Logo DBNL
Peke Donia, de koloniael (1993)

Peke Donia, de koloniael

(1993)–Nyckle J. Haisma–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

[II.1.3] Fryslân

[II.1.3.1]

De woansdeitemiddeis wurdt it miel wat hurder berêden. Om in oere of ien twa giet de bus, dat sa hurd driuwt it oars net, mar Peke fielt him mar in bytsje ûngeduerich. Fan 'e moarn hawwe se oer de grutte koffers gear west. De direktrise stie der by. Hja hearde nij op, woe er se daalk net ferstjoere? Nee, hy wist noch gjin adres. Sûnder erge sloech er efkes de eagen del: yn 't eigen lân gjin adres. Hja hâlde har stil, wis, der waard foar soarge, hear, sadree as er it adres opjoech.

As 't iten behimmele is, reizgje se nei boppen om lytse bagaazje en jassen. Jitris sneupe se kasten en laadsjes nei, lêze teksten en spreuken oan 'e muorren. De middeislûden klinke ta harren op. Oars joegen se harren om distiid efkes del foar in oerke. No geane se nei ûnderen. 't Is rêstich hjoed. By de kachel oan in taffeltsje sit de direktrise en krantet. Efkes falle se by har del en sjogge inoar oan. Ja, sa komt der oan alles in ein, foarby en 't komt net werom. Hja seit it. En mochten se hjir wer oan board gean, dan waarden se ferwachte. Soa, net it plan. Der hawwe mear west, dy't dat seine. Peke swijt en betanket har jitris foar de goede soarch. Hja fûstkje. Teda syn smelle, brune hân hâldt se ryklik lang fêst. Peke jout de kellner in tip en in hân. Dy hâldt de doar foar harren iepen, de direktrise wiuwt harren nei.

Troch de middeisdrokte reizgje se nei in geskikte tramhalte. It falt Peke op hoefolle makliker oft se har wer tusken al dy minsken bewege. Syn hert is myld en gol en rûm: alle dingen sjocht er goed en blier. Krekt op 'e tiid foar in tram, skiklik goed rûmte, in freonlike kondukteur. Rint hjoed alles net wûnder mei. In tsjûke loft hinget boppe de huzen, mar 't is krekt as wol it op 'e middei wat trochbrekke.

By 't Noarderplein stappe se út. Hja binne ier en betiid,

dochs sjocht Peke hastich yn 't rûn en moat laitsje om himsels. In reis nei Ynje makket men jin net oars of oars om, mar om de reis fan Rotterdam nei Fryslân makket men jin oerstjoer en raar. Hy sjocht in bus stean, 't koe wolris itselde type wêze, dat er okkersneons riden seach. Der is net folle folk te sjen; in pear âlde ljutsjes sitte rêstich njonken inoar op it foarste bankje te wachtsjen, 't âld minske mei in gouden earizer op. Deun foar 't rút bliuwt Peke der nei stean te sjen. Hy giet nei hûs, nei hûs! 't Ald mantsje sit mei de hannen foar 't liif gear. Peke en de jonge stappe yn en prakkesearje koffers teplak.

't Wol net rjocht passe en 't âld minske biedt yn krûm Hollânsk har help oan.

‘Nee frou, 't sil wol flutte, hear.’

Benijd draait se de holle mei de kyp noch fierder efterom: ‘Hea, binne jimme ek boerefriezen; ik tochte, dat is stedsfolk; no!’

Fol rint it net: in pear hannelslju, in ferpleechster, in pear dy't net teplak te bringen binne. Peke stoarret ta 't rút út. Winliken, de sinne komt der efkes by en leit in mylde gloede oer de stêd. Sa sjocht Peke alles op dit stuit ek: yn in alles ferjaande freonlikens. De lêsseal nyskes: noflike oeren hat er dêr oaneinbrocht. De binnenhaven, de grêften... No is 't dien.

Mar 't is goed. De sjauffeur komt opsetten, kontrôle en rûtsdy! Mei in haal binne se opnommen yn it drokke stêdsgedoch. Wer sjocht men de stêd fan in oare kant, út oare eagen, sa sittend yn 'e bus nei Fryslân ta. De sjauffeur kin mei syn wein út 'e fuotten komme. Strjitten... Strjitten... Sinteklaasetalazjes... bûtenwiken, selskant, nijbou, in plantsoen... en foar harren út rôlet him it frije fjild iepen. De wein set de gong deryn: 't is in hiele toffel: Fryslân. Sjoch, hjir de tol: dêr fytste er. No rydt er. Nei hûs. Hy wol it Teda útlizze, wat er fielt op dit stuit. Mar soe it net tefolle wurden fergje? En dan noch, is it ea mei wurden allinne te sizzen? De wein sit goed, oer de keale lannen skynt it wintersintsje. Heit en soan stoarje nei bûten, elts mei syn eigen tinzen.

Samar Delft, samar Den Haag; strjitten, brêgen, geraas, drokte. De stêd fan 'e Yndyske gasten. Dy man yn syn bûntjas is der

faaks ien fan, of dat stel yn dy lúkse wein. Mar Peke giet nei Fryslân. By 't stasjon is 't ho: it sinniget Peke neat: hjir is er frjemd en syn prakkesaasjes reitsje der mar fan yn 'e war. 't Is him in woldied, as se de stêd wer útsjitte. Swier en keal steane njonken de leane de beammen, âlde patrisiërshuzen rize steatich op, de tunen keal, mar binnen de muorren feilige smûkens. Alde nammen, rook fan 't ferline... Brederode...

Winter. In moanne of wat lyn bloeide hjir de simmer, doe wiene hja noch oan 'e oare kant fan 'e wide see. En de see is sa wiid en sa djip... Takomme maityd bloeit alles wer op en wer iepen. Jûn yn Fryslân. Mar dan is it tsjuster, dat betinkt er no earst. Wat let it, moarn wer in dei! As in film jeie harren de bylden foar de eagen lâns. In inkelde kear freget Teda wat, meastal sjocht er sûnder mear.

Haarlem. Wat makket him op stuiten in stêd sa tsjin? Fierder giet de lange film, fierder... Jinsen lizze de dunen: kâld en ferlitten. Mar faaks net minder moai, winter is hjir in part fan libben en bestean: hat er dat ea sa skerp en klear field? Velzen: de pont. Stadich glide se oer 't wide wetter. Jinsen giet in boat. 't Ald minske sit mei de noas foar 't rút: ‘Och, och, wat in grutte boat, sjoch ris Haaie!’ Peke glimket. Dy inkelde wurden binne him muzyk yn 'e earen. Teda stiet rjochtoerein foar 't rút. ‘In frachtboat fan 'e “Nederland”!’

Mei ljochtsjende eagen sjocht de jonge Peke oan. De âld man digert ek.

‘Jonge ja, men soe sizze, net! Dat is in seeboat, soe 't net?’

Benijd sjocht Teda him oan. Peke tinkt: nee jonkje, sokke ljutsjes kinstû noch net begripe en dû moast ris witte, hoe nei as se Heit steane. Mar hy swijt: dat sil stadichoan groeie moatte.

De motor slacht oan en fuort giet it: huzen, tsjerken, lân. Peke lit syn tinzen boartsje fierder. Te Alkmaar yn 'e Jachtweide keapje se in pantsjefol tee; efkes de skonken rjochtsje. Mar 't begjint jûn ridlik gau te skimerjen, dat de sjauffeur woe avensearje graach. Peke ek.

Earst as te wjerskanten fan 'e wei de wide iepen greiden harren fertoane, is 't krekt oft de âld man foar harren syn spraak werom fynt. Hy draait him om nei Peke: ‘De greiden binne

hjir navenant kealer as te uzes, te min wetter hân yn 'e neisimmer, moat jy tinke. 't Hat te skrok west, hen!’

Peke andert fan ja en nee.

‘Ja, wy moatte nei Mullum. 't Soe oars earst takomme sneon west ha, mar ik sei, 't hat no moaiernôch west. Eh ja, sa'n skoft fan hûs. Wy ha in soan, dy wennet wat súd fan Rotterdam: dy hat leard en no is er by de belesting. Hja diene gjin lichten, wy soene komme. Mar men kin sa min mei 't folk prate, dêre. En 'k ha ek sokke kâlde fuotten altyd yn 'e skuon. Wat is it jûns wer gau dien, net?’

Teda syn lea hawwe har bejûn en hy hinget yn 't hoekje. Peke praat en sjocht oer 't keale lân de jûntiid kommen. Kâld baret it wetter yn 't Kanaal. In pleats hat ljocht op earne yn 'e foarkeamer. Op in keal stik lân stiet in mûntsje mei in fernielde roede. 't Wetter stiet heech yn 'e sleatten. Hjir en dêr rinne wat skiep.

‘Wat hat dat folk dochs in rare manear fan bouwen yn Hollân, sa'n spul no ek, men kin der gjin wiis út wurde.’

Ut it djipst fan syn hert seit Peke hjir op fan: ja! Dochs ropt er dit allegear in wolkom ta, mar allinne om't er eltse minút deuner komt by Fryslân.

As se de Ofslútdyk krije, is 't fierhinne nacht. Yn 'e bus is 't ljocht op. De âld man pypket en hâldt Peke de doaze foar. Lofts skimert de dyk, rjochts it wetter. Tsjin it basalt oan skûmet it wytkoppige brûs. Oer de keale dyk raast de bus fierder, Fryslân yn 'e mjitte. De foarige kear siet er mei Rikus yn 'e trein, oer 't fjild gie de maityd en yn 'e loften boarte de middeissinne.

Dat wie doe. En hy snúfde nei de rook fan farskmeand gers en tocht oan in jonkje dat dreamend siet earne op in sawahdykje, stoarjend nei de sakjende sinne. It jonkje, no sit it njonken him.

Wat tichter oft se by Fryslân komme, wat praatsker as it mantsje wurdt. Dan ynienen raamt er de holle foar 't rút: dêr skolpert gjin wyt beskûme wetter mear: ‘Och hearken, wy binne der!’ As in grutte blidens springt it út syn hert op. En Peke woe wol mei roppe: ‘Thús!’ Hy kloppet de âlde op 't skouder: ‘No smakket moarnier de brogge wer lekkerder!’

‘Wis al! En net wer op in frjemd bêd mei allegear frjemde lû-

den en gjin bûthús fuortby.’ Tegearre fiere se sa har stil feest, it feest fan 'e blide ynkomste. No lizze lofts en rjochts de keal ferlitten lannen, mar wat let it. In doarpke ljochtet efkes op mei in pear sunige strjitlampen, in mantsje sjout mei boarnamers, in ljochtsjend kowerútsje.

Foar Harns wurdt Teda wekker en huvert.

‘Dû moatst strak gau ûnder de tekkens, jonge!’

Hy knikt, sjocht ta 't rút út en lûkt him rydboskjend werom yn 'e oerjas, as mei ôfgrizen.

Dat Fryslân frjemd wêze kin en ûnwennich foar in minske, dat wol yn Peke net del.

Te Harns is it ûnlijich en winich. De âld baas wurdt oerstjoer. No komt Mullum. Sjoch, dan sil er 't Peke sizze: earst in hûs, dan in pleats en dat reedsje en dan dy arbeiderswenten, dan dy pleats, nee, dy is 't noch net, mar dêr njonken, in eintsje efterút, mei dy wringe foar de daam.

‘Toe Heit, wy moatte it spul ree krije!’

‘Ja wis, wis, aanste. Earst efkes oantsjutte.’

Deun sitte se beide mei de noas foar 't rút en feie de wazem der ôf. De âld frou ropt: ‘Ho sjauffeur, hjir moatte wy der út!’ De âld boer sjocht op: ‘Hea, no moatte jy allinne troch, ommers.’

Mar alles giet redsum yn syn wurk en yn 'e tsjustere jûn, mei in hastich goendei, bliuwe de ljutsjes stean. De lea bejouwe Peke ek, 't is in sit, hear! Hja hawwe har nocht. Folle behoefte oan praat hat Peke ek net mear, stil sit er nei te tinken oer de ferhalen fan 'e âld man. In blider thúsreis hie er him net tinke kind. Fryslân hie him ynhelle en wolkom hjitten yn dit ienfâldige gernierke. Wat let it, as se strak by nacht te Ljouwert oankomme, dit makket alles goed. Ljouwert by nacht, dat leit him oars noch neat net noflik op 'e mage. Mar dat is allegear foarby. Hjoed begjint in nije perioade yn syn libben. It adres, dat er earne fûn hat, is fan in hotel-pensjon, ienfâldich, mar gaadlik, op 'e Dokkumerein.

Frjentsjer: nauwe strjitsjes, brechjes, lampen, in mennich minsken... nacht.

It lêste ein fan 'e reis giet alhiel by him lâns, syn tinzen kinne

gjin fêste foarm mear krije. Dan huzen. Ljouwert. Ho! De sjauffeur smyt it portier iepen. Mei stive lea hyst er himsels oerein en set de pet op. It folk glydt foarby, sûnder in goejûn. 't Is kâld en Peke syn skonken binne stiif. Nêst him stiet wêzenleas syn feint. In taksysjauffeur tikket oan 'e pet: ‘Taks?’

Ja, net rinne. En Teda lit him al yn in hoekje ploffe. De man wyt it adres. It iennichste dat Peke opfalt is in skimke fan 'e Nijstêd. Fierder lit er alles oer him hinne komme.

Yn it stille hoteltsje wurde se koel mar beleefd ynhelle. Nee, waarm iten giet net mear. Soms ek in stik iten mei wat waarms? 't Is goed. Swijend sette se harren del, sa deun mûglik by de kachel. Dan krije se it iten ek. Teda is suver hast te ynein. De eagen sitte him djip yn 'e holle wei. Hy hat gau genôch, allinne toarst, toarst.

Dan stekke se nei boppen. In kreas, mar lyts keammerke, kâld en skrousk. Teda smyt de klean út, Peke siket de piama foar him út 'e koffer. Op it kâlde balatum stiet de jonge te triljen, it einefel op earms en skonken. Dan glydt er ûnder de klamkâlde tekkens. Peke jout him in aspirine yn wat wetter. Op it kjessen leit er te bibberjen. Peke giet by him op 'e râne fan 't bêd sitten.

‘No binne wy yn Fryslân, Teda, jonge!’

Mar syn bern skoddet de holle, yn syn eagen steane in pear grutte triennen. Dan draait er him om, de holle fan 't ljocht ôf.

Peke bestoppet him en giet oerein. Hy suchtet. Dan draait er it ljocht út en giet nei ûnderen, om ien en oar te bepraten.

[II.1.3.2]

Sinteklaas oer binne se yn 'e stêd hingjen bleaun en Teda begjint in bytsje te wennen oan de kâlde Noardlike loft. Nei skoalle ta is noch net fan kaam. Dêr sit Peke wat mei; mar ris sjen.

No is lykwols it earste om der tegearre op út nei 't âlde plak ta. Dat al mei in betide bus reizgje se de stêd út. In reade bus, lyk as alear, mar in nijenien, en in oare sjauffeur. Yn 'e oare Wâlden steane de beammen keal, yn de Trynwâlden hinget it

deade reid oer it hege wetter. It boerefolk is noch oan 't neifuorjen en omrinnen. Yn 'e bus in pear reizgers, dy't gjin praat begeare op 'e iere moarn.

De dize begjint krekt foar Dokkum in bytsje op te lûken. Hjir kaam er de foarige kear oan mei de tram en dêr stie Heit, dêre oan 'e oare kant by 't kafee. As se útstappe, tsjut Peke it syn jonge oan. Dy harket en seit fan oh. Hoe soe er it begripe kinne, wat dat Peke allegear seit.

't Is stil. Dokkum is noch Dokkum, allinne is der wer in rige huzen bykaam, dy't Peke net teplak bringe kin. Dochs sjocht er de dingen hast sa skerp net mear. 't Is oft er it mear oer him hinne komme lit. Hy kin alles dochs net mear byskonkje. Ien en oar ûntkomt him, folle dingen moat er slûpe litte. En soks sil noch slimmer wurde wat âlder as er wurdt. Oant de neatige minske weiwurdt, opgiet yn 't hielal, fersinkt yn 'e djippe poel fan 't ferline. Wêr soe er lizze wolle? Njonken Heit en Mem. Rikus seit, 't let him neat, ûnder de wylgen of de palms. Dêr sil er it him hjoed noch mar net te drok oer meitsje.

Hoe moatte se nei 't âlde doarp ta? De sjauffeur koe him ferfêst fertelle, in bus gie der net hinne. Hysels soe der neat om jaan en rin, oardeloere. Soks sil Teda moai grif te stoef wêze. Sa net, hy hat moed genôch. Yn 'e stêd ride de molkkarkes en petroaljeweintsjes, in pear froulju strjitskrobje. Deadsk fierder. Teda sjocht it spul ek ris oan.

‘Se binne yn Fryslân altyd oan 't skrobjen, Heit.’

‘Ja jonge, skjin as de brân.’

‘Dat soe 'k dochs net wolle. Skjin en kâld.’

‘Ja jonge, dat is it ferskeel fan East en West. Soene wy net ris besykje en rin it earste ein?’

It liket Teda goed ta en tegearre stappe se in winkel yn om foar elts in foech stôk oan te skaffen. 't Is Peke, oft him in âld byld foar eagen skimert, Heit, dy't mei de âld hagedoarn it hiele ein gongele. Op 'e Waach is 't ryklik njoggen oere, dat hja hawwe noch in fikse dei foar de boech. By de Heallemoanspoarte stieken Heit en hy oan. Dêr is 't stil. It wetter yn 'e grêften leit kâld en ferlitten, de bolwurksbeammen binne keal. It brêgehûs is ferboud. Der lizze in mennich skippen op, de bitetiid is oer.

Ja, de bitetiid.

Peke besiket net om it syn jonge allegear út te lizzen, wat der allegear wer by him boppe komt. Dat hat er al oerjûn. Fryslân sil yn him groeie moatte. De wei is tarre. Dat der stiet gjin weiwurker mear te grintfeien: ek dat is dien, en it grintriden en allegear. Sa giet it oantlit fan de wrâld foarby. It Kalkhúske, Skieppedykje en dan it keale lân mei omfierrens de pleatsen. Hjir joech Heit him tekst en útlis. No docht nimmen it. Oan 'e kant fan it Djip stiet in seame dead reid. Jitris njoggen sokke seamen binne der opwoeksen, ha plûm sketten en binne snijd. Hy hat it mist. Mar it grutte libben hat him al fersoene mei safolle dingen. Hy, lytse, ûnbetsjuttende minske, drip yn 'e see fan rûmte en tiid. Fier lit er syn eagen dwale.

‘Wêr moatte wy no strak hinne, Heit?’

Wat sei dy jonge?

‘No, earst nei âlde Hiltsje fernimme, hen. En dan moatte wy mar ris sjen.’

In jier trije lyn is Doede ferstoarn, dêr hat er doe in roubrief fan krige, it lêste dat er fan dit folkje heard hat. Fan Hiltsje hat er nea heard, dat se der ôfrekke wie. Hy hat har noch ris skreaun, mar gjin tynge werom krige.

In moalauto rydt harren fan efteren yn en stoppet: oft se soms in eintsje meiride wolle. Hja kinne hjoed noch genôch rinne, dat graach. De man fernimt der net nei, wêr't de reis hinne is, hy hat it oer de wei, safolle as dy ferbettere is mei it asfalt. Lang duorret it ek net, want Peke hat fêst yn 'e holle, strak fierder it Jaachpaad lâns rinne. Dit giet oan. 't Is al wat wiet, mar net peisk. As se wat avensearje, moat Peke dochs hjir en dêr útlis dwaan, soe it allinne mar wêze om himsels. Hy wiist oer de keale lannen en fertelt. Fan 'e terp fier oan 'e oare kant it Djip swijt er, wol stoareaget er dernei. Hoe lang is dat allegearre lyn. Syn tinzen steane der net lang stil. Sjoch, hjir it tichtset fan Ryk. Hoe soe it mei d' âlde gean? Syn lêste brief is in jier fiif seis âld. Libbet er noch? Hjir moatte se efkes stilstean. De bylden fan ferline jierren ferkringe inoar yn syn geast. No is it plak tusken de reiden leech. In keal stee tsjut oan, der koe wol wer in aak lein hawwe. Hy faaks net. Oan dizze kant lizze de Bûtendyks-

lannen. Dêr wiene se yn 'e biten, doe't Rikus kaam, it Jaachpaad lâns op 'e fyts. De bouwen lizze omploege, yn winterrêst. Op 'e ein sit in jirpelbult swier ûnder de modder.

Efterinoar gongelje se troch Visser's pleats. En dan it Jaachpaadein, dêr't hja sa'n ûnbidich stik hea wei hellen. Op in gleone simmerdei yn 't middelskoft wiene se oan 't kearen. En Ryk skode syn boat efter de reiden lâns. De tiid: mei gjin sterke útstutsen hannen te hâlden of te kearen. Foarby, foarby... En der is gjin wei werom. Foarút, allinne foarút. Wa hat dat ek hast sein? 't Is ferline, oantinken, in byld... Wat mear as de floed fan it libben sakket, wat klearder de eilannen fan it oantinken oprize... Ek dat lies er. Is de floed fan syn libben hjoed de dei oan it ôfgean? Seisentritich. Hja gongelje fierder. Bosma's spultsje. Dat folk hat him nea botte nei west. Mar no it frjemde: wenje se dêr noch of binne se dea en ûnder de grûn? Giet er hjoed de dei net troch in frjemd lân? Nyskes kamen se in jongfeintsje foarby, yn 'e blaukile, floitsjend op 'e fyts. Dy hearde hjir thús.

Peke koe him net teplak bringe. Faaks is er berne, doe't Peke de earste kear ôfreizge. En it jongbaaske seach frjemd fansiden as nei ûnbekend stedsfolk.

Dêr leit it Heechhiem. 't Earste dat er sjocht: in ferboude efterein. Mar foar is noch alles gelyk. Efkes springt it byld yn him op: dat fynt er dus werom. Weromfine? Njoggen jier lyn teach er der foar 't lêst út, foargoed.

Wat soe er dan weromfine? Yn 'e Djipswâl sit it stalt, âld en ôfbroazele.

Jinsen stiet in skuorredoar yn 't kear. In mjukskret leit omkeard op 'e planke. Op 'e kant fan 'e kamp stiet in manspersoan en stoarret de kant oer nei 't Djip: stedsfolk fêst. Dat it Peke is en syn soan, dy't nei him steane te sjen, sil er wol it alderlêste beseffe. Ja, Tsjalling, sa'n bytsje dûknekkich. En 't oare folk? In nij riedsel. Hy sil 't ier of let wol te witen komme. Nee hja stekke der net hinne. Gjin mear âlde dingen wekker roppe. En leaver gjin Tette folk wer ûnder eagen.

Ek Teda nimt alles op. It measte belang stelt er der noch yn, wêr't Heit de hûn fersupt hat. Der sil wer ien komme, is 't doel; skielk mar ris omsjen. En dy sil wer Max hjitte.

Hja geane. De man kuiert nei de rûchskerne ta en sjout de planke op. Dêr stoarret er harren efternei.

Wat is it mei Beintema-hûs? Is 't net wat keal wurden? Beammen roaid.

Op 't molkfabryk slagge se noch yn 'e bussen om: de wyn is oan. Foar de dammen stean nije hikken.

De kant út nei de buorren is 't stil: healwei âlven hinne. In inkelde stiet op 't lân of hâldt by in bult ta, in foer biten rydt mei blabzige tsjellen de kant út nei de buorren ta. De toer kin noch hast net troch de damp hinne komme. Tichter nei de buorren ta. Op de hiemen stiet in inkelde te sjen. Net ien ken harren. En Peke kin se ek net teplak bringe. Frjemd mank eigen folk. Of eigen, is it eigen, hat it ea eigen west? Hjir leit de grutte frage, dy't Peke nea loslitten hat en dêr't er likemin ea it andert op fûn hat. Wêrom hat er net by it folk heard, dêr't er op 'en djipsten sa fel nei lange hat; wêrom ha se him nea opnommen as eigen? Wêrom skoudere of beglimke? Of leit it by him? Wa sil hjir it lêste wurd sizze?

Dat it hjir sa keal wie, mei him net mear heuge. De pastorij en de lytse tsjerke. In faam bjint de ruten. Wa stiet hjir? Oan 'e buorren moetsje se in âld mantsje. In bekend gesicht, mar fierder bringt Peke it net. Mei syn readberâne eagen sjocht 't âld baaske harren efternei. It stjerrend ferline. By Doede-en-Hiltsje' hûs stiet in jongfrommes te jirpelwaskjen. Oft Hiltsje hjir ek noch yn 'e buorren wennet? It frommis lûkt de rokstippe heger troch de skelksbannen en strykt it hier omheech: ‘Hiltsje? Wa binn' jy?’

‘Jy kenne my net. Mar hjir ha earen in Doede en Hiltsje wenne. Is hja hjir noch?’

No is hja der efter. Ja, dy wennet al jierren by âlde bakkerinne yn, oan 't efterpaad by 't tsjerkhôf. Hja is net folle, al jierren sukkelich en hâldt altyd op bêd ta. Oft it soms famylje is?

Peke andert mei nee en tanket. Hja rinne troch. Lju mei gongelstokken. De froulju kypje efter de gerdyntsjes wei. In man set de kroade del. In pear streuperts spatte mei wetter en naaie gnyskjend út. Feroaret it doarp dan nea? In winkelbeltsje giet. Krekt, oft in âlde fijannigens opslacht tsjin 'e kâlde gevels,

driuwt oer de tekken en hinget efter de gerdyntsjes. Wêrom moat, wat jin it neiste leit, it felst tsjin jin stean? Noch net in inkeld bekend gesicht hat Peke sjoen.

Hjir moat it dan oansje wêze. By in stege freget er de postrinder. Ja, hjirre, de twadde doar. In âld minske docht iepen, sûnder tipmûts, mei ferwaaid hier: ‘Och hearken, folk, ik moat efkes myn tipmûts opsette, hear.’

Dan komt se wer en Peke leit út. Mar de âlde is staf: dit fettet se net. Hja sil nei Hiltsje ta. In skoftsje letter, dêr is se wer. Jawis, Hiltsje wist it skoan wa't it wiene. Hea, is dizze mynhear de soan fan Tede, dy út 'e Oast? Hja koene wol efkes fierder komme. Yn 't gonkje hinget in sipelrook. Ja, Hiltsje is net folle mear en no mei dy winter. En wat feint is dit? Ei kom, in soan? Hat dy ek yn 'e Oast west? Fui, sa'n reis, net? 't Is hjir in rommel, hja binne moarns net sa betiid.

Op bêd, efter lange gerdinen leit in ferskronfele minskje. In setsje stoarret se út lytse ljochtleaze eachjes de twa manlju oan. Mei har bibberjende mûle besiket se wat te sizzen.

Och, och: kinne njoggen jierren sok wurk meitsje?

‘Hoe is 't mei Hiltsje?’

‘Bêst...’ Sûnder lûd komt it der út.

Peke hâldt it bonkige lytse hantsje yn sines. Hja sjocht nei de jonge en har eagen freegje.

Ja, Teda. En Peke leit út. Krekt wer yn 't lân. No foargoed. Mei pinsjoen. Doede al in jiermannich wei? Hja knikt, har eagen wetterje.

Bakkerinne sit op 'e hoeke fan in stoel. Wyt Hiltsje it no wol, wa't dit binne? Ja, knikt se ferheftich. Teda jout har ek in hân, skruten.

Woene de manlju noch in pantsjefol kofje ha? Der is noch wol ien yn. Tegearre bliuwe se by 't bêd sitten. Peke praat, freget en andert sels. De âlde knikt en de mûle ferweecht. Hja sil it net sa lang mear meitsje. Sa bliid, dat se Peke nochris sjoen hat! Och, och, ek in Teda. Grutte feint. Hja knikt tsjin him. Hy wyt him yn dizze frjemde wrâld gjin ried en gjin wei: hy kleuret. Hjir yn dit neare lytse húske, dêr't it rûkt fan sipels en noch mear, leit in frjemde tsjustere beklemming oer him. Sa frjemd

en sa fier allegearre. Peke sjocht it. Hja kofjedrinke en bakkerinne rept net fan bliuwe te iten of sa. Dat mei in healoerke meitsje se risselwaasje. Hiltsje is yn in soarte slûmerke fallen. Peke ûnthjit, hy komt gauris wer. Hja fernimt der net ienris nei, wêr't er wennet. Hy seit, yn Ljouwert. Hja knikt en hâldt syn hân beet.

By de doar prate se noch in wurdmennich mei bakkerinne: ‘Hja wurdt lêstich, moatte jo tinke. In hiel krewei foar my allinne om mei sa'n sikenien om te pakken. Ferfal fan krêft moatte jo tinke.’ Ja, hja moasten al ris wer komme.

Bûtendoar fiele Heit en soan har beide wat frjemd. Hiene se yn in oare wrâld west? Dit, it âld ferline. Op 'e drompel fan it geasteryk. Wie dit it wersjen? En no. It tsjerkhôf noch.

De hage is keal en leech ôfknipt. Nêst inoar steane twa stiennen, in bytsje sútrich. In jier of fiif lyn hat er se sette litten troch in firma út Ljouwert, yn 't plak fan 'e houten. Teda lêst. Peke tinkt. In âlde dream driuwt om har hollen. In faam mei in koer yn 'e earm komt foarby en sjocht nijsgjirrich om, rint fan klearebare sjen tsjin 'e kearewear oan en knoffelt oer 't ankel.

Peke glimket.

Njoggen jier leit Heit der no, hoe lang Mem al? It ferline driuwt fierder en fierder wei, as in boat fan 'e kust op wide see. Heit, Mem.

In stien fan Doede is net te finen. De hiele ring fan 't tsjerkhôf rint er om mei syn jonge en hja steane stil.

‘Wytst wat wy dogge feint? Wy sille earst in hapke ite yn 't kafee.’

Yn prakkesaasjes rint er fierder: op syn eigen doarp en ite yn 't kafee. Dat soks ea mûglik wêze soe. 't Is goed tolve oere, as se deryn geane. Nije lju wenje der. Peke mist de moed om him bekend te meitsjen. Hy hat gjin sin oan praten. Teda hat hûnger en Peke sjocht him mei nocht iten. Hy fernimt nei auto's. Om in oere of twa nei Dokkum ta. Nei iten pypket er efter de grutte kachel en freget it frommis, oft de radio út mei. Hja sjocht ferheard en docht it. Dat lûd kin er hjir net ferneare. Teda sjocht yn 'e krante en is bliid, as it twa oere is. Hja stappe op en it frommis docht de doar efter harren ta.

Lofts en rjochts lizze de keale bouwen. Teda wurdt wer praatsker. Peke sit yn in hoekje yninoar, of wie er brutsen. Hy soe wol gûle kinne. In man fynt syn lân werom. Op 'e bou strune skierroeken. Hjir sei er Doede farwol: mei syn drinkenskantsje oan 'e fyts sette dy de reed út. Ja, farwol, âlde. En oer dit alles wiskje de weagen fan 'e ûneinige tiid.

[II.1.3.3]

Teda? De reis nei de âlde buorren hat him sa't it skynt wer in knoei jûn.

Fol en hoastje en op bêd bliuwe. Peke hat wer in dokter roppen. As er it sels wêze soe, wat lette soks dan? Mar syn jonge sil er alles foar dwaan.

It liket net sa slim, mar it soe tige oppassen bliuwe yn dit minne klimaat.

Oppasse foar dit en foar dat, fral net by wintertiid bûtenút, jûns wat oppasse.

En sa is er dan in lyts wike letter wer op 'e lappen. Wêrom kin syn bern, syn jonge, dochs ek in bern fan dit lân, net oer it klimaat? Peke fettet soks net. En as er wer omrint, giet it libben syn gong. Jûns tegearre by de etalaazjes lâns, moarns in kuierke by de grêftskant of sa. Under alles is Teda koel en igaal of rekke it him yn 'e fierste fierte net, of wie dit net fan of foar him. Sa op 'e kuier hat Peke him alris tante: wat no? Wat moat er wurde, wat kant moat er út? Yn Ynje hat er wat nei in Muloskoalle reizge. Wêr wie er goed yn of wêr soe er nocht oan ha? Dat hat er Heit ommers al sein. Planter, op de kebon, yn 'e tee of wat ek mar. Ja, soks hat er al ris sein. Mar Peke giet der net op yn. Technyk? Och, jawol, mar wiskunde is er net sterk yn. Of handel? Ja, ek wol, boekhâlding hat er al aardich wat oan dien. Of nei Boalsert? Yn 'e suvel. Dat sprekt net ta him en hat net de minste ynhâld. Hy lûkt oan de skouders. Buorkerij, Peke lit syn tinzen flitse: him op in eigen spultsje sette, hoe soe 't ea kinne? En by in oar? Mar hy hoecht net fierder te gean. Mei grutte, frjemde eagen sjocht er Heit oan: buorkerij? Yn dy frage leit alles; hoe soe dat ea wat wurde! Sa ûnmûglike fier stiet sels it idee

fan him ôf. Nee, hy skoddet lang mei de holle. Peke swijt en stoarret foar him út. Sil er syn jonge ôfskilderje de wûndere rykdom fan it libben op it lân, mids bou en greiden, op in eigen spultsje, mei eigen folk? Nee, better swije. Mar it docht him sear, ditte. Soe 't oars sa slim wêze, planter? Jitris begjint Teda der oer. Deventer, in jier of wat.

Nee, dat is út. En ynienen stiet it klear foar Peke, it kompromis, faaks mei grutste wierskyn fan slagjen: skoalmaster. Hysels hat it safier net bringe kinnen, mar syn jonge. En dan dochs yn 't boerelân en mids it folk, dochs Fryslân! Dat lêste seit er noch net.

Oft Teda der mei akkoart giet? Der tsjin prate docht er ek net. Dat soe er hjir yn 'e stêd fansels wol wurde kinne? Dêr kin Peke him samar net oer ynljochtsje, hy sil der nei fernimme.

De direkteur, dêr't er him by ferfoeget, ferwiist him freonlik nei in Mulo. Dat easket de oplieding tsjintwurdich sa. Mei ientwa jier mar ris wer sjen, neffens de rapporten sil it wol flutte. En sa kriget Teda in plak yn in heechste Muloklasse.

De dagen geane no om mei it ynslaan fan ien en oar.

In tas en in mennich boeken. Syn jonge sil hawwe, wat himsels nea barre meien hat. Hja keapje goed spul en mei in soarte fan wolgefallen telt Peke der de sinten foar del. Allinne, de opteine, dat is hysels. Teda, wis, hy hat niget oan de fikse tas, de kreaze bantsjes, passer, folpin en potlead. Mar dy opteinens, dy inerlike blidens, dat deroer-út-kinnen, dat mist er.

‘Fynst it net moai, feint?’

‘Jawol Heit, 't is moai.’ Hy glimket.

Hja fregen ús, in liet te sjongen fan Sion yn in frjemd lân. Sa sjit it Peke troch de holle. Hat er himsels yn Ynje ek wol net sa field? Mar hoe't no soks yn Fryslân jandoarje mûglik wêze kin! Peke komt der net klear mei en swijt.

‘Dus fynst it wol moai?’

‘Ja Heit.’

Dan op in moaie wintermoarn, mei in behyplik lyts sintsje leech oan 'e loft, reizgje se njonken inoar de strjitten troch, de kant út nei skoalle. Hja moatte op 'e tiid wêze. Tiid: hja hawwe in rite libbe sûnder sokssawat as tiid.

Mar it libben giet fierder; ja, wol fierder. Teda giet njonken him, hiel gewoan, krekt as nei in moai lange fekânsje.

‘Hoe'st it ris treffe silst?’

‘Och, gewoan, tink.’

‘Eh ja, it sil wol flutte.’

Gewoan tink. Sa tocht Peke ek yn Ynje. Wat lette it jin oft men siet yn Atjeh, yn Deli, op de Westkust, op Java of fier bûten. 't Wie allegearre like frjemd en like nei. Sa sjocht syn jonge it.

Op it foarplein is 't jongfolk oan 't maljeien. De direkteur wachtet harren op en hjit se wolkom. Syn jonge is fetsoenlik en foarkommend. De man observearret dit en knikt goedkarrend. Wat docht dit Peke goed. Syn jonge! Op in wink nimme in pear gruttere jonges him mei. Teda swaait mei de hân en stekt ôf. De twa manlju bliuwe efkes stean te praten. Dan nimme se hertlik ôfskie.

By de poarte bliuwt Peke stean. Dêr hat er krekt syn jonge op 't each, mar dy hat gjin erge yn him. Hy kypt der út, dûnker en spjuchtich. Mank de Fryske jonges mei bleate knibbels en bleate hollen. Nee, hy is net ien fan har. Peke hoecht it himsels net wys te meitsjen. Sil er ea ien fan harren wurde? De grutte frage, dy't altyd en altyd mar wer nei boppen komt. Peke jout him ôf.

Jonge, wat in myld sintsje! No earst falt it him op, hy is allinne, stiet allinne. En in lange moarntiid foar him. Yn 'e stêd is de wenstige moarnsdrokte. In pear bûtenbern mei klompen oan traapje him op 'e fyts foarby, tassen der efter op. Sa seach er se jierren lyn ek, as er op 't lân stie moarns. Him mocht it net barre. It lân. Ynienen fljocht it him oan: de stêd út, tusken de matteklopjende, molkesuteljende lju wei. Bah!

Hy wyt in goed adres om in fyts te hieren. Of soe er sunich, no mei de jonge op skoalle? Mar dizze kostlikste dei is de sterkste, en it lân.

[II.1.3.4]

No hat Peke de tiid en gean der ris faker allinne op út. 't Is frjemd, mar hielendal allinne fielt er him faak noch it alderbêste. Wis, syn jonge kin er mei prate. Faak sûnder folle wurden begripe se inoar. Mar dit, dit swalkjen troch it Fryske winterlân, dêr't it âld ferline libbet, dat is fan him, Peke, allinne. En dan, Teda soe it net iens ha kinne. Altyd lêst fan kjeld en wiette.

Op skoalle sit er goed, en 't skynt aardich te gean. Sa'n libbenskâns hat hy, Peke, mist. Hoe oars wie dan faaks syn libben rûn. No in hiele karriêre feitlik tsjin 't sin efter de rêch. Of, no, no. Wyt men op 't lêst jins eigen bêst wol altyd like goed? It grutte machtige libben hat it faaks al sa goed mei jin foar. Sa prakkesearret Peke en rydt om in oere of tsien de Grinzer Strjitwei lâns. Hoefolle mylder is 't no as fan 'e hjerst. Oer de keale greiden skynt it sintsje. De Grutte Wielen lizze ferlitten, in pear winterfûgels strune yn 't fjild om. Frachtauto's sûzje him foarby. Dit is al feroare, hy moat der oan wenne. Swarteweisein: keal en skrousk. Hurdegaryp is útboud, liket him ta. Hy mei dit ein sa graach fytse. 't Is oars net it neiste nei Earnewâld, mar de oare kant om lokket him nea bot. Quatrebras. Hy soe wol graach efkes stean wolle dêre, mank it folk fan omrinders en Westereintsjers, prûmkers en smokers. Mar sa mâle betiid is er net mear, dat mar troch.

As er Burgum en Garyp troch is en hy sjocht it keale fjild foar him, dan earst beseft er: wat wyt er feitlik fan âlde Ryk ôf? No moast er ris dea wêze. Twa kear hat Peke skreaun, ien kear tynge werom hân. Hjir brocht Ryk him de lêste kear lâns op 'e fyts.

Fierhinne de buorren pielt in mantsje op 't lân om. Wacht. Mar de âlde klaut him de holle en 't efterst, spijt yn 't gers en moat dit gâns in skoft ferarbeidzje. Dan giet er wer op 'e lep hingjen: ‘Oh, jy bedoele gekke Ryk, dy't nei Amearika west hat!’ It docht bliken, dy wennet der noch. Mar it mantsje laket in bytsje skealik: ‘Jy binne net ien fan dy lju fan Frjentsjer of sa, tink?’

Peke harket wat nij op. Nee, hoe sa? De man fertelt him mei in moai heech en piperich lûd, hea noch ta, wyt hy dat net? Gekke Ryk hat dochs al twaris yn Frjentsjer sitten! Nee, hy is no

wer thús, mar 't spant der altyd sawat om. In nuvere keardel, just net kwea, mar rare singelier. Altyd allinne yn 'e aak bûtenút en syn âld wiif en de soannen yn 'e buorren oan 'e wal. Men seit, hy is nachts altyd warber. Krektsalang dat se him noch ris dea fine hjir of dêr, moat jy tinke. Oft Peke dêr wêze moat?

Hy makket der net folle fan, tanket en stapt op. Hy wyt, wêr't er wêze moat: krekt foar de buorren in foech reed del, oer in barte en noch in eintsje by 't wetter lâns. Dan kriget er de aak yn 'e kikert. Efter in rychje âlde wylgen. De feart rint hjir út yn in poel, dêr't it sintsje yn spegelet. Hoe wol er it hjir oantreffe? Hy leit in raar ein út 'e reek. Op 'e wâl stean in pear grutte hokken en yn 't fjild stapt in keppel hinnen om. Mar gjin skepsel te sjen, alles sit ta. Foar de planke ropt er fan folk. Hark, dochs lûd: in súntsjessjongend manljuslud... Peke harket. In âld byld flitst him troch de harsens. Hy is op 't Jaachpaad, op reis nei de terp en wol by Ryk oer. Doe song er... deale, wat ek hast... toe: Stort ons armen moed in 't hart... Klear as in gril stiet it foar him. Ja, dat lûd is 't.

‘Folk yn?’

Dan wurdt it stil en de doarkes wurde iepen smiten.

In âldeftich man mei in fiks burd stekt de holle der bûten: ‘Ja! Dit is Ryk, wat moatte jy?’

In pear frjemde eagen stoarje him oan.

‘Jy kenne my net mear, tink.’

‘Nee, ik ken jo net en 't kin my ek neat skele.’

‘Kin jo Peke Donia neat mear skele?’

Dan sakket stadich de mûle iepen en yn de eagen komt in begripen: ‘Peke Doanje, woe 'k ha. Ik tochte, dat jy dea wiene.’

‘Eh jonge nee, sa mâl net!’

‘Mar dat is fierwei it bêste, myn jonge!’

‘Kom, kom, Ryk, sa net, wol? Mei 'k der efkes ynkomme?’ Peke set de fyts del, de âlde bliuwt healwei de planke stean:

‘Hea, hea, hjir kin ik net oer út!’

Hja fûstkje en krûpe de kajút yn. Der barnt in petroaljekacheltsje mei in tsjettel der op: 't is der noflik en waarm.

‘Datstû âlde Ryk noch fine koeste. Libbestû noch?’

Foaroerbûgd oer 't taffeltsje sit er te harkjen nei wat Peke

wjerfearnis. ‘Ei... ei...; ei... ei!’ Ynfallen is er om'e holle en dan dat burd. Mar de trekken, dat binne de âlde. Allinne yn 'e djiplizzende eagen is in frjemd en skril fersjitten.

‘Men fernimt oars wol, Ryk, dat men in skoft fuort west hat. De tiid giet syn gong en men fynt alles lang net werom. 'k Wie suver bliid, dat ik jo âld aak wer lizzen seach, dat is teminsten wat út 'e âlde tiid.’

‘Ja jonge, ja. Mar ik bin ek de âlde net mear. Ik bin soms nuver gesteld, Peke, moatst tinke. Ik bin it net mear treast, it libben net en de minsken net. It libben hat my ôftanke en yn 'e hoeke rierd as ôfeart. Sa ha se my fernield, allegearre in taast. En dat is op 't lêst noch dêroanta. Mar dat se my in jier of wat lyn foar gek ferklearren en my fuort brochten, dat... dat...!’

Yn 'e djiplizzende eagen begjint it te driigjen en Peke bêdet de saak del: ‘Kom, kom, Ryk. Jy hawwe my altyd foarhâlden fan net te folle nei de minsken harkje en fan it libben net tefolle ferwachtsje. Hoe ha wy 't no!’

De âlde swijt. It fjoer jout him del.

‘Ja jonge, sa is 't al. Dû hast gelyk. Soks is ek mis. Och, moatst tinke, it is ek mar by stuiten, dat ik der sa ûnder stean. Dan wurdt jin de âlde natuer efkes te machtich. Mar wy moatte it ek fan 'e oare kant besjen, Peke. Wêr ha wy rjocht op. As wy de lange rige fan ferkearde dingen ris neigeane, wêr helje wy dan feitlik de moed wei en doch de mûle iepen. Dan soe men oan jinsels likefolle begjinne te twiveljen as oan 'e minsken. Mar as wy der oan ta binne, is der Ien dy't nea oan ús twivelet. As wy ús earst sels mar opjûn hawwe en genede ûntfange wolle. Dat sis ik dy wol, Peke, der is in bulte genede foar noadich. Dêrom kin ik no ek dit lêste bytsje libben hjir sa stil slite en betrouwend de ein ôfwachtsje, want dat is fierwei it bêste.’

Peke sit stil en ferwûndere syn âlde freon oan te sjen.

‘Peke jonge, wat hat it lang, lang duorre, ear't ik dêr oan ta wie. Wier, dêr moat it hinne. Better rie kin ik dy net jaan. Mar wa wyt, hoe lang oft it duorret. Myn wiif en bern wenje op 'e buorren. Twa binne al troud.’

‘Jy komme der net folle, tink?’

Hy skoddet mei de holle en stoarret nei 't kacheltsje, dêr't it wetter op stiet te razen.

‘Wytst wat Peke jonge, ik sis mar fan dû, dat is goed net, in pantsjefol tee? En sjoch, stopje ris, hjir stiet it fetsje.’

Wylst de âld man wat omstrúnt, stoppet Peke raai foar raai syn piip. Hy sjocht ta de finsterkes út oer 't sinnebeskynde wetter. Troch dizze finsterkes hat er jierren lyn ek sjoen. Dat is itselde.

‘Nee Ryk, folle is der oars net gelyk bleaun. Alde Harm-om en Hitsjemuoi binne beide al lang wei. Harm-om sukkele al foar't ik fuortgie. No en âlde Doede is al jierren lyn stoarn. Hiltsje hat noch krekt it libben. Klaskemuoi ha 'k noch net west. Omke is der ek net mear. As men in rite fuort west hat, fielt men it safolleste better. Alles, alles giet foarby.’

Ryk teantet mar wat troch 't foarûnderke.

‘Ja, 't oantlit fan 't ierdryk giet foarby. Wy allegear. En wolst wolleauwe, it soe net bêst wêze as 't oars wie. Dat moatst net te dûnker sjen. Us takomst leit hjir net, wy moatte hjir wei wolle.’

Ryk jit yn en Peke lit syn eagen gean oer 't weidzjend hinneguod. Ja, dat is foar 't grutste part rasspul. En dan mei wat fiskerij derby kin it sawat krekt skarrelje. En dat is genôch. Sadwaande hat er thús ek net folle gedoente mear. Dat strookt dochs net. Elts sil syn eigen libbentsje libje. Hy ferwachtet fierder ek neat.

‘En hat Peke noch sokke grutte plannen fan 't libben?’

Peke leit út. Syn jonge hat er. Hy soe graach libje yn 'e jonge. Mar oft dat lokke sil? Wis, 't is sines, in Fries, mar ek tagelyk in frjemden. Ryk smookt en knikt en harket.

‘It sit sjoch sa, Peke. As 't der op oan komt, it falt net ta om 't te beseffen, mar in minske stiet allinne. No net allinne yn myn gefal, mar yn 't ginneraal. Sa is 't ek mei dy. Der net tefolle op tidigje, dat dyn jonge belânet, dêr'st him ha wolst. 't Giet faak hiel oars. Elts syn eigen libben. Elts siket syn eigen bytsje lok. Allinne moat in minske de striid stride, allinne ûndergean of der boppe op komme. Mar de ferliezers binne faak de winners, en oarsom. Wis, 't is bêst datst it goede foar hast mei de jonge, mar tidigje nearne op, wier net. Silst allinne it paadsje lâns

moatte, feint. Hoe of wat, dat let net it measte. Hjir fan binnen moat it yn oarder komme. Wy moatte strak al efkes nei de hintsjes ta. 't Is sok moai guod. Nee, 't tichtset haw ik yn gjin jierren mear hân. 't Waard my te drok sa'n ein fuort.’

De tee is op sa stadichoan en tegearre stekke se mei in farske piip oan de wâl op.

Rêstich weidzje de hintsjes de greide oer, wytwersanne.

Wat wite Leghorns, Wyandottes en in team Barnevelders. Ryk leit út, oer suverens fan ras, kosten en opbringst. Sjoch, dy sturt is net goed, dy kaam hat tefolle takken, dy poaten doge net. No libbet er en Peke harket mei niget. En de hokken sjogge der kreas en gaadlik út. Hy jout de komelker, dy't it lân hiert, der in mennich sinten foar, dat er hjir húzje mei.

‘Ja sjoch Peke, in minske moat ferdivedaasje ha, wat dêr't er yn libje kin, al bringt it net iens it measte yn 't laadsje. It libben is op 't lêst goed, as men it folje kin, sa dat men der sels nocht oan hat.’

Deun by 't wetter stiet in einehok, leech mei in strietek. Loopeinen. Sa't se dêr lâns kuierje, hearre se in pear plakken lân fierder it gesnetter fan it op-hûs-oanreizgjende folkje. Ja, se komme ier thús, de dagen binne koart. Heech galmet har lûd út 'e sleatten op dy tiden.

‘Och, jonge, ik ha hjir sa'n wille allinne mei dat folkje. Mar minsken ha 'k in hekel oan. De natuer jout jin wille en de minsken bedjerre it faak wer.

By de hikke bliuwe se stean en sjogge yn 'e loft. De sinne is al fierhinne en Peke sjocht op 't horloazje. Trije oere.

‘Fannacht wat ripe, Peke. Mar wy sille Krysttyd sa wol net helje. Te moai. Sa is 't ek yn 't libben. Op en ôf. Dat ha 'k, sa âld as 'k bin altyd sjoen. Neat is hjir bestindich. De Bibel wyt it skoan, better as de dûmny's. En Peke, wat is no it doel?’

Hy soe it samar net sizze kinne. Ryk smookt en knikt: ‘De tiid mar net foarútrinne, jonge. De tiid sels is faaks de bêste riedsman en learmaster. Dû moatst fral gau ris wer komme. Ik hie ek altyd in bult mei jimme heit op. De âldman stike fier boppe de lju dêre út. No hat er 't goed.’

't Is fyntsjes. It roppend einefolk komt tichterby. Rêstich en stil leit de buorren tsjin 'e loft oan en ûnder de sakjende sinne

leit wiid de wrâld, greiden, mei poel en reidseame, in inkeld minske.

Peke docht it him net mear oan tiid foar kofje. Syn jonge wyt net, wêr't er bliuwt. Ryk rint in ein it reedsje mei del. Woe Peke ek noch nei de buorren ta? Soa nee.

By de lêste daam stekt er werom. Al gau ris werkomme. Dêr koe Peke him sa 'n grutten wille mei dwaan. Hja hawwe noch mear te bepraten. En mocht er ried brek wêze of help. In âld man kin net folle, mar faaks riede.

Peke stapt op. Acht, njoggen jier lyn brocht deselde âld man him oan Quatrebras ta op 'e fyts. No oan 'e ein fan 'e reed. Sa fier hat it libben him ôftakele. In âld mantsje klompet it reedsje del. Mar't lân lofts en rjochts freget Peke syn omtinken. Wat in wûndere middei. As yn in dream fytst er fierder.

Troch Hurdegaryp hinne stekt er oan om in pantsjefol kofje. Oer de wei lizze de lannen no yn ûndergeande sinne. 't Sil fannacht ripe. En fierder, fierder wenje de lju op har spultsjes, ien mei har lân en mei dit libben.

Soe er him der wer tusken jaan kinne? Der noch op syn plak wêze? Der ea wer yn komme en jilde as ien fan har? In grut langstme slacht troch syn hert, mar tagelyk is der de twivel, dy't him beset. En njoggen jier lyn dan? Wêrom doe net? In grutte net te bedjipjen frage. Mar is der no net in gruttere rêst oer him kaam? Grutter begripen ek?

O, om noch ienkear part en diel te hawwen mei syn folk, op in lyts spultsje mids it lân, hiel stil en hiel gewoan ien fan harren, har te begripen en fan har oannommen te wurden. Dat is de grutte oanstriid fan syn libben, dat is it, dêr't syn hiele siele it djipste ja op seit. Dêr falt alle wrâld by wei. Wêrom moat de iene der om sykje, dit lok, jierren en in oar komt it ta as fansels? Wêrom bliuwe somliken sikers, swalkers, dwalers, har hiele libben? Alde Ryk? Of binne krekt hja it, dy't op 'en djipsten it libben fine en it lok, omdat se it leed kenne en de iensumens? Sjoch, noch in frachtkarre. It lêste jûnsljocht strykt oer de lannen. It fabryksfolk út 'e stêd jaget de strjitwei del. Kom, Teda is ek al lang thús út skoalle wei. De tiid net foarút rinne.

It rypt fannacht en moarn skynt in nije sinne oer Fryslân.


Vorige Volgende