|
| |
| |
| |
[I.2.12]
Tegearre hawwe Sikke en Peke fan 'e moarn de pream wat úthimmele en tegearre binne se der nei iten, om in oere of ien twa, mei nei Dokkum stutsen. Dêr wennet de ferhierder. De fytsen hawwe se mei. De ferhierder hat sels in fergunninkje, dat hja hawwe noflik efkes oanstutsen, ien fergees en ien betelle. It smakke sa goed, dat Peke ornearre, by de Wâldpoarte moasten se noch efkes fan 'e fyts ôf. It wurk siet der op 't lêst op en it jild wie fertsjinne, de man in fiif en tweintich gûne. Sadwaande is it in oere of fiif wurden, as se de wei delride. Sikke is praatsk. Peke net. By him is der neat fan te sizzen hoe't de drank útfalle sil. Mar hjoed is it mis. Sa net, te folle hat er net hân.
Sikke' wiif hat de tee noch brún, hja drinke ien op en dan wol Sikke efkes nei syn hoekje bou. Ja, hoe wol Peke? Hy kin mei alle soarten fan leafde bliuwe, der stiet wol in âld bêd op 'e souder, fan 'e jonge. No, hy tinkt der oer om jûn nei Doede en Hiltsje ta; wat sil er oars ek al folle?
Doelleas kroasket er in rukje mei nei it túntsje. De beammen en it gers, it sprút allegear allike moai út. No is de maityd begûn. Under it reemeitsjen fan 'e beantsjegrûn hifket Sikke, sil Peke noch net ris omsjen om in plakje? Mar men wyt ek net rjocht, wat men oan dizze jongkeardel hat. Hy seit fan mar net.
Sil Sikke strak nochris efkes freegje? Hy wol nei iten dochs noch krekt oan syn boer ta. Miskien wyt dy wat. Of oars as bymeaner by de mesine fan 'e fuorman?
Peke seit fan mar net. Sikke' wiif ropt, it iten stiet op 'e tafel. Peke giet ek mei, der is op him rekkene.
Gol folk is it hjir. Nei iten rommelt it wiif de boel op. Sikke lûkt in skjinne kile oan en in pear skjinne sokken en set syn fyts ree. Peke bliuwt allinne en sit mei it gat op it stekje foar hûs. Syn fyts stiet njonken hûs en syn kofferke stiet yn it efterhûs.
It is hjeljûn. In pear manlju kuierje de buorren lâns. Op 'e fyts komme in pear ferklaaide jongbazen foarby en meitsje
| |
| |
gekheid tsjin in pear fammen, dy't de oare kant útstekke. De feinten swaaie en stekke der efteroan. Oan 'e oare kant fan it wetter rinne in mennich fammen mei boadskiptassen, jonger guod. Op in hoeke wurde se opheind fan wat opslûpen jonges en stowe geiend útinoar, alle kanten út. Peke sjocht dernei. Maityd! Mar net foar him. Hy stiet hjir by it stekje en wurdt huverich. By de graasje mei er op in frjemd bêd sliepe. Syn habben en hâlden stiet op 'e klaai by Doede's. En hy swalket oer de ierde, allinne, op 'en moaisten nimmen yn 'e wei. Wa sit op him te wachtsjen, wa sjocht nei him út? Op 'e buorren jachtet it jongfolk, mei ynspanning harket er nei de lûden. Iensum is er, mar it jonge hert is it libben net út te slaan.
As hy der mar net op rekkenet om mei te dwaan. Dat wyt er sa stadichoan wol better.
Hark, de bus op Ljouwert tûtet op it oare ein. Hy springt fan it stekje ôf. Wat ferhindert him? Hy stoot it efterhûs yn, ropt, hy stekt ôf. As it frommiske der oanrinnen komt, leit er har út, hy sil efter Ljouwert út om wurk en oan Ljouwert ta mei de bus. Hy is krekt op tiid om de hân op te stekken. De fyts komt derop, de koffer deryn en hy fûstket ôf. As it him slagget, komt er hjir noch wer lâns. Groetenis oan Sikke! It frommis knikt en laket freonlik. In nuvere man, net folle wurden en no dit sa mar ynienen. Hy hat yn 'e East sitten en dan binne se altyd wat oars as oars; in jier of wat lyn hat hjir ek sa'n ien omstipt.
De bus is net botte fol en Peke sit allinne nei bûten te stoarjen. Jûn sil er libje. Jûn sil er jong wêze. Yn Ljouwert hat er wol faker wille hân. Oan wjerskanten fan 'e wei lizze de spultsjes yn skimerjûn. In gemier rint mei de gerskroade. Dit giet fan hûs of nei de stêd, dêr't er sa'n walch fan hat. Eltse minút rekket er fierder fan hûs. Mar dan laket er: fan hûs! Hoenear sil er dat no ris ôfleare? Wêr is syn thús? Yn alle gefallen, hy hat de portefeuille mei sinten yn 'e bûs, ryklik fjouwer en tweintich fan it farren en noch in gûne of acht los jild. It oare stiet op 'e bank. En wa let it? Nimmen dy't him ferwachtet.
De bus tuft troch buorrens en bylâns spultsjes. Oant er op 'e Grinzer strjitwei komt: dêr wurdt er opnommen yn it grutte wrâldferkear. Teminsten, sa docht it Peke altyd oan. Hjir barne
| |
| |
de gleone eagen fan temjitte kommende auto's ûnder de hege beammen.
Foar de stêd hellet er syn skuon út 'e koffer en triuwt klompen en sokken deryn. Oars is er ferklaaid. As it kreweike besljochte is, barne oan wjerskanten de stedsljochten.
Midden yn 'e stêd stapt er út, kriget syn fyts en sjocht de swiere bus fuorttuffen. Dy giet strak wer op hûs oan. Mar hy sil him hjir wol fermeitsje en hy flokt. De fytslampe set er oan, makket it kofferke op 'e pakjedrager fêst en stapt op. Sa gau mûglik stekt er fan 'e grutte strjitten ôf, dêr moat er net wêze. Hy wyt sa stadichoan wol, wêr't it nachtlibben oan 'e selskant te finen is. Foar ien fan 'e safolleste-rangs tyngeltangels bliuwt er stean. Hjir hat er al ris west, liket him ta. Hy stekt it steechje yn en siket yn in foech efterhûs in plak foar de fyts.
Nimmen slacht him bot acht, as hy deryn komt. Wat syn plunje oanbelanget, rint hy der net sa bot út. Hy hat toarst en bestelt. De boel is rynsk en bûnt fersierd en de harmoanika's spylje fleurich op. Hy koe it wolris moai skoan troffen ha. Mâle drok is it net, mar dêrom likegoed fleurich.
Der wurdt ek dûnse, Peke hat it wolris dien, mar betrout him der altyd min mei, hoe't it him op dit stuit ek talaket. Hy en noch in pear âlde pimpelders bliuwe wat fan siden sitten yn aparte hoekjes. Ien skoot nei him ta en probearret wat bryk praat, mar Peke kin der net bot wiis út wurde en boppedat, in pear kreas opmakke jonge froulju yn 'e buert fan 'e taap hawwe har eagen al ris oer Peke gean litten en dat hat er net mist.
Wat heftiger as it ritme oanjakkert, wat moaier as de froulju wurde, tinkt him. Rynsk traktearret er himsels, syn buorman strompelt nei efteren en ien fan 'e moaie froulju betsjinnet him. Har eagen, har hiele troanje laket. Hy moast se hjir wat hâlde kinne! Ynienen falt der him wat yn. Wol se wat mei drinke? Dat slacht yn. Mar ear't it noch oankomt, sit de oare him op 'e side en laket krekt sa leaf. Hja docht ek mei? Trijeresom sitte se yn it ôfskette hoekje en harkje en laitsje en drinke en meitsje grappen op 'e kant of. Peke wurdt praatsk, fertelt, hy hat hjoed dien krige, de bút is binnen. Dat no let him neat noch nimmen. En mei lege glêzen sitte giet net, wol?
| |
| |
Al neier krûpe de fammen him op 'e side. Wol er net ris boppe sjen? De jûn is noch lang, net?
Alles sjout en swabbert trochinoar, dat nimmen nimt der notysje fan, dat hy wei wurdt en ien fan 'e froulju efterneistekt, de treppen op. By de oerloop fernimt er lykwols, de oare folget. Mar hy sjocht alles op dit stuit ljocht en licht, dat omheech mar!
Yn in foech efterkeamer, dêr't er ynloadst wurdt, liket it wol of sille se deilis wurde. Mar Peke ornearret, gjin drokte, jûn wille meitsje en mei in knypeachje, dat Peke ûntgiet, jouwe se har der by del. Is dit net in kreaze keamer foar him? Hy kin hjir fannacht skoan bliuwe, of sil er de stêd wer út?
Nee, hy bliuwt, mar hjir stiet in twapersoansbêd, hoe komt dat? Beide laitsje oerdiedich om dy set en yn koarten tiid hawwe se him mâltjirgjend oer de grûn. It bloed fljocht him nei de holle, jûn sil de spanning fan 'e lange iensume dagen him útraze: hjir biedt it libben him oan.
Ien fan 'e willemakkers grabbelt him yn 'e bûsen om, mar hy hat der gjin erge yn. Oant se oerein giet en hy sjocht wat se ynhannen hat. Dan komt der klearrichheid yn syn brein. Syn por tefeuille!
‘Hjir dat ding, jou op!’
Hja laket heech en skril. Och, flauwe fint, ris sjen oft der minnebriefkes yn sitte! En hja snijt dermei út. Mar wacht, dat sil net. Gau oerein, mar de oare hâldt him in hoart del: hja hat frijwat yn 'e bouten, fernimt er. Mar hy ek! Dat hy keilt se yn 'e hoeke fan 'e keamer en fljocht nei de gong. Dêr stiet er lykwols yn it tsjuster. Wat stommeling! Is er hjir dan dochs yn 'e fâle flein? Fjirderop skynt ljocht troch de naden fan in doar. Dêr op ôf! It koe wol in W.C. wêze. Mar dat let neat. Mei de krêft fan syn hiele lichem raamt er de doar út it slot en stiet flak foar de oare, dy't him mei in grouwe flok efterútsmyt.
‘Hjir myn spul, sis ik dy!’
Efter him stiet de oare om help te balten en yn koarten tiid stiet der in gewûpsten keardel op 'e gong, dy't te'n earsten lykwols gjin wurd tusken it gebek fan 'e froulju krije kin.
Peke sil syn ferhaal ek ris dwaan, mar der wurdt him betsjut, bek ta of hy wurdt fan 'e treppen soald. En hy hat de doar fer- | |
| |
nield! En noch gjin rekken betelle! En dy portefeuille, dat wie mar in grapke, hjir is it ding.
Peke docht der in raam nei en sjocht deryn.
‘Der mist in tientsje út! Jou op!’
Mar de heale reus hat him al by it skouder: gjin drokte hjir! It frommis raast, hy mei har neisjen, neaken útklaaie! No soe er tink de boel noch oplichte?
Peke fielt him net te fêst op 'e skonken, mar siedt ynwindich.
Koart en goed komt de útspraak fan 'e man: rekken betelje en de ûnkosten fan 'e fernielde doar, trije gûne en fiif, is acht. En as de wjergea, of de polysje sil derby foar húsfredebreuk! As Peke gjin haast makket, knypt er efkes hurder. Dan makket Peke jitris syn portefeuille iepen en smyt de keardel acht gûne foar de fuotten. Dy lit los en Peke giet op 'e treppen ta. Dêr kriget er in traap efternei, dat er mear nei ûnderen falt as rint. Mei in raam slacht er de doarren ta, pakt syn fyts en stiet op 'e kâlde, lege strjitte.
Yn 'e foarein raast de muzyk troch.
De nachtwyn kuollet him in bytsje ôf en hy besiket op te stappen, mar it wol net rjocht, dat hy rint mar fierder in pear smelle strjitsjes troch. Op in hoeke botst er hast tsjin in mannich âlde strúnders oan en sil trochrinne. Dan slacht der him immen op it skouder. Hy wurdt kjel en sjocht om: Drenth! Dat keppeltsje is ek net nochteren mear. Syn earste ynjouwing is, trochrinne. It hat moaiernôch west jûn. Hy walget fan himsels en fan dit folk. Mar dan: hy moat jûn noch ûnder de pannen en it hat him in leave sint koste; wa wyt, kin dy fint him oan wat helpe.
Hy bliuwt yn alle gefallen stean en beändert de oerdiedige hertlikens moai koel. Wêr komt hy wei? Op 'e jui west?
Nee, fan hûs kaam, op reis om wurk efter Ljouwert; moarnier wol er fierder. Kin Drenth him oan in goedkeape sliepgelegenheid helpe?
Mar man, net sa hastich; wat nijs hat er fan Seinstra? Kom, efkes hjir of dêr delfalle. Drenth slacht him lûdlaitsjend op it skouder. Hja ha inoar yn sa'n set net troffen. Om wurk, om wurk?
| |
| |
En hy hie in buorkerij. Hoe sit dat? Peke docht gjin tekst en útlis. Kin Drenth him wat wize of net? It moat guodkeap wêze.
Drenth is net botte hastich, makket wat gekheid en besiket him oan 'e praat te hâlden. Dan makket Peke oanstalten om fuort te gean en Drenth feroaret, hy moat dan mar meikomme. Underweis, dêr't noch al ris ien knoffelt en by in hokje oanmoat, skodzje se op 't lêst de oare twa ôf en komme tegearre foar in skurf folkslogemint telâne. Hjir hat Drenth, ear't er fêst teplak kaam, ek wol tahâlden. Foar in sint mennich. Net it uterlik, mar wol de priis lokket Peke oan. Leaver soe er noch yn de nacht nei hûs ta ride, mar hy fielt oan syn skonken wol, dat wurdt neat. Drenth wol him jitris meitroaie, mar Peke seit, moarnier kin er wol komme te praten. Hy smyt de doar op en hyst syn fyts oer de drompel. Drenth snút him en pandert fierder. In alderjammerdearlikst suterige, earmoedige boel liket it hjir, by de taffeltsjes sitte in mennich hingelders yn stikkene boesgroentsjes en in grou wiif.
Oft der in sliepplak foar him is? Nee, sa guodkeap mûglik, gjin keammerke.
‘Waar komme jou wech?’
Hy is net praatsk en fertelt, hy komt hjir te sliepen en net te eameljen.
‘Nou, jou hewwe fan avend oek 'n beroerd slechte drank over jou, niet?’
In kop kofje wol er wol ha. In pear omhingelders nimme him op. Yn in gruzige kop kriget er wat grommich spul. It smakket op alles behalven op kofje, en hy lit it grutste steal stean. Wêr is plak foar syn fyts? It wiif smyt in efterhúsdoar op.
Hy pakt syn kofferke en freget om syn bêd. Twa, trije, hy wyt net krekt, of noch mear útsliten treppen op rint er efter it minske oan en komt telâne ûnder de hoannebalken, dêr't in mennich bêden stean en in walmjend petroaljepitsje.
‘Hier dizze kinst neme, dat hoekje niet. Water kin 'k hier gien drukte met hewwe, dan komst maar na onderen. Foarút betale asjeblyf.’
Hy makket it mei in mennich sinten ôf en it wiif wurdt wei troch it fal.
| |
| |
Oan 'e oare kant leit immen te sliepen mei de boppebroek oan, sjocht er en yn it boesgroentsje. It pitsje stjonkt en walmet. In inkeld strjitlûd komt hjir troch. Bah, wat in goar oarde! Mar it is him om sliepen te dwaan. Dat hy smyt de boppeklean út, op in bultsje oer de flier. De sokken hâldt er mar oan en krûpt ûnder in pear suterige tekkens. Wurch as in maits falt er fuort yn 'e dodde. Dan skrillet er wekker. Syn portefeuille moat mar ûnder it kjessen. Wer sûzet er wei. Lang is it net, dan moat er klauwe. It wurdt in ûnrêstige sliep.
In set letter, in oere of twa of mear, wurdt er kjel wekker. Der komt ien lûd pratend de treppen opknoffeljen, in wiif noch wol, in âld ûnhuerich wiif. Peke hâldt him oft er sliept.
Yn oandachtige hâlding bliuwt se foar syn bêd stean, dan seit se: Frek!
Súntsjes teantet se op syn klean ta. Mar Peke jout har in raam, dat se hast delknoffelt.
‘Nou skat, niet su'n drukte, wik by dy in 't bed komme?’
Mar Peke sâltet har ôf en stúmjend heistert se wat by har hoekbêd om. Hja hâldt in allinnespraak, dêr't de taharker allinnich it wurd rotswijn fan ferstiet.
Skraachwurk hat Peke de sliep wer te pakken, of jitris kreaket de trep, stadich, trime foar trime, oant de doar mei in raam iepenstoot en dêr falt in manskeardel oer de flier. Dan ferhellet er it op 'e knibbels en jout oer. Hy knoffelt om oerein te kommen en dweilet der yn om. It âld wiif laket. Wol se him in hantsje helpe?
As er lykwols mei de klean oan op bêd leit en de skuon binne út, dan moat it âld wiif har lean ha. Hy hikket, der is gjin sint mear yn syn bûsen. Mar de âld heks hat mear mei manlju omgien en wyt wol, wêr't de bûsen sitte. Dan slacht de keardel mei in grouwe tonge sa om mâlens oan it skelden, dat de oare slieper wekker wurdt. De wizânsje liket hjir te wêzen, ridlik koart om 'e hoeke te gean. Dat dy fisket syn âld pôt ûnder it bêd wei en saait him oer it taffeltsje hinne nei de kant fan it spektakel. Lykwols mei it iennichste resultaat, dat er it lampke oan diggels reaget. Dan jout er him del.
It getsier komt op 't lêst in ein oan en de âld skommel knof- | |
| |
felt oer de souder hinne. Noch in setsje ferfettet se har gepraat.
Dan wurdt it stil.
Oant de sûplap jitris seesiik wurdt en ûnder de bedriuwen fan it bêd ôf tûmelt.
In skoft bliuwt er lizzen op te rispjen en oan te gean en set it einlings op in snoarkjen.
Jitris sil Peke besykje, in each ticht te dwaan. Mar it hoecht net. Oan 'e oare kant begjint it âld wiif hystearysk te dreamen en te spoekgûlen.
Ut en troch is Peke ferlegen fan 'e jûkte en fan 'e kant fan it fal komt in walchlike stank.
Wat in wrâld, wat in hel!
En hjir leit hy, Peke Donia, midden yn.
Hoe komt er hjir!
Om't syn eigen wrâld him útstaat hat. Mar hjir giet er dea, hjir giet er foarfêst dea!
Troch it dakfinster komt it earste griseltsje twivelich moarnsljocht. Ljocht! Libben!
Nea noch hat er it ljocht sa leaf hân: dit is genede! Hy sjocht it oanwinnen, in protter skyt op it dakfinster en mâltjirget. Peke laket fan blidens. Dan giet er oerein en strûpt syn klean oan. Hy hellet syn koffer ûnder it bêd wei, stoppet de portefeuille yn 'e bûs en teantet troch de smoargens hinne nei it fal. 't Is krekt, oft it hiele hûs ûnder syn fuotten kreaket.
Lang om let komt er ûnder. Kjel stiet út in sydkeammerke in wiif foar him as in nachtmerje.
Wat sil hy?
Fuort om wurk.
It iennichste is in grouwe flok. Hy hellet de fyts en hja strykt de skoattel fan 'e doar.
Allinne stiet er yn 'e lege moarnsstrjitte.
Mar heech op 'e pannen boartsje en tjirgje har de mosken en de protters. En it goudene ljocht kliuwt yn 'e loften.
Sa seach er yn Ynje altyd de nije, koele dei kommen oer de seeën en bosken wei. No sil lytse Mardjo syn dowekouwe bûtendoar hingje ûnder de mangabeam. Mardjo!
Hy fytst de strjitte út; by de bolwurken stapt er ôf en kuiert
| |
| |
nêst de fyts by de hichte op. Dêr stiet er te sjen nei de skipper dy't yn 'e iere moarn syn skûte it wetter lâns kloetet.
In skoft bliuwt hy dêr stean en is fier wei yn prakkesaasjes.
De stêd is in oere of wat letter wekker.
Peke sit yn in fatsoenlik kafee-restaurant by in taffeltsje, hy hat wat iten.
Mei stúdzje sit er in brief te skriuwen nei de Koloniale Reserve te Nijmegen.
Oft er syn kontrakt fernije kin; hy stelt him beskikber om mei de earstkommende gelegenheid te embarkearjen.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd