|
| |
| |
| |
[I.2.11]
De twadde helte fan april is gâns minder as de earste. It waar wie ek wat al te moai, sa hellet men maaie ornaris net. Dizze lêste wiken binne ûnlijich, hurde wyn, kjeld en buien. Dat Peke is bliid, dat er yn 'e beage rint, om waarm te bliuwen. Sikke fan 'e Geast en hy ha tegearre noch wat dongfarren krige. Hja helje it spul fan Nijtsjerk en moatte dermei by Dokkum om nei Ikkerwâld, dat hja binne hiele skoften ûnderweis.
It foldocht Peke wol. Sikke is in evenredige keardel en mei graach tusken de bedriuwen troch in piip oanstekke en wat fertelle fan Kanada. En Peke moat no en dan oan it ferhaal oer syn ûnderfiningen yn it apelân. Sa net, der wurdt wol avensearre, oars sit der ek gjin stik brea yn. De nachten dat se om utens binne krûpe se tegearre yn it foarûnderke: lizze se yn 'e Wâlden foar de wâl, dan kroaskje se nei de Geast om wat wiet en droech, Sikke krûpt dan by syn wiif op bêd en Peke hat yn 'e opfeart it foarûnderke allinne.
Peke rint yn 'e beage en klattert altemets oer de poldersketten oan 'e Suder Ie.
It falt him op, hja hawwe frijwol altyd yn 'e wyn, dat de âlde lape leit ivich en altyd oprôle op 'e pream. Mar hy rint mei sok waar graach yn 'e line, op 'e skou is it dan klûmerjen. It is evenredich wurk en men kin der sa noflik by yn prakkesaasjes rinne. Jonge, it is hjir sa'n keale oarde en de tsjûke loften hingje der sa kâld en driigjend boppe. Oan 'e oare kant lizze in pear stikken bou, dêr klûmerje de setters om. It mei him noch tinke, dat er ek fan skoalle thúsbliuwe mocht te ynsmiten. Och, wat like dat moai, mar wat wiene dy dagen lang, wat die dy âld rêch sear en wat wiene de hannen kâld. Wat wie dan it bûthús smûk om der efkes in bui yn ôf te skûljen.
Sikke ropt sa út en troch wat, mar it is yn 'e wyn op en net te ferstean. Hy skoddet ris mei de holle tsjin de man, dy't rûngear yn in grouwe jas by it roer sit en lûkt fierder.
Boppe Dokkum hinget in mâle tsjûke loft. Wat dêr strak wol
| |
| |
net út komme mei? Faaks helje se krekt foartyd dat spultsje oan 'e kant fan 'e Suder Ie. Hja moatte oars net te folle belet hawwe, want hja kinne de tiid moai skoan bruke, as se fan 'e middei noch teplak wolle.
It dongfarren rint nei de ein. Oer dit krewei dogge se op syn meast noch twa reizen en de lêste kear yn 'e Wâlden hawwe se noch ris rûnsjoen. Sikke wyt syn adressen wol, mar net ien hie mear wat, der is gjin jild om folle dong te keapjen. Sikke hat it oer ûngetiidzjen hân skielk, oant it modderfarren los komt, mar dat wurdt wol ein juny, begjin july.
In mâl stik wyn komt der opsetten, it wetter slacht tsjin 'e wâlen oan. Iensum en ferlitten leit dizze oarde. In lyts snjitterke giet foarby, de swiere loft komt al neier.
Hja binne it spultsje al foarby en foar Dokkum komt der no neat mear. As Peke opsjocht, is de hiele stêd wei en hommels komt de swiere hagelbui tichterby. Fierderop sjocht er de setters nei in ferskûl rinnen. Hy sjocht ris efterom, Sikke jout him de wink, mar efkes oan 'e kant en hy hellet de line yn. Oan in poldersket en de kloet sette se de pream fêst en krekt op tiid ek mar krûpe se troch it gat. Fuortdernei klettert der in swiere hagel del op it izer fan 'e pream, mar it lûk is ta, dat it let neat. Swier slacht it wetter tsjin 'e boech oan, smûk beskûle sitte de manlju byinoar. It is krekt oft Peke syn maat al tiden ken. Mar ek oan dit libbentsje moat dus in ein komme.
‘Hiene jo in boer op 't each skielk foar de ûngetiid?’
‘By uzes efter de Geast, de kant út nei Burdaard. Dêr ha 'k twa simmers lyn ek west. De lêste jierren, of nee, allinne ferline simmer, ha 'k in man holpen ûnder Readtsjerk. It jier dêrfoar ha 'k efter Ljouwert út west. Mar ik wol net te fier wer fan hûs. Nee jonge, dat is raar, eartyds joech ik dêr neat om, mar wolstû wol leauwe, ik kin mar min mear fier fuort. Hiestû der gjin nocht oan, yn it hea?’
Peke hat der noch net folle oer neitocht, wêr't er nocht oan hat.
‘Hoechst no feitlik net mear nei de East?’
Earst stopje se beide en dan tsjut Peke him út, hoe't dat sit.
| |
| |
Syn kontrakt is ôfrûn, bytekenje kin fansels altyd, mar hy hat de tiid al lang foarby gean litten. Oars hie er, lit ris sjen, fan maaie ôf rekkene acht moannen út en thús, mei desimber ferline jier al wer fuort moatten. Nee, soe er wer hinne wolle, dan moat er dat earst wer oanfreegje.
It horloazje oan 'e spiker wiist krekt foar trijen.
‘As it slimste oer is, meie wy wol fierder, heite, by it fallaat duorret it ek noch wolris efkes.’
It waar hat him wat deljûn, Sikke is wer waarm wurden en Peke hat der neat tsjin om wer yn 'e beage. Dat hja sette gau út ein op Dokkum oan.
Al rinnende, ja altyd mei Peke graach sa yn him omgean litte, hokker lânsdouwe er no it leafst lije mei. Dizze klaaikant út is him te kâld, te ferlitten, te folle oan 'e selskant. Fierderop nei Dokkum sit men wer te deun ûnder de stêd: hy hat in hekel oan 'e stêd, nee slimmer, in hate dertsjin, in ôfgriis fan hege muorren. En dochs lokket dy stêd him fan 'e oare kant mei in ûnferklearbere krêft, dat is te sizzen soms, net no't dy sa op 'e kâlde maitydsdei leit te klûmerjen fan ferfeling, sûnder in útsprutsen karakter, mei in lette frachtkarre foar de brêge en wat omstippers op it bolwurk. No is er bliid, dat hja by it fallaat redsum skutte wurde kinne en om 'e stêd hinne farre. Fan 'e Healemoanspoarte ôf mocht er yn it foarige graach sjen nei in iensume preamfarder midden yn 'e wide grêft; no kloetet er hjir sels en stiet der faaks in oar nei him te sjen.
As se de hege bolwurken efter har litte en ien fan 'e Wâldfearten delstekke, fielt er him wer wat yn it opknappen. Nuver, sa't in plak, in streek syn ynfloed op in minske ha kin, by him dochs. Eigentlik ek wol wat healwiis, jin sa beynfloedzje te litten. Mar sûnder dat hy der erge yn hat, is er no ek al wer oan it ferlykjen. Hy mei dizze lânsdouwe wol, greide en fearten en in boerespultsje, fierderop de beammen fan 'e Wâlden. It hat wol wat fan thús. Thús, thús, wat thús? Hy moat der sels om laitsje. Ja, syn domisylje is noch yn 'e Dongeradielen, mar in thús hat er net mear. Mar dat wol jin net altyd sa mar oan. Dit libben liket him oars net sa min ta, mar der is fuortoan net mear te krijen. Sikke giet yn 'e ûngetiid. Soe hy it faaks ek net ris besykje
| |
| |
kinne? Sikke wyt wol, wêr't in kânske is. Mar dat sil altyd wol dizze kant út wêze, dat dan soe er de simmerdagen hjir slite moatte. Ynienen stiet him de ûngetiid fan ferline simmer wer foar de geast. Heit en hy oan it Jaachpaadswyljen, oan 'e kant fan it Djip in brede seame reid, Ryk syn aak oan 'e oare kant en jinsen Beintema-hûs, rêstich en steatlik mids de beammen en de lannen. In smoute simmerdei. Wat belet him en reizgje hjoed of moarn nei Teaklema's folk en freegje, oft se net in ûngetider brûke kinne? Nee, hjirearne soe er dochs ûnwennich wêze. Dêre hie er it each op it âlde hûs en it Jaachpaad, Ryk net te fier ôf, om der op in waarme jûn ris oan te kuierjen en op 'e aak de piip te stopjen. De Teaklema's ha wol faker ûngetiders- folk.
Oant krapoan healwei seizen binne se yn 'e prikken en Sikke seit, hy hat der gjin nocht mear oan om jitte te kroadzjen. Giet Peke mei om in pantsjefol kofje? Moarn is der wer in dei.
Nee, yn it foarûnder leit noch in stikje bôle, hy docht it him net oan tiid om mei, want hy hat der oer prakkesearre om efter Dokkum del: ris krekt efkes sjen, oft hy dêr net in plakje as ûngetider fine kin. As er net te let werom is, komt er noch wol del.
Sikke reizget ôf, Peke smart hastich in stikje bôle, hellet syn fyts by de boer dêr't se dong foar farre út 'e skuorre en karket foar de wyn del. Hinne hellet er it skoan by ljocht. Foar Dokkum slacht er de Trekwei del, strak troch de lannen hinne op it Djip oan. It lêste ein sil wol smoarch wêze, oars set er de fyts by it terpspultsje, by Tsjits har âlden. Hy laket bitter. Dat kin no ommers skoan, hy is poerfrjemd foar de lju.
As er de stienreed delfytst, barnt by Hike-en-dy yn it lytse húske it reade teepitsje yn 'e skimerjûn. Yn 'e blikke hellet in frommis linnenguod yn. Har man sil noch by skoanheit wêze. Dêr barnt teminsten de bûthúslampe. It is jûn ek ûngewoan betiid tsjuster yn 'e hûs. Hjoed in lange dei makke, op 'e bou, net te foarlik mei fuorjen; dat giet sa mei eigen. Peke kin it him sa krekt foarstelle. Wat soe hy der graach by hearre.
De âld frou hellet in amerkefol wetter by de pomp oan 'e hússide, as Peke oer it hiem rydt. Soe er de fyts hjir wol efkes delsette meie?
| |
| |
Wiswol: hy moat de Djipskant út? It fytsen wie dêr neat wurdich, seine de manlju hjoed.
Mei de hannen yn 'e bûs reizget er de greiden troch. It gers is gâns oanwûn nêst lêsten, oars soe men no sizze, it is hast noch winter. It iensume roppen fan in skries en in ljip klinkt ûnwennich boppe it lân. In keppeltsje jongfee rint te klûmerjen by de sleatten lâns.
En dochs, hoe gau kin alles skielk net feroarje. Noch in wike of wat en de keppels kij rinne yn it lân, de mieden bloeie en de simmer prielet oer de wrâld. It is mei it waar hjirre as mei Peke syn sin: de iene dei seit de oare net. In inkelde aaisiker swalket mei de pols oer it skouder nei hjeljûnstiid in stik ôf. Mei koarten is it al wer ferbean.
Op Beintema-hûs skreppe noch in pear manlju efterhûs om, liket Peke ta.
As er tichterby komt, stekt de iene ôf nei it arbeidershûs, de oare stiet by de hikke en sjocht, wa't dêr op 'e jûn de greiden noch oerkomt. Hy grommelt wat, as Peke oan him ta is. It folk hjir is net botte praatsk. It is de twadde soan, as Peke it goed sjocht. ‘Jo kenne my net, tink? Ik bin in soan fan âlde Tede Donia, dy't dêr jierren oan 'e oare kant Djip op it Heechhiem wenne hat.’
‘Oh, dy't yn 'e East sitten hat?’
De âld man is yn 'e koken, hy moat hjir bliuwe, want der steane in pear kij te kealjen. Peke kin wol om hûs hinne rinne.
By de syddoar knoffelt er oer de klompen en ropt fan folk. Ut 'e koken ropt in lûd: ‘Kom mar fierder.’ Peke strûpt deryn. By in foech pitsje sit it folk byinoar; it jûnsiten koe wol behimmele wêze. De âld man en twa soannen sitte te pypkjen. Yn 'e oare hoeke sitte de húshâldster en de faam.
De âlde komt net folle mear fan 't steed, mar liket de lekkens noch wol om te partsjen. It is stoef, mar gjin ûnskiklik folk, modern. Peke falt del, fielt him op syn gemak en ek net.
‘Wa binne jo?’
Peke leit út.
De âlde harket en swijt. Op 't lêst giet er troch: ‘Ja, jo Heit wie in bêste keardel. Jo hawwe yn 'e East sitten, hen? En wêr wie de reis om?’
| |
| |
Hie de boer alle jierren net in pear ûngetiders? Hy wie no syn spul kwyt, dat as er oars ris in moanne of wat oan 'e slach komme koe?
Wer in hiel skoft bliuwt it stil. De oaren dogge krekt of bart der neat. De âlde klaut him yn syn lang griis hier en pluzet de piip út.
‘Foekje, dû moatst dy man in sigaar krije.’
De faam hellet ien út it hoekspyntsje en Peke stekt oan.
Ja, hja hawwe meastentiids al in pear. Mar al gauris hat er itselde folk. Och, as dat jin ienkear goed foldocht, no? Ja, it folk hat it der wolris oer hân, de jonge fan Doanje wie hjir wer. Nee, sa't er sei, al faak itselde folk.
De jongste soan leit yn, âlde Oebele mei syn rimmetyk sil wol net folle wer fan komme, wol? Mar de âld man nimt der net folle notysje fan. Hy stoppet. ‘Nee, dat moat mar net, Doanje.’
Peke smookt. In lykmoedich en dreech folkje. In sfear fan stoefe rêst hinget oeral. Mar Peke fielt wat efter dy pear wurden.
‘De boer tinkt miskien, dat ik net mear mei ark omgean kin? Ik wol de boer wol belove, dat hy dêr net oer te kleien hawwe sil. Of is der miskien in oare reden?’
‘Och sjoch, Doanje, it stiet jo frij om te freegjen, en ús om te wegerjen, is 't sa net? Is der noch kofje, Foek, Doanje mei noch wol in pantsjefol?’
Mar Peke betanket.
‘No, dan stek ik mar wer ôf. Jûn lju.’
‘Jûn. Doanje kin it paad wol fine?’
Hy siket yn it healtsjuster efkes om syn klompen en kroasket wer by de hússide lâns. No rint er deun ûnder de hege beammen, dêr't er fan 'e oare kant sa faak nei digere hat. Hy fielt him ferslein. Gjin lilkens sit der by him; earder is er muoilik. Wêrom is dit no? Om 'e efterhúsmuorre komt in kâlde wyn. In pear keallen yn 'e skuorre balte. De bûthúsdoar sit ta, yn it bûthús is ljocht op. Kealderij. Dan stekt er om 'e hikke. Donker en stoef bliuwt de pleats op 'e eftergrûn stean. It soe dochs bêst wêze kinne, dat de man in oarenien op 't each hie, dêr hoecht dochs
| |
| |
ek neat efter te sitten? Mar wylst er sykjend it skeanpaad lâns stekt, wyt er dat der wol in reden is. No moat er oppasse, of hy wynt him op. Oh, wat is it no ûnlijich oer it fjild, wat kin de iere maityd min wêze.
By de terp moat er syn paad ek sykje om de beibeammen hinne: it is frijwat tsjuster. Oan 'e skuorside hat er de fyts delset. Mar by de pomp knoffelt er hast oer tobben en amers. Dan giet de gongsdoar op en der stapt immen yn 'e klompen: ‘Wa is dat?’
Tsjits! Ynienen it bekende lûd.
‘Ik bin it Tsjits! Peke. Ik knoffele oer in tobbe.’
In pear stappen docht hja nei him ta. ‘Ha jo jo ek sear dien?’
Hy sjocht har stean yn it skimerljocht fan 'e gongslampe. In grut ferlangst fljocht jitris yn him omheech: ‘Tsjitske, wolst myn wiif noch wurde? Toe fanke, ik hâld fan dy.’
Hja giet in pear stappen efterút.
‘Hoe doare jo soks te sizzen! Ik bin ferloofd. My tocht, jo soene jo skamje nei alles wat der foarfallen is. Jo moatte mar gau wer nei de East, dêr hawwe jo soks fêst leard. Wat dogge jo hjir?’
‘Tsjits, dêr dochst my sear mei.’
‘No, gean mar fuort, ik moat yn 'e hûs.’
Hy heart de doar taslaan.
Efterhûs stapt er op en skoot yn 'e fikse wyn op. Ien sin rint him hieltyd troch de holle: no is alles út, no is alles út, no is alles út. De wyn raast it mei yn syn kâlde earen. Prakkesearje docht er net. Syn hiele lea set hy der efter om op 'e keale dyk foarút te kommen. Syn siel is leechrûn. De wyn balt him ta: No is 't dien, no is 't út, no is 't oer.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd