Peke Donia, de koloniael

[p. 239]

[II] Paad Nei Eigen Hoarnleger
[II.2] It wiif

[p. 241]

[II.2.1] Hiske

[II.2.1.1]

Krysttyd. Kristus komt. Yn 'e herten fan dy't leauwe. Krysttyd. Yn de herten fan harren dy't Him net oannimme, komt en rizet de nije dage, in jonge hope. Oer de wrâld glydt in nij ûnthjit, yn de wrâld tynt it libben fannijs.

Yn Peke syn hert is it lêste glimke hope oan it fertarren as in ferkommend fjurke. Hy libbet, as soks libjen hjitte mei, mar dêrmei hâldt ek alles op. De dei folget op 'e nacht, de nacht op 'e dei en Peke lit him libje. Teda hat fakânsje, troch 'en dei sit er al folle by de learaarsfamylje, hy en de jonge dêre binne beide mei 't selde wurk wat efterop en dat binne se oan 't bylaapjen, leaut Peke. Jûns sitte se meast tegearre thús. De jonge te lêzen, hy wêzenleas mei in krante of in boek. Syn jonge skriuwt in brief nei Ynje. Peke jout him der net djip yn. Hy seit ja, nee en goed. En deun by inoar komme lyk as se oars wend wiene, sa no en dan, 't is suver as wol it net mear. Hy fielt it sels wol, Peke. 't Leit faaks oan him. En 't is net goed. Sa'n jonge moat oanhâld hawwe op syn jierren. 't Is mar krekt, oft er der net ta komme kin. Ynje, hja neame it en geane nearne op yn, bang faaks fan wjerskanten dat it speak rinne sil. De stêd út, dêr wurdt net fan rept. En 't is krekt as libje se sa'n bytsje by inoar lâns, de iene dei út, de oare yn.

Wat oft Heit op âldjiersjûn yn 't sin hie? Och neat bepaald, nee neat. Derút? Och, wêrhinne? Wêr soene se hinne gean kinne? Skriuwe? Feitlik hat er dêr de moed net ta. Och, lit ek mar. As er him sa heal fielde as hjoed, dan de jûns mar leafst betiid op bêd. Hoe sa?

No oars, as Heit net in fêst plan hie, woe Teda wol nei Peteren-dy ta en dêr it âldjier útsitte. En dan dêr de nacht ek bliuwe. Mar fansels, as Heit wat oars woe, of... Mar Peke skoddet mei de holle: ‘Och nee jonge, gean dû der mar hinne, hear.’

Aldjier. Wat ropt it wurd net allegear by him op. Hoefolle

[p. 242]

goede, âlde dingen. Lit syn jonge it dochs hawwe, dat bytsje selligens, dit bytsje lok. It docht him op dit stuit net ienris sear. Hy is der te oanein foar om it te beseffen: dus, allinne, ek de earste âldjiersjûn allinne...

En der wurdt fierder net oer praat.

Mar as de lêste dei hinneglydt, in dei lykas oaren, mei wat wiete snie, op 'e neidei wat froastich, opklearjende loft en in noardlike rinnende wyn, wurdt it Peke dochs wûnder temoede. It âldjier. Foar syn geast rint de film fan it ferline. No, hjoed, it earste wer yn 't âlde lân. Mar hoe? Hy, Peke, iensum en geastlik yn 'e delgong, man dy't nei de fjirtich rint, sûnder takomst, sûnder idealen... Soks moat er dus fan himsels sizze. Is dit dan it libben?

De dei glydt foarby. Foar 't lêst fertart op 'e jûn it ljocht yn 'e loften. In ûnbestimde weedom rint om syn hert gear, in weedom út jonge jierren. Nei 't ein. Ek nei syn eigen ein. Libbensmêd en -sêd.

‘Giest jûn mei Heit nei tsjerke, jonge?’

Teda hinget der efkes tsjinoan, soe dêr ek net te let wêze. Mar dan jout er ta. Is it om Heite eagen, dy't nei him sjogge? Efkes is der blidens yn Peke syn hert. En troch de jûn rinne se mank it tsjerkefolk oer de kwalster. Swijen hinget der oer de stêd, ûnder it folk, tusken har. Yn in sfear fan weemoed en ferskieden giet de tsjinst om. De muzyk fan 't machtich oargel, it sjongen dat weromkeatst tsjin 'e keale muorren, it grillich skaad rûnom, dat allegearre hâldt Peke fêst, sterker as de wurden fan 'e preker. En fierder foar syn geast draait de film fan ferline jierren, fan âldjiersjûnen yn bûnt ferskaat. Lang lyn, einleas lang lyn, sa liket it him jûn ynienen ta.

Hy wurdt âlder: man sûnder takomst, allinne mei it ferline. Dat is it, wat it ferskeel útmakket tusken doe en no. Yn 'e delgong. De wurden fan treast en bemoediging driuwe fier oer syn holle hinne. Allinne de meidijen fan it meditearjend oargel sette har fêst, djip yn syn hert. Salve oer in brutsen siel. Dan klinkt it votum.

Uren, dagen, maanden, jaren...

[p. 243]

Yn dy inkelde rigels wurdt alles gearfette, wat er belibbet, ferline en hjoed.

Alde fielings roere har, dy't lang yn 'e djipten fan 'e siel te rêsten lein waarden. O ûnbegryplik minskehert, o ûnbegryplik libben, ûnferklearber riedsei, roppen fan tiid ta ivigens, flechtsjen fan it earme minskebern ta de Almachtige, gearfloeien fan eindigens yn it einleaze...

Sa bidt syn hert yn him, as de klanken wâlje en driuwe, de banken leechstreame en de kâlde nachtwyn ta de doarren ynstrûst.

Zalig uiteinde... lofts en rjochts.

It oargel swijt. En hja steane tegearre yn 'e tsjustere strjitte.

Peke bringt syn jonge teplak. Nee, hy wol der mar net mei yn. Wis, 't soe wol goed wêze, mar se hawwe net frege en Heit woe ek mar leaver nei hûs.

‘Noch in lekker sigaarke smoke tink?’

Teda knypt Heit yn 'e earm. Wêrom?

‘Fermeitsje dû dy mar, hear feint. Bist moarnier net al te let thús, tink?’

‘Nee, betiid hear!’

‘No, dû sjochst mar ris, hear jonge.’

Hja geane útinoar. 't Docht Peke dochs goed, soks. De jonge hat al sa'n bulte mist en 't moaie út 'e jonge jierren bliuwt jin altyd by en wurdt in steun yn 't fierder libben. 't Is goed sa.

Doelleas rint er de kant út fan hûs ôf. Ja, in pear lekkere sigaren keapje en opsmoke yn 'e waarme efterkeamer by de kostbaas: dêr wie er faaks wolkom.

Sa tinkt er, mar ta de died komt er net. De strjitten wurde leech nei de drokke dei. Op in inkeld plak hokket it jongfolk gear: de aventoerslju fan 'e strjitte. Fierder lûkt alles him gear smûk binnendoar, om 't waarme kacheltsje. Aldjier. Oaljekoeken. De rook slacht him yn 'e noas, earne yn in lege strjitte mei tichte doarren en tichte gerdinen.

Hy, Peke, rint op âldjiersjûn allinne troch Ljouwert. Allinne, lykas er syn Krysttyd fierde. Mar och, wat let it folle: syn jonge hat it jûn nei 't sin. Syn skonken rinne mar troch. Op 'e bolwurken is er belâne, mar de wyn strûst der kâld troch de keale beammen, yn it wetter tebroazelt it tinne skyltsje iis. Der barnt

[p. 244]

ljocht yn in foarûnder, reek krinkelt út in skipsskoarstientsje. Hjir oansje stie er yn 'e iere moarn, doe't de man mei de pream foarbykloete. Maityd wie 't. Hjir foel it beslút: werom, útdreaun fan syn lân en folk. En no? Jitris? Hy is te ynein om der lang oer gear te wêzen. De wyn is kâld en gûlt troch de beammen. Aldjier oer Fryslân, âldjier oer Ljouwert. Tsjuster stiet de Aldehou tsjin 'e nacht: lykmoedich, ûnfersteurber, fier boppe it tizen en twingen fan 'e wrâld, fier boppe lok en soargen fan in neatich minskebern. Hjirre hy, Peke, in iensum dwalend man. Der kloetet gjin skipper mei de pream troch 't wetter, 't is in byld yn syn holle. Foarby.

De kjeld giet him oer de lea en hy skonket fierder, nei ûnderen yn 'e lijte fan 'e huzen. Ferlitten leit ek hjir it oarde derhinne; de wyn hoart om 'e hoeken en raast troch de stegen. Syn stap is hoar, sawat de iennichste. In ferdwaald radiolûd, in slaande doar. En boppe 't dûnker de skym fan 'e Aldehou. En dêr wer fier boppe de himel. Mar dy is heech en kâld de nacht, dûnker en leech de wrâld, iensum de minske. Hoar slacht syn stap op tsjin 'e driigjend-dûnkere muorren mei de stiif-slettene finsters. En 't is mei in gefoel fan blidens, dat er mids de rige ien wentsje sjocht, dêr't it ljocht freonlik troch de ruten skynt. Stadiger teantet er der foarlâns en kipet der yn. In frommis sit der te lêzen, in frommis allinne. En hoe'n ien: Peke kin 't net helpe, mar ynienen stiet er stil. Ljochtbaarjend hier oer in jong gesicht, oergetten allegearre fan it lampeljocht. Kjel fan syn eigen frijpostigens wol er trochrinne, as hja opsjocht en ta 't rút útkipet. Noch efkes moat Peke der nei sjen. En hja knikt. In idee fljocht him troch de holle: Soe it sok spul wêze. Heare, wat in frommis! Hy bliuwt stean en knikt werom nei 't blier gesicht. Jong noch, 't hier wat frij om 'e holle, yn grutte ljochte slaggen, yn in kreas habyt stutsen. Hja laket en giet oerein. Froulju. Hoe 'n skoft hat dat libben by him smeuld, djip wei. Man efter yn 'e tritich. Mar ien skoatsje oalje en mei in felle lôge jaget fannijs de flam omheech. Hy stiet en wachtet, dat hja de doar iepen dwaan sil. Wat soe er him skamje: in feriensume minske, sykjend nei in eigen skeamel bytsje lok.

De doar giet. Yn 'e omlisting derfan stiet hja as in ûnnatuerlik-

[p. 245]

grasjeuze ferskining, dy't net thús heart yn dizze ûnlijige, kâlde âldjiersjûn.

‘Kom binnen als je wilt, jong. Koud zeker, hè? Da's leuk om me op oudejaarsavond gezelschap te houden. Kom binnen, jô!’

Hy glimket tsjin har by 't gongslampke en glydt njonken har hinne. In swiet aroma slacht him oan, de rook fan ryk weagjend hier en in jong lichem. Hy aaiket har om 't kin en docht de doar foar har ticht. Hja glimket, jout him in triuw tsjin 'e swiere jekker en seit fan: ‘Dikzak!’

Yn 't ljochte keammerke stiet er te kniperjen tsjin 't ljocht. Dan biedt hja him in stoel, tichte by 't waarme kacheltsje, dêr't in tsjettel op stiet te razen. Hja skoot de gerdinen in bytsje oan en giet foar him oer sitten.

Benijd stoarret er nei 't fleurich warbre frommis. En hja glimket mar: ‘Nou, hoe vind je me?’

‘In ferdeald moai frommis, as 'k it sizze moat.’

Hja laket lûdop en har wite tosken blinke: ‘Pas op, jô, met complimentjes! Maar dit meen je wel een beetje, niet? Hier, een zoen zal je der voor hebben.’

Op syn fan wyn en kjeld tyske oantlit is har waarm gesicht as in wûndere wielde. Dreamt er of is er wekker? En mei hokfoar doel is er der hjir yn stutsen? Ien ding stiet foar him fêst: nee, dat net, dat net!

‘Dochst it dy jûn wat oan tiid, fanke?’

‘Wat dacht je dan?’

‘No neat, mar as wy der tegearre ris in sellich jûntsje fan makken? Binn' der noch winkels iepen?’

‘Wat wou je dan?’

‘Dat silst wol sjen.’

Hy stekt oerein.

‘Nou, als je weg wilt, dan mag je dat ook doen, zonder een flauw smoesje te bedenken, hoor.’

Mei syn beide sterke hannen kriget er har by de lichtklaaide skouderkes: ‘Dat hast no dochs mis, fanke. Fertrou noris ienkear noch in minske in lyts bytsje.’

Twiveljend lûkt se oan de skouders en betsjut him, wêr't er noch holpen wurde kin.

[p. 246]

Allinne stekt er jitris it gonkje troch, de kâlde strjitte op en belânet by 't adres. Nei wat argewaasje kin er holpen wurde oan in flesse goede wyn, in pûde fol gebak, sigaren en in doas Egyptyske segretten. Sa reizget er werom. Noch in iensume swalker pandert de strjitte lâns en wykt skou fansiden, as wie er ûntdutsen. Mar Peke slacht him skraachwurk acht.

Hja hat de gerdinen wer wider iepenskood. Ja fanke, safolle fertrouwen hawwe jimme noch yn 't minskdom. De tiid sil 't jim leard hawwe.

Hja sjocht him kommen en springt oerein. By de keamersdoar komt se him temjitte.

‘Een toffe knul ben je, hoor!’

‘Kinst gjin Frysk tsjin my prate? Sok Amsterdamsk en dat op âldjiersjûn!’

‘Ek wol, as dat mynhear better oanstiet.’

‘Moatst gjin mynhear sizze. Ik hjit fan Peke.’

Gol klinkt har laitsjen yn 'e smûke keamer: ‘Wat in nuverenien biste.’

‘Ja fanke. Sjesa, sjoch dit is dit, en dit is in flesse.’

De lêste hellet er út 'e jekkersbûse.

‘En segretten. Silst wol smoke, tink.’

Dan smyt er de jekker út en leit dy op in stoel. As er dan sels op in gewoane stoel by de tafel delfalle sil, biedt se him in maklike reidenien: ‘Sjoch ju, kree dy.’

‘Dû komst út 'e Wâlden, hertsje.’ Hja kriget in kaam en makket in grapke. Wat in nijsgjirrige keardel!

Dan falt er del en siket om in sigaar. Hja wiist nei de pûde en de flesse: ‘Wat moat dat: wat woest hjir eigentlik?’

‘Ik sykje om in minske.’

Benijd sjocht se him oan.

‘Hoechst net bang te wêzen of wie 't my yn 'e plasse slein. Bergje dy boel mar op en traktearje ús der strak mar ris fan.’

As se sit, biedt er har in segret oan. Dan blaast er sels in fikse wolk út syn sigaar en jout him noflik yn 'e hoeke del. Yn in

[p. 247]

grutte bewûndering en mei in stil wolgefallen rêst syn each op it frommiske, sa't se dêr sit: it rike hier in bytsje wyld om 'e holle, de fuotten oerinoar slein, in segret tusken de fingers. Hja glimket tsjin him, in glâns yn 'e eagen.

‘Dû meist wolris wer komme.’

Hy leit de fuotten rjochtút en smookt: ‘Hja hat ek fierder west as Ljouwert, fanke hen?’

‘Wat docht dat der ta!’ Om har mûle komt in berette trek, de foarholle lûkt in rimpel: ‘Ik wol net oer mysels prate!’ Fêst en koart komt it derút. Dan springt hja oerein en bûcht har nei him oer: ‘Ik mien it sa net, hear! Net lilk wêze, nee?’

Syn hân giet efkes oer 't goudblonde hier en hja smoke fierder.

‘Ik sil dy wat fan my fertelle, as dat mei.’

Hja wyt net rjocht, wat se fan dizze seldsume nachtgast tinke moat.

‘Moatst ús earst ris efkes wat jaan, net?’

Ridskip hat se wol. Peke hellet de koark derôf en jit yn.

‘No jong, op 't goede âldjier dan en 't sillich útein.’

‘Op 'e hope, dy't yn 't minskehert net stjert, ek net yn in kâlde âldjiersnacht.’

Jitris sjocht se him ferwûndere oan. Wat seit er no? Mar se docht it swijen derta.

De wyn smakket wûnder-wûnder goed. Hja stekt in nije segret op. Peke skikt terjochte. Wat in byld fan in frommis. Troch syn geast lit er in fantasije gean fan har skiednis. In tritich, dikke tritich miskien, jout er har. Dan fertelt er, heal foar himsels, heal tsjin har, ek fan in âldjiersjûn. Yn Atjeh, oan 't siikbêd fan in offisier...

‘Oh... hastû yn Ynje west! Ik tocht al...’

Hy nimt der lykwols gjin notysje fan.

En fan in âldjiersjûn, op Java, yn 'e bergen, letter, jierren letter, thús by in âld freon, in Ljouwerter... Hja harket en ferjit om de jiske fan 'e segret ôf te striken. En al pratend is 't him, oft syn ferklomme, beferzene siel ûntteit en loskomt, oft in nije stream fan waarmens en libben der troch gjalpet en de wurden komme fansels, it iene ferhaal nei it oare.

[p. 248]

Beide skrilje se op. De Aldehou! En sjitten, hjirre, dêre, oeral! Tolve oere...

Beide krije as fansels de romers op en klinke jitris, klinke swijend. Twa minsken, fertiisd en fêstrûn yn 't libben, wat soe der folle te sizzen, te winskjen falle. Allinne dit amerij, dit iene, is goed en benimt oan it stjerren fan it âlde jier dat tragysk pynlike, dat witen: dit is dien.

Hja docht wat by 't kacheltsje en njonken him bliuwt se freegjend, twiveljend stean.

Hy skoddet de holle en hja begrypt it. Wat komt der yn har eagen? Sêft hellet er har nei him ta en hja lit har glide op syn sterke knibbels. Har slanke lea lynje soepel tsjin syn lichem oan. Mar gjin bline brân fart him troch de ieren. In einleaze tearens komt oer him en hoedzjend leit er syn earm om har hinne. In ferkommen leafde slacht út ta in lôge, in ferhûngere hert stiet op út 'e dea.

‘Fanke,’ flústert er oan har ear en 't is net it wurd, mar wat der efter sit. Hja strykt him troch it hier.

De tiid giet, de nacht rint te'nein. Dan makket Peke risselwaasje. Hja wiist op 'e stealtsjes.

‘Foar dy, fanke.’

As er de jas oantsjocht, hellet er de beurs út 'e bûse en hâldt har in briefke fan tsien ta. Hja skrillet tebek en skoddet fan nee. Wêrom. Mar hy stiet der op: ‘Op Nijjier. Foar in nij jurkje of sa. Hjir fanke.’

‘Ik hjit Hiske.’

Hja bringt him it gonkje lâns sûnder praten. By de doar knypt se him yn 'e earm en hâldt him har holle ta: ‘Dach jonge.’

De doar falt ta yn 'e lette neinacht. Yn in ûneindige ferlittenens leit de stêd derhinne. Mar Peke sjocht it net, fernimt it net, wit krapoan wêr't er rint, wyt fan gjin nacht of dei. Fel slagge syn fuotten de stiennen, feardich linet syn gong. In grut en bliid liet sjongt yn syn siele: it liet fan leafde en hope. Nijjier: út 'e dea it libben. Soe it kinne: nei sa'n djippe nacht de dage? Is 't mûglik dat in geast fart yn 't deade biente?

[p. 249]

[II.2.1.2]

Nijjiersdei fljocht om. Let fan 't bêd, in bulte oanrin yn 't kosthús. In friezersloft, en yn Peke syn hert is in grutte net del te bêdzjen opteinens, dat sels de kostfrou seit, it jier liket foar mynhear goed yn te setten, net?

‘Ja frou, as oer de toarre bonken de amme fan 't libben strûst.’

Hja laket en ferdjippet har net yn dit hokus pokus. Mynhear lit krekt los, wat er kwyt wol.

Ek Teda fernimt, de mûts stiet goed, hoe en wat, dat let him minder. De jûns is der wat te dwaan yn 'e Harmonije, dêr geane se tegearre hinne: dat wie it doel al. Sadwaande wurdt it let en Peke, dy't feitlik de hiele dei mar oer ien ding gear west hat, sjocht gjin kâns en glûp der noch efkes út. En hy sliept ûnrêstich.

Twa jannewaris, mei de earste bestelling, leit der in briefke foar him yn 'e gong, fan 'e Rederij Stânfries. Hy hie him lêsten op it kantoar ynskriuwe litten: sadwaande ferwachten se him sa gau mûglik efkes op 't kantoar. Hy giet der hinne sûnder mei Teda oer ien en oar te praten; sa net, dy leit ek noch op bêd.

Op 't kantoar is er gau klear. Der is ûnferwachts in dekknecht útfallen.

Fermoedlik foar gâns in setsje. Mar der is haast by, hjoed as 't kin efkes ynrinne en moarnier farre. De man efter de tafel sjocht Peke jitris hifkjend oan: is dit in boatsfeint? Eh, it wie him dochs gjin beswier, as boatsfeint, hie er sein?

In amerij stiet Peke yn bestân. Dus, dan it pakje út en skippersklean oan en oan board syn potsje mei ite. Mei de hannen skreppe yn 'e kâlde kjeld. En Teda, wat soe dy sizze, en no dochs, krekt yn 'e fakânsje? En hja, Hiske? Moarnier al. Hy moat se noch moete. Of sil er sizze fan nee? It is op 't lêst gjin needsaak.

Mar dan is 't oer. Wat? Foar 't libben omkrolje, no't it him oanbiedt? Bang foar 't smoarge pakje en de hannen read fan 't wurk! Is 't dan safier kaam mei him?

‘'t Is goed, mynhear, wannear soe ik der dan wêze moatte?’

‘Om in oere of ien twa fan 'e middei?’

[p. 250]

Noch wat hinne-en wergepraat, de man efter de tafel ûnthjit, hy kin mei koarten miskien wat oars foar Peke fine, en dy stekt ôf.

Foar de wâl leit in boat te rikjen. Dat er dêr krekt noch twivelje koe! It waar set him nei friezen.

Daalk giet er nei in klaaiïngssaak en makket ûnder 't rinnen syn taksaasje: in pear sterke broeken, in swiere trui, sokken, wanten, skuonklompen; ris sjen, wat in foech oaljejas kostet.

Thús slacht de kostfrou de hannen gear: no dit samar! Mar hja ûnthjit de bêste soarch foar de jonge, as er fuort is.

Teda, as er thús komt by syn freon wei, kin him de sitewaasje samar net daalk foarstelle. Boatsfeint, boatsfeint. Dus as arbeider. Bern, yn Ynje opgroeid. Soks stiet him tsjin. Net it allinnewêzen, net it feit, dat heit syn lea brûke moatte sil, sprekt ta him. Boatsfeint en de maten, Peter? Allinne Peke syn efkes triljende hannen en de stiif-taknypte lippen tsjûgje, wat der yn de man omgiet.

‘Sjoch ris, myn jonge. Heit hat oant syn tweintichste mei hurd skreppen it brea fertsjinne. Pake-en-dy har hiele libben sa. En dû silst derop delsjen? Datstû it net hoechste is klearebare lok. Faaks silst it jitris moatte en dan is it te hoopjen, datst der oars ûnder stietst as no. Wa't it leechste net treast is, fertsjinnet it goede fan it libben net.’

‘Ik gean dochs wer nei Ynje ta. Hjir mei al dy beroerde dingen. Bah!’

‘Jonkje, ik ha dy al earder sein, dit moat út wêze. Wat skeelt dy tsjintwurdich. Ik ken dy amper mear.’

‘No, dit rotlân ek!!’

Gûlend falt er op bêd del. Under is 't iten ree en Peke giet hinne, de jonge lit er lizze. In bytsje út bestjoer fan 'e drokke dagen en let op bêd, seit er.

Nei iten strûpt er him gau om, 't is samar twa oere. Op skuonklompen stekt er de stêd troch, dêr't in fleurich wintersintsje alles in blier oansjen jout. Om fiif en seizen reizget er itselde paad werom lâns. Hoe noflik polsket him der troch de hiele lea it bloed, de hannen gloeie, ticht en waarm sit him de trui om 't lichem. Dus, dat is wer it libben. Wûnder is 't him te-

[p. 251]

moede: wer opnommen yn dy grutte stream. Sa fielt er 't en sa is 't. Dit sil wol flutte. Abe, de âld boatsfeint, hat him ynwijd yn ien en oar: in alderaardichste baas. No, op 'e weromreis soe er sjonge kinne. Mar op 't selde stuit is der ek it oare yn syn geast. Hja. Efkes hat it folle wurk allinne him yn beslach hân. Mar no is 't der wer, datte.

Foar iten ferklaait er him noch gau. Teda komt thús, mar se swije. Peke seit ek net, wêr't er nei iten hinne sil en Teda freget der net nei. Sa jout er him ôf.

Wat kin in minske it libben fan ûnderskate kanten besjen. Is dit deselde Peke, dy't om in oere of seis bliid by de boat wei kaam? Underweis keapet er in fleskefol kloanje en set de koerts deryn, de kant út, dêr't de Aldehou tsjin 'e froastige loft stiet. De âld-en nijjiersroes is oer. Oer alles leit wat as in waas fan moedeleaze berêsting, of hong it der tsjinoan om fannijs útein te setten yn 't nijbegûne jier.

Peke syn hert jaget, as er dizze kant fierder útkomt. Wêrom? Syn únbestimde blidens giet oer yn twivel. Wat wie feitlik it doel fan dizze reis? Och, hy kin 't foar himsels net beredenearje. Wat hat syn hert sa ûnrêstich te wêzen! In oar byld: Moarnier, it wurk, it wetter, it libben, de wrâld. Dat alles is klearder te fetsjen as yn wurden te sizzen. Mar ditte, dat deunby is, bringt syn hert yn ûnstjoer, giet djipper en fertiist syn tinzen.

Har doar sit fêst. In hoartsje stiet er stil en sûnder klear begryp. In pinigjend fermoeden fljocht yn him op: soe se... En dan noch, wat hie er dan noch te fertellen, te freegjen, te ferwiten? Wat tinkt er feitlik? Mar nee, alles is út en kâld. Dêr barnde de lampe, no binne de gerdinen ta en stiet de keamer yn ferlitten tsjuster. Leech.

In snústrich frommis, yn in grutte mantel, komt op him ta. Nee, dêr kin er net terjochte, dy is op stap. Mar hjà hat jûn frij. En hja laket.

‘Wêr is hja hinne?’

Fannijs laket hja, ôfwêzich en kâld, en hy wurdt net wizer.

‘Nou, ga je mee?’

Hy keart him ôf, jout gjin andert. Yn him is wrevel. Hat er dêr rjocht ta?

[p. 252]

Kin hja it helpe? Sels ek in wrak. De iene strjitte rint er út, de oare yn en as fansels belânet er wer by it wetter, dêr't syn boat leit. Dan bliuwt er stean. Yn 'e mêst barnt in ljochtsje, in hiel tin reekplûmke krinkelt boppe de piip, de nacht yn. In blidens trillet troch him hinne. Moarnier!

Hiske. Hie er har no noch efkes sjoen, krekt efkes troffen. Mar net. En moarnier mei deiljocht is 't farre.

Thús leit Teda al op bêd. Under drinkt er in kopke tee en bepraat ien en oar mei de lju. Dan reizget er nei boppen en hinget de jekker op. Yn 'e bûse sit it fleske noch. Hoeden klaait er him út. Krekt wol er op bêd strûze, dan fernimt er, Teda is wekker. Sa seit er syn jonge nacht.

‘Is Heit net lilk op my?’

‘Eh nee, jonge.’

‘Heit hat in bulte foar my dien. Mar ik wyt net.’

‘Nee jonge, nee!’ Hy strykt him oer 't hier as wie 't noch in jonkje: takomme maaie wurdt er sechtsjin, mar in heal holle is er lytser as syn heit. Mar op dit stuit is der wat fan de âlde bân tusken heit en bern.

‘Wannear komt Heit wer thús, no?’

Hja rekkenje it út. Teda suchtet.

‘Sill' wy wer nei Ynje Heit? Heit by omke Rikus yn 'e saak en ik nei Richard ta. Toe Heit, ja?’

Sûnder ophâlden strykt er syn jonge troch 't swarte hier.

‘Nee jonge, dat kin no net mear.’

‘Wêrom net, Heit?’

‘Sill' wy der no earst mar ris in goede nacht ôfrukke? Miskien kinst mei in deimennich wol reedride, heite.’

Hy giet der net op yn. Dan krûpt Peke derûnder, 't is fiks kâld. Troch 't souderfinster skynt in strjitlampe mei in skeane feech oer Teda syn bêd. Hy leit opkrôle ûnder de tekkens: it grutte langstme falt as in skaad oer syn libben. Peke fielt it wol. Is er skuldich? Ien wei mar kin men kieze yn it libben. Ien mar. Hy hat syn kar dien. Mar lykwols suchtet er en leit lang te stoarjen nei 't bêd mei de stripe ljocht deroer.

[p. 253]

[II.2.1.3]

Twa manlju sitte tegearre yn 'e smoutte fan 'e mesinekape en litte de eagen gean oer de wide winterige lannen te wjerskanten. In inkeld wurd en fierder is elts op dit stuit mei syn eigen tinzen dwaande. Foar Peke hat it in swiere reis west, dizze earste, hoe soe 't oars: ûnbewend en drok. Mar dizze thúsreis makket alles mear as goed. En 't ein is tichteby.

Oan wjerskanten skynt it ljocht fan 'e neidei oer bou en greide. Dêr lizze de húskes en de pleatsen yn 'e winterrêst. In grutte frede sakket der yn Peke del. Dit wist er dat komme soe, fan 'e moarn yn 'e iere moarn al, doe't se Amsterdam útfearen. Efter har de drokke rûzige stêd, foar de boech it wide wetter mei kleare kirnen. In ljochte, winige winterdei. Lit mar komme, mei de noas der lyk tsjinyn stie er en eage, eage, oft er de stripe fan Fryslân gewaarwurde koe. Op 'e neidei fearen se binnen. Foar de jûn sawat krekt te Ljouwert. No leit òm har de frede en yn syn hert, Peke sines, leit de frede. En dochs, hoe tichter as se by Ljouwert komme, hoe klearder as him ek wer dy oare frage wurdt: hja. Yn al de drokte fan wurk en stêd hat er feitlik de frage gjin amerij kwyt west; dat wie lykwols op in ôfstân, en no komt it wer deunby.

Peke sjocht nei syn buorman, dy't in farske piip stoppet. Alde Abe. Dit simpele tafrieltsje docht him sa goed. Rêstich stampt de boat troch. Aanste daalk sille se efkes te gong: dit ree sette en dat foar de hân lizze, der moast jûn noch ien en oar út. Mar dat driuwt noch net. Hjir is 't smout en de stokersjonge komt mei in betiid tsjetteltsje kofje. Under 't blazen yn it wite kûmke jout Abe syn betinken oer it lân yn dizze oarden. Bêst lân, wol sa goed as yn 'e Peazumer kontreien. Dêr komt hy wei; syn âldelju buorkje der noch op in lyts spultsje. Syn leafde leit ferparte tusken lân en wetter, mar it measte fan dy twa is it wetter. Peke sjocht him sitten, de grouwe hannen om 'e kûm, de snor yn 'e kofje. Och, dit amerij is ryk en goed. Abe: byld fan rêst. Strak aanste giet er nei wiif en bern yn 'e Fabryksteige. In amerij hat Peke yn him omgean litten, soe er strak ek sa nei hûs ta tsjen, nei syn jonge en him deljaan efter 't kacheltsje, be-

[p. 254]

tiid op bêd, moarnier wer nei de boat en dat oare ferjitte? Och, it oare amerij laket er om syn eigen goede plan. Wat soe de lear, as 't libben sa lûd ropt? Gjin drokte hat him dit út 'e prakkesasje keare kinnen, gjin seewyn it út syn holle waaie. Wazich wurdt it en klear om bar, mar werom komt it, dat iene byld: Hiske. Ik hjit Hiske. Op 't lêst kin er it út noch yn net wer by him wei krije. Wat docht men dan mei it koele ferstân?

‘Wat sei, Abe?’

‘Nee, ik sei, sa lyk as no jûn komt der fan it wurk it measte net mear. In pear dingen, dêr't se op sitte te wachtsjen en dan is 't dien. 't Hat in lange dei west.’

Hja helje de stêd by deiljocht net mear; om goed seis oere lizze se foar de wâl. In pear hântaasten, alles meiinoar ien lyts weintsjefol guod, dat foar de hân leit en se kinne ôfreizgje.

Tegearre swalkje se op hûs oan. Dochs is Peke bliid, as er allinne bliuwt; no kin er efkes hurder oan 'e efterste foet lûke. Teda sit by de kostfrou ûnder. Hja steane in bytsje ferheard, dat er dêr al is, 't soe oars wat letter wurde. 't Is noch krekt foar iten. Teda springt oerein en tegearre tsjogge se nei boppen, dêr't Peke him opknapt en omklaait. Syn jonge sit op 'e râne fan 't bêd en fertelt, wat se dizze dagen útheefd ha; mei 't wurk fierhinne klear. No, moarn is 't ek wer dien mei de fakânsje. En jûn? Tegearre der efkes út. Of hat Heit der gjin nocht oan?

‘Nee jonge, Heit moat feitlik jûn foar saken efkes de stêd yn. Der kin jûn bin 'k bang neat fan komme.’

Soa, dan sil er no tsjin syn eigen bern mar begjinne te ligen, jonge ja. Soe men jinsels net foar de kop slaan? En dochs, dit moat en sil jûn trochgean. Wat it ek kostje mei! Hy is op 't lêst ek in minske, mei langstme en hope, en ja, en idealen, nòch alteast. Foar saken de stêd yn. Hy sjocht, hoe't it gesicht fan syn jonge ferfalt. Dit docht him sear, och, wat docht dit him sear. En dochs! Ja, en dochs sil it trochgean!

‘Nee wier net jonge, jûn net. Mar wytst wat ik tocht hie? Sneontejûn. Dan meistû sizze, wêrhinne; hen?’

Oh, hoe bliid is er, dat dit der yngiet. En hy beart oer 't wurk, dat syn soan ferset hat dizze dagen.

Dan sjitte se nei ûnderen ta. Teda fertelt, Heit moat fuort.

[p. 255]

Dêrom meitsje se hastich dien.

‘Moarn sil 'k dy wolris fertelle, hoe't it dêr yn Amsterdam like, hear!’

‘Ja. Komt Heit let thús?’

‘No, ik tocht it net. Mar oars giest om in oere of tsien mar op bêd, hen?’

Hy tsjocht de jekker oan en fielt it kloanjefleske. Noch krekt yn 'e selde bûse. Foarsichtich betaast er it. Syn jonge docht him de doar op en ropt him goejûn.

As er de strjitte lâns rint ferwinsket en ferachtet er himsels: in ferrieder, in hypokryt! Mei ûnwisse, skouwe gong draait er de hoeke om. Of sil er werom gean? Nee, it soe allinne útstel betsjutte.

Op 'e klokken is it noch krapoan acht oere. As er tichte by 't sintrum komt fan 'e stêd, falt der in grutte twivelriedigens oer him. Ja, wàt sil er feitlik? Hat er wol in fêst doel? As er har no ris thús trof, wat dan? Rint er net yn 'e twang fan in waan, in dream? In ferfoarme soarte fan tropekolder? Stomme keardel, wie dochs efter 't kacheltsje sitten bleaun by dyn bern! Hast noch gjin domme dingen genôch úthelle yn dyn libben? Hy ferwyt en ferdigenet himsels en doelleas dwaalt er de Nijstêd lâns.

Hjir moat er yn elts gefal net wêze, mar 't is krekt oft de skonken him de tsjinst wegerje en foar in etalaazje bliuwt er stean te sjen sûnder wat te sjen. Ljochtsjende fitrines, útferkeap! In kleare winterjûn. Sil er no gean? Of werom? Of troch? Of... En doelleas bliuwt er stean en stoarret. Earst as er him stadich omdraait, fernimt er, hy stiet net allinne yn 'e nis; hy wykt fansiden en grommelt wat fan pardon. Hja glimket en, yn twivel om ek sels ôf te stekken, keart hja har nei him om: ‘Ek allinne oan't winkeljen?’

Under 't lytse huodsje komt ljochtbarich hier wei, om de kante lea sit in bûntmanteltsje getten. Dit sjocht er en it bloed fljocht him nei de holle, dat wurden kin er sa gau net foarinoar krije.

‘Kom, ik moat fuort, g'n avend.’

Hja draait har om en hy komt ta himsels.

[p. 256]

‘Sa hastich, fanke?’

‘Ja, de measte manlju skamje har yn sok selskip op 'e strjitte.’

Kalm mar skerp klinkt dat en hja sjocht him oan.

‘Net allegear. Ik haw okkerjûns noch efkes oan... 'e... dy ta west, mar de doar siet fêst. Giest nei hûs?’

‘Fansels, wat oars!’

‘Wat oars? Ast jûn noch ris mei my útgiest?’

Hja stiet yn bestân, mar draait njonken him.

‘Jou my dyn tas dan fanke.’

Dy stoppet er ûnder 'e earm. Skean sjocht se nei him op. En fannijs fljocht him it bloed nei de holle.

‘Mei 'k dy foar de stevigens myn earm ek oanbiede?’

Wer dat wûndere glimke en oerstjoer stekt er syn earm troch harres. Har linich lichem leunt tsjin him oan. Deun tsjin him oan.

‘Ik far op 'e Stânfries.’

‘O.’

Dan hat er ynienen de tried wer te pakken en fertelt. Dat it wurk him earst wat min handige. Fan it laden en lossen yn Amsterdam. Dat er de ‘Johan’ der lizzen seach, klear foar de útreis, mar dat hy mar leaver wer nei Ljouwert ta gyng. Hoe't er midden op see oan 'e kym Fryslân oprizen seach.

Hoe't er by Abe njonken de masine siet te pypkjen.

Hja swijt en harket. Mar hy is der wis fan, hja ferstiet him. Of wol er it sels allinne mar graach? Dan, de eagen, dy't skean nei him opljochtsje, nee, dêr kin er him net yn fersjen. O, hoe't er troch dit skepseltsje dochs sa folslein fan 'e wize rekke is. Alles en alles liket ûnbetsjuttend njonken har, swierrichheden wurde ûnnoazel lyts. Hy fertelt mar fierder en mar fuort en hja knypt syn earm fêster. Of miskien ferbyldt er him dat lêste allinne ek wol.

Hja steane foar in bioskoop.

‘Kom, sille wy der efkes ynsjen? Hast der nocht oan?’

Alles is jûn like ûnwêzentlik foar him, hy libbet yn in oare wrâld. Djoere plakken nimt er. Hja skowe yn in rûme rige, apart yn in hoekje. Hja lûkt de moffen út en hy leit syn grutte hân op harres. Hja lit it ta. Unbegryplik sêft is dy fine hân fan

[p. 257]

harres. Froulju. De hertstocht, dy't him de jierren troch efterfolge hat. En no't de wylde driuw bytiden like te bestiljen, de hope oanstutsen waard fan 'e twivel, no dit, no krekt! O ûnbegryplik, net nei te kommen libben!

It bûntjaske slacht hja iepen en in woldiedich aroma slacht him oan.

‘Sjoch, dat hie 'k de lêste kear foar dy ornearre.’

‘Koest it yn Amsterdam by de famkes net kwyt wurde...?’

‘Tochst dat ik...’ Wat soe er dêr sizze?

‘Ik hie it foar dy ornearre.’

Dan drukt se him de hân en lit it fleske yn har tas glide. Dat der in film foar harren draait, hja hawwe der skraachwurk erge yn. Wat let harren dàt libben. Wa, dy't yn it no sa fel behelle is, hat each of ear foar it oare? It is hjir dûnker en smûk en goed.

‘Ik haw yn 'e foarbye dagen faak om dy tocht.’

Syn earm lit er om har stoel, om har skouder hinne glide. Hja skoot him sêft fan kant. Kom no, gjin nonsens; kletspraatsjes hâldt se net fan.

Efkes is er fan 'e roai. Hoe no? Selsbewust slacht se de fuotten oerinoar en wipt it bûntjaske fierder efteroer. ‘Jou my mar in segret fan dy.’

Hy siket yn 'e jekker en fynt se. Dan sitte se in setsje stil te sjen. Faaks net mei de holle derby. Alteast Peke net.

‘Ik leau, dat stik koe 'k yn Amsterdam wol krekt sjoen hawwe.’

Hja swijt. Hat se it heard? Hy stoarret nei it doek.

‘Unfatsoenlik, safolle cinema's der hjoed de dei yn Amsterdam binne, hen?’

‘Amsterdam? Wat let my tedoary Amsterdam.’

Skerp klinkt it, swier sûcht se de reek út de segret en paft dy beret troch de noas.

‘Hm. Amsterdam en moaipratende manlju.’

Swijend bliuwe se njonken inoar sitten, syn segrettedoas smookt hja fierhinne leech.

De foarstelling is ôfrûn, de ljochten geane op. Peke sjocht hoe't se de bûntjas tahellet en de nappa's oanlûkt. Mei in linige

[p. 258]

swaai leit se de tas ûnder de earm. Hy rint efter har oan. By de útgong dogge in pear dandy's amikaal of alteast besykje soks, mar har eagen stegerje se ôf. In eachopslach, sa't er fan bepaalde froulju mear sjoen hat, mar fan har noch nea, sa sjogge hja, dy't it bitterste preaun hawwe, desperado's, dy't ta alles yn steat wêze soene. Twivelmoedich rint er har efternei en stapt har wer op 'e side. De manlju bliuwe fansiden benijd stean te sjen. Njonkeninoar stappe Peke en hja fierder. Nee, de tas kin hja sels fierder wol hâlde. Sil er har in earm jaan? Och, wel nee, kom! ‘In moaie winterjûn oars, hen? Sille wy hjir of dêr noch wat waarms drinke?’

‘Merci, ik moat nei hûs. Ja, jy kinne fansels allinne jo gong gean.’

Doelleas rint er njonken har fuort: ‘Sa'n haast? De film net yn 'e smaak fallen?’

‘O ja, bêst. Mar ik sis dochs, ik moat nei hûs. Is dêr wat ûngewoans oan?’

Hy moat tajaan fan nee en stekt in sigaar oan. Dan geane se de smellere strjitten del, stiller en dûnkerder. Wat moat er no mei himsels begjinne?

Op in hoeke draait se har om nei him ta: ‘Soene jy der beswier tsjin hawwe en gean hjir werom? Myn hertlike tank foar de sellige jûn. Tabeh.’

Mei in linige swaai sjocht er har foar him út rinnen, it oerdiedige goudblonde hier dûnset ûnder de hoed wei. Har slanke lea swevet oer de strjitte, licht widzje de heupen, feardich en selsbewust sit har de tas ûnder de earm. Klik-klak, klik-klak: sa slagge har lichte skuontsjes op de strjitte. Sûnder om te sjen kriemt se de hoeke om.

Sjesa, dat hat hy, Peke, der ôfret. Hy is der mei betelle. Dat er no earst altyd sa'n goede bar ha moat, foardat er it leaut. Heit moat foar saken de stêd yn, myn jonge, dat kin no net oars. Hy laket, mar it klinkt bitter. Dus, dit is dien. Hy draait him om. Mar it ferstân wol ek sines hawwe. Wêrom is dit aventoerke sa ôfrûn. Wat makket har ta in oarenien?

Amsterdam... Amsterdam soms? In ferline dêre? Wat hat hy sein of dien? Of is der jûn faaks ien... Wat bedoelde hja mei

[p. 259]

har wurden? Wat wyt in man derfan, wat der skûlet efter de wurden fan in frommis, wat wyt er doch fan froulju ôf? Froulju. Hiske. Oer syn hert rint opnij de weeë pine.

Nirwana: de wei nei 't net mear leavjen, net mear wollen, net mear winskjen, nei 't ivich-loksillich neat.

Hat dit koarte belibjen reëel west? Of in benearjend swietwrange dream. De weeë pine om syn hert seit it wol. Mar in stap fierder faaks op de wei ta it ferklearre, begripende ynsjoch yn it wûnder bestel, dat libben hjit.

Dus, dit is dien, dit is dien...

Mar yn syn hert rizet op 'e nij de grutte frage. Ja?

Hy draait him om en giet troch de lege strjitten.

[II.2.1.4]

In oare jûn. De twadde reis foar Peke is ôfrûn. Hja binne let en der moat noch in bulte guod fuort. Peke rint op en ôf de boat, mar ûnder alle drokte troch is er yn prakkesaasjes. 't Hat in goede reis west; jûns stie syn jonge op 'e kaai te wachtsjen. Soks docht him goed. No sit er thús te learen en jûn, as 't wat wol tegearre noch efkes de stêd yn. Mar al rinnend en sjouwend is er lilk op himsels. Op dizze twadde reis hat it libben goed west, eat fan stille berêsting kaam oer him. Om him wie it wetter, boppe de loft, ûnder him de boat, rook fan koalfjoer en tarre en tou en sâlte wyn. En it wurk. Mar krekt lizze se foar de kaai en fannijs, as in net te kearen benearing beset him it hert: hja! Jandoarje! Kin de rêst dan nea folslein wêze? 't Sil en 't moat út wêze. Wat hat er gemien mei sa'n ien op 't lêst? Allegear binne se gelyk. Froulju! Jûn faaks jitris foar saken de stêd yn? Dat hat him net smakke. Strak gau nei hûs, 't is al net betiid mear. Mar as in rynske wetterstream rinne de prakkesaasjes fierder, 't iene hinget oan it oare. De lêste jûne, doe't se rank en licht njonken him gie, it bûntjaske los efteroer wipt, it ljochtgouden dûnsjende hier, de slanke fuotsjes yn 'e skuon. O himel! Hoe slacht it bloed troch hiel de lea yn felle brân! Aldjiersjûn: hja hie him begrepen, dat stiet foar him as in hûs sa fêst. En o, de reis dy nacht nei hûs! Moedeleas lit er de hannen sakje. Wat is in minske? Hy

[p. 260]

skrillet op fan himsels. Wat is in minske? Dat, wat er wêze wol! Dochs net!? En syn beslút is naam. Noch ienkear sil er der oan ta. Wite wol er, hoe en wat. In pear wurden sil er fan har hawwe, al soe er de doar der ek om ynskoppe. En dan is 't út. Aanste fuort nei 't wurk sil er der lâns. Nee, jûn net wer, soks hat him de lêste kear net smakke. Ja, sa liket it him it bêste ta, fuortdaliks en dan út: fuort dermei!

‘Hoe fier binne wy Abe?’

‘Ik soe sizze, wy eine moai aardich. Hoe sa, woene jy faaks hast nei hûs?’

‘No nee, ik moast oars yn 'e foarjûn hjir en dêr noch efkes oan ta.’

‘Ei no ju, gean mar fuort, 't is noch in hantaast.’

In golle keardel, Abe. Hja sille it tegearre bêst fine.

‘Dan ik in oare kear in hantaast mear, Abe.’

‘Komt yn oarder! Goejûn!’

Syn stúsjekoarden jas smyt Peke oer de trui, strykt it hier in bytsje terjochte ûnder de pet en hanwasket. Hja sil him nuver oansjen yn dit habyt. 't Kin him neat skele. Dan is't ek daalk út. In bulte beroerdigens besoarget sa'n frommis jin feitlik. Al dy âlde dingen, mei dûbele krêft komme se boppe, alles oars wurdt oan kant raamd. Gjin omtinken fatsoenlik foar wat oars, foar syn jonge net en net foar't wurk. En soks allegear troch sa 'n ferflokt frommiske.

Freedtejûn. In grutte iensume ferlittenheid leit oer de stêd. Deadsk en útstoarn binne de strjitten. En dochs, fan 'e moarn hie 't boerefolk hjir syn swaai en brocht fertier. Doe siet hy noch op 't wetter. No sit it folk thús by mem en de bern, partsje de koarstekoeke, dy't heit yn 'e binnenbûse hie. O, bûtenút, hjir wei, fuort út dy ferflokte stêd. Op sa'n inkeld stuit kin syn hert yn folle fellens dêrnei hingje en in grut langstme komt oer him.

De stêd. Mar hja sit der. Earst dit gefaltsje ôf en dien. En dan, dan sil 't wêze!

Wat tichter as er by har doar komt, wat ûnrêstiger as 't him om 't hert wurdt. Soe men net razend wurde op jinsels? 't Moat wrychtich net mâlder. Der is ljocht op, mar fierder sit alles ta.

[p. 261]

Súntsjes teantet er oant deun foar de ruten. Hark... der wurdt praat: in manljuslûd. Hja laket, heechop, sa't se die, doe't se njonken him rûn. Dan it manljuslûd... Wel... In felle flok springt him út 'e hals: dit ferneart er net! Watte. Watte: dit koe er dochs wite? Mar hy ferneart it net, dit net! De doar sit fêst: wrikke, ja fêst. Mei beide hannen kriget er de kruk beet, de hiele lea set er der tsjinoan, de knibbel teskoar tsjin 't kezyn. Gjin feroaring. Skeander jout er him der tsjinoan, syn spieren spanne yn in ûnreedlike, ûnberedenearre woede. En it wrakke gefal bûcht út 'e skroeven, de doar slacht iepen.

Yn 'e keamersdoar stean twa kjel-opfleine minsken en gapje him oan en wike efterút, as er de doar wer taslein hat en de keamer yntrêdet. Midden oer 't keammerke, grut en steil, stiet in foarse, stoefe boerekeardel mei in opsette troanje; op 't festje hinget in swier gouden keatling. Man fan yn 'e fyftich.

Famylje, giet it him troch de holle. Mar wêrom dan de doar sa fêst op 't slot?

‘Wat moatstû hjir en brek samar yn 'e hûs?’

Peke syn opkroppe spanning sjocht mei blidens kâns op in útwei: ‘Om dy te fertellen, datst sa gau mûglik opdonderje moatst!’

Kjel is Hiske in ein efterútsketten en knypt feralterearre de hannen yninoar. Mei in skimp sjocht Peke har. De boer stekt de hannen yn 'e bûse.

‘Wat hastû hjir foar rjocht; wat wolstû hjir de wet te stellen!’

‘Ald boer, ik freegje dy yn goedens ienkear, ast meitsje wolst datst derút komst. Of ik sil d' âld frou ris fertelle wêrst freedtejûns úthingest. Der út!!’

‘Ik lit my fan in stedsjer neat sizze!’

‘Dat hâldt! Mar silst it wiermeitsje moatte, âlde!’

De fûsten kidelje Peke yn in grutte, oerstjoere blidens, in tsjustere geast stekt de kop yn him op. Mei in raam hat er in stoel beet. Efter him ropt hja:

‘Oh, nee, Peke, nee, nee!’ Mar har bange lûd is it krekt, dat him nammerste mear oanfjurret. Heech hellet er út en foar't de moai grouwe boer der op fertocht is, hat er de klets op 'e kop beet, dat der twa speaken troch de keamer stowe en syn hege

[p. 262]

pet. De smeet jaget by de baas it bloed omheech en mei in skoat komt er op Peke ta.

‘Oeh Peke, pas op!’

Hy seach it al lang oankommen en syn lilkens makket rûmte foar de âlde sportgeast. Noch ienkear in pear âlde hângrepen tapasse. En foar't de man hâldfêst oan him hat, lit Peke him yn syn feart knoffelje, smyt de stoel der del en springt boppe op him. Mei in linige draai set er de beide earms op 'e rêch klem, dat de man, ûnwennich by dizze manear fan oangean, gjin kant út kin. ‘Ja sjoch, dit is in nicht fan my en ik bin no safolle as tasjend fâd. Kom no mar oerein.’

As in makke oaljefant bringt er him it gonkje lâns. Mar as er yn 't tsjuster ien hân frij makket foar de doar, docht de boer syn lêste raam. Dan set Peke him de beide hannen om de strôt en hellet him del dat er kreaket.

‘No gjin gekheid mear âlde, en wolst hjir wol net werkomme, tink!’

Mei in swaai smyt er him de foardoar út, dat er in eintsje fierder oer de grûn kwakt. Peke rint hinne om 'e hege pet: ‘Hjir, dy moatst net ferjitte, bist al keal. No gau nei hûs âlde, 't muoit my om dy, dat it sa treffe moast.’

Doarren slagge, in pear keardels rinne hjir op ta. De boer kiest de wiiste wei: krebintich taastend nei syn seare knibbels, skeuvelt er fuort. Alles leaver as yn opspraak.

‘Dat hest mar omraak troffen, hé ouwe!’

De ferliezende kriget de skande oer de heap hinne, tinkt Peke en smyt de doar ta.

Yn 'e keamersdoar stiet His mei triennen yn 't gesicht. Hja sjocht der bleek út.

‘En no dû!’

‘Wat wolst mei my!?’ Mar tagelyk is se wer klear, frommis, dat al mear meimakke hat.

Hy pakt har beet en smyt se wyld op 'e divan del.

‘Wat wolst fan my!’

‘Ik hâld fan dy!’ himet er. ‘Ik wol alles fan dy. Ik wol ek alles foar dy dwaan, troch 't fjoer en troch 't wetter! Hjir, wolst my ha? Sûnder dy kin ik net langer. 't Is in marteling!’

[p. 263]

Redsum snjit se him út 'e hannen wei en driigjend, dûnker driigjend, sa't Peke se noch mar ienkear seach, hoe en wêre ek hast, sa stiet se foar him en hy swijt.

‘Ja, op ien betingst.’

Fûl stekt se har lytse, triljende, mar driigjende fûst op.

‘Op ien betingst. Ik fiel, dû mienst it. Mar ik wyt ek, heite, wat manlju binne! O wee, ast my belazerste!’

Har eagen sjitte fjoer en har wurden systerje: ‘Dan fermoardzje ik dy, mei myn eigen beide hannen!’

Yn heftige oerstjoerens streame har ynienen de grutte triennen oer 't gesicht.

Hy pakt har fêst en lûkt har deun nêst him op 'e divan.

Dan is se brutsen en falt del, stiif tsjin him oan.