Peke Donia, de koloniael

[p. 175]

[II] Paad Nei Eigen Hoarnleger
[II.1] It lân

[p. 177]

[II.1.1] Lân

[II.1.1.1]

Op it treddeklasdek, yn 'e lijte fan salon en spandoek, lykwols dochs fiks yn 'e krage wei noch, sit Peke yn in dekstoel. Jinsen oan 'e kym glydt lân foarby, mar it is net helder yn 'e loft, dat de skerpe kontoeren ûntkomme him. Dochs stoarret er der nei... België, of Seelân al faaks?

Der sit gâns beweging yn 't skip, de efterein, dêr't de trêde klas leit, giet slim op en del, dat in mennich lju, meast froulju en bern, binne mar wer nei ûnderen stutsen. De emoasje fan mei in oeremennich yn 't Heitelân te wêzen, is harren net sterkernôch en hâld de seesykte derûnder. Peke hat der gjin lêst fan. Wol hat er ornaris in hekel oan it op en del swypkjen tsjin jins wil. Op in skip fielt men jin dochs sa lyts en ûnbetsjuttend, oerlevere oan ien grutte sterke wil. It let him lykwols net op dit stuit. By eltse dining tilt, sa liket it, de fiere kym op út it ûnlijige wetter. Boppe it lân hingje wolkens. Wolkens fan it Westen. Mei mear foarsje skynt it wol, set no it skip op hûs oan. Heech rizet de kop nei de loft op, de efterein sakket, troch de railing hinget de lânstripe bryk út it lead. Dan kreunt en suchtet de swiere kolos, de kop graaft yn it wetter wei en de reus smyt syn efterein omheech.

Yn einleaze opienfolging giet it sa: op - del. Oer de kanten slacht it felle stowetter, skûm en brûs eazje oer it dek. Alles fielt klam en sâlt en smoarch. - Peke hat de hannen yn 'e jekkersbûsen. Syn hege swarte skuon en de ûndereinen fan 'e broeksboksen binne wiet beslein. Hy sjocht it wol, mar ferskikt der net om. Wetter fan Westerske seeën. Hjir is it smout. Mar troch de touwen tysket de wyn, doarren slagge, gewinten kreakje. It skip hat de gek dermei. Hoefolle reizen hat it wol net folbrocht al? En 't kin noch gâns slimmer. Krektlyn noch, yn 'e Golf fan Biscaye. Deun by hûs. Ja, deun by hûs. Peke stoarret oer it woelige wetter. Djoeng - djoeng - djoeng - sa wurkje de

[p. 178]

skroeven. Deun by hûs. It efterskip trillet. Peke kin net ta kleare tinzen komme. De kym giet op en del. Hoelang is 't lyn, dat er dizze baan foar 't lêst gie, doe de oare kant út? Acht, achte en in heal. Doe wie 't maityd. No hjerst. Of, noch net earlik wol? Oan board is er de tel kwytrekke. Heal septimber út Ynje. Wis, dan is 't no al moai yn oktober op. Hoe sil er no it byld fan dizze moanne him foar de geast krije? Wêr kin er hâldfêst fine? Heit, dat is in fêst punt. De ûngetiid en in bulte lânwurk binne berêden. Sútrich, ûnlijich hjerstwaar. No is er der: yn 'e Bûtendyk, by Visser op 'e bou te bitedollen. Heit leit mei de baalsek foar te snijen, hy stiet te rêchrjochtsjen en Heit digert nei in fytser op it Jaachpaad: Seinstra. Fan stikje ta bytsje wurdt it byld folslein, de dingen riigje har oaninoar en wurde klear en skerp. Njoggen jier is dat no lyn. En hy is njoggen jier âlder.

Wat is der yn him feroare? Hoe gie er dy earste kear syn lân temjitte? Oars. Heit libbe noch. En 't wie yn 'e maityd, alles hie skerper kleur. Mar is dat it ferskeel? Foar in part. Of is it, dat er him doe faaks in grutter, riker takomst dreamde, dat er doe in grutter hope hie? No hat er wer njoggen jier langer by 't libben op skoalle gien. Ferwachtsje beleaven fan it libben net mear as it jaan kin... Wa sei dat ek hast? De fisker, Ryk Ferjoel, net?

Hy hat it by syn witen net dien, net mear. Mar yn ûnferwachte amerijen, lyk as no, sa deun by hûs, komt yn syn hert wer dat ûnreedlike langstme omheech nei in moaie takomst, nei leafde, nei lok.

Kom, hy sil in piip oanstekke. De tabakspûde hellet er út 'e jekkersbûs. Sa die Rikus it jierren lyn, doe't er op 'e biteblêden siet yn 'e Bûtendyk. Wêrom hat hy, Peke Donia, yn Port-Said feitlik in jekker koft? No krekt, op dit stuit, is it him klear, dat ûnbewust it byld fan syn âlde freon him foar eagen stien hat. Rikus. Rikus Seinstra, sa't er der op de alderûnferwachtste mominten oanstrûzen kaam mei de jekker oan, de krage omheech en de pet op sân hierren. Raai foar raai stoppet er yn 'e grutte kop en stoarret nei de kym: de lânstripe wurdt klearder. Dan slacht de salondoar iepen en Doever komt op Peke takrukken: ‘Zeg, dat jong van je ligt te brullen; 'k zou es gaan kijken, as 'k

[p. 179]

je was. Gaan we straks niet te laat een knobeltje gooien? 'k Verrek van de kou. 't Is bij elven.’

Peke hyst him oerein. Hy tochte, dat syn jonge sliepte. Hè, no fernimt er dochs ek, dat de skonken him kâld binne.

[II.1.1.2]

In mennich passazjiers, dy't ek in sit op it dek preferearje boppe de tichtens fan it salon, jouwe har wat op. Hoe no, sil Peke op 't lêste ein seesiik wurde? Hy laket en swaait mei de piip nei harren: jonge nee. Dan set er him te skoar tsjin 'e doar, dy't twingt.

It salon sit fol, der hinget in muffe lucht, swier fan reek. Dy besletten rûmte moat men al efkes wer oan wenne. Dit hiele folkje, sa't it der no sit, ken er al wer. Noch in oeremennich en dit is ek wer foarby; dan fersilje hja lofts en rjochts oer hiele Nederlân. En hy stiet wer allinne, mei syn jonge. Yn 'e hoeke fan 't salon leit Dykstra, de iennichste Fries bûten him.

In jongkeardel, mar siik. Ien, dy't net wer better kin. Ofkard foar de militêre tsjinst. Kanker of sokssawat. Mar ticht as in pôt. Allinne hy, Peke, kriget wat út him, soms in pear wurden, soms in lang ferhaal. By him sit Peke mar it leafst. Al de oare lju binne him as it der op oankomt allegear frjemd. Och, syn lang om utens ferkearen hat him wol leard om him in bytsje te skikken nei net-Friezen. Mar skikken, dat is dochs it goede wurd. Mei Friezen kin men as't knypt allinne mar prate. Hy wiuwt lofts en rjochts: nee, net seesiik! Dan set er nei ûnderen. It paad op sa'n boat wurdt jin yn dy wikemennich sa hiem en bewend, dat men soe der suver ôfsoargje. Mar oerdei is 't wer dien, wa wyt foar altyd. Safier hat er lykwols de takomst noch net útmetten. Fij, wat docht de âlde skûte it mâl! Hy rint en dúst tsjin alles oan, mar wat let it. Yn 'e gongen hinget in typyske rook, net te definiearjen. Rook fan East en West, seit Peke, swalkersrook, dy't jin yn 'e prakkesaasjes set. Syn jonge, Teda, wurdt der ûngedien fan. Dy kin, bern fan rûmte en bûtenloft, net oer dizze beslettenheid. En no moat er yn dy bedompte hut bliuwe. Kjeld skipe, yn 'e Reade See al. Wa soe der erge yn ha, dat men

[p. 180]

it dêr al wei krije kin. By de moaie ljochtmoanne jûnen oer it mylde wetter. Mar hy, yn 'e tropen hikke en tein, koe it fansels net hawwe. 't Sil sa wol wer oerbetterje, mar, der in bytsje ynbliuwe, oars waard it maklik brongitis neffens de dokter syn sizzen. Sa't er by de hut komt, rint er de hutjonge tsjin 't liif oan; dy rint mei in fol spybakje.

‘Sinjo sakit,’¹ seit de man.

Efkes is dat Peke yn 'e wei; syn jonge en dat kin net iens oer in bytsje oerstjoere see? Dan slacht er de doar efter him ta. Ja, der hinget in rare lucht. Hy mei de patriispoarte wol yn 't kear sette.

‘Hoe is 't feint?’

Ynbleek leit er op bêd, doelleas sykje syn eagen troch de rûmte. As er Peke sjocht, giet der in glim oer syn wêzen. Syn dûnker-baarjend hier stekt skerp ôf tsjin it wite kessen.

Alle kearen as Peke him sa observearret, kriget er op 'e nij dat gefoel wer, bliid en drôvich tagelyk. Syn jonge, foar in grut part syn natuer, mear dreamer as minske fan 'e died, en syn eigen flêsk en bloed. Mar tagelyk it pynlike witen: yn 'e grûn dochs frjemd, bern fan it Easten, bern fan har.

‘Hoe is 't feint?’

‘'t Giet wol, 't is no al wer oer. Mei 'k wat drinken?’

Peke hat him de eigen sprake leard, 't giet faaks wat mei in frjemd aksint en dochs, it docht Peke sa goed. Hy hellet him wat wetter. Dan set er de patriispoarte op 'e skroef en falt njonken it bêd del op in klapstuoltsje. ‘Wy binne der hast, jonge. Strak nei de middei foar de wâl, moatst tinke. Dan bistû ek gau wer klear, wolst wol leauwe?’

Hy glimket, mar net oertsjûge.

‘Ik sil earst wol wenne moatte, Heit. 't Is foar my allegear sa frjemd. As ik earst mar wer better bin, hen? Wy moatte dy obat net ferjitte.’

Te grut is er, tinkt Peke. Praat fan in folwoechsenenien. Mar hy mei him noch sa graach ris as jonkje behannelje. Mei de hân strykt er him oer it sêfte hier: ‘Hen, Heite jonge!’

1 De jongfeint is siik. (Mal.)

[p. 181]

Hat er der goed oan dien en helje it bern út syn lân wei? Mar wat oars? Syn mem is troud mei ien fan 't eigen folk, hat oare bern en koe him skoan slite. En op 't lêst, hy, Peke soe him ek net misse kinne. Nee, dit is yn oarder. Hy strykt him oer 't hier. Mar as er dan dy eachopslach sjocht, is er wer net wis fan himsels. Is dêr net in langstme yn, wat ûngelokkich-weemoedichs? Och kom, hy sit no ek ivich en altyd yn 'e prakkesaasjes.

‘Wat seist, Teda?... Nee, ik tink, it is dochs gaadliker en bliuw earst in deimennich yn Rotterdam. Yn 'e trein krigest it faaks wer slimmer wei. Heit sil strak nochris mei mynhear Doever prate. Wolst ek wat iten ha?’

‘'k Wyt noch net, dan skelje ik de boy wol.’

‘Moai. No mei pakken binne wy klear, hen? Bliuwst mar rêstich wat lizzen, oant wy fierhinne Rotterdam binne, hear. Wy hawwe it hjir oars wol noflik hân tegearre, net? Wytst noch wol, doe't wy op 'e Yndyske Oseaan nei 't wetter leine te sjen mei 't ljocht fan 'e moanne der oer, sa troch de iepen patriis-poarte?’

Hy knikte.

‘Mar no is 't dien, Heit. De boat bynt ús noch allinne oan thús, hen?’

Thús, seit er. Ynje, soe hy, Peke, sizze. Mar hat de jonge gjin gelyk? En no is 't mar krekt, hokker kant oft bloed en grûn útlûke sille yn 'e takomst. Lykwols, Peke twivelet net.

‘Heit hoecht hjir net te bliuwen, hear.’

‘Goed, ik sil Doever efkes oanklampe.’

Op 'e gongen giet it sein foar it berne-iten. Dêr heart syn jonge net iens mear by.

[II.1.1.3]

Bûten jaget in tsjûke stower oer 't skip en faget mei in fikse tippe oer it dek hinne, dat foar 't finster yn 't salon bliuwt Peke stean te sjen. Ja, sok waar is hjir wer te ferwachtsjen. Hearken, wat ferjit men dy dingen yn Ynje gau. Hat er yn acht, njoggen jier it wurd storein wol brûkt? En no ynienen is 't as muzyk yn syn earen. Storein. It miggelt, sei Mem altyd. Doever ropt him

[p. 182]

oan. ‘Wat sta jij daar te puzzelen, ouwe heer; kom jong, knobelen.’

Wa sei dat earen ek tsjin him: ‘Wat stiest dêr te pikerjen?’ Seinstra, Rikus Seinstra. In minske feroaret yn 'e grûn net sa folle. Doever laket, as Peke opskrillet: ‘Kom jong!’ Mei har trijen falle se yn in foech erker del.

Nei fyftsjin tropejierren is Peke noch net sa mâle knobeleftich, mar om altyd fan siden te stean hat er ek gjin nocht oan. Sa foar iten ien rûntsje mei, krektlyk as Harm-om, dy stiek tusken kofje en iten ek nei de hoekspyn en wipte in romerkefol efteroer. Peke wyt soks noch fan it útfanhûzjen en op dizze reis stiet it him wer sa wûnderbaarlike klear foar. Hitsjemuoi oer de keamer en Harm-om efter 't doarke. ‘Altyd in fiks skoatsje nei te omspielen, Peke!’ En dan Muoike: ‘Wat dochst no noch, Harm?’ ‘Ei fanke, der siet noch in drip yn, dat skoander spul, men moat der al sa djoer oan!’ Muoike skodhollet: ‘'k Wyt net Harm, 'k wyt net!’ En Omke mar laitsje tsjin Peke, dat er der read fan om 'e holle waard, de lytse eachjes taknypt.

En alle moarnen oan board, as se mei har trijen efkes priuwe, stiet him dit byld foar eagen en it makket it healoerke ta in nocht. Hy skikt de swiere stoel deun by it taffeltsje en Doever lit de stiennen oer it blêd rôlje. Van der Elst, de trêde man, dy't it yn Ynje as safolle pelysjemannen op in groeien set hat en fan 'e grutst mûglike alteraasje net mear út 'e foegen te krijen is hat de hannen foar it grouwe liif gear en mûlket oan syn pypke. Wolfernoege knikt er troch de healtichte eachlidden nei Peke. De beker giet om: Peke, Van der Elst, Doever, Peke, Van der Elst, Peke, Van der Elst. Dei út dei yn moat er der foar opdraaie en altyd mei deselde lykmoedigens ropt er de jonge en skriuwt de bon. Doever bestelt der in pear lekkere sigaren by. Dan jout elts him yn 'e grutte stoel del en de tinzen en it praat geane itselde bewende rûntsje fan eltse dei. Doever hat syn wurk fûn by 't loadswêzen, hat in ûngemak hân oan 'e rêch en sil wol ôfkard wurde. Sa hat er nea oan Ynje hongen, it wurk sil er net misse en hy hat mar ien hobby yn 'e wrâld: fiskje. In fiskwetter hat er al op 't each. As berne Rotterdammer set er him del yn it âlde plak. Sa is er op 'e tekst. Van der Elst knikt mei de eagen ta.

[p. 183]

Doever freget him, oft er him fan syn libben al ea ris hjir of dêr drok om makke hat. Hy skodhollet en seit fan neisten de wierheid. De wrâld is foar him in goed plak, rûnom lekker iten en drinken, altyd tabak, in wiif, dat it wurd docht, wat soe er brek wêze. No giet er mei pinsjoen.

Yn Oerisel siket er it âld plak wer op, keapet in maklike stoel, in radio en in pear hinnen. Mei nocht tinkt er oan syn Yndyske jierren. Nee, hy hat nea spul hân, dat him heuge mei.

‘Ouwe druif’, seit syn wiif. Dan teart syn fet antlit ta in glimke. Mar no seit se neat, want se kit yn 'e hut.

En Peke, al út 'e rie? Oan 'e bittertafel ha se syn gefal ek al ris oereide. Dat is te sizzen, safolle as er sels kwyt woe. Eigen mei dizze minsken is er net wurden lyk as earen mei Rikus. Dochs, yn har soarte binne se goed en Peke mei graach sa yn stiltme ris neigean, wat foar libbensfilosofy oft elts der foar himsels op nei hâldt. Bêst selskip is 't. Mefrou Van der Elst soarget foar Teda as foar in eigen soan.

Nee, Peke is noch net ta in fêst beslút kommen en dat is de wierheid. Nei Fryslân skreaun? Nee, noch net. Dus, se witte dêr net dat er komt? Och nee, dat sille se wol sjen. Dan fiskje se, hoe en wat, mar dêr lit Peke net folle oer los. Dêr sille sokke Hollanners dochs nea yn komme kinne. Oer Ynje kinne se prate, Java, Celebes, Sumatra. Hja wite, Peke is sersjant, hat hjir sitten en dêre, hat it koart ferbân fan fyftsjin úttsjinne en kin no thúsbliuwe, wat er ek wol fan doel skynt te wêzen. En dan, hat in jonge, dy't er by in Ynlânsk wiif hie, meitôge, nei't er him earne út 'e kampong wei opdjippe hie, wylst de mem al lang troud wie. Sa net, in aardige jonge. Wêr't se it no wol oer iens binne, 't is feitlik gjin wizânsje en reizgje no mei sa'n fetbere jonge daalk nei dat kâlde Fryslân: de jonge hat nea yn 'e kjeld west. Peke seit der net folle fan: feitlik hawwe se gelyk. Wist Doever soms wat geskikts? Ja, dy hat syn tinzen der al oer gean litten. Donia docht ek wol oan 'e Kristlike beweging, net? As er him net fersint? Dit is sa. Dan is de saak yn oarder! By 't Leger des Heils, ja, yn 't Hotel dan, goed en geskikt, in goed miljeu, foar sa'n jonge fral. En dan soe Peke noch moai ris in moarntyd mei him, Doever, kinne te fiskjen. Dat liket him dochs ek wol

[p. 184]

goed ta? Want sa en sa... Van der Elst keart it spul op: Dêr leaver mar net mear oer, wol? Wêr is de beker? It twadde rûntsje is foar Peke. Dan komt der beweging yn 't salon, 't rint nei iterstiid en hja binne fierhinne Hoek van Holland.

[II.1.1.4]

It iten nimt diskear in wat hastich ferrin. De alteraasje fan 'e deunbye oankomst begjint syn wurking te dwaan. En't falt net ta en bliuw yn 'e algemiene drokte jinsels. Peke sjocht nei 't hoektaffeltsje, dêr't Van der Elst breedút sit te plúzjen foar syn wyfke oer. Hja hat it ek wer ferhelle en gol giet de man syn laitsjen nei har oer. Hy alteast is net bot út syn dwaan.

Soe Peke oan him allyk wêze wolle? Dit tinkt er net fierder út. Allinne dit tafriel, dizze rêst docht him goed en makket him ek rêstich. Dochs wol Peke fuortfarre. Strak komt de loads oan board, dat wol er net misse. It lêste miel. Hy makket himsels wys, it seit him net folle. En dochs, hieltyd moat er der wer by stilstean. Dochs betsjut dit lêste iten, dizze hiele reis safolle foar him. Tsjin in bulte dingen stiet er apart oer. Mar dat skowen fan 'e heimige tropen troch de âlde Midlânske see nei de koele kusten fan it Westen: in grutte dream is it mei in machtige bekoaring en de fantasije nimt in roekeleaze sprong. Ferline, hjoed en takomst, hja moetsje inoar en eltse dei is in djiptrochpreaun geniet. Folle fan 'e minsken binne him frjemd, goed, mar fiele se net allegear mei him wat fan de djippe libbenssin, optild út 'e deadzjende sleur fan 'e evenredige gong fan widze nei grêf? Dat is faak de ûneindigens fan loft en see. Peke wyt it net allegear ûnder wurden te bringen. Ferskate lju binne al wer ôfstutsen. Van der Elst sit in apeltsje op te plúzjen, syn wiif skylt se: minsken sûnder bern. Dan stekt ‘de druif’ in sigaar oan. Kom, Peke sil der ek in ein oan meitsje. Boppe yn 't salon wachtet de kofje. Mei de jekker ûnder de earm strûst er nei boppen en sjocht troch de patriispoarte in stomboatsje yn 't wetter ompolskjen: no de Haaks al? Dus de loads stiet ek al op de brêge. Jinsen boartet it wetter mei it weromjakkerjende boatsje. In tsjûke loft oer it wyldskolperjende wetter; it wetter

[p. 185]

fan 't Westen. En ferlykje dit mei de stille Yndyske wetters, yn in ivige dream ûnder de wide loften.

Doever sit oan 'e kofje, deun by't rút. Peke falt der by del. It swiere kofje-aroma kidelt him yn 'e noas. De fuotten set er op 'e sintrale oan 'e kant en digert troch de ruten.

Op hûs ta. Hy is bliid, wis hy is bliid! En dochs, wat langer wat mear is it him dúdlik: it lok leit foar en efter. Ja, en efter. Fyftsjin fan syn bêste jierren lizze yn 'e tropen. En no, wylst eltse dei en eltse oere de swiere motoaren him fierder fan dat lân fandinne bringe, sjocht er dat ferline ferklearre, opheve, ûntdien fan it lytse, fan alles, dat it útsjoch opkeart. It grutte, wide... it goede lân. Nee, sines net. Mar goed. Dit haadstik is no ôfsletten. Dat sei er njoggen jier lyn ek. By it betinken glydt der in glimke oer syn wêzen. In maitydsdream oan 'e Ljouwerter grêft. In preamfarder kloetet troch it huverjende wetter fan 'e grêft. Dat wie doe. Mar no is 't foargoed. Fier geane syn tinzen noch net foarút. Fryslân, it hat yn syn geast noch net it kleare stal oannommen. Mar net werom. De jonge hat er by him: Heit syn lêste winsk.

Fryslân, Ljouwert. Heit is der net mear. 't Heechhiem oan frjemd. Ljouwert. Rikus sil er der net mear moetsje. Rikus wennet te Soekaboemi. Wat in noflike dagen hat er dêr sliten, altyd as bern oanhelle en dien. Ja, dochs, hoefolle moaie dreamen hat er dreamd ûnder de palmbeammen. Hoe faak ek dat libben, ja ek dat lân ferwinske. En hjoed: wat liket it allegear goed, moai. Wylst Fryslân sa ûnwêzentlike fier is. Fryslân, it hat him útstjitten. Ynje naam him op, joech him plak, brea en in freon. En dochs, dochs... Fryslân, de wûndere tsjoen, dy't der fan de namme allinne al útgiet. It libben fan in Eastgonger is brutsen, oeral thús en nearne. Dat wie Rikus syn wysheid al jierren lyn. Peke begrypt dat no. Yn it bloed krûpt de ûnrêst, it langjen nei it oare, hjoed hjirre, moarn dêre. Dreame yn 'e tropenacht; by Visser's yn 'e Bûtendyk lizze te bitedollen. Hoe grut en goed is it libben, hoe moai: mar tebrutsen. Rêst, rêst, dat is 't wat er hawwe woe. Net mear it langjen, net mear te prakkesearjen. Net it langjen nei Fryslân en it tagelyk te eangjen. Net de tsjoen fan 't Easten te fielen en it tagelyk te ferfijen.

[p. 186]

Wat rûkt de kofje lekker, hoe lekker waarm is de sintrale. It swiere lichem fan 'e boat trillet fan haast en wollen om op hûs oan. Geef en rêstich draaie de mesinen. Net oars as dit, dat soe er ek noch wolle, hinne en wer, tusken twa wrâlden, swalker op it wide wetter, hoopje, dreame, digerje. Tusken twa wrâlden, mar net steande yn 'e realiteit fan ien fan beiden.

De boat hat al koerts wizige, soe er wol sizze oan 'e beweging. Doever hat al lang syn krantsje út en smyt mei in raam syn stoel tebek: ‘Nou, ik ga d'r vandoor; 'n gezellige gast ben jij, verdorie! Heb je wat tegen mijn? Hier, steek een sigaar op. Den ouwe heb z'n kont omgegooid, merk je dat?’

Peke knikt en glimket en byt de punt fan syn sigaar ôf.

[II.1.1.5]

As oan wjerskanten it lân tichterby komt, wurdt de measten de tsjoen fan it wersjen te grut en hja komme ta de doar út. Oan 'e wynkant, Noard, rize sútrige fabryksgevels. Nee, dit noasket Peke net en hy kuieret om nei de lijkant. Ticht yn 'e jas hinget Dykstra dêr oan 'e railing; dat dy sels de moed fûn hat en kom der út.

Peke lit syn eagen gean oer it lânbyld. Huzen fan bakstien, swier, dreech, somber ûnder de tsjûke loften. Hoe falt jin dit op, as men njoggen jier tsjin 'e wite tropehuzen oansjoen hat. Dêre, fierder, in iepen stik. Tusken in boskje beammen in pear huzen, op in keale dyk in hynder en wein, in fytser, folk yn 't fjild. Swijend steane de manlju in setsje njonken inoar. Dit is it wat Dykstra der útloadst hat. Byld fan Fryslân. Wat sjocht de jonge der min út, wûnder siikglânzgjend stoarje syn eagen nei de lege geaën. In Fries, dy't nei hûs giet. Is 't net krekt oft it ûngelok de Fries om utens ek efterfolgje moat? Dêr njonken him stiet net allinne de lânsman, in kammeraat, mar de man syn lot is swier.

‘As 't strak by de oankomst mar net al te sútrich is, Dykstra; ik ha oars hope, it sil wat trochsjitte.’

Hy andert net, wiet en wyld stoarje syn eagen omflerrens. ‘Mar as wy strak foar de wâl lizze, bist yn in oere of wat thús.’

[p. 187]

De man lûkt oan de skouders: ‘Wat jout it. No't ik dit allegear wer sjoch, woe 'k dat ik dea wie.’

Peke hat al sa faak mei him sitten te praten, dit djippe leed fielt er sa goed, mar wat minne treasters binne wy minsken. 't Is net allinne de sykte, dy't him yn 't bloed, yn 't lichem krûpt, mar Peke fermoedet en wyt, hjir sit ek by him dat oare probleem efter: thús, Fryslân.

‘No kom ik as in heal wrak werom en hja hawwe har sin.’ Dat hat er al ris earder sein. No hawwe hja har sin: it spytgnyskjend Fryslân op in ôfstân: ‘Hy woe fuort.’

‘Mar sjoch ris, Dykstra, wy binne foar Fryslân gjin frjemden, wy hawwe der rjochten, it is uzes ek mei. Wis, wat om utens giet, wurdt der net mear byrekkene, mar it heart der wol by. Soene wy gjin rjocht hawwe en libje, dêr't Heit en Mem begroeven binne, dêr't wy berne binne en opgroeid? Sjoch net tefolle nei de minsken, dy't dy faaks yn 't begjin wol ris skouderje sille. Ien grutte freon sil dy altyd wolkom hjitte: it âlde lân. Sjoch nei de loften en de beammen, de greiden en de marren, harkje nei de hjerstwyn en de rein nachts op 'e pannen. Dat is in rykdom en in seine, dy kin gjin minske dy ûntfytmanje. En dyn folk sil dan wol sjen, datst yn 'e tiid net feroare bist. Mar wy fan ús kant sille ús ek jaan moatte en toane, dat wy der by hearre.’

Dykstra knikt; hy wit net, dat Peke mei dizze wurden like folle tsjin himsels argumentearret as dat er de oare besiket te oertsjûgjen. Fryslân, yn dizze freon hjir njonken him kriget it hiele probleem op 'e nij stal. En is Peke sa wis fan syn eigen konklúzjes? Fryslân: njoggen jier lyn hat it him de doar wiisd. Of is er sels de doar útgien? It andert dêrop wyt er net te finen. Ien ding is der wis yn syn hert: it ûneindich grutte langstme, dat net ta swijen te krijen is. Mar itselde langstme ropt in grutte freze by him op, de freze: en no? As er de doar ris op 'e nij ticht fûn? Dan wurde syn tinzen ûnwis en twivelich. De earste tiid is der alteast gjin sprake fan en gean nei hûs, dat is ienfâldich de need, dy't him oplein is. Soks jout him rêst en makket de frage sûnder andert minder skerp en pynlik. Earst mar ris sjen, hoe hurd oft syn jonge opknapt.

[p. 188]

‘No, en dan bist strak noch foar de jûn thús, hen?’

In mennich freonen hawwe Dykstra in ekstra sint taskikt de lêste dagen om allinne in auto te hieren fan Rotterdam ôf. De man hat krekt syn befoardering ta sersjant en sit net sa botte rûm. Hy sil dochs faaks al genôch fermasterje moatte, foar't er wer wat opflikt is, of ûnder de grûn stoppe wurdt. Wat is in minske in lyts, machteleas gefaltsje. Dat is alles, wat men foar inoar dwaan kin, him fergees yn in taksy nei hûs bringe litte. Dus 't is goed ôfpraat, hy, Dykstra, hâldt him strak kalm. Doever soarget foar de auto, hy, Peke sels, foar de bagaazje. Swijend jout Dykstra him in hân; yn 'e eagen steane in pear grutte triennen. No wurdt it stean him tefolle. Peke skikt him yn 't salon in stoel oan. Dan kroasket er sels de treppen del nei syn jonge ta. Ja, wol binne wy allegear fan 't anker slein. In lange rige fan jierren leart jin, it rêstiger te sjen, it libben hat him mear set. Mar de skieding, it gemis bliuwt. Sa net, dit sil it lêste net wêze. Syn libbensboek is noch net ôfskreaun! Sânentritich, de kop der op 'e nij foar en fjochtsje foar in plakje op de âlde grûn, mank it folk, dat him ienris útstjitte. Syn grutte, djippe leafde is it, dy't der it rjocht ta jout.

Fryslân! Ald, ynleaf lân, jou my in plakje, âld ynleaf folk, nim my wer oan.

De boys sjouwe en hise mei koffers, sekken en doazen. Dit bestean rint op in ein.