalm, degelik, útsliept. En it aureool fan in lange skiednis op eigen pleats hinget om him. Moai wrimpen bliuwt er oan 'e oare kant fan 'e wei stean, keart him ta Peke en grommelt: ‘Jo Trêdeheal stiet der goed foar; jy hawwe net sunich west mei de sek, soks leannet wol.’

Hast foar 't Peke der oer gear komt en sis wat werom, is er al wer oan 'e kuier en grommelt noch wat nei. It docht Peke goed soks. Ja, hy hat der lêsten aardich oerhinne west; soks hat Heit him leard. Dêr koe wolris in fiks stik hea út komme. Dan kuiert er werom, it jûk skean oer 't skouder, yn 'e earm de lege amer. No, dan thús drinke. Hiske hat it spul altyd al moai ier klear te stean. Op moaie moarntiden lykas hjoed skynt harren it sintsje sawat krekt oer de blomkes hinne op 'e tafel. De hinnen weidzje en de iene hoanne stiet him lyk foar de glêzen te tsjirgjen, no't syn konkurrint, in fûlen smearlap, tydlik efter de traaljes sit fanwegen de fjochterij. Sa bringt alles syn omtinken mei en syn noed. En oer in bulte fan sokke lytse dingen giet al faak it praat tusken harren. Net, om't hja fêstrûn binne yn ûnbetsjuttend gedoch en gjin oar praat kinne, mar oan beide jout it in ynderlike

blidens om der oer gear te wêzen. Want in leaf en goed ferline libbet der fannijs yn op en faaks belibje se dêrom it hjoed djipper en riker as it mei in bulte, dy't de ballingskip net kend hawwe, ea mûglik wêze soe. De tee stiet op 't pitsje. Elts hat it iten snijd en smard foar him. Hjir gjin stêdsmanearen en kâlde drokte. Sa wiene hja it thús ek wend. As er sa sit te iten, is 't krekt, as lizze der gjin sechtsjin lange jierren tusken. Syn eigen grutte tee- en kofjekop hat er foar 't trouwen te Ljouwert útsocht.

En itenspantsjes, dy't it patroan fan Memmes benei komme: in grutte blom op in giele ûndergrûn. Njonken it finsterke dat efter útsjocht, stiet de âld kast, dy't by Hiltsje weikaam is. Hy past hjir yn it âlde miljeu sa wûndergoed en ek Hiske behannelt him mei in stille achtinge. Wat hjir mist, dat is de âld grammofoan, dy't Peke yn Atjeh fan 'e luitent krige.

Dy hat him de lêste reis mei it folle geswalk bejûn. Mar syn boeken steane op 'e planke oan 'e muorre efter him. Hiske hat it deroer, om der hjoed efkes út. Ynskje wist in do. In ein fierder de Wâlden del is okkerdeis in âld minske stoarn. Dy wenne by har bern yn en koe net fan it bist ôfsjen. Mar no't it âld sloof der net mear is, is 't de jongelju tefolle smoargens. Foar in pear sinten woene se it spul wol kwyt. It liket Peke ek skoan ta. Dêryn libbet foar syn wyfke wer in part fan har ferline. Hja beprate, wêr't er hingje sil. Yn elts gefal hjir yn 't keammerke. Peke moat hjoed nei Dokkum fansels. Strak betiid wat kofje mar, net? Hja besint har ris op wat der brek is út 'e winkel. Noch in pantsjefol tee en dan sil Peke earst de einen ek hast mar loslitte. Ris sjen, hoe grou oft de aaien siedde binne. En dan in rukje op 't tún, dêr't it earste grien de kopkes al moai opstekt. No is er wer oer in pear oare ekerkes gear. Dêr moast er de ried wolris yn hawwe fan Goaitsen en dy is altyd wakker fergulde as er helpe kin. Dat fan 'e teetafel brekke se ornaris ridlik gau op, 't fee ropt. En eltsenien giet syn gong. De eineskúf iepen efter yn 't hok en mei in ûnfetsoenlik stik lawaai komt it spul der ta út en se dûkelje mâltsjirgjend yn 'e grêft. Eltse moarn stiet Peke der efkes nei te sjen. Efter it rûchskernestee komme de oaren der ek by. Dy lykje har hjir ek hielendal nei bliuwen te setten. No

noch wat gers oer 't stek. Hy hat in ramt op 'e kroade timmere en hoecht der no net te faak mei te riden. In goede, geve, âlderwetske Fryske kroade. Wat hat er dy de lange jierren lâns mist. De kokes plúzje en Peke hellet it ark út 'e skuorre. Noch in rukje kin er nei 't tún ta. Dêr hellet er mear as syn eigen iten ôf, sjocht er no al. Jonge, it is sa wat wurdich, in lape tún foar jinsels. Sa komt it fan alle kanten en 't moat al mâl komme, as er mei Alderheljen in grut part fan de lêste sinten foar it âld hûs net deltelle kin. Dan soe it syn eigen dus hast wêze, eigen foar altyd. Altyd? Hoe lang is altyd? Mar dan nei him dochs syn bern. Teda. Hjir driuwt altyd in skaad oer syn siel. Teda. Och, hy wol sa graach it allerbêste hoopje en der foar skreppe. Mar syn ferstân en ek syn gefoel sizze: nee, it hat gjin sin en hoopje. It docht him sear, mear as er himsels wite wol, mar wat berikt er mei twingen, dêr't de leafde net is? Syn each dwaalt oer de lannen. De Dokkumer kant út en fierder nei 't Noarden einleaze greiden, mieden en der tuskenyn in stik, dêr't kij rinne. Dêr efterút leit syn Trêdeheal: it gers brûzet ta de grûn út, skielk nei Pinkster set er de seine deryn. En dan ris sjen, weidzje of jitris meane? Goaitsen en in grutjonge binne ek warber op har tún. Geskikte minsken. Peke rint graach ris efkes de greiden oer derhinne. Och, âlde Siger en Ynskje, ek alderbêst hear. Mar wat nijsgjirriger en wat mear prate. Goaitsen lit him oer in oar net út. En Siger mei noch al ris wat loslitte. Fan dit sei himmes en dat sei ik. En dan kriget er wolris it idee, dat eltsenien sines seit oer de Guozzepôle, oer de nijboer en syn stêdsjuffer. Och, Peke harket der net bot nei, hja hawwe hjir har eigen libbentsje sa'n bytsje. Mar dochs, hiel inkeld kriget men wolris it gefoel, der wurdt oer jin kletst en men is der net by om wat werom te sizzen. Der skynt ek in deskundige yn 'e saak te sitten, dy't op 'e hichte is mei militêre pinsjoenen en dy't sein ha moat, der rûnen mear fan sokke keale juffers yn 'e stêd om. Dy keapman moat dat wêze, Seinstra, safolle as Peke der fan wyt. Mar hoefier oft de praatsjes ornaris geane, fyn dat mar ris út. Och, 't let ek net, mar in hiel inkelde kear is 't, oft er wer de spytgnyskjende gesichten sjocht út it ferline. Mar dat net, dat nea. Tsjin eltse priis, dat net. Hja kinne net oars dwaan as jou har fertrouwen

en win dat fan oaren. Wer ien mei it folk te wurden, grutter begearen libbet der net yn Peke hert. Mar safler is 't noch net, noch net. Dat wyt er ek wol. Is 't oan 'e oare kant ek sa'n grut wûnder, dat de lju earst de saak ris oansjogge? En dan, binn' se net freonlik? Lju lykas Keimpe en Froukje, dêr tichte by de Trêdeheal no.

Altyd like behelpsum. Jong, hurde skreppers, dy't sels wat foarút wolle.

En de oare kant út, tichte by de tsjerke, Klaas ferver en syn Tryn. Hy hat hjir okkerdeis wat smard en hy liket in wyld hier yn 'e nekke te hawwen. Siger seit fan him: yn syn frije tiid (as er gjin nocht oan 't wurk hat, skynt er de boel der hinne te smiten) makket er skilderijen. Alles kin er tekenje, wol Siger op út. Hy hat der ek al ris in priis mei wûn en hat in âlde Ford op hege tsjellen en ienkear is er mei 't dronken gat yn 'e grêft fan 'e pastorije riden. No, Peke-en-dy kenne se oars net, as hy hat hjir lêsten in middelskoft west en letter op in sneine is er hjir mei 't wiif lâns kuiere en doe hawwe hja in pantsjefol tee hân. In stileftich man, mar ien dy't sa't him talike wol wat yn 'e marse hat. Syn wyfke in golle, âlde roddel. Tsjaarda fan 'e pleats, dat bepaalt him ta dei en moarn en moai waar. En fierder hawwe se noch net de measte kunde. Winkellju komme der net folle oan 'e doar, hy nimt hast alles út Dokkum mei. In bakker, dat is alles. Binne hja feitlik ek mear brek? Eltse dei is wol sa swier laden mei de stille ferwûndering oer al dat nije en dochs âlde, dat hja hawwe gjin eagen genôch om te sjen, gjin earen genôch om al de lûden fan it fjild yn te drinken. Hy en Hiske. Hiske. Hoe heech en eal stiet dy namme foar him en hoe faker as er dêr by stilstiet, hoe ûnbegrypliker it foar him wurdt, dat dit lok him barre mocht. Hiske, syn wiif. Noch te wûnder temoede is it him, om hjir it rjochte besonken oardiel oer te hawwen. Leafde. Of soe it altyd in heimenis bliuwe?

Sa is er mei al dy dingen dwaande, as er allinne wat op 't tún omwrot en de kokes by de gersbak stean sjocht. De molkwein is al in moai skoft troch, in pear skoallejonges ride de kant út nei Dokkum. Der noch efkes op hingje, Hiske sil wol betiid roppe foar kofje.

[II.3.1.3]

Ryk hat ek alris op 'e Guozzepôle west, mar dat wie sa mar sa'n loopke, efkes út Dokkum wei. Mar hjoed lykwols sil it wêze en hy sil der apart de reis om meitsje. Mâl lange einen op 'e fyts, dat wurdt net safolle. Dat oan Moarmwâld ta mei de fyts op 'e tram en dan traapje. Sadwaande sjocht Peke him om kofjetiid hinne oankommen en it docht him goed, dat de âld man der is. Ien dy't Heit sa goed kend hat, net allinne fan uterlik. Sa't er de reed delkomt, falt it Peke op, hy is gâns minder wis wurden. In foech santiger no ek hast, fansels. By de hikke fan 't mêd wachtet Peke him op. In bêste reis hân. Jonge, wat in moaie dei! 't Is suver waarm yn 'e sinne. En dan giet it al gau op 'n praten. De kokes lizze njonken de sleat. Wis, dat kin sa skoan. Allinne jarjen, dêr komt no fansels neat fan? Nee, mar Peke tinkt derom, dat der wat oer komt. Dêr stiet no bygelyks de twadde sneed, hjir hat er al twa kear meand. Mar by de foardoar ropt Hiske, earst kofje, net! Dêr stekke se dan al pratendewei mar op ôf. De âld fyts yn 't skaad tsjin in parrebeam oan en 't bûthús lâns. En de âlde hat der syn aardichheid oan. Merakels, merakels, wat is de saak hjir opknapt. Yn 't keammerke skynt de sinne oer de flier, skean by de sinnekapen lâns. De sinnekapen. As Peke soms de eagen ta docht en harket nei it piipjend lûd fan 'e heakken, dan sit er mei Heit by de tafel op it Heechhiem. De kofje wazemt. Hiske laket in wolkom, mar tsjin har is Ryk in bytsje stiif. Froulju. Syn ûnderfinings binne net fan dy aard en wês dêr daalk tige eigen mei. Wis, alderbêst, dat wol er oannimme. Stil lit er syn eagen ris yn 't rûn gean. Jonge ja, de âld kast. Hy digert ris troch 't rút, oer 't tún hinne de greiden oer en stoppet út 't fetsje. De pet komt wat efteroer en hy smookt.

‘As ik it hjir sa ris besjoch, Peke jonge, dan hastû it krekt troffen. De sinteraasje, dat wyt ik fansels net. Mar it oare, ik soe sizze, Peke, dû hiest it net ienris folle better begeare kinnen. De frou mei 't hjir tink ek wol lije?’

Dan rekket Hiske los. Oer dit en dat en hy moat har porsleinkast sjen en it spul yn 'e keamer foar en 't efterhûs. Der leit wolris in ding wat rûch hinne, mar hja laket: ‘Dat nimme wy hjir

net sa krekt. 't Spul is der om brûkt te wurden. Dy't al te krekt sjocht, bedjert syn eigen libben, sa tink ik mar.’ En hja laket in golle laits. Ryk, oer de âld bril hinne, sjocht har ris op en del oan. ‘Soa, tocht jo dat ek. Froulju binne der yn 't ûnderskied.’,

By de kofjetafel is der noch in bulte te bepraten. It boekje komt út it finsterbank en Ryk jout syn betinken oer de sifers. Lêstendeis hat Doeke hjir ek ris sitten en doe beseagen se ek sa ien en oar. Mar hoe'n bêste keardel as syn âld freon ek wêze mei, hy kin better prate mei de âld man. Dy hat in manear fan guodlik, begripend freegjen en ferklearjen, dêr't it Peke sa gol fan om 't hert wurdt. Wat it is, kin Peke net ûnder wurden bringe.

As de kofje sawat op is, fisket Ryk ris, soe 't ek mûglik wêze dat se de kant nei 't Djip efkes útstieken hjoed? No, Peke sels hie syn tinzen der ek al oer gean litten, mar sels woe er de âld man der net op fergje en meitsje sa'n lange reis. As er der lykwols sels oer begjint, liket it Peke ek bêst ta. Dan soene se efkes by de Trêdeheal lâns rinne kinne tagelyk.

Hiske ornearret, dan mar betiid ite, om tsien oere 't spul op 'e tafel. Foar teedrinken is 't dan ek in hiele ruk. Dat is faaks de bêste manear en hja swalkje it bûthús wer lâns. Der is om hûs hinne ek noch safolle te sjen en te bepraten. It tún, dêr't de jirpels, de biten en de griente der sa bysûnder moai foar steane. De hinnehokken. Hjir is de âlde yn syn elemint. Allinne, de hokrûmte is neffens him wat te beheind; krekt nachts dat mei noch hinnebruie, mar as 't no skielk ris reinich wurdt en sútrich en 't spul moat in skoft fan 'e dei binnen tahâlde. Dan besjogge se de mûglikheid fan in los hok efterhûs. Ryk hat it bestek der wol sawat fan yn 'e holle en mei de klomp tekenet er it in bytsje út yn 'e moude. Sa en sa, dan is 't ek maklik te ûnderhâlden. Oer it foer jout Ryk syn betinken. Dan de kokes en op 't lêst de mûglikens om hjir omhinne wat te fiskjen. Peke hat der noch sa net by stilstien. Hjir dy brede tochten en dêr, fierderop nei de feart ta, dat koe oars noch bêst ris wat wurde, tinkt Ryk. In mennich fûken hat hy noch wol te lizzen en dat âld skouke, dat by harres efterhûs leit te ferkommen, sil er Peke ek stjoere. Mar ris besykje. Peke sjocht der no net safolle heil yn, mar as de âld man der perfoarst op stiet, hawar dan.

Hja binne hein ofte nei net klear hjirre, as Hiske om hûs hinne komt: it spul is waarm.

Sa reitsje se yn elts gefal yntiids de Djipsterkant út. Peke mei de pols oer 't skouder, Ryk mei de hannen op 't gat. In oere as twa trije thús wer, dat hja kinne it harren moai aardich oan tiid dwaan. It grutte sinnige middelskoft is begûn. Thús is Hiske oer de bus gear, dy't Peke harjewarje efkes helle hat. Siger swilet wat op 'e kamp om en Peke wiuwt mei de pols nei him. Peke leit de kontreie út, mar dochs klompje se moai hurd oan, om oer de feart te kommen en altyd tichter komme no de pleatsen oan 'e Wâlddyk. By Keimpe-en-dy sit de boel ta. Hja hawwe wjudzjen oannaam in ein fan hûs, wyt Peke wol. Warbere minsken. In pear hintsjes skarrelje om hûs hinne en in knyn wipt troch it gers. Och, dizze ienfâldige dingen, wat kin er der in aardichheid oan hawwe. En Ryk hat der mei deselde wille in amerij foar oer. Dan skean oer de trêdeheal. In ticht stik miede, is ek Ryk syn oardiel. Jitris meane, dan soe er in fiks stik hea yn 'e hûs krije. Mar dêr sil er earst ris efkes nei fernimme moatte fansels.

Yn 'e moaiste toai fan 'e maityd leit hjir de lânsdouwe der hinne. De mieden yn har fleurichste grien, dêrtusken reid en snilen opsjitten út 'e heldere sleatten. Keppels hokkelingen, rêstich weidzjend yn folop gers, melke kij mei de roppert fol bylâns de sleatten lizzend en foar de hikke. Skriezen en ljippen yn 'e kleare loft. Hja rinne de kant op nei 't Noarden, hjir om in hikke, dêr om wat út te winnen oer de sleat. Tichter en heger rizet no de Wâlddyk foar harren op mei de pleatsen dernjonken. Jinsen fansiden de terp, dêr't Peke jierren lyn om de twadde in fergeze reis makke. 't Is krekt, oft tafallich de tinzen fan beide oer itselde gear binne. Want nei in skoft fan swijen freget Ryk sa gewoantsjeswei: ‘It folk dêre, fernimst der noch ris wat fan?’

It is net folle dat Peke dêroer fernije kin. De âld man is der in jier as wat lyn ôfrekke, de âldste dochter mei de man wennet by mem yn, de jongste is ôfstutsen, de Eanjumer kant út, troud mei in mûnder dêre. Och, Peke kin dat allegear no ek sa gewoan fertelle. Oars of oars wurdt er der net fan. Hiske. By har

falt sa'n bulte wei. Of 't moast al wêze, dat it sjen fan dy âlde kunde him skerper foarhâldt, hoe't ûnbarmhertich de jierren har gong geane. Hja, de âldste fan 'e trije, is ek al in ein hinne fjirtich en frommis fan 't lân, net in maklik libben efter de rêch en in mennich bern, sjocht der ek wol nei út.

Healwei it Djip geane se tegearre op in âld hikke sitten mei in swiere boppebalke en litte stil de eagen oer it fjild gean, foar en efter. Om fierrens binne in pear manlju oan 't wurk, hjir is de swiere miede en oan 'e oare kant weidzje de hokkelingen. Hoe'n bult tichter komme no de pleatsen oan 'e Wâlddyk. Dêr sit âlde Ryk hinne te eagjen. Hjir ken er sa stadichoan elts lapke grûn. Dêr oansje lei er simmer oan simmer en dy greiden rûn er jûns troch mei 't molkammerke. Dêr, op 'e bou stiene grutte beane. Op in jûntyd lei er der njonken op 'e smelle foareker en de swiere rook waard him hast te machtich. Yn 'e lette jûn of yn 'e nacht soms wolris, siet er op 'e pindaam, deun by de aak en seach nei it readgriene ljocht fan foarbyskowende boaten. ‘Wolst wol leauwe, Peke, oan dat stee dêre haw ik net oars as goede oantinkens. Dat seit wol wat.’

Peke lit him stil prate. Hy harket sa graach nei dit sa stiltsjeswei fertellen. 't Is oft der in wûndere goedens en in ljochte frede om de wurden hinne hinget en hysels wurdt der stil fan ynderlik. Al dy dingen, hy kin se stik foar stik him foar de geast helje. Sa wie it en sa.

‘Hat de frou diskant wolris út west, Ryk?’

‘Nee, nea. Hja wie fij fan 'e klaaikant en ik haw se net út 'e dream holpen. Nee, nea.’

Der is wat bliids yn de manear, dêr't er it op seit en wa wyt, wat foar in tragyk oft der efter sit, in tragyk fan in hiel minskelibben. Dat minsken inoar sa min begripe wolle, of kinne. Soe er sa noch ea oer Hiske prate kinne? Hy draait him om. No is er al wer in moai eintsje fan hûs. Sawat healwei it âld Heechhiem en de Guozzepôle faaks. It earste bleakert om fierrens yn 'e kleare simmersinne. It oare giet beskûl hast yn 'e tichte mantel en 'e swiere beammen. Healwei. En as er noris kieze koe? Kieze? Binne dit dingen om ferlikene te wurden? It ferline mei it hjoed? Want dat dêre is ommers it ferline en wat soe er dêr

hjoed de dei fine oars folle as oantinkens? De dyk, dêr't er mei Heit yn 't hjitte middelskoft oan 't kearen wie, it Alddjip, dêr't er Max de stien oan 'e hals bûn, de bou, dêr't se oan 't wjudzjen wiene en op woansdei of freed de boat mei ferklaaid boerefolk de Dokkumer kant út farren seagen en it kloklet by hoare wyn oer de greiden galmjen hearden. Mar de buorren, hat er dêr safolle langst nei? Of de lju fan eartyds, dy't der noch omhinne wenje meie? Hat er folle mei dat alles gemien? Soe er der mei Hiske hinne wolle? Och ja. Mar leaver as mei har tegearre op 'e Guozzepôle? Nee. In dream is 't, dy't dêrjinsen noch driuwt, de kant út nei 't Djip; dy't er dêr sykje wol, binne net mear en allinne har skimen waarje der om. O, dat er dit noch belibje soe, dat it hjoed him like begearlik liket as it ljochte ferline. En in healjier lyn? Hoe âlder 't men wurdt, hoe minder 't men in bulte dingen ek noch begrypt, want it libben hat mear kanten, as men wolris tinkt.

Dan litte se har yn 'e miede glide en reizgje wer fierder. Alde Ryk hat ek al gauris dit paad trape of alteast sa oansje. Dat ferhellet er. Fan in reis by simmernacht, doe't der ûnder Wouterswâld in spul yn 'e brân stie. En Peke hat ek syn fuotleasten hjir te lizzen yn dizze oarden. Mei Heit op keninginnedei nei Harmom en Hitsjemuoi. Letter dy mâle reis allinne nei dy útfiering te Driesum mei in sneedsje yn 't ear. O ja, dêr nei de terp, de simmers derfoar, dat gie hjir ek hast lâns. En doe de lêste, yn 'e iere, kâlde maityd, op Beintema-hûs oan. Noch ien kear besykje om yn 'e âlde kontreie te bliuwen. Mar hy hie der gjin haal mear. Dêre net en op 'e terp net. Nee, 't is net allegear goed, dat him yn 't sin komt en hy soe 't Ryk net neisizze kinne, neat as goeds en freonliks, dat ik my te binnen bringe kin.

‘Wy moasten mar net hjir of dêr oan, wol?’

Peke begrypt de âlde bêst. Allinne mar efkes djip en allinne yn 't ferline libje. De pleatsen lizze yn 'e rêst fan 'e foarsimmer. De swiere weiden hea en nôt krieme de hiemen noch net op. Keallen rinne der op 'e kamp, oan 'e efterhúsmuorren hingje silen, hintsjes skarrelje by de iepen skuordoarren. Op 'e bouwen hâlde de manlju ta. De glêdskjirre bussen lizze op 'e busbank. Krekt as tsien tweintich tritich jier lyn.

By 't arbeidershûs litte se har oersette. It frommis is hjir frjemd, krekt mei maaie hjir kaam te wenjen. Fierder giet it it Jaachpaad lâns. Dan komme se by 't steed fan 'e âld aak. Leech. Dêr groeie de reiden.

‘It docht my suver goed, dat der noch net in oarenien leit. 't Jout wol neat, mar och, in minske is in minske.’

Peke knikt. Och, wat bloeie hjir ek de blommen. En no't se delsjogge op 'e greiden oan 'e oare kant, no toant it earst, hoe fol oft dy ek steane.

In grutjonge of lytsfeint komt mei wat neisjoene reauwen en foarken út 'e buorren. Peke kin him net teplak bringe. Hja fernimme der nei, wa wennet der no op 't Heechhiem? Tsjalling. Ja, hy is troud. Dy syn mem? Hy leaut fan dea. Syn broer Tsjip? Dy timmert. En syn suster, Eke? Hy lûkt oan 'e skouders. Dat wyt er net, nea fan heard. Eppinga's jonges bebuorkje fierder de âlde pleats. Alde Bosma en 't wiif, nee, dy wenje der net mear, dy is dochs ferdronken yn 'e dobbe? De jonge docht it him net langer oan tiid. Hja kuierje fierder. Beintema-hûs. Grut en steatlik yn 'e sinne, mank de mânske beammen. 't Heechhiem. De efterein is ferboud, hoe't it der foar útsjocht, kinne se hjirwei net rjocht skouwe. Ljochte loft en strielende sinne oer alles. Wat kin men inselde saak al fan in bulte kanten besjen. Hoe hiel oars is 't, as doe't er hjir ferline hjerst, of yn 'e foarwinter wie it, mei Teda lâns kuiere. Teda. Wat soe er der no fan sizze? Hy stiet himsels net ta en gean dêr op yn. Nee, ek mar net nei 't Heechhiem ta, it kin nearne ta tsjinje. Efkes stoarje se de kant út nei de buorren. Middelskoft, hjir en dêr op 'e bouwen binne de minsken oan 't wrotten. In inkeld lûd fan 't molkfabryk komt hjir oan ta. Dan panderje se werom en komme yn 'e lijte fan 'e hege âlde dyk.

‘No efkes oanstekke, tocht ik net?’

't Is Peke oft er it Heit sizzen heart. Njonken inoar falle se del yn 't gers, in bytsje fan 't paad ôf en sa, dat se oer 't Djip hinne it each hawwe op de lannen dêre en oer de pleatsen.

‘Hjir oansje wyt ik noch, sieten Heit en ik yn 't hjitte middelskoft. En doe kamen jy efter de reiden lâns.’

De âld man knikt. Wyt er dat faaks noch sa skoan? Hy liket Peke's frage te begripen.

‘Ja, jonge, dû moatst tinke, ik libje yn 't ferline. It hjoed is mar in tajefte. Mar 't eigenlike libben is, wat efter leit. Dû hast ek noch in libben foar dy, dat moai wurde kin, is myn idee. Ik allinne de ein.’

Peke swijt.

‘Ferwachtest foar dysels ek noch in takomst?’

‘Ja Ryk. Ik bin wis, dat dy komt. En no't it libben jin ryp makke hat, sil men der djipper diel oan hawwe kinne.’

‘Jonge, ik gun it dy sa!’

Hja stopje út Ryk syn âlde koperen doaze.

In grutte tsjalk komt der oangliden oer it wetter, de âlde bewende rook fan tarre en tou hinget yn 'e loft en deun oer de reiden skoot de gyk. Hja hearre it wetter neiskolperjen yn 'e seame. Rynsk streamt it sinneljocht oer de mieden en de bouwen. Middelskoft. Om har de blommen en it ferline.

Peke stoarret de Wâlden del. Dêr leit de Guozzepôle. Hiske. Dan lit er him efteroer glide en lûkt de pet oer de eagen. Njonken him heart er Ryk yn himsels núnderjen. In lêste liet fan in hert, dat folle lit hat en folle leave.

Hark, in reidmosk yn 'e seame. Hark, noch ien. Deun skoot it ferline foarby.

[II.3.1.4]

Jûns nei iten komt der fan sitten faaks net iens folle. Der is noch wol it ien en oar te ferstriken, of in keppeltsje einen wol net op hûs ta mei it moaie waar en dan moat Peke de lannen yn. Of, en fral Hiske mei der graach oer, hja stekke nei 't jûnsmiel noch krekt ôf. Meastal net fier, by Goaitsen en Griete jonges kninebuorkje, in pakje helje by Siger en Ynskje, dêr't de frachtrider it ôfjûn hat. Sjoch, sokke loopkes. En och, Peke begrypt it wol. Hiske sit hiele dagen yn 'e hûs. Hysels hat der ek hiel wol aardichheid oan, fral mei dizze moaie, lange jûnen.

No lykwols giet de reis krekt efkes fierder. Peke hat sûnt dat Ryk der west hat, de Trêdeheal net besjoen. Hy is al benijd,

hoe't dy it 't lêste setsje makke hat. As 't in bytsje koe, moast dy oars fuort nei Pinkster lizze. Dat dêr sil 't efkes op ta. En, it komt har krekt yn 'e kream te pas, dan noch efkes oan Keimpe en Froukje ta. Dat sit sa. Lêsten wie Peke by de wei om 'e bus en dêr kaam Keimpe lâns op 'e fyts. Efkes by inoar stean te praten. Keimpe hie sa'n foech hûn by him, dy't hinne en wer strúnde. In rûch bist, mar mei in freonlike kop. Peke moast der nei sjen, want hy hie wol in bytsje fan har âlde Max út it earste ferlof. Hy liet der sa ris wat oer falle, wol in aardige hûn. Mar Keimpe wie der net iens sa wiis mei, in lêst by 't fee en gekjeie mei de hinnen. As er der in goed plak foar wist, dan wie er der tige los fan; mar fansels, men hie sa'n ding no ienkear. Hie Peke der soms nocht oan, hy koe him wol krije. Fierder binne se der doe net op yngien. Mar Peke hat der syn tinzen noch alris oer gean litten en Hiske mei ek graach in hûn lije. Dat as se der no noch sa los fan binne, dan sil it mar wêze. Efkes by de wei sjen, wat it molkkaartsje seit. Achttsjin, njoggentsjin mingelen dêr rint it altyd sawat om. Jûn is 't achttsjin. Hja sette de bus in eintsje fan kant en strûpe de kant út, dêr't it beamguod krap wurdt. In goede, rêstige jûn, sa de iere wjudderstiid ear't de mieden delkomme. Op 't lân is noch in inkeld warber. In pear froulju hawwe nei Dokkum west om wat nijs en fytse op hûs ta. It fûgelguod tsjirget him noch efkes foar de nacht. Fan 'e klaaikant komt in man de wei del fytsen, alhielendal gjin haast. Peke sjocht it al gau, dy keapman Seinstra mei de grize hannelsjas oan en 'e stôk oan 'e fyts. As er de nijboer en 't wyfke yn 't fizier hat, kriget er noch minder haast en frijwieljend glydt er foarby. It falt beide op, hoe ûnbeskamme nijsgjirrich 't er harren oangappet, in brede laits om 'e reade kop. Hy tipt mei de stôk en seit fan heu. Dan, as er krekt foarby is, laket er spotsk. Of ferbylden hja it har? Nee, om de deale net.

‘Dat is dy Seinstra, dêr't Siger it oer hie langlêsten.’

‘Dy keardel fertrou ik net.’ En Hiske sjocht jitris om.

‘Wat tochtstû dan?’

‘Ik wyt net, mar ik bin bang, dat er hjir gâns wat praatsjes ferkoft hat. Syn troanje is my net sa ûnbekend, mar hoe en wat, dat wyt ik net. Dat gesicht, dêr ha 'k in hekel oan.’

‘Tochtst dat er wat fan uzes wist, fan Ljouwert of sa?’

‘Sa'n idee ha 'k al. 't Is krekt, of fiel ik it oan 'e minsken, dat hja jin mei oare eagen oansjogge. Wêrom seit Tsjaarda syn âld frou jin de tiid fan 'e dei hast net ta. En wêrom diene âlde Siger-en-dy sa frjemd, doe't it praat okkerdeis dy kant út gie. Ik wyt net, ik fiel it, der moat praat wêze.’

Praat, praat, de ivige flok fan it lytse fermidden. As Peke him der yn jout, makket er him razend. En men stiet der machteleas tsjinoer, it komt oer jin as in bange dream, men kin yn 'e loft slaan, mar men rekket neat en it spoek fan 'e rabberij docht syn wurk. Dan ynienen stiet er der wer oars ûnder. Wa kin jin lette, as men jinsels ferantwurdzje kin? En stel, de man soe mear wite hjirre as oaren, stel hy wyt alles en hat it ferteld. Wat dan noch? Soe hy, Peke, him ea foar de wierheid skamje? Soks seit er tsjin Hiske. Sa sjocht hja it ommers ek?

‘Dat is ek sa, jong. Mar 't is soms sa nuver. No't ik hjir wer yn in âld fermidden sit, is 't krekt of sjoch ik myn ferline hiel oars. Wier, wolst wol leauwe, inkeld ris is 't suver as fljocht it my oan en dan wyt ik net, wêr't ik keare moat. En dy keardel makket my suver bang.’

Peke sjocht ris oer de side. Hoe hat er it no?

‘Mar fanke, bist no dochs wol wizer!’

‘Eh ja, 't is ek mar inkeld ris en 't giet ek gau wer wat oer. Mar ik kin der neat oan dwaan. En dan tink ik: hast feitlik gjin rjocht mear op dit allegearre.’

‘Mar fanke, wat bliksem noch en ta!’

Syn swiere earm leit er om har skouderkes hinne en hja wurde der yn wei.

Hja sjocht him oan en yn har eagen is wer it âlde ljocht, har laitsjen klinkt gol. Oer it gefal wurdt fierder net praat en Peke stoppet al kuierjend de piip en hja núndert in lietsje.

Krekt de Trêdeheal foarby binne Keimpe en syn wyfke noch warber op in hoekje bou. De twa âldste bern rinne by har om en binne oan 't oangean. Peke-en-dy wiuwe en stekke om 'e Trêdehealshikke. Dy stiet der bepaald knap foar. Der koe wol in ko yn om wâde hawwe. Keimpe strak ris freegje, ûndogensk jongfee faaks. Hy soe wol sizze, dit kin mei in dei of tsien del.

De lêste reis hat er in nij harspit en in goede hammer meinommen út Dokkum. Hy rette him noch altyd mei âld spul fan Goaitsen. No is er ynslein en as 't wat liket, dan wol er hjir sels oer gear. In dei as trije fjouwer. Heit lei, as er der op hinge, in pûnsmjit' del, mar hy hat it tsjin Heit nea hâlde kinnen. Hiske laket him út: mâlichheid, as er 't der mei de masine foar in sintmennich ôfkrije kin!

Hja plôket pinksterblommen en hy ferliket de kanten en it midden. Hoe'n fredige stiltme hjirre, einleaze greiden oan 'e Wâlddyk ta. En efter harren in pear warbere minsken op har tún en boartsjende bern yn 'e hoare jûn.

Ja, Peke is tige te brûken oer dit hoekje. De eigener hie der neat op tsjin, twa kear meane, as der mar wat oerkaam. Dêr sil Peke wol op passe. No reizgje se werom, by de sleatskant lâns. Hiske mei 't mâlgat moat boppe oer de hikke hinne. Peke skopt de klompen út en besiket it mei in linige sprong. Ja, in tankber hoekje lân. Hiske laket en dikket it noch wat oan: ‘In alderkostlikst, tankber, gaadlik, foldiedich hoekje!’

Dan kuierje se de reed del nei Keimpe-en-dy ta. Foar de hikke stiet de hûn en dy is der mar min oer te brûken, sok frjemd folk op syn gerjochtichheid. Der helpt gjin moai praten oan, en gjin oanheljen. Keimpe moat him earst in klute nei de hûd smite foar't er it leaut. Dan teantet er grânzgjend it hiem op. Peke-en-dy kuierje him efternei en sa hawwe ek de lju op 'e kanteker dien wurk of alteast se meitsje der in ein oan. Beide rinne in bytsje rûngear. Peke skat se op in lytse fiifenfjirtich, dy roai. In pear bistjes hawwe hja no ek, in lape tún en hy is noch hast meastentiids by in oar. Wat moat it dan ek swier en fier weihelle wurde. Wis, hysels hat ûnder de tropesinne ek wat ôfrûn, mar yn elts gefal, syn rêch is rjocht, syn lichem yn kondysje en it hat him in fêst pinsjoentsje brocht. Wat boddet dit folk dochs swier en folle! En altyd bliuwt de moed deryn. Minsken mei herten fan goud, yngreven sûn fan geast, it behâld fan in geastlik ferrotsjende wrâld. Syn folk, nettsjinsteande alles. Under harren libje, ûnder harren stjerre en te hôf droegen wurde. Dizze Keimpe dochs, in evenredich man. In praatsje oer de beantsjes op 'e kanteker, oer it waar, oer de Trêdeheal. Jonge ja,

okkernachts wiene hjir in keppel hokkelingen útbrutsen; yn 'e iere moarn waard er wekker fan 't gebalt en hy der efteroan. 't Wie noch net mâl gien, wol? Hy, Keimpe, soe ek sizze, it plak kin mei in dei as tsien del. In ein de Westergeaster kant út hat hy in stikje te lizzen, dêr woe er ek ridlik gau oer gear en rekkenje mar, der sil gaueftich mear delkomme. Froukje stiet der op oan, hja sil efkes de tsjettel oerhingje en dan mei der yn om in pantsjefol tee. Mar hja ornearje, nee mar net, 't is net iens sa betiid mear, skielk ris der in apart loopke om meitsje. Dat by in djippe greppel falle se efkes del en sjogge, hoe't de jûnsdize oer 't fjild lûkt en boppe de sleatten in swiere dauwe optynt.

‘Jonge, Keimpe, wat meitsje jim ek dagen, net? 't Sil moarns ek wol betiid dei wêze, tink?’

‘Ja, 't binn' al hiele skoften. Mar woll'jy wol leauwe, Nijboer, wy dogge it eltse dei al weroan mei wille.’

Froukje besjoert de bern op bêd en kuieret mei Hiske by de pypkeblommen en sa lâns foar de ruten.

‘Men bedijt der oars navenant net altyd like folle mei.’

‘Nee, der ha jy gelyk oan. Mar och, as ik nei myn âldelju sjoch, dy hawwe ek oan har dea ta wrotten en gjin sint oan kant lein, dan ha wy neat te kleien. En it wurk bringt sels ek syn genoegen mei, alteast sa giet it my. It hat my eartiids wol ris nuver talike, hoe't se der by kamen, de segen fan 'e arbeid. Mar ik haw it yn 'e lettere jierren better begrepen. De segen fan 'e arbeid, dêr kom ik sa op, dat wie ien fan dy ûnderwerpen op 'e jongelingsferiening destiids. Ik wyt net, oft jo dat ek kend hawwe.’

‘Jonge ja.’

‘Oh ja hen? Wêr tsjerkje jimme feitlik?’

Peke wyt net rjocht, hoe't er it hat, no't dy ienfâldige man him soks op it stik ôf freget.

‘Och jy moatte tinke, wy binne der mei al dat geswalk wat útrekke, tsjerkjen komt net sa folle fan.’

‘No, no is 't mâl. En eartyds?’

Der klinkt in earlike ferbazing út 'e fraach en sadwaande giet Peke der ek op troch.

‘Wy komme út 'e lytse tsjerke. Myn âldelju wennen op 'e klaai. Ja, doe hawwe wy altyd wol hinne reizge. Mar yn Ynje hat men

oeral lang gjin tsjerken en sa 't iene mei 't oare is 't wat oan 't fersleaukjen rekke.’

‘No, dat begryp ik net. Hearken, binne jy ek fan ús tsjerke? Ik soe krekt sizze, no't jy hjir wer sitte, soene jy de tsjerke namstemear wurdearje, net? Ik moat jo sizze, ik soe him net bêst misse kinne. 't Is jins kostberste hast, hjir op ierde. Eh ja, yn jins jonge jierren. Mar wat âlder men wurdt, wat djipper as dat allegearre ta jin sprekt. Hawwe jy der gjin behoefte oan en gean derhinne?’

Hat Peke dizze frage foar himsels al ris beändere? Feitlik hat oan 'e oare kant sa'n man ek net it rjocht en fernim nei soks. Dochs kin Peke it op dit stuit en fan him bêst hawwe.

‘Och, jy moatte tinke Keimpe, de iene makket yn syn libben ek sokke hiele oare dingen mei as de oare, en soks bliuwt net sûnder ynfloed op jins dwaan en litten.’

Sa komme ek de froulju werom fan it blommebuorkjen en Keimpe moat syn wiif efkes wat fernije.

‘Nijboer-en-dy binne feitlik ek fan ús tsjerke, Frouk!’

Dy sjocht ek al ris fan 'e iene nei de oare. Mar Peke komt tuskenbeiden, nee, syn wiif net, dy komt út in Kristlik Grifformearde húshâlding. Hiske sjocht de greiden ris oer, dêr't de fûgels roppe yn 'e jûndize. De kear, dy't it praat nimt, stiet har mar heal oan.

Mar jitris skoddet Keimpe mei de holle: ‘Nee, dat immen der sa ôfreitsje kin, dêr begryp ik neat fan. Ha jimme dêr dan frede mei?!’

Dan is 't krekt as fernimt er, ho, no gean ik te fier en op andert stiet er net oan. Peke makket der ek wat fan mei in mennich algemiene wurden en it praat falt wer op wat oars.

Hiske stiet de hûn ris op te nimmen, dy't fierderop yn 'e fuorge leit te miggebiten. Ja, in freonlike kop. Brúnbûnt, rûch hier. Sadwaande komt it praat dêr dan ek op. Wis, hja kinne him mei alle soarten fan leafde krije, hear! Hja binne sels tefolle fan hûs en altyd by frjemd fee? In priis? Fan sinten wolle se net ienris hearre. As er mar in goed plak kriget. In foech jier is er âld. Keimpe ropt him: ‘Staby!’

Hy komt en sjocht de frjemde lju efkes skean oan.

Mar 't lokt Hiske boppe ferwachting om syn fertrouwen ynearsten te winnen. Ja, de kop liket no krekt op dy fan 'e âlde Max. Peke leit dit lêste út. Dan hellet Keimpe in âld spantou út 'e skuorre en bynt it Staby om 'e hals. No, Peke en Hiske beide, betankje dan foarearst fansels mar tige. Hja sille der goed op passe. Dan meitsje se oanstalten en prate ôf, hiel yn 't koart komme se om in pantsjefol tee.

As se it hiem ôfreizgje, kriget Staby yn 'e rekken, wêr't it om giet en set it efkes ûnfetsoenlik yn 'e kant. Mar Peke syn foars lûd bringt him oan 't twiveljen. De lju by de hikke sjogge se efternei. Dan, as se de Trêdeheal foarby binne, hearre se, hoe't op 't hiem it spul fan 't amerrek ynhelle wurdt.

Stiltme oer de wrâld, in inkelde fûgel, in kowelûd. De twa minsken rinne swijend njonken inoar. As ferslein, de sturt del, rint Staby efter Peke oan. Hiske sjocht nei him en prebearret him oan te heljen. Mar hy wol op dit stuit neat fan har wite.

‘Hè, 't begruttet my der suver om.’

It praat giet oer ditten en datten, mar ien frage is der, dêr't se net oer reppe: ha jimme der frede mei. En dochs wyt elts foar oar, dat se him beide yn har omgean litte. Mar 't libben hat safolle kanten en as de Guozzepôle wer yn 't sicht komt, drinke se al kuierjend de wûndere frede yn fan 'e mylde jûn.

De hûn rint no foar Peke út.

[II.3.1.5]

Pinkstersneintemoarn. Oer de greiden om de Guozzepôle hinne hinget in grutte, stille wijing en in machtich ûnthjit. De moarnswyn strykt oer de raaien en de stammen fan 'e útstekkende blommen fan 'e mieden.

Peke syn hert is lykas it fjild om him hinne. Hy hat it melken dien en sit by it grêftstalt te hanwaskjen. Dan snjittert er se droech en eaget it fjild oer nei alle kanten. Pinkster. Hoe komme wer ynienen al dy âlde dingen boppe yn syn hert. Fan doe en doe en doe. Mar stie ea de Pinkstersinne sa freonlik krekt boppe de kimen en widzen ea de raaien sa gol op 'e wyn? Hy hat Hiske by de doar heard. Max der útlitten. Dy hat in slach

ûnder om 't hiem west, efter de mantel en de beamstobben lâns. Efkes noaskje, hoe't it stie mei de wetterrotten. Prústend en in bytsje hoeden troch it wiete gers komt er op Peke ta. Ja, dy kop, dat koe de âlde sines wêze. 't Bist is wûnder redsum wend. En 't is Peke sa goed te moede, as er foar of efter him oan fottelt. Pinkster: de yndrukken binne sa machtich en oerweldigjend, dat Peke sjocht der gjin kâns ta en omfetsje dit allegear sa tagelyk. Hoe is dochs ea de realiteit, it machtich rike hjoed yn in wurd te omfiemjen. Letter, op in ôfstân, hoe klear en ljocht en bliid sil it dan foar him stean.

Mei de hûn efter him oan kuieret er nei efterhûs. Oan 'e skuorside steane in pear pikestjelpen mei jong spul. Dêr binne se ek al wakker oan 't skeuken. Hy sil de baalsekken der mar ôfhelje en de skuven opdwaan. Deunby suver heart er it doke. Dy hinget yn 't keammerke, boppe de doar. Oan 'e oare kant fan 't hûs heart er de hinnen en einen en oer de greiden it roppende fûgelguod. Hiske, dy't mei de molkkûm by de bus stiet. 't Is, oft syn siel de bylden en de lûden yndrinkt. Dat it lok by sokke jeften jin taparte wurdt. It ferline? It ferline is foarby en it libben jout neat werom, mar mei rynske hannen skinkt it it nije, jout en ferwyt net. Hy lûkt de skuven op. Oerstjoer komt it ûnnoazele lytse grut der út en hoeden, heal soargjend, heal brimstich, de âld klok. De fyfte en de sechste team. En fan 'e de bêste aaien. Hy is der bepaald in bytsje grutsk op, dit spul. Max stiet ek ris oer de râne te loeren, Peke kriget syn kop tusken de beide hannen en sjocht him ris yn 'e eagen. Guodlik en trou. ‘Max mei net nei de pykjes tale, hen!’

De hûn slikket him ris om 'e bek. Keimpe-en-dy hawwe net tefolle notysje fan 't bist nommen en hy joech neat te goed om sizzen, mar dat wurdt hurd better.

Teda is thús. In blidens trillet troch Peke hinne, as er it tsjin himsels seit. Mar tagelyk huveret er. Syn jonge. Juster is er kaam. Mei brieven. Twa, trije fan Richard, ien fan Rikus. Brieven, ja. Mar de stille hope, dy't Peke efkes hân hat yn syn hert, de hope, dizze reis soe alles goed wêze en foar Fryslân... och, wêrom hat er der oan tajûn? Nee, hy wyt it ek net mear, de takomst fan syn jonge stiet him net klear foar eagen. Mar dochs,

dit kin alles mei inoar it near net lizze op 'e blidens fan dizze moarn, en dochs, it docht him goed, dat hjir op 'e souder fan't âld spul syn jonge leit te sliepen, dat er Fryslân hjoed sjen sil op syn moaist en dat hy, Peke, him de hiele dei by him ha sil. Alles, dat er it measte leavet, by inoar.

‘Mar jonge,’ en hy hâldt noch altyd de hûn syn kop tusken de hannen, ‘wy kinne net alle lok op ierde tagelyk ha en op in bult, hen?’

Op dit stuit komt Hiske efterhûs om mei twa pantsjes fol tee; oars kriget Peke 't al gauris by de efterdoar, mar op sokke moarnen, och dan hat men 't wat better oan tiid. Hja hat har yn in ienfâldich, kreas moarnshabyt stutsen en om har hiele wêzen leit dizze iere, kleare dei ôfspegele. Peke rint nei foar de ruten. Dêr hat er nyskes nij útkommen blommen sjoen. In pear fan 'e moaisten plôket er en stekt se har op 't hier. Dan falle se del op in foech bank, dy't oan 'e skuorside stiet, tichte by de stjelpen. Hja prate, ja, wêr soene se oer prate, oer 't waar en oer de moaie moarn. En tusken sok praat yn falt dan wolris in wurdmennich oer 't ferline, as dat pas jout, hy oer sines, hja oer harres. Sa stadichoan wurdt dan it byld der folslein fan. Och, wat soene se foar inoar ferswije. Hy likemin de mominten, dat er yn Ynje útgliden is as hja bygelyks oer him, de man dy't har op 'e doele brocht hat: August de Kempenaar. Hy sit no ek yn Ynje. En soks giet allegearre sa tusken de bedriuwen troch. Hark, de do! Op 'e wei ride in pear betide fytsers: hjoed in lange reis foar de boech.

‘En Peke, wat seist fan 'e jonge? Wat silst fan 'e brieven meitsje?’

‘Neat. Dêr wol ik net iens oer prate. Hy wyt it no. It soe al te healwiis wêze en stjoer him no al werom, sûnder in skoalle ôfrûn te hawwen of neat.’

‘Nee, dat is sa. Mar soest der op in doer mar leaver net yn tajaan?’

‘Och, as er it sin der dochs hielendal op set en hy kriget ek oars nearne nocht oan, wat sil men dan?’

‘Miskien koest him dat alteast mar better sizze. Hy sjocht der neat te goed út, tinkt dy ek net?’

‘Noch wat akklimatisearje, moatst tinke. Mar der sil dan op 't lêst ek hast wolris in tiid komme, dat er wend is, soe 't net?’

‘Ik wyt net jonge, ik wyt net. As dy ûnwennigens net oer giet, dan bin ik der bang foar.’

‘Soest tinke?’

Mar it tsjirgjend pikeguod yn 'e stjelp freget de oandacht en stil folgje se it libben dêr foar harren. Dan pipet jitris de efterhúsdoar en op syn sloffen, dy't er út Ynje meisjoud hat en yn piama komt Teda it hûs om. Hiske wipt oerein: ‘In pantsjefol tee, jonge?’ Mar dat is syn wenst net foar iten. Trijeresom rinne se dan it hiem oer, efkes oan it tún ta, dêr't in blom sit yn 'e jirpelloffen en de ierdbeien bloeie. Mei blide, ljochtsjende eagen sjocht Hiske de jonge oan. Dat laitsjende oantlit, Peke moat der altyd wer nei sjen. Yn 'e eachhoeken lûke lytse rimpeltsjes, mar is 't net krekt as wurdt hja der noch moaier troch! En Teda: skier om 'e holle fan 'e moarnswyn, sjocht er har oan, huverjend yn 'e lichte klaaiïng, mar fêsthâldend oan alles wat út Ynje komt of fan Ynje is.

‘En jonge! Fynst it hjir no net in lustoard! Is Ynje sa moai!’

Utdaagjend sjocht hja him oan. Hy lûkt oan 'e skouders: Yndyske manear fan dwaan; glimket in bytsje goedhinne, wriuwt him de wangen waarm.

‘Ja... a... Wol moai, mar Ynje is oars...’

Hja swije. Oars, ja oars. Peke lit de wurden yn him omgean. Hy begrypt dit folslein. En 't is itselde, as men him, Peke, dy frage die yn Ynje. Ja, wol moai, mar Fryslân is oars.

Dan stekke se wer nei efterhûs. Foar drinken sil Peke noch mar efkes mei de molke hinne; sa foarlik is 't al net mear. Hiske en Teda sille de hinnen loslitte en de eineskúf iepenhelje.

In setsje letter ûnder drinken komt Peke op syn prakkesasjes fan ûnderweis: ‘Wytst, wat ik tocht hie?’

‘Nee, no?’

‘As wy fan 'e moarn ris nei tsjerke ta giene.’

De beide oaren nimme dat hiel gewoan op. Teda hat der gjin aan fan, wat derefter sitte kin, Hiske freget der net nei.

‘Wêr woest dan hinne, jong?’

Dêr hat er syn tinzen ek al oer gean litten. De âlde.

‘Is dat dat smûke tsjerkje dêr op 'e hoeke, dêr't wy al ris lâns kaam binne?’

Dat is it en der wurdt net mear oer praat.

Hiel hoeden begjint Peke jitris oer de brieven. Teda skriuwt wolris werom, fansels en hy begrypt wol, soe er al dy kant wer út, sûnder in skoallediploma kin er dochs nea wat begjinne.

‘En Richard dan? Dy komt ommers ek thús en hy is noch jonger as ik. Syn heit seit dochs sels, it kebonwurk is allinne mar op 'e kebon te learen! Wat wite se no op skoalle fan teeplantsjen!’

No moat Peke oppasse en besykje om op dit stuit de hiele dei net te bedjerren.

‘Dat moatte hja dêr wite, Teda, hen?’

Mear wurdt der net oer sein, wat falt der ek mear oer te praten? Hjir is it punt, dêr't alles op dearint.

‘As ik it hjoed oan tiid haw en ik kom der oan ta, dan moat âlde Rikus al in brief werom hawwe. De âld baas.’

Dêr ljochtsje ek Teda syn eagen by op. Hjir hawwe heit en soan kontakt en beide sjogge it âld húske lizzen mei de blauklokjes, wylst de iere sinne oer de berchkaam kipet.

Nei de tee helpt Teda in hantsje om de fytsen nei te sjen, oppompe en it measte stof derôf. Der binne noch safolle hantaasten te dwaan mei dat pikeguod. Dochs geane se moai betiid op paad. Peke lûkt de efterdoar ta en leit de kaai op 't amerrek ûnder de bjinder, âlderwenst. De reed is droech en himmel, dat hja kinne mar tafytse. Dochs moat Peke noch efkes omsjen. De sinnekapen foar de ruten, de kij by de gersbak en de hintsjes yn 't fjild.

It tsjerkefolk is al ûnderweis. Hja rinne, swijend en earnstich, it paad nei tsjerke. Allinne as 't folk fan 'e Guozzepôle foarby rydt, sjogge se efkes yn 'e oare wei. Wêr moat dat hinne? Peke en de oaren roppe freonlik goendei, mar hja wite, wat der behannele wurdt, as hja foarby binne. Der binne guodden, dy hawwe der al ris nei fernaam. Har folk moat yn 'e Westerein wenje. Mar gedoente skine se der net folle mei te hawwen. Wat der krekt oan is fan 'e praatsjes, dy't Seinstra ferkoft hat? Soe dat de nijboer syn jonge wêze, wat in kear-

del al. Dy hat dus fansels earder troud west. Seinstra seit fan net. Men kin wol sjen, dy jonge is hjir net ien wei: mei de bleate holle en sa swart. Dy giet nei Ljouwert te learen. Tsjerkefolk is 't net. Men kriget net folle hichte fan dy lju. En sadwaande sjocht it folk fan 'e grutte tsjerke op 't hoekje wakkere frjemd op: de nijboer fan 'e Guozzepôle mei it folk yn tsjerke? Ja winliken, dêr sitte se! Hea. Jonge, dit is wat nijs! En efter 't âlderlingestekje sit âlde Tsjaarda en kipet oer de bril hinne. Hat er dat goed? Dat frommis hat gjin hoed op wol? Wis, it mist him net. Hy knikt en jitris en skaait dan yn 'e swiere bibel om.

Yn de âlde tsjerke fergiet stil de sneintemoarn. By de tichtlutsen griene gerdinen lâns falt it sinneljocht oer it folk en de banken. Hjir en dêr kicht immen, lytse stofkes driuwe yn 'e stripe sinneljocht. Peke lit syn each gean oer de âlde ornaminten oan wjerskanten. Lofts en rjochts sitte Hiske en de jonge. Hy knikt en hja laket. It oargel spilet, yn 't âlde bewende ritme, fij fan alle oerdwealskens.

De dûmny is in âldeftich man en syn lûd is lykas it oargel, lykas de hege rêstige ruten. De man, hy past dêr, yn dy glêde, âlderwetske preekstoel. En Peke skikt terjochte yn 'e hege bank.

De âlde tsjerke. 't Is sines oars net. Wat hat him hjir krekt hinne lutsen? Hy wyt it net krekt te sizzen. Is 't, om't er huverich is om him hielendal yn 't eigen miljeu te jaan, de oare kant út, dêr't er heart? Is 't om Hiske, dy't dêr faaks net op har plak wêze soe? Of is 't it âlde hege ferwulft, dêr't de amme hinget fan folle ieuwen, dat him luts? Wat let him it andert? De sinne sillet bylâns de griene gerdinen en troch de rûmte rint it swier koraal.

It âlde Godshûs. Yn him is wat, dat altyd útgien is nei dizze rûmten, besletten binnen swiere muorren, de âlde tsjerken, dy't de slachten fan ieuwen hoedzje oan har foet. Hjir hat de wijreek sweve ûnder 't ferwulft, hjir hat it alter stien, it lûd fan 'e preester gien; hjir klonk it Ave Maria...

No is 't allinne it stadich swier koraal. Mar mei syn hiele hert set er it mei yn en syn sjongen is allyk it bringen fan in tankoffer.


Vorige Volgende