Peke Donia, de koloniael

[p. 109]

[I.2.5]

Peke hat in loopke nei Harm-om ta west, fan 'e moarn, it middelskoft is dêr altyd it gaadlikst ta. Earjuster wie de âlde thús kaam út Ljouwert. Peke wist eigentlik net, hoe't it no krekt like. Mar it is him tige ôffallen. Hy wie neat opknapt, it wie in âlderdomskwaal, noch in jier of wat koe hy der wol mei omsukkelje, mar der folle oan dwaan koene se sels yn Ljouwert net, dat hy wie op 't lêst mar nei hûs stjoerd. Fan wurk dwaan wie lykwols gjin sprake, rêstich hâlde, in bulte sitte of lizze.

Dat Peke hat it dêr neat te bêst oantroffen. Ferslein sieten de beide âldsjes byinoar. Harm-om, oars altyd sa libben, wie suver de âlde net mear. ‘Och Peke, jonge’ - sei er - ‘hja hawwe my dêr yn 'e stêd sa tamtearre.’

En Hitsjemuoi gûlde mar. In pear âlde stumpers byinoar. En Peke, dy't sels sûnder folle moed op reis gien wie, moast treaster wêze.

Ja, en wat no? Omke moast altyd berêden wurde en Hitsjemuoi út en troch stiif fan rimmetyk, meiïnoar waarden se ferlegen. Dûmny hie al ris opikkere: ien fan 'e Talma-oarden?

Mocht dat net hielendal mei de sinteraasje foarinoar komme, dan koe de tsjerke faaks wol wat dwaan.

En dêr sieten se no noch it measte oer yn: fan 'e tsjerke holpen wurde! Moast Peke ris begripe!

En út har eigen hûs wei: Muoike seach it slim temjitte.

Hoewol't it Peke as in slach foar de holle wie, dat ek dit noflik plak fan hâldoan weiwurde soe, moast er wol besykje, it spul fan 'e ljochte kant te sjen. Wie it dan sa djoer yn sa'n hûs? Op in kladde fan in tabakspûde sifere er, Muoike neamde him op: safolle op 'e Boerelienbank, safolle hypteek ûnder it hûs, safolle by de notaris, safolle fee, in lapke lân. En ta har grutte benijing gûchele Peke it sa foarinoar, dat se har sels moai krekt bedrippe koene. En wie it dan net foar beide it allerbêste? Stadichoan seagen se de dingen allegear mear fan 'e ljochte kant en doe't Peke ôfstiek, lake Harm-om.

[p. 110]

Mar ûnderweis op Doede syn âld fyts moat hy der hieltyd wer oer neitinke. Ek dy wei ôfsnijd foar him! Ek dat foarby! Dy sitte skielk yn in keammerke yn in frjemd hûs, dêr't er wolris in kear komme kin, mar net thús is. Hy hat tsjintwurdich lykwols net folle nocht oan prakkesaasjes; mar ris wersjen, hawar! Der brekke jin wol mear dingen by de hannen om en ôf.

De greiden binne moai droech, dat hy kin oan hûs ta fytse. Foar teedrinken moast er oars noch efkes biten snije foar strak, dat is der fan 'e moarn by bleaun. Max tjirget him en sleept de stikken byt út 'e koer.

As er ree is, siket er de plakken wer byinoar.

It sil sa stadichoan ek wol teetiid wêze. Teebrúnmeitsje docht er tsjintwurdich sels. Eke komt wol te itensieden en te húsoprêden, mar oer teemeitsjen is yn de tiid net praat, sadwaande wol Peke der net op oanstean. It is krekt of skout hja him sûnt in bytsje. Mei gjin wurd hat ien fan beiden dêr wer oer rept.

Op 'e wekker op 'e skoarstienmantel is it fierhinne healwei twaën, dat gau in turf by de kachel en it tsjetteltsje der op. Underwylst flittert er wat hinne en wer, snijt in pear stikken bôle en stekt it teepitsje op.

It wetter op it kacheltsje raast, mar wol noch net rjocht siede: dat is altyd sa as men der op stiet te wachtsjen. Peke stiet der mei de trekpôt yn 'e hân njonken, as de boppebûthúsdoar giet.

‘Mei 'k der wol ynkomme?’ It is Tet.

‘Ja, kom mar fierder!’

Peke leaut wol, dat it wetter siedt, hy hat ek lang genôch mei de trekpôt yn 'e hân stien, dat hy jit mar op.

‘Ik haw de tee mar wer wat brún makke, Tetsje.

‘No earst sjocht er nei har, sa't se dêr yn 'e doar stiet en op itselde stuit giet it troch syn holle: no krije wy it!

‘Ik woe jo wolris efkes ûnder fjouwer eagen hawwe.’

‘No dat kin, Tetsje, fal del.’

Alle gemoedlikens sil hjir lykwols fier bliuwe en hja leit de earms oerinoar, lyk as wannear't hja by de doar de lju te wurd stiet en it giet har net nei it sin. De boaze trekken yn it skerpe gesicht nimme klearder foarm oan.

[p. 111]

‘Ik woe jo efkes sizze... astû faaks mienste datst ús allegear foarby kinste, dan bist fier en fier mis. Dû silst mâle skoan wite, wat hjir in skoft lyn by dy sels yn 'e hûs bard is, dû grutte skarlún! Dêr bin ik no earst efterkaam. Hat my dat bern der net dagen allinne mei ompakt! Foar har hiele libben hast dat stumper ûngelokkich makke. Nee, hoechst my net sa mâl oan te sjen, hja moat fan dy, smoarge stjonkert, in bern hawwe! Mar ik haw dy ien ding te sizzen, dit is sa net ôfrûn, dan kenstû Tet net. Tsjalling woe hjir fan 'e moarn fuort al hinne, sa troch alles hinne wie dy, mar ik sei, lit my earst mar gean. Dat ik haw dy dit te sizzen, dû silst it fanke nimme, al hoe't ik der tsjinoan sjoch, of ik sil it better mei dy besykje. En ek sa gau mûglik, ik kin wol gûle om dat earme bern! Dat wy dit noch belibje moatte fan it Doanje's folk! Hiene wy se mar nea op it hiem helle! Mar ik warskôgje dy, jûn bist by uzes en dan it ien of it oare, ik warskôgje dy, ik warskôgje dy!!’

Peke sjocht op. It is stil wurden, de boppebûthúsdoar slacht ta. Noch altyd by de kachel stiet er mei de trekpôt yn 'e hân. In lyts goatsje is de tute útrûn op 'e kachel en op syn broek, mar no earst fielt er, dat it waarm is. Hy set de tee op it pitsje en jit wat wetter by it tsjetteltsje.

Soa, dan is 't sa. En hy, grutte Olfert, hat lyk as altyd, op it goede stuit fansels gjin wurd werom fine kinnen. Dat it fuort sa wêze moast by dy grouwe tutte. Mar hja hat it wollen, hja hat it der op oanlein, dat stiet foar en boppe alle dingen by him fêst.

Kom, hy sil in stikje ite. It giet koart om 'e hoeke, it iene pantsje tee nei it oare spielt hy der troch en sadree it lêste stikje bôle behimmele is, blaast er it pitsje út, skoot it kachelslaad ta en stekt nei it bûthús. Foar fuorjen is it noch wat betiid, dat hy falt noch efkes op 'e bank del en stoppet.

En wat, as er har no ris net naam? Mei jild is it dochs altyd noch goed te meitsjen?

Mar nee, sa't er it tinkt stiet it him tsjin. Dus dan nimme! Soa, wie Tsjalling sa opsternaat, dat sil 't wol! Mar dan sil er harren jûn allerearst ris efkes fertelle, dat se it allegear lige, as soe it harren sa oangrize. Hoe âld soe it frommis wêze? Fêst fiif en tritich, nee, âlder.

[p. 112]

Hy laket, dan soe er Seinstra skriuwe kinne: ik trou, kom gau om in poppeslok, want it kin hast.

Mar alles goed besjoen, is it op 't lêst noch wol sa gek? Dan hat er in wiif, is yn in famylje opnaam, bliuwt sa tichte mûglik by hûs en wyt, wêr't er him nei sette kin. In ideaal? Wat is op 't lêst ideaal yn jins libben! It ferline, dat is ideaal. Besykje it mei it libben op in akkoartsje te smiten, wat jaan en wat nimme, dat is de saak.

De earste kij komme oerein.

Nei iten de jûns stekt er nei de oare ein: Tet sjocht oer de bril, Tsjalling yn 'e krante en Eke op 'e hoassok. Hy seit, hy komt te sizzen, it is goed, en as it Eke ek goed is, dan wol er har wol ha. Tet set de bril ôf en leit dy del mei in gebearte fan: sjesa, dat krewei is dien. Eke stoppet troch as hearde se neat, Tsjalling teart de krante op.

Tet seit, dan sille se net te lang wachtsje, en dan hie se tocht, moatte se ek ien en oar nij hawwe, matten en sa? Eke seit, oft it ek yn 'e krante moat. Tsjalling seit, de Fjouwer yn 'e hoeke fan 'e dyk komt op 'e buorden, oft Peke en hy dy net tegearre ha kinne? Dan kin Peke op 'e Boulânsseis ek -wol meipartsje en dan kinne se faaks tegearre it spul berêde. Peke seit, hy mei noch wol in pantsjefol tee.

Dy jûn stekke der trije blide minsken op bêd en rekkenjendewei falle se yn 'e sliep.

Yn 'e oare ein brekt Peke in pear turven en wynt de wekker op.

Hy seit tsjin himsels, dat hy is ek bliid.